Ἀπὸ τὶς
Ἀρχέτυπες διατάξεις:
Ὅταν «ἡ ἐκκλησία οὐκ ἄγει ἑορτήν»-εἶναι Ἀλληλούια[1] (χφ. Βατοπαιδίου 1248 ὡρολόγιο τοῦ ἔτους 1077 φφ. 32r καὶ 34r, ΛΜ 295 σ. 86), ἀντὶ προκειμένου[2] ψάλλεται[3] εἰς ἦχον πλ. β’ Ἀλληλούια μὲ β’ στίχο «Καὶ εἰς τοῦς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν» (Ὡρολόγιον). Στὸ παλαιότερο σωζόμενο ὡρολόγιο αὐτὸ εἶναι γ’ στίχος (Ω σσ. 57, 58). Εἶναι τὸ «Δόξα, Καὶ νῦν» (ὅπ. πρ. καὶ ΤΕ σ. 611). Δίστιχα ἀλληλουάρια ὑπάρχουν καὶ στὸ χφ. Κοζάνης Χ 101 ὡρολόγιο τῆς Μ. Λαύρας ιζ’ αἰ. φφ. 308r, 321v, 333r, 345v, 375v.
Θέλοντας νὰ ἐξιχνιάσω τί σημαίνει ἡ φράση τοῦ ΤΕ «τὰ τέλη μόνον λέγονται τὰ σεσημαδευμένα» (ὅπ. πρ.) μελέτησα τὸ χφ. τοῦ τυπικοῦ αὐτοῦ (ΕΒΕ 788 α’ ἥμισυ ιβ’ αἰ. φ. 176v), καὶ παρετήρησα τὰ ἑξῆς: «παιαιαιδεύσεις με...ἅγιιιος ἐστί...ῥήμααατα αὐτῶν...ηηη δόξα σου...αἰώωωνων Ἀμήν». Ἄρα ἡ φράση ἀφορᾶ τὸ πρωτότυπο χφ. ἀπὸ ὅπου ἔγινε ἡ ἀντιγραφή, τὸ ὁποῖο περιεῖχε καὶ μουσικοὺς χαρακτῆρες («τὰ σεσημαδευμένα»). Ἀπὸ τὴν μουσικὴ αὐτὴ πρακτικὴ προῆλθαν τὰ σημερινὰ δεύτερα ἡμιστίχια[4], χωρὶς τὶς ἀρχές τους.
Ἀπὸ τὰ καθ’ ἡμέραν «Ἀλληλούια» τοῦ ἑσπερινοῦ φαίνεται ὅτι καὶ κατὰ τὴν Τρίτη καὶ Πέμπτη (ἡμέρες καταλύσεως), ἀντὶ τοῦ «Θεὸς Κύριος», ψάλλεται «Ἀλληλούια» (ἀντιθέτως μὲ τὴν μεταγενέστερη ὑποσημείωση τοῦ μεσωρίου τῆς α’ ὥρας στὰ σημερινὰ Ὡρολόγια).
[1] Δὲν ψάλλεται τὸ «Θεὸς Κύριος» (ΤΕ σ. 620). Οἱ ἡμέρες κατὰ τὶς ὁποῖες ψάλλεται «᾿Αλληλούια» καθορίζονται σαφῶς ἀπὸ τὰ μηνολόγια τῶν τυπικῶν (βλ. π.χ. ΚΝ σσ. 61-66, D Ι σσ. 256-499, TΑΣ καὶ ἄρθρο Πότε ἐστὶν Ἀλληλούια).
[2] Δὲν λέγεται τὸ «Ἑσπέρας προκείμενον» (ΜΕΘ σ. 262, 319).
[3] Ἐκτὸς Παρασκευῆς ἑσπέρας καὶ Κυριακῆς ἑσπέρας (TE σ. 611, ΤΑΣ κεφ. ε’, Ὡρολόγιον).
[4] «Τῆς ἡμέρας» (ΤΕ σ. 259).
