Ευχολογιακό υλικό ασματικών ακολουθιών

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής


Υ.Γ: Παραμένει το ερώτημα των μαρτυριών για ειρηνικά με γονυκλισία σε βυζαντινή ακολουθία ή λειτουργία.
Διάβασε τό θέμα τῆς Προηγιασμένης Ἰακώβου πού παραπέμπω. Ἐννοεῖται (ὅπως ἔγραψες) ὅτι ἡ εὐχή λέγεται κατά τήν γονυκλισία, μετά τήν πρώτη δέηση. Ἀφοῦ ἀκολουθεῖ τό «ἀνάστησον». Ἐκτός ἄν κατά τή γονυκλισία δέν ἀνεπέμπετο εὐχή. Τότε τί γινόταν;


 
Διάβασε τό θέμα τῆς Προηγιασμένης Ἰακώβου πού παραπέμπω. Ἐννοεῖται (ὅπως ἔγραψες) ὅτι ἡ εὐχή λέγεται κατά τήν γονυκλισία, μετά τήν πρώτη δέηση. Ἀφοῦ ἀκολουθεῖ τό «ἀνάστησον». Ἐκτός ἄν κατά τή γονυκλισία δέν ἀνεπέμπετο εὐχή. Τότε τί γινόταν;



Εννοείτε ότι θα είχαμε κάτι τέτοιο;

Κλίνοντες τὰ γόνατα ἐν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ἐπεύχεται ὁ ἱερεύς.
Ἀντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον, ἀνάστησον καὶ διαφύλαξον ἡμᾶς ὁ Θεός, τῆι σῆι χάριτι.
Ὑπέρ τῆς ἄνωθεν εἰρήνης, καί τῆς σωτηρίας τῶν ψυχῶν ἡμῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου, εὐσταθείας τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν, καί τῆς τῶν πάντων ἑνώσεως, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τοῦ ἁγίου οἴκου τούτου, καί τῶν μετὰ πίστεως, εὐλαβείας, καὶ φόβου Θεοῦ εἰσιόντων ἐν αὐτῷ, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τῶν εὐσεβῶν καὶ ὀρθοδόξων χριστιανῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου ἡμῶν, (τοῦ δεῖνος), τοῦ τιμίου πρεσβυτερίου, τῆς ἐν Χριστῷ διακονίας, παντός τοῦ Κλήρου καί τοῦ Λαοῦ, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τοῦ εὐσεβοῦς ἡμῶν Ἔθνους, πάσης Ἀρχῆς καὶ Ἐξουσίας ἐν αὐτῷ, τοῦ κατὰ ξηρὰν θάλασσαν καὶ ἀέρα φιλοχρίστου ἡμῶν στρατοῦ, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τῆς πόλεως ταύτης, πάσης πόλεως καὶ χώρας καί τῶν πίστει οἰκούντων ἐν αὐταῖς, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ εὐκρασίας ἀέρων, εὐφορίας τῶν καρπῶν τῆς γῆς καὶ καιρῶν εἰρηνικῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ πλεόντων, ὁδοιπορούντων, νοσούντων, καμνόντων, αἰχμαλώτων καί τῆς σωτηρίας αὐτῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τοῦ ῥυσθῆναι ἡμᾶς ἀπὸ πάσης θλίψεως, ὀργῆς, κινδύνου καὶ ἀνάγκης, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
ΟΧΙ ΞΑΝΑ ΑΝΤΙΛΑΒΟΥ
Τῆς Παναγίας, ἀχράντου, ὑπερευλογημένης, ἐνδόξου, Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας, μετὰ πάντων τῶν Ἁγίων μνημονεύσαντες, ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους καὶ πᾶσαν τὴν ζωὴν ἡμῶν, Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα.
ΕΚΦΩΝΗΣΙΣ
 
Last edited:

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής


Εννοείτε ότι θα είχαμε κάτι τέτοιο;
Ἴσως· δέν ξέρω. Μπορεῖ τό Ἀντιλαβοῦ νά μήν ἦταν ἐκεῖ, ἀλλά μετά ἀπό ὅλες τίς δεήσεις. Δέν ἔχω ἄλλη μαρτυρία, ἐκτός ἀπό τήν Προηγιασμένη τοῦ Ἰακώβου, πού ἔχουν ἄλλη σύνθεση οἱ δεήσεις. Ἀλλά καί ἐκεῖ (ἄν διάβασες) ὑπῆρξε προβληματισμός ἐκ μέρους μου. Ὁ Φουντούλης βάζει ἀργό τριπλό Κύριε ἐλέησον (χωρίς εὐχή) καί ὁ κ. Ἀλυγιζάκης στό "Μελωδήματα Ἀσκήσεων Λειτουργικῆς" ἔχει ἕνα τριπλό ἀργό τοῦ Πέτρου κατά τήν γονυκλισία.


 

Shota

Παλαιό Μέλος
Μανουήλ δομέστικος;80428 said:

Υ.Γ: Παραμένει το ερώτημα των μαρτυριών για ειρηνικά με γονυκλισία σε βυζαντινή ακολουθία ή λειτουργία.

Η καλύτερη μελετη για το θέμα της γονυκλισίας κατά την διάρκεια των διακονικών υπάρχει στο βιβλίο του J. Mateos "La célébration de la parole dans la liturgie byzantine", σελ. 163-166, όπου υπάρχουν μαρτυρίες από τον Χρυσόστομο και των Αποστολικών Διαταγών (την έκδοση του Funk θα βρείς εδώ), βλ. λ.χ. αυτό.
 

Attachments

  • ApostolicConstitutions_p488.jpg
    226.5 KB · Views: 78
Χίλια ευχαριστώ.
Το παράδειγμα που παραθέσατε είναι πολύ σημαντικό, γιατί δείχνει ότι δεν κωλύεται η γονυκλισία κατά την εκφώνηση των δεήσεων από το διάκονο και την απάντηση του λαού. Στο τέλος των διακονικών υπάρχει αντίστοιχο του βυζαντινού αντιλαβού (Σῶσον καὶ ἀνάστησον ἡμᾶς...). Βέβαια η ευχή δεν αναγινώσκεται πριν το Ἀντιλαβοῦ, αλλά έχει μικρή σημασία, καθώς φαίνεται ότι η πηγή που παραθέσατε (το παράδειγμα) μαρτυρεί γονυκλισία κατά τα διακονικά και όχι κατά την ανάγνωση της ευχής. Επομένως, μάλλον πιο κατάλληλα ειρηνικά (για τις ημέρες νηστείας στο ασματικό τυπικό) θα ήταν κατά τη γνώμη μου αυτά:

Κλίνοντες τὰ γόνατα ἐν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τῆς ἄνωθεν εἰρήνης, καί τῆς σωτηρίας τῶν ψυχῶν ἡμῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου, εὐσταθείας τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν, καί τῆς τῶν πάντων ἑνώσεως, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τοῦ ἁγίου οἴκου τούτου, καί τῶν μετὰ πίστεως, εὐλαβείας, καὶ φόβου Θεοῦ εἰσιόντων ἐν αὐτῷ, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τῶν εὐσεβῶν καὶ ὀρθοδόξων χριστιανῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου ἡμῶν, (τοῦ δεῖνος), τοῦ τιμίου πρεσβυτερίου, τῆς ἐν Χριστῷ διακονίας, παντός τοῦ Κλήρου καί τοῦ Λαοῦ, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τοῦ εὐσεβοῦς ἡμῶν Ἔθνους, πάσης Ἀρχῆς καὶ Ἐξουσίας ἐν αὐτῷ, τοῦ κατὰ ξηρὰν θάλασσαν καὶ ἀέρα φιλοχρίστου ἡμῶν στρατοῦ, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τῆς πόλεως ταύτης, πάσης πόλεως καὶ χώρας καί τῶν πίστει οἰκούντων ἐν αὐταῖς, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ εὐκρασίας ἀέρων, εὐφορίας τῶν καρπῶν τῆς γῆς καὶ καιρῶν εἰρηνικῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ πλεόντων, ὁδοιπορούντων, νοσούντων, καμνόντων, αἰχμαλώτων καί τῆς σωτηρίας αὐτῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τοῦ ῥυσθῆναι ἡμᾶς ἀπὸ πάσης θλίψεως, ὀργῆς, κινδύνου καὶ ἀνάγκης, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
ΕΠΕΥΧΕΤΑΙ Ο ΙΕΡΕΥΣ
Ἀντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον, ἀνάστησον καὶ διαφύλαξον ἡμᾶς ὁ Θεός, τῆι σῆι χάριτι.
Τῆς Παναγίας, ἀχράντου, ὑπερευλογημένης, ἐνδόξου, Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας, μετὰ πάντων τῶν Ἁγίων μνημονεύσαντες, ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους καὶ πᾶσαν τὴν ζωὴν ἡμῶν, Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα.
ΕΚΦΩΝΗΣΙΣ

ΑΛΛΑ θέλει ακόμα πολλή μελέτη. Δώσατε πολύ υλικό για διάβασμα.
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής

Το παράδειγμα που παραθέσατε είναι πολύ σημαντικό, γιατί δείχνει ότι δεν κωλύεται η γονυκλισία κατά την εκφώνηση των δεήσεων από το διάκονο και την απάντηση του λαού. Στο τέλος των διακονικών υπάρχει αντίστοιχο του βυζαντινού αντιλαβού (Σῶσον καὶ ἀνάστησον ἡμᾶς...). Βέβαια η ευχή δεν αναγινώσκεται πριν το Ἀντιλαβοῦ, αλλά έχει μικρή σημασία, καθώς φαίνεται ότι η πηγή που παραθέσατε (το παράδειγμα) μαρτυρεί γονυκλισία κατά τα διακονικά και όχι κατά την ανάγνωση της ευχής. Επομένως, μάλλον πιο κατάλληλα ειρηνικά (για τις ημέρες νηστείας στο ασματικό τυπικό) θα ήταν κατά τη γνώμη μου αυτά:

Κλίνοντες τὰ γόνατα ἐν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
.......
ΕΠΕΥΧΕΤΑΙ Ο ΙΕΡΕΥΣ
Ἀντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον, ἀνάστησον καὶ διαφύλαξον ἡμᾶς ὁ Θεός, τῆι σῆι χάριτι.
Τῆς Παναγίας, ἀχράντου, ὑπερευλογημένης, ἐνδόξου, Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας, μετὰ πάντων τῶν Ἁγίων μνημονεύσαντες, ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους καὶ πᾶσαν τὴν ζωὴν ἡμῶν, Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα.
ΕΚΦΩΝΗΣΙΣ
Μάλιστα!
Λησμόνησα τήν θ. λειτουργία τῶν «Ἀποστολικῶν Διαταγῶν».
Ἐδῶ φαίνεται ὅτι ἡ εὐχή μπορεῖ νά εἶναι συνδεδεμένη μέ τήν ἐκφώνηση καί ἡ γονυκλισία κατά τάς δεήσεις.


 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


Στὰ προηγιασμένα μετὰ τὴν συναπτὴ τῶν κατηχουμένων, ἤ καὶ τῶν πρὸς τὸ φώτισμα, οἱ δύο συναπτὲς τῶν πιστῶν ἀρχίζουν μὲ τό «Ἔτι καὶ ἔτι κλίναντες τὰ γόνατα τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν» (χφφ. εὐχολόγια Σινὰ 958 ι’ αἰ. ἔκδ. Dmitrievskij τ. 2 σ. 20, 973 τοῦ ἔτους 1153 ἔκδ. ὅπ. πρ. σ. 87 καὶ 966 ιγ’ αἰ. ἔκδ. ὅπ. πρ. σ. 207).


Στὴν συναπτὴ τῶν ἐγκαινίων τὸ δεύτερο «Ἀντιλαβοῦ σῶσον ἐλέησον...» λείπει ἀπὸ τὸ χφ. εὐχολόγιο Κρυπτοφέρρης Γ Β Ι 249 ια’ αἰ. (ἔκδ. Κοσμᾶ Γεωργίου Ἡ ἀκολουθία τῶν ἐγκαινίων..., στὸ Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς τ. 709 τοῦ 1984 σσ. 166-180), Ε. Β. Ε. 2014 ιδ’ αἰ., 662 ιβ’-ιδ’ αἰ., 663 ιε’-ιf’ αἰ. καὶ 2473 ιε’ αἰ. (ἐκδεδομένα στὸ Π. Τρεμπέλα Μικρὸν Εὐχολόγιον τ. 2 σ. 142).
 
Last edited:

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


Στο 2ο τόμο του Dmitrievskij, στη σελ. 9 (συνημμένο), υπάρχει τυπική διάταξη που ορίζει την τέλεση της τριτοέκτης μετά την α΄ ώρα. Πρόκειται περί μοναστικής διάταξης; Αν ναι, τότε ίσως αυτό υποδεικνύει ότι στις νηστείες (όταν δηλαδή έκαναν εσπερινή λειτουργία οι μοναχοί), αντί της γ΄ και στ΄ ασματικής ώρας τελούσαν την τριθέκτη. Επίσης, στο ίδιο συνημμένο φαίνεται στα διακονικά η αρχαία παράδοση της γονυκλισίας, η οποία μάλλον ήταν πολλή διαδεδομένη. Ίσως για αυτό το λόγο δημιουργήθηκε και κανόνας που απαγορεύει τη γονυκλισία τις Κυριακές: Κάποιοι από θεοσέβεια και διάθεση για άσκηση μπορεί να έβαζαν γονυκλισίες και στις συναπτές των Κυριακών. Επίσης, η γονυκλισία στις συναπτές είναι ένα σπουδαίο επιχείρημα για την εις επήκοον του λαού ανάγνωση των ευχών που οργανώνονται σε συναπτές, τουλάχιστον όσο υπήρχε αυτή η συνήθεια της γονυκλισίας.


Συμφωνῶ.
 

Shota

Παλαιό Μέλος
Και ακόμα ένα σημείο από τον Χρυσοστομο (PG 61,527). Η «κοινή ευχή» των ιερέων και του λαου σε πρώτο μέρος είναι καθαρά η δεησις. Αλλά και η ευχή σε δεύτερο μέρος δεησις είναι;
 

Attachments

  • PG_61_527.jpg
    128 KB · Views: 22

Shota

Παλαιό Μέλος
Χίλια ευχαριστώ.
Το παράδειγμα που παραθέσατε είναι πολύ σημαντικό, γιατί δείχνει ότι δεν κωλύεται η γονυκλισία κατά την εκφώνηση των δεήσεων από το διάκονο και την απάντηση του λαού. Στο τέλος των διακονικών υπάρχει αντίστοιχο του βυζαντινού αντιλαβού (Σῶσον καὶ ἀνάστησον ἡμᾶς...). Βέβαια η ευχή δεν αναγινώσκεται πριν το Ἀντιλαβοῦ, αλλά έχει μικρή σημασία, καθώς φαίνεται ότι η πηγή που παραθέσατε (το παράδειγμα) μαρτυρεί γονυκλισία κατά τα διακονικά και όχι κατά την ανάγνωση της ευχής.

Δες επίσης Funk, σελ. 480, 482, 484, 486, 492, 516, 518, 544 (το τελευταίο είναι από τον εσπερινό).

Επομένως, μάλλον πιο κατάλληλα ειρηνικά (για τις ημέρες νηστείας στο ασματικό τυπικό) θα ήταν κατά τη γνώμη μου αυτά:

Κλίνοντες τὰ γόνατα ἐν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τῆς ἄνωθεν εἰρήνης, καί τῆς σωτηρίας τῶν ψυχῶν ἡμῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου, εὐσταθείας τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν, καί τῆς τῶν πάντων ἑνώσεως, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τοῦ ἁγίου οἴκου τούτου, καί τῶν μετὰ πίστεως, εὐλαβείας, καὶ φόβου Θεοῦ εἰσιόντων ἐν αὐτῷ, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τῶν εὐσεβῶν καὶ ὀρθοδόξων χριστιανῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου ἡμῶν, (τοῦ δεῖνος), τοῦ τιμίου πρεσβυτερίου, τῆς ἐν Χριστῷ διακονίας, παντός τοῦ Κλήρου καί τοῦ Λαοῦ, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τοῦ εὐσεβοῦς ἡμῶν Ἔθνους, πάσης Ἀρχῆς καὶ Ἐξουσίας ἐν αὐτῷ, τοῦ κατὰ ξηρὰν θάλασσαν καὶ ἀέρα φιλοχρίστου ἡμῶν στρατοῦ, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τῆς πόλεως ταύτης, πάσης πόλεως καὶ χώρας καί τῶν πίστει οἰκούντων ἐν αὐταῖς, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ εὐκρασίας ἀέρων, εὐφορίας τῶν καρπῶν τῆς γῆς καὶ καιρῶν εἰρηνικῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ πλεόντων, ὁδοιπορούντων, νοσούντων, καμνόντων, αἰχμαλώτων καί τῆς σωτηρίας αὐτῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τοῦ ῥυσθῆναι ἡμᾶς ἀπὸ πάσης θλίψεως, ὀργῆς, κινδύνου καὶ ἀνάγκης, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
ΕΠΕΥΧΕΤΑΙ Ο ΙΕΡΕΥΣ
Ἀντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον, ἀνάστησον καὶ διαφύλαξον ἡμᾶς ὁ Θεός, τῆι σῆι χάριτι.
Τῆς Παναγίας, ἀχράντου, ὑπερευλογημένης, ἐνδόξου, Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας, μετὰ πάντων τῶν Ἁγίων μνημονεύσαντες, ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους καὶ πᾶσαν τὴν ζωὴν ἡμῶν, Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα.
ΕΚΦΩΝΗΣΙΣ

Μια άλλη δυνατότητα είναι:

Κλίνοντες τὰ γόνατα ἐν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τῆς ἄνωθεν εἰρήνης, καί τῆς σωτηρίας τῶν ψυχῶν ἡμῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
<...>
Ὑπέρ τοῦ ῥυσθῆναι ἡμᾶς ἀπὸ πάσης θλίψεως, ὀργῆς, κινδύνου καὶ ἀνάγκης, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ἀντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον, ἀνάστησον καὶ διαφύλαξον ἡμᾶς ὁ Θεός, τῆι σῆι χάριτι.
Τῆς Παναγίας, ἀχράντου, ὑπερευλογημένης, ἐνδόξου, Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας, μετὰ πάντων τῶν Ἁγίων μνημονεύσαντες, ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους καὶ πᾶσαν τὴν ζωὴν ἡμῶν, Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα.
ΕΠΕΥΧΕΤΑΙ Ο ΙΕΡΕΥΣ
ΕΚΦΩΝΗΣΙΣ
 

Attachments

  • Funk_p544.jpg
    239 KB · Views: 17

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Και ακόμα ένα σημείο από τον Χρυσοστομο (PG 61,527). Η «κοινή ευχή» των ιερέων και του λαου σε πρώτο μέρος είναι καθαρά η δεησις. Αλλά και η ευχή σε δεύτερο μέρος δεησις είναι;


Πολὺ σημαντικὴ παραπομπή (Ὁμιλία ιη', 3 σειρᾶς Β' Πρὸς Κορινθίους ἐκδ. Ε. Π. Ε. τ. 19 σ. 486).

Πράγματι στὴ λειτουργία τοῦ Χρυσοστόμου:

«Ἔτι καὶ ἔτι» (ἐκτὸς Σαββάτου καὶ κυριακῆς: κλίναντες τὰ γόνατα) «ἐν εἰρήνῃ, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ἀντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον καὶ διαφύλαξον ἡμᾶς, ὁ Θεός, τῇ σῇ χάριτι.
Σοφία.
Εὐχαριστοῦμέν σοι, Κύριε, ὁ Θεός τῶν δυνάμεων, τῷ καταξιώσαντι ἡμᾶς παραστῆναι καὶ νῦν τῷ ἁγίῳ σου θυσιαστηρίῳ καὶ προσπεσεῖν τοῖς οἰκτιρμοῖς σου ὑπὲρ τῶν ἡμετέρων ἁμαρτημάτων καί τῶν τοῦ λαοῦ ἀγνοημάτων...Ὅτι πρέπει σοι πᾶσα δόξα, τιμὴ καὶ προσκύνησις...

Ἔτι καὶ ἔτι» (ἐκτὸς Σαββάτου καὶ κυριακῆς: κλίναντες τὰ γόνατα) «ἐν εἰρήνῃ, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ἀντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον καὶ διαφύλαξον ἡμᾶς, ὁ Θεός, τῇ σῇ χάριτι.
Σοφία.
Πάλιν καὶ πολλάκις σοι προσπίπτομεν καί σοῦ δεόμεθα, ἀγαθὲ καὶ φιλάνθρωπε, ὅπως, ἐπιβλέψας ἐπὶ τὴν δέησιν ἡμῶν, καθαρίσῃς ἡμῶν τὰς ψυχὰς καὶ τὰ σώματα ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος, καὶ δῴης ἡμῖν ἀνένοχον καὶ ἀκατάκριτον τὴν παράστασιν τοῦ ἁγίου σου θυσιαστηρίου...»

«...γίνεται εὐχὴ παρὰ τοῦ ἱερέως πρηνοῦς κειμένου ἐνώπιον τοῦ θυσιαστηρίου, προειπόντος τοῦ διακόνου τὴν μεγάλην συναπτήν»
(τυπικὸ Μεσσήνης τοῦ ἔτους 1131 διάταξη α’ ὥρας καθαρᾶς Δευτέρας ἔκδ. M. Arranz σ. 199· ὁμοίως καὶ στὸ τυπικὸ Μήλι τοῦ ἔτους 1292 ἔκδ. Dmitrievskij τ. 1 σ. 870).
 
Last edited:

«...γίνεται εὐχὴ παρὰ τοῦ ἱερέως πρηνοῦς κειμένου ἐνώπιον τοῦ θυσιαστηρίου, προειπόντος τοῦ διακόνου τὴν μεγάλην συναπτήν»

Από L᾿ euchologio cryptense (ΑΒ 36)
<<ὁ διάκων. Ἔτι καὶ ἔτι [κλίναντες τὰ γόνατα] ἐν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ τῆς ἄνωθεν εἰρήνης.
Ὑπὲρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου.
Ὑπὲρ τοῦ ἁγίου οἴκου τούτου.
Ὑπὲρ τοῦ ῥυσθῆναι ἡμᾶς ἀπὸ πάσης θλίψεως.
ὁ ἱερεὺς τὴν εὐχήν. Πάλιν καὶ πολλάκις σοι προσπίπτομεν... ἀξιωθήναι.
ὁ διάκων. Ἀντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον [ἀνάστησον].
Σοφία.
ἐκφώνησις. Ὅπως ὑπὸ τοῦ κράτους... Πνεύματι>>.

Οι αγκύλες είναι δικές μου, καθώς στην πιο πάνω πηγή απουσιάζουν τα της γονυκλισίας. Ίσως αυτό εννοεί η παραπομπή.

Υ.Γ: Εδώ δεν πρόσεξα ότι η παρένθεση αναφερόταν στην α΄ ώρα, και θεώρησα ότι ήταν συνέχεια για τις ευχές των πιστών. Επομένως, μάλλον άσχετο είναι αυτό που έγραψα. Ήθελα να υποστηρίξω, ότι η θέση της ευχής (αφού γονυκλιτεί ο ιερέας κατά την ανάγνωση της ευχής) θα ήταν μετά τα ειρηνικά και πριν το Ἀντιλαβοῦ. Πάντως, από τις μέχρι τώρα αναφερόμενες πηγές, οι μόνες που φαίνεται να δείχνουν σαφώς (όχι απλή αναφορά) γονυκλισία με ειρηνικά, είναι οι Αποστολικές Διαταγές (που διαφοροποιούνται αρκετά από τα βυζαντινά διακονικά) όπου η ευχή διαβάζεται μετά όλες τις δεήσεις, η λειτουργία του αγίου Ιακώβου, η τριθέκτη (Opisanie) όπου ναι μεν αρχίζει με την προτροπή των ειρηνικών Ἐν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν, αλλά δεν φαίνονται καθόλου ενδιάμεσες δεήσεις για να βγάλουμε ένα ασφαλές συμπέρασμα, και η ακολουθία των εγκαινίων η οποία είναι συμπίλημα, όπως έγραψε ο π. Μάξιμος, και δεν ήταν η ίδια όπως την γνωρίζουμε σήμερα, και αναγράφεται στο Μ. Ευχολόγιο. Έτσι, διακρίνουμε ποικιλία θέσεων για την ευχή.
2o Υ.Γ: Το κλίνατες τα γόνατα, εκτός Κυριακής το καταλαβαίνω, καθώς υπάρχει κανόνας. Το εκτός Σαββάτου είναι προσωπική άποψη ή έχει τη βάση σε κάποια τυπική διάταξη; Πάντως αν εξαντλήσουμε κάθε περιθώριο του κανόνα, μπορούμε να βάλουμε γονυκλισία και στις ευχές των η΄ αντιφώνων του εσπερινού του Σαββάτου. Ύστερα με την είσοδο των ιερέων στο βήμα, παύει η γονυκλισία μέχρι και την είσοδο των ιερέων στον εσπερινό της Κυριακής (δηλαδή και στα η΄αντίφωνα του εσπερινού) και αρχίζει πάλι από τις μικρές συναπτές των μικρών αντιφώνων. Τώρα, έγραψα μία ακραία άποψη που δε συμμερίζομαι. Εγώ θα έβαζα γονυκλισία μόνο τις μέρες νηστείας (από είσοδο εσπερινού προηγούμενης ημέρας μέχρι είσοδο εσπερινού της επομένης), αλλά είναι προσωπική άποψη, καθώς οι μόνες σαφείς μαρτυρίες γονυκλισίας (σε ευχολόγια) σε βυζαντινά διακονικά αφορούν σε ειδικές τελετές (γονυκλισία πεντηκοστής, εγκαίνια) και νηστεία της μεγάλης τεσσαρακοστής (τριθέκτη και προηγιασμένη). Υπάρχει κάποια άλλη μαρτυρία που να δείχνει τις ημέρες που γονυκλιτούσαν στο ασματικό τυπικό (έστω και απλή αναφορά);
 
Last edited:

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


Οἱ παρενθέσεις: (ἐκτὸς Σαββάτου καὶ κυριακῆς: κλίναντες τὰ γόνατα) εἶναι δικές μου.

Μετάνοιες γίνονται ἀπὸ τὸ «Καταξίωσον...» τοῦ ἑσπερινοῦ τῆς Κυριακῆς ἑσπέρας μέχρι καὶ τὴν θ’ ὥρα τῆς Παρασκευῆς ἐκτὸς ἑορτῆς (χφ. Μ. Λαύρας Β-108 β’ ἥμισυ ια’ αἰ. φ. 306v ἔκδ. Θ. Γιάγκου Κανόνες καὶ λατρεία σ. 268. Βλ. καὶ κανόνα 90 τῆς f’ οἰκουμενικῆς συνόδου). Ἄν τελεσθοῦν προηγιασμένα Παρασκευή, τότε ἐπεκτείνονται καὶ σ’ αὐτά (ΤΑΣ κεφ. λα’).
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής

Ἐδῶ μοῦ φαίνεται γίνεται σύγχυση τοῦ ἀρχαίου ἔθους τῆς γονυκλισίας μέ τίς μετάνοιες τοῦ μοναχικοῦ τυπικοῦ.

Τόν 90ο (Ϟ΄) Κανόνα τῆς Πενθέκτης (ἤ ΣΤ΄) Οἰκουμενικῆς Συνόδου τόν παραθέτω ἐδῶ.

Διαβᾶστε ἐπίσης τήν ὑποσημείωση τοῦ ῾Αγ. Νικοδήμου στό 90ο τῆς ἐν Τρούλλῳ ἤ Πενθέκτης ἤ ΣΤ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου (Πηδάλιον σελ. 299) γιά τό «πότε... ἀσηκώθη ἀπό τήν καθ᾿ ἡμᾶς ᾿Ανατολικήν ᾿Εκκλησίαν ἡ Εὐαγγελική αὕτη, ᾿Αποστολική καί Πατρική συνήθεια τῆς γονυκλισίας... ὅτι νά ἀσηκώθη αὕτη μετά τό σχίσμα, τινῶν ἴσως ἡμετέρων, μέ ὑπερβολήν ζηλωτῶν, ἀντιφερομένων εἰς τά ἔθιμα τῆς δυτικῆς ᾿Εκκλησίας, ἀκολούθως δέ καί εἰς τό κανονικόν τοῦτο ἔθος».


 

Shota

Παλαιό Μέλος
Για το προβληματισμό παραθέτω ένα σημείο από το ΤΑΣ που υπάρχει σε πολλά χειρόγραφα (ακόμα και σε παλαιά γεωργιανή μετάφραση).
 

Attachments

  • Dmitrievsky_Typika_T3_sel22.jpg
    52.1 KB · Views: 17
Αφού αναλύθηκαν διεξοδικά οι συναπτές, μεγάλη και μικρή, με ή χωρίς γονυκλισία, πιστεύω ότι άξια προσοχής είναι και η εκτενής δέηση στο ασματικό τυπικό. Υπάρχουν κάποιες ομοιότητες αλλά και διαφορές, με τη σημερινή εκτενή:

Αρχίζει με τις διακονικές προτροπές, που δεν περιμένουν (ή περιμένουν;) απάντηση από το λαό.
<<Εἴπωμεν πάντες Κύριε ἐλέησον.
Ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας ἡμῶν εἴπωμεν Κύριε ἐλέησον.>>
Από αυτές μάλλον τις αρχικές δεήσεις, ψάλλεται σήμερα Κύριε ἐλέησον ἅπαξ στις δύο πρώτες δεήσεις της εκτενούς.

Μετά αυτές τις εισαγωγικές προτροπές, επαναλαμβάνονται τα αιτήματα των ειρηνικών από <<τοῦ ἁγίου οἰκου τούτου>>, με κατάληξη αντί <<τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν>> <<δεόμεθά σου ἐπάκουσον καὶ ἐλέησον>>, και απάντηση του λαού: Κύριε ἐλέησον γ΄.

Πριν από αυτά τα αιτήματα, μπορεί να προηγούνται μία - δύο δεήσεις (ή και ολόκληρη σειρά: στην εκτενή των αγίων Θεοφανείων 8) που δεν είναι κατεξοχήν δεήσεις αλλά έχουν εγκωμιαστικό - υμνολογικό χαρακτήρα. Ωστόσο, καταλήγουν σε <<δεόμεθά σου ἐπάκουσον καὶ ἐλέησον>>, και αναμένουν την ίδια απάντηση του λαού: Κύριε ἐλέησον γ΄.
Παραδείγματα:
<<Κύριε παντοκράτορ, ὁ Θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν, δεόμεθά σου ἐπάκουσον καὶ ἐλέησον.
Σὺ ὁ μὴ θέλων τὸν θάνατον τῶν ἁμαρτωλῶν, ὡς τὸ ἐπιστρέψαι καὶ ζῆν αὐτῶν, δεόμεθά σου ἐπάκουσον καὶ ἐλέησον.
Ὁ μη βουλόμενος τὸν θάνατον ἡμῶν τῶν ἁμαρτωλῶν, ἀλλὰ ἀναμένων τὴν σὲ ἐπιστροφήν, ζωὴν καὶ μετάνοιαν, δεόμεθά σου ἐπάκουσον καὶ ἐλέησον.
Ὅν ἡ θάλασσα εἶδε καὶ ἔφυγε, ὁ Ἰορδάνης ἐστράφη εἰς τὰ ὀπίσω, δεόμεθά σου ἐπάκουσον καὶ ἐλέησον.>>

Μετά τις δεήσεις των ειρηνικών, μπορεί να περιλαμβάνονται και άλλες επιπλέον.
Παραδείγματα:
<<Ὑπὲρ τοῦ περιεστῶτος λαοῦ, τοῦ ἀπεκδεχομένου τὸ παρὰ σοῦ μέγα καὶ πλούσιον ἔλεος, δεόμεθά σου ἐπάκουσον καὶ ἐλέησον.
Ὑπὲρ πάντων τῶν χρηζόντων τῆς παρὰ σοῦ βοηθείας καὶ ἀντιλήψεως, δεόμεθά σου ἐπάκουσον καὶ ἐλέησον.>>

Η δέηση <<Ἐλέησον ἡμᾶς ὁ Θεὸς κατὰ τὸ μέγα ἔλεός σου, δεόμεθά σου ἐπάκουσον καὶ ἐλέησον>>, καταλαμβάνει την τελευταία θέση μετά από όλες τις δεήσεις. Έπεται δε αυτής η ευχή της εκτενούς ικεσίας και η εκφώνηση.

Ερώτηση: τα πολλαπλά (μ΄ ή ρ΄) Κύριε ἐλέησον είναι μοναχική ή ασματική συνήθεια; Αν ισχύει το δεύτερο, ποια θέση καταλαμβάνουν στην εκτενή; Υπάρχουν μαρτυρίες;
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Αφού αναλύθηκαν διεξοδικά οι συναπτές, μεγάλη και μικρή, με ή χωρίς γονυκλισία, πιστεύω ότι άξια προσοχής είναι ...
Νομίζω ὅτι ἄξια προσοχῆς εἶναι ἡ ἔννοια τοῦ ὅρου «γονυκλισία», κάτι πού ἔχει ἀρθεῖ ἀπό ἐμᾶς, ὅπως ἔδειξα παραπάνω διά Νικοδήμου τοῦ Ἀθωνίτου.

Αφού αναλύθηκαν διεξοδικά οι συναπτές, μεγάλη και μικρή, με ή χωρίς γονυκλισία, πιστεύω ότι άξια προσοχής είναι και η εκτενής δέηση στο ασματικό τυπικό. Υπάρχουν κάποιες ομοιότητες αλλά και διαφορές, με τη σημερινή εκτενή:
Αρχίζει με τις διακονικές προτροπές, που δεν περιμένουν (ή περιμένουν;) απάντηση από το λαό.
<<Εἴπωμεν πάντες Κύριε ἐλέησον.
Ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας ἡμῶν εἴπωμεν Κύριε ἐλέησον.>>
Από αυτές μάλλον τις αρχικές δεήσεις, ψάλλεται σήμερα Κύριε ἐλέησον ἅπαξ στις δύο πρώτες δεήσεις της εκτενούς.
Σέ αὐτά (καί τά παρακάτω) ἔχουμε ἀναφερθεῖ ἐδῶ (ἀπό 28-05-08).

Ερώτηση: τα πολλαπλά (μ΄ ή ρ΄) Κύριε ἐλέησον είναι μοναχική ή ασματική συνήθεια; Αν ισχύει το δεύτερο, ποια θέση καταλαμβάνουν στην εκτενή; Υπάρχουν μαρτυρίες;
Ἔχουμε γράψει ἐδῶ (ἀπό 12-12-08), ὅτι τά πολλαπλᾶ Κύριε ἐλέησον εἶναι ἀντικατάσταση στίς μοναχικές, ἄνευ ἱερέως, ἀκολουθίες τῆς μικρᾶς συναπτῆς, τῆς μεγάλης συναπτῆς, τῆς μεγάλης ἐκτενοῦς.
Δέν ξέρω ποιά ἐνδεχομένως θέση (ἄν) καταλαμβάνουν στό ᾀσματικό τυπικό, ἐκεῖνο πού ξέρω εἶναι ὅτι δέν πρέπει νά ὑπάρχει διάζευξη (ἤ), ἤτοι ἀπόλυτος διαχωρισμός (σάν ἕνα τεῖχος) μεταξύ μοναχικοῦ καί ἐνοριακοῦ (ᾀσματικοῦ) τυπικοῦ, ἀφοῦ καί τά δύο μέχρι σήμερα ἀλληλοπεριχωροῦνται καί ὑφίστανται (ὅπως ἔχουμε ξαναγράψει).


 
π. Μάξιμος;80847 said:
Νομίζω ὅτι ἄξια προσοχῆς εἶναι ἡ ἔννοια τοῦ ὅρου «γονυκλισία», κάτι πού ἔχει ἀρθεῖ ἀπό ἐμᾶς, ὅπως ἔδειξα παραπάνω διά Νικοδήμου τοῦ Ἀθωνίτου.

Ευχαριστώ πολύ για τις παραπομπές.
Όντως το γεγονός της άρσης της γονυκλισίας είναι αξιοσημείωτο, καθώς πρακτική που ήταν "ἐκ τῶν οὐκ ἄνευ" της ακολουθίας σήμερα υπάρχει μόνο σε δύο ακολουθίες του χρόνου. Μία προσεκτικότερη ματιά στον κανόνα της στ΄ οικουμενικής συνόδου, αλλά και στην υποσημείωση του κ΄ της α΄, μας δείχνει ότι η γονυκλισία (προσευχή δηλαδή επί των γονάτων και όχι η μεγάλη μετάνοια) μέχρι το 670 μ.Χ. ήταν η καθημερινή πρακτική, η δε όρθια στάση της προσευχής ήταν η εξαίρεση που όριζε ο κανόνας για τις Κυριακές και την Πεντηκοστή. Στη λειτουργία πάλι του αγίου Ιακώβου η γονυκλισία είναι σταθερό κομμάτι της λειτουργίας (καθημερινό). Αλλά και στη λειτουργία των αποστολικών διαταγών.
Ωστόσο, ήδη από τα πρώτα χειρόγραφα σωζόμενα ευχολόγια (αναφέρθηκαν σε προηγούμενα μηνύματα), φαίνεται να περιορίζεται η γονυκλισία μόνο στις ακολουθίες της τεσσαρακοστής (τριθέκτη και προηγιασμένη). Σήμερα δε, μας φαίνεται τόσο ξένη που σε προσπάθεια κατανόησης είτε την συνδέουμε με μέρες του μοναχικού Ἀλληλούϊα (οπότε γίνονται και οι μοναχικές μεγάλες μετάνοιες) είτε με τις ημέρες νηστείας (ως ημέρες ιδιαίτερου πένθους για τις αμαρτίες μας) είτε με τελετές (εγκαινίων, Πεντηκοστής).
Μία πιθανή αποκατάσταση του ασματικού τυπικού ίσως έλυνε και αυτό το πρόβλημα και αποκαθιστούσε αυτήν την ορθόδοξη πρακτική. (Βέβαια προϋπόθεση θα ήταν να φύγουν τα καθίσματα από τις εκκλησίες όπως στους Σλάβους, αλλιώς κάθε φορά που επιχειρείται γονυκλισία θα γίνεται αναστάτωση μεγάλη και πολύ τρίξιμο καρέκλας, αλλά αυτά είναι πρακτικά θέματα που μάλλον δεν έχουν τόσο μεγάλη σημασία.)
Περιμένω εποικοδομητικά σχόλια επί τούτου. Σύντομα θα ακολουθήσει και ανάρτηση με τα διακονικά του ασματικού τυπικού συγκεντρωμένα με βάση τη συζήτησή μας εδώ (σε όσα είναι διφορούμενα θα βάλω και λίγο προσωπική προτίμηση, με διευκρίνηση των διφορούμενων σημείων).
 
Last edited:

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος

Shota

Παλαιό Μέλος
Μανουήλ δομέστικος;80841 said:

Αρχίζει με τις διακονικές προτροπές, που δεν περιμένουν (ή περιμένουν;) απάντηση από το λαό.
<<Εἴπωμεν πάντες Κύριε ἐλέησον.
Ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας ἡμῶν εἴπωμεν Κύριε ἐλέησον.>>
Από αυτές μάλλον τις αρχικές δεήσεις, ψάλλεται σήμερα Κύριε ἐλέησον ἅπαξ στις δύο πρώτες δεήσεις της εκτενούς.

<<Εἴπωμεν πάντες Κύριε ἐλέησον.
Ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας ἡμῶν εἴπωμεν Κύριε ἐλέησον.>>

είναι μάλλον η αρχική μορφή (o Mateos μνημονεύει τα επόμενα χειρόγραφα: Coislin grec 214 (ιβ' αι.), Grottaferrata Γ. β. VII (θ' αι.)*, Paris grec 330 (ιβ' αι.) κτλ.).

* ι' αι. κατά τον εκδότη του χειρογραφου Passarelli.

Μετά αυτές τις εισαγωγικές προτροπές, επαναλαμβάνονται τα αιτήματα των ειρηνικών από <<τοῦ ἁγίου οἰκου τούτου>>, με κατάληξη αντί <<τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν>> <<δεόμεθά σου ἐπάκουσον καὶ ἐλέησον>>, και απάντηση του λαού: Κύριε ἐλέησον γ΄.

Σε ποια χειρόγραφα αναφέρεις;

Η δέηση <<Ἐλέησον ἡμᾶς ὁ Θεὸς κατὰ τὸ μέγα ἔλεός σου, δεόμεθά σου ἐπάκουσον καὶ ἐλέησον>>, καταλαμβάνει την τελευταία θέση μετά από όλες τις δεήσεις.

Ο Mateos λέει ότι μονο για το <<Ἐλέησον ἡμᾶς ὁ Θεὸς κατὰ τὸ μέγα ἔλεός σου, δεόμεθά σου ἐπάκουσον καὶ ἐλέησον>> που ήταν και η τελευταία δέηση λένε χειρόγραφα ρητώς Κύριε ελέησον ιβ' (η θ'). Mάλιστα μιλάει μόνο για την θεία λειτουργία, αλλα για τα επιχειρήματα του αυτό δεν έχει και μεγάλη σημασία.
 
Last edited:
Top