Εξαποστειλάριον Σαββάτου

Το Ωρολόγιον το Μέγα (Πατριαρχική έκδοση του 1900), στα <<Προλεγόμενα>> διορθώνει (2ο συνημμένο) το εξαποστειλάριο του Σαββάτου (1ο συνημμένο), που παρέμεινε μεν λάθος εκ τυπογραφικής αβλεψίας στην αυτή έκδοση, αλλά παρέμεινε λάθος και στην έκδοση του Σαλιβέρου (την οποία γνωρίζω, γιατί αυτήν έχουμε στο αναλόγιο).

Αυτό που πρέπει να προσέξουμε είναι ότι το Ωρολόγιον το Μέγα είναι μεταγενέστερο του ΤΜΕ (1888), και εφόσον εκδίδεται από την ίδια αρχή (Πατριαρχείο), υπερισχύει των τυπικών διατάξεων του ΤΜΕ ( 3ο συνημμένο).
 

Attachments

  • Εξαποστειλάριον Σαββάτου.jpg
    75.5 KB · Views: 82
  • Διόρθωση ωρολογίου 1900.jpg
    129.9 KB · Views: 55
  • ΤΜΕ Σάββατον β΄ εβδομάδος νηστειών.jpg
    122.3 KB · Views: 51

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής

Ὁρίζει καί ἀντικατάσταση τοῦ ἐξαποστειλαρίου. Τά Δίπτυχα, στίς Γενικές Τυπικές Διατάξεις, ὁρίζουν διαζευκτικῶς τό «Ἡμεῖς ἐν σοί καυχώμεθα…» ἤ τό «Ὁ γλυκασμὸς τῶν ἀγγέλων...».

Ἡ διόρθωση δέν πέρασε καί στό Ὡρολόγιον τῆς Ἀ. Δ..

Πάντως δέν ξέρω ἄν πρόκειται γιά διόρθωση ἤ γιά δύο διαφορετικά ἐξαποστειλάρια. Διαβλέπω κάποιο λόγο.

Πρέπει νά ἐξετάσεις πῶς ἔχουν στίς ἐκδόσεις τῶν Παρακλητικῶν, ἤ στό Σάββατον τοῦ α΄ ἤχου ἤ στό τέλος στά Ἐξαποστειλάρια τῆς ὅλης ἑβδομάδος.

 
Last edited:
Από ότι φαίνεται πρόκειται περί δύο διαφορετικών εξαποστειλαρίων (συνημμένο). Για ποιο λόγο όμως αντικαθιστούν το Θεοτοκίον; Η αιτιολογία ότι είναι ομόηχο δεν πιστεύω ότι είναι επαρκής γιατί και το εξαποστειλάριον της Τετάρτης-Παρασκευής έχει διαφορετικό ήχο από το Σταυροθεοτοκίον.
 

Attachments

  • Παρακλητική Φοίνικος, 1858.pdf
    1.1 MB · Views: 54

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής

Γράφοντας ἐγώ «δύο διαφορετικά ἐξαποστειλάρια» ἄλλο ἐννοοῦσα καί τώρα μέ τό συνημμένο σου ἄλλο συμπέρασμα βγαίνει, πού τό εἶχα δεῖ, ἀλλά δέν τό καλοπρόσεξα.

Δύο διαφορετικά ἐξαποστειλάρια ἐννοοῦσα τά·
Ὁ καὶ νεκρῶν καὶ ζώντων, ἐξουσιάζων ὡς Θεός, καὶ διὰ τῶν σῶν ἁγίων, πᾶσαν τὴν γῆν φωταγωγῶν, δημιουργὲ τῶν ἁπάντων, τοὺς ἀνυμνοῦντάς σε σῷζε.

Ὁ καὶ νεκρῶν καὶ ζώντων, ἐξουσιάζων ὡς Θεός, ἀνάπαυσον τοὺς σοὺς δούλους, ἐν ταῖς σκηναῖς τῶν ἐκλεκτῶν· εἰ γὰρ καὶ ἥμαρτον Σῶτερ, ἀλλ' οὐκ ἀπέστησαν ἐκ σοῦ.​
Φαίνεται, λοιπόν, πῶς ἔχεις δίκιο. Τό πρῶτο, πού ἔχει περάσει στά Ὡρολόγια καί τά Ἐγκόλπια, εἶναι ὄντως λάθος καί ὀρθῶς ἐπισημαίνεται ἀπό τό Ὡρολόγιον τοῦ 1900. Πρόκειται γιά μίξη τῆς ἐνάρξεως τοῦ νεκρωσίμου μέ τό αὐτόμελο τῆς Δευτέρας καί μέ τήν ἀντικατάσταση τοῦ «διὰ τῶν σῶν ἀγγέλων» μέ τό «διὰ τῶν σῶν ἁγίων». Σέ Παρακλητική ὅμως συναντᾶται τό Σάββατον ὡς πρῶτο ἐξαποστειλάριο τό·

Ὁ οὐρανὸν τοῖς ἄστροις, κατακοσμήσας ὡς Θεός, καὶ διὰ τῶν σῶν ἁγίων, πᾶσαν τὴν γῆν φωταγωγῶν, δημιουργὲ τῶν ἁπάντων, τοὺς ἀνυμνοῦντάς σε σῷζε.​
προφανῶς γιά τίς περιπτώσεις τῶν Σαββάτων μέ Θεὸς Κύριος, μέ τό ἐναλασσόμενο·
Ὁ ἐν ἁγίοις μόνος, ἀναπαυόμενος Θεός, τῶν προφητῶν, ἀποστόλων, ἱεραρχῶν, καὶ μαρτύρων, καὶ τῶν ὁσίων πρεσβείαις, τοὺς ἀνυμνοῦντάς σε σῷζε.​
ὅπως ἀναφέρεται στίς Γενικές Τυπικές Διατάξεις τῶν Διπτύχων. Αὐτό δέ ἐννοοῦσα, ὅταν ἔγραφα «διαβλέπω κάποιο λόγο», γιά τίς περιπτώσεις τῶν Σαββάτων μέ Θεὸς ΚύριοςἈλληλούια.

Πάντως, ὄντως τό·
Ὁ καὶ νεκρῶν καὶ ζώντων, ἐξουσιάζων ὡς Θεός, καὶ διὰ τῶν σῶν ἁγίων, πᾶσαν τὴν γῆν φωταγωγῶν, δημιουργὲ τῶν ἁπάντων, τοὺς ἀνυμνοῦντάς σε σῷζε.​
δέν βγάζει καί πολύ νόημα ὡς νεκρώσιμο. Προφανές τό μπέρδεμα τῆς ἔναρξης.

Ὁ π. Κων/νος Παπαγιάννης στό (νέον) Ἐγκόλπιον γράφει ὅτι ὑπάρχουν πολλά ἐξαποστειλάρια καί διάφορα τῶν εἰς τό Ἐγκόλπιον παρατιθεμένων. Καί ἔχει δίκιο. Ἀλλά καί ἡ παρατήρησή σου ἀκριβής.

ΥΓ. 1) Τό· Ὁ γλυκασμὸς τῶν ἀγγέλων, προφανῶς τίθεται γιά λόγους ὁμοηχίας, ἀπό ἐπίδραση τῶν τῆς Δευτέρας, σύμφωνα μέ τό Ἐγκόλπιον καί τό Ὡρολόγιον. Ἀλλά ὄντως δέν εἶναι ἐπαρκής λόγος, γιατί τό Ὁ γλυκασμὸς τῶν ἀγγέλων, προφανῶς ταιριάζει στήν Δευτέρα τῶν Ἀγγέλων. 2) Κοίταξε καί στό Τριῴδιον, τῷ Σαββάτῳ πρό τῆς Ἀπόκρεω.

 
Last edited:

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


Τὸ θεοτοκίο «Ὁ γλυκασμὸς τῶν ἀγγέλων» μαρτυρεῖται ἀπὸ τὸ τυπικὸ τῆς Εὐεργέτιδος ια’-ιβ’ αἰ. ἔκδ. Dmitrievskij τ. 1 σσ. 447 καὶ 607.

«Ὁ ἐν ἁγίοις μόνος...
Ὁ καὶ νεκρῶν καὶ ζώντων...
Θεοτοκίον ὅμοιον.
Πάσης ἀνάγκης ἐλέους ἡ ἄβυσσος Θεοτόκε, ῥῦσαι ἡμᾶς ἱκετεύων(-ουσα) σὺν ἀποστόλοις ἱεροῖς, μετὰ μαρτύρων ὁσίων καὶ προφητῶν τὸν σὸν τόκον» (Παρακλητικὴ ἔκδ. 1522 ἦχος α’ Σάββατο πρωί).

«Ὁ καὶ νεκρῶν καὶ ζώντων ἐξουσιάζων ὡς Θεός, καὶ διὰ τῶν σῶν ἁγίων πᾶσαν τὴν γῆν φωταγωγῶν, δημιουργὲ τῶν ἁπάντων, τοὺς ἀνυμνοῦντας σε σῶζε.
Ἡμεῖς ἐν σοὶ καυχώμεθα...καὶ εἰς Θεόν...» (μόνο αὐτά· ὡρολόγια ἐκδ. 1584 καὶ 1632).

«Ὁ καὶ νεκρῶν καὶ ζώντων ἐξουσιάζων ὡς Θεός, καὶ διὰ τῶν σῶν ἁγίων πᾶσαν τὴν γῆν φωταγωγῶν, δημιουργὲ τῶν ἁπάντων, τοὺς ἀνυμνοῦντας σε σῶζε.
Ἡμεῖς ἐν σοὶ καυχώμεθα...καὶ πρὸς Θεόν...» (μόνο αὐτά· ὡρολόγια ἐκδ. 1757, 1830, 1832, 1851 καὶ Πανθέκτη ἐκδ. 1817 τ. 1 σ. 85).

 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής

Θεωρεῖς, λοιπόν, Μανόλη, ὀρθή τήν παρατήρηση τοῦ Ὡρολογίου τοῦ 1900, μεταγενεστέρου ὅσων ἀναφέρεις;

Πάντως τό Τριῴδιον στό Ψυχοσάββατον ἔχει·
Ὁ καὶ νεκρῶν καὶ ζώντων, ἐξουσιάζων ὡς Θεός, ἀνάπαυσον τοὺς σοὺς δούλους, ἐν ταῖς σκηναῖς τῶν ἐκλεκτῶν· εἰ γὰρ καὶ ἥμαρτον Σῶτερ, ἀλλ' οὐκ ἀπέστησαν ἐκ σοῦ.​
Ἡ Παρακλητικὴ ἔκδ. 1522, τί ἔχει μετά τά ἀποσιωπητικά πού θέτεις;

 
Last edited:

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
π. Μάξιμος;73988 said:

Θεωρεῖς, λοιπόν, Μανόλη, ὀρθή τήν παρατήρηση τοῦ Ὡρολογίου τοῦ 1900, μεταγενεστέρου ὅσων ἀναφέρεις;

Πάντως τό Τριῴδιον στό Ψυχοσάββατον ἔχει·
Ὁ καὶ νεκρῶν καὶ ζώντων, ἐξουσιάζων ὡς Θεός, ἀνάπαυσον τοὺς σοὺς δούλους, ἐν ταῖς σκηναῖς τῶν ἐκλεκτῶν· εἰ γὰρ καὶ ἥμαρτον Σῶτερ, ἀλλ' οὐκ ἀπέστησαν ἐκ σοῦ.​


Πρέπει νὰ εἶναι ὀρθή.

π. Μάξιμος;73988 said:

Ἡ Παρακλητικὴ ἔκδ. 1522, τί ἔχει μετά τά ἀποσιωπητικά πού θέτεις;


Μόνο αὐτὰ ἔχω σημειώσει στὴ Γεννάδιο βιβλιοθήκη στὶς 26-9-1995.
 
Last edited:

Γράφοντας ἐγώ «δύο διαφορετικά ἐξαποστειλάρια» ἄλλο ἐννοοῦσα καί τώρα μέ τό συνημμένο σου ἄλλο συμπέρασμα βγαίνει, πού τό εἶχα δεῖ, ἀλλά δέν τό καλοπρόσεξα.

Δύο διαφορετικά ἐξαποστειλάρια ἐννοοῦσα τά·
Ὁ καὶ νεκρῶν καὶ ζώντων, ἐξουσιάζων ὡς Θεός, καὶ διὰ τῶν σῶν ἁγίων, πᾶσαν τὴν γῆν φωταγωγῶν, δημιουργὲ τῶν ἁπάντων, τοὺς ἀνυμνοῦντάς σε σῷζε.

Ὁ καὶ νεκρῶν καὶ ζώντων, ἐξουσιάζων ὡς Θεός, ἀνάπαυσον τοὺς σοὺς δούλους, ἐν ταῖς σκηναῖς τῶν ἐκλεκτῶν· εἰ γὰρ καὶ ἥμαρτον Σῶτερ, ἀλλ' οὐκ ἀπέστησαν ἐκ σοῦ.​

Αυτό εννοούσα και εγώ. Προφανώς το πρώτο εξαποστειλάριο της Παρακλητικής (Ὁ ἐν ἁγίοις μόνος...) δεν επιβίωσε στο εν χρήσει ΤΜΕ.



Τὸ θεοτοκίο «Ὁ γλυκασμὸς τῶν ἀγγέλων» μαρτυρεῖται ἀπὸ τὸ τυπικὸ τῆς Εὐεργέτιδος ια’-ιβ’ αἰ. ἔκδ. Dmitrievskij τ. 1 σσ. 447 καὶ 607.

«Ὁ ἐν ἁγίοις μόνος...
Ὁ καὶ νεκρῶν καὶ ζώντων...
Θεοτοκίον ὅμοιον.
Πάσης ἀνάγκης ἐλέους ἡ ἄβυσσος Θεοτόκε, ῥῦσαι ἡμᾶς ἱκετεύων(-ουσα) σὺν ἀποστόλοις ἱεροῖς, μετὰ μαρτύρων ὁσίων καὶ προφητῶν τὸν σὸν τόκον» (Παρακλητικὴ ἔκδ. 1522 ἦχος α’ Σάββατο πρωί).

«Ὁ καὶ νεκρῶν καὶ ζώντων ἐξουσιάζων ὡς Θεός, καὶ διὰ τῶν σῶν ἁγίων πᾶσαν τὴν γῆν φωταγωγῶν, δημιουργὲ τῶν ἁπάντων, τοὺς ἀνυμνοῦντας σε σῶζε.
Ἡμεῖς ἐν σοὶ καυχώμεθα...καὶ εἰς Θεόν...» (μόνο αὐτά· ὡρολόγια ἐκδ. 1584 καὶ 1632).

«Ὁ καὶ νεκρῶν καὶ ζώντων ἐξουσιάζων ὡς Θεός, καὶ διὰ τῶν σῶν ἁγίων πᾶσαν τὴν γῆν φωταγωγῶν, δημιουργὲ τῶν ἁπάντων, τοὺς ἀνυμνοῦντας σε σῶζε.
Ἡμεῖς ἐν σοὶ καυχώμεθα...καὶ πρὸς Θεόν...» (μόνο αὐτά· ὡρολόγια ἐκδ. 1757, 1830, 1832, 1851 καὶ Πανθέκτη ἐκδ. 1817 τ. 1 σ. 85).

Από ό,τι φαίνεται λοιπόν μαρτυρούνται ποικίλες τυπικές διατάξεις σχετικά με το εξαποστειλάριο του Σαββάτου. Από τη στιγμή που υπάρχει έστω και μία μαρτυρία (Τυπικό Ευεργέτιδος), και δεδομένης της ομοηχίας, θεωρώ και εγώ ότι δεν είναι αβάσιμη η διόρθωση της επιτροπής (1900)... μάλλον προτιμητέα!

Υ.Γ: Ίσως (σε άλλο θέμα;) θα έπρεπε να ελέγξουμε και το εξαποστειλάριο της Τετάρτης-Παρασκευής (λόγω ασυμφωνίας ήχου με το Σταυροθεοτοκίο). Μπορεί και αυτό να μαρτυρείται διαφορετικά στις πηγές μας.
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Υ.Γ: Ίσως (σε άλλο θέμα;) θα έπρεπε να ελέγξουμε και το εξαποστειλάριο της Τετάρτης-Παρασκευής (λόγω ασυμφωνίας ήχου με το Σταυροθεοτοκίο). Μπορεί και αυτό να μαρτυρείται διαφορετικά στις πηγές μας.
Στήν Παρακλητική ὅμως ἔχει ἄλλα γιά Τετάρτη καί ἄλλα γιά Παρασκευή καί στόν α΄ ἦχο καί στό τέλος. Μπορεῖ νά συνδυαστεῖ ὁμοηχία.

 
Στήν Παρακλητική ὅμως ἔχει ἄλλα γιά Τετάρτη καί ἄλλα γιά Παρασκευή καί στόν α΄ ἦχο καί στό τέλος. Μπορεῖ νά συνδυαστεῖ ὁμοηχία.


Όντως (συνημμένα). Όπως βλέπετε στο παράρτημα, εξαποστειλάριο και σταυροθεοτοκίο της Παρασκευής είναι αυτά που μαρτυρούνται στο Ωρολόγιο. Αυτό που με απασχολεί είναι κατά πόσο το εξαποστειλάριο <<Σταυρὸς ὁ φύλαξ πάσης...>> ακολουθείται από ομόηχο στις αρχαίες πηγές. Εδώ ίσως ο κ. Θεοδωράκης θα μπορούσε να βοηθήσει...
 

Attachments

  • Παρακλητική Φοίνικος Τετάρτη, 1858.pdf
    600.5 KB · Views: 17
  • Παρακλητική Φοίνικος Παρασκευή, 1858.pdf
    542.4 KB · Views: 7
  • Παράρτημα Παρακλητικής Φοίνικος, 1858.pdf
    445.8 KB · Views: 11

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Αυτό που με απασχολεί είναι κατά πόσο το εξαποστειλάριο <<Σταυρὸς ὁ φύλαξ πάσης...>> ακολουθείται από ομόηχο στις αρχαίες πηγές.
Ἔχω τήν ἐντύπωση ὅτι τό Σταυρὸς ὁ φύλαξ πάσης... τέθηκε ἐμβόλιμο ἀπό τήν ἐορτή τοῦ Σταυροῦ. Ἄν ἀφαιρεθεῖ ἔχουμε ὁμόηχα.
Τελικά, ὅπως μοῦ εἶχαν μάθει ὅταν ἤμουν μικρός, τά ἐξαποστειλάρια νά τά βρίσκω στήν Παρακλητική στόν α΄ ἦχο ἤ στό τέλος, ἔχει βάση.
Ἀλλά καί νά μήν εἶναι ὁμόηχα, δέν εἶναι πρόβλημα. Ὅπως ἔχει συζητηθεῖ καί κάπου, ὁ τρόπος/ἦχος ψαλμωδίας τῶν ἐξαποστειλαρίων δέν ἦταν αὐτός πού ξέρουμε ἤ διέφερε κατά κάποιες τοπικές παραδόσεις. Ἕνα παράδειγμα πού θυμᾶμαι εἶναι τό Σαρκὶ ὑπνώσας, πού εἶναι πάνω στό Ἐπεσκέψατο ἡμᾶς. Καί κάποιος εἶχε γράψει ὅτι πολλά τοῦ β΄ ἤχου τά ἔψελναν σέ γ΄ καί τό ἀντίστροφο.


 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


Τὰ «ἐξαποστειλάρια τῆς ὅλης ἑβδομάδος» δὲν μαρτυροῦνται στὶς παλαιὲς πηγές. Ἀντ' αὐτῶν ψαλλόταν τὸ τοῦ μηναίου ἤ «Ὁ οὐρανὸν τοῖς ἄστροις...» ἤ τὸ «Ἅγιος Κύριος...» ἤ σὲ νηστήσιμες ἡμέρες (καὶ Σάββατο μὲ Ἀλληλούια) τὸ φωταγωγικὸ τοῦ ἤχου (τυπικὸ Εὐεργέτιδος, Ἰ. Φουντούλη Ἀπαντήσεις τ. 5 σ. 338). Οἱ παραπομπὲς στὸ τυπικὸ τῆς Εὐεργέτιδος τοῦ # 5 ἀφοροῦν ὄρθρους κτητορικοῦ μνημοσύνου καὶ ψυχοσαββάτου. Γιὰ πρώτη φορὰ τὰ συναντῶ στὸ ὡρολόγιο ἐκδ. 1574 (δὲν ἔχω σημειώσει τίποτε ἄλλο).

Τὰ ἐξαποστειλάρια Τετάρτης καὶ Παρασκευῆς στὰ ὡρολόγια ἐκδ. 1584, 1632, 1757, 1830, 1832, 1851 καὶ Πανθέκτη ἐκδ. 1817 εἶναι ὅπως στὰ σημερινὰ ὡρολόγια. Ἡ Παρακλητικὴ τοῦ 1522 περιῆχε ἐξαποστειλάρια μᾶλλον μόνο τοῦ Σαββάτου.
 
Last edited:
Top