Εγκόλπια Θ. Λειτουργίας είναι απαράδεκτο να κυκλοφορούν;

[π. Μάξιμος]

Οἱ προκλήσεις συνεχεῖς...
Πρίν ἀπό καιρό, σέ ἕνα ἄρθρο τοῦ π. Γεωργίου Φλωρόφσκυ (δημοσιευμένο καί στη ΘΕΟΛΟΓΙΑ) εἶχα ἀποσπάσει τά παρακάτω:






καί ἐπειδή δέν πίστευα ὅτι ποτέ εἶχαν ἀπαγορευθεῖ στήν Ἑλλάδα τά ἐγκόλπια τῆς Θ. Λειτουργίας, αὐτά τά εἶχα ρίξει στόν Κάδο Ανακύκλωσης τοῦ ὑπολογιστῆ μου.
Σήμερα τά ἀνέσυρα (ἀφοῦ δέν τόν εἶχα ἀδειάσει...) μετά ἀπό τό ἀπίστευτο!!!

(καὶ τὴν σήμερον φθάσαμε, νὰ ἐκδίδουν καὶ νὰ πωλοῦν
Θείες Λειτουργίες - Ἱερατικά (14×9 ἐκ.) μὲ τὶς Μυστικὲς Εὐχές,
διὰ τοὺς -μὴ ἔχοντες ἱερωσύνην- λαϊκούς)
​

Σταυροκοπιέμαι...

ΥΓ. Πιστεύω ὅτι καί αὐτό εἶναι ἐκτός θεματολογίας τοῦ φόρουμ...

 

[evangelos]

Οἱ προκλήσεις συνεχεῖς...
Πρίν ἀπό καιρό, σέ ἕνα ἄρθρο τοῦ π. Γεωργίου Φλωρόφσκυ (δημοσιευμένο καί στη ΘΕΟΛΟΓΙΑ) εἶχα ἀποσπάσει τά παρακάτω:

View attachment 108815

View attachment 108816

View attachment 108814
καί ἐπειδή δέν πίστευα ὅτι ποτέ εἶχαν ἀπαγορευθεῖ στήν Ἑλλάδα τά ἐγκόλπια τῆς Θ. Λειτουργίας, αὐτά τά εἶχα ρίξει στόν Κάδο Ανακύκλωσης τοῦ ὑπολογιστῆ μου.
Σήμερα τά ἀνέσυρα (ἀφοῦ δέν τόν εἶχα ἀδειάσει...) μετά ἀπό τό ἀπίστευτο!!!


Σταυροκοπιέμαι...

ΥΓ. Πιστεύω ὅτι καί αὐτό εἶναι ἐκτός θεματολογίας τοῦ φόρουμ...

εμείς σταυροκοπιόμαστε από την τρομάρα μας όταν πετάγονται οι κυράτσες στο σε υμνούμεν επειδή έτσι τις έχει δασκαλέψει ο γέρομντς..και ουρλιάζουν αμήν... αμήν! (κι ο γέροντας στην διαπασών εννοείται)

 

[π. Μάξιμος]

εμείς σταυροκοπιόμαστε από την τρομάρα μας όταν πετάγονται οι κυράτσες στο σε υμνούμεν επειδή έτσι τις έχει δασκαλέψει ο γέρομντς..και ουρλιάζουν αμήν... αμήν! (κι ο γέροντας στην διαπασών εννοείται)

Αὐτό ἔχει καμμία σχέση μέ τό θέμα;
Θέλεις νά ἀπαντήσεις ἐπί τοῦ θέματος;
Ἀπάντησε.
Εἰδάλλως, μή πετάγεσαι καί χαλᾶς συνεχῶς τά θέματα...

 

[evangelos]

Αὐτό ἔχει καμμία σχέση μέ τό θέμα;
Θέλεις νά ἀπαντήσεις ἐπί τοῦ θέματος;
Ἀπάντησε.
Εἰδάλλως, μή πετάγεσαι καί χαλᾶς συνεχῶς τά θέματα...

φυσικά και έχει σχέση με το θέμα, αφού βάζουν τον λαό να λέει τα του ιερέως και γίνεται η εκκλησία χάβρα ιουδαίων!
Καλό είναι να γνωρίζουμε το περιεχόμενο των ευχών της Θείας Λειτουργίας αλλά πολλές εκδόσεις δεν αποσκοπούν σε αυτό αλλά προπαγανδίζουν την παράλληλη φανερή μετοχή του κόσμου και μάλιστα εκφώνως! Κατ' εμέ έτσι χαλάει η τάξη και η ιεροπρέπεια.

 

[π. Μάξιμος]

Κρατάω αὐτό

Καλό είναι να γνωρίζουμε το περιεχόμενο των ευχών της Θείας Λειτουργίας

ἄν διάβασες/κατάλαβες τό θέμα...

 

[evangelos]

Ευχές είναι πάτερ, όπως όταν πέφτει ένα αστέρι κάνε μια ευχή, την κάνεις αστραπιαία νοερώς (άσχετο βέβαια με την εκκλησία αλλά σχετικό με το τι είναι ευχή)
Τώρα οι ευχές έχουν μπει στο στο προσκήνιο με ένα τρόπο καθόλου αρμονικό και λειτουργικό.
Όλα αυτά ξεκίνησαν όπως θυμάμαι εγώ επί Πειραιώς Καλλινίκου (και πιο πίσω...) ο οποίος είχε δηλώσει στο ραδιόφωνο -υπάρχει σε κασέτα του αρχ. Δ. Ιωαννίδη- ότι καλή η βυζαντινή μουσική αλλά κατέστρεψε την ομαδική συμμετοχή των πιστών!
Αυτό δεν ισχύει! Η ψαλτική είναι υψηλή τέχνη, θεϊκή θα έλεγα τέχνη που διδάσκεται εντός του ναού.
Η ακρόαση είναι συμμετοχή δεν είναι παθητικός δέκτης ο πιστός! μαθαίνει !!!
Ούτε αν δεν ακούει τις ευχές χάνει το νόημα της λατρείας.
Όλα αυτά που λέω δεν τα λέω από το κεφάλι μου, έτσι τα ξέραμε μέχρι το 80', τώρα γιατί να τα αλλάξουμε;
Αυτό λέει πάνω κάτω κι ο Παναγιώτης που τόσο εύκολα απαξιώνετε, όταν μάλιστα έχει προσφέρει τεράστιο όγκο πληροφορίας και πνευματικού έργου τόσο στα μουσικά όσο και σε άλλα θέματα

 

[Παναγιώτης]

Οἱ προκλήσεις συνεχεῖς...
Πρίν ἀπό καιρό, σέ ἕνα ἄρθρο τοῦ π. Γεωργίου Φλωρόφσκυ (δημοσιευμένο καί στη ΘΕΟΛΟΓΙΑ) εἶχα ἀποσπάσει τά παρακάτω:

View attachment 108815

View attachment 108816

View attachment 108814
καί ἐπειδή δέν πίστευα ὅτι ποτέ εἶχαν ἀπαγορευθεῖ στήν Ἑλλάδα τά ἐγκόλπια τῆς Θ. Λειτουργίας, αὐτά τά εἶχα ρίξει στόν Κάδο Ανακύκλωσης τοῦ ὑπολογιστῆ μου.
Σήμερα τά ἀνέσυρα (ἀφοῦ δέν τόν εἶχα ἀδειάσει...) μετά ἀπό τό ἀπίστευτο!!!


Σταυροκοπιέμαι...

ΥΓ. Πιστεύω ὅτι καί αὐτό εἶναι ἐκτός θεματολογίας τοῦ φόρουμ...

Αυτό που κάνετε είναι αντιδεοντολογικό.

Να ανοίγετε ένα νέο θέμα κατά το υμέτερο δοκούν, και να βάζετε στο θέμα αυθαίρετη υμέτερη επιλογή μηνύματός μου από άλλο θέμα.

 

[π. Μάξιμος]

Ἐγώ δέν πίστευα σ᾿ αὐτά πού ἔγραφε ὁ Φλωρόφσκυ, ὅτι συνέβαιναν ποτέ στήν Ἑλλάδα, ὅτι δηλ. κυκλοφοροῦσαν ἐγκόλπια θ. λειτουργίας πού παρέλειπαν τίς εὐχές γιατί δέν ἔπρεπε νά γνωρίζουν οἱ πιστοί τό περιεχόμενό τους, γι᾿ αὐτό εἶχα άπορρίψει αὐτά πού (μέ ὑπόδειξη κάποιου) εἶχα ξεχωρίσει.
Καί ἔρχεται ἡ στιγμή πού διαβάζω τό ἀπίστευτο!!!

(καὶ τὴν σήμερον φθάσαμε, νὰ ἐκδίδουν καὶ νὰ πωλοῦν
Θείες Λειτουργίες - Ἱερατικά (14×9 ἐκ.) μὲ τὶς Μυστικὲς Εὐχές,
διὰ τοὺς -μὴ ἔχοντες ἱερωσύνην- λαϊκούς)​

Δέν ἔπρεπε νά τά ἀνασύρω ἀπό τόν κάδο;

Γιατί εἶναι ἀντιδεοντολογικό; Δέν μπορεῖ νά ξεκινήσει μιά συζήτηση μέ ἔνα ἔναυσμα;
Πρέπει νά γνωρίζουν οἱ λαϊκοί τίς εὐχές τῆς θ. λειτουργίας;
Ἐσύ δέν εἶσαι λαϊκός; Γιατί ἔχεις γεμίσει τό φόρουμ μέ ἀποσπάσματα ἀπό Ἱερατικά;

Καί πάλι πιστεύω ὅτι εἴμαστε ἐκτός θεματολογίας τοῦ φόρουμ.
Ἄν ἀποσὐρεις ἀπό τό ἄλλο θέμα αὐτή τήν πρόταση, θά ἀποσύρω κι ἐγώ τό θέμα.
Ἄν τό πιστεύεις, θά δεχθεῖς τό διάλογο.

 

[neoklis]

... έτσι τα ξέραμε μέχρι το 80', τώρα γιατί να τα αλλάξουμε;

Έτσι λες, γιατί τότε γεννήθηκες (μάλλον)

 

[Παναγιώτης]

Ἐγώ δέν πίστευα σ᾿ αὐτά πού ἔγραφε ὁ Φλωρόφσκυ, ὅτι συνέβαιναν ποτέ στήν Ἑλλάδα, ὅτι δηλ. κυκλοφοροῦσαν ἐγκόλπια θ. λειτουργίας πού παρέλειπαν τίς εὐχές γιατί δέν ἔπρεπε νά γνωρίζουν οἱ πιστοί τό περιεχόμενό τους, γι᾿ αὐτό εἶχα άπορρίψει αὐτά πού (μέ ὑπόδειξη κάποιου) εἶχα ξεχωρίσει.
Καί ἔρχεται ἡ στιγμή πού διαβάζω τό ἀπίστευτο!!!

(καὶ τὴν σήμερον φθάσαμε, νὰ ἐκδίδουν καὶ νὰ πωλοῦν
Θείες Λειτουργίες - Ἱερατικά (14×9 ἐκ.) μὲ τὶς Μυστικὲς Εὐχές,
διὰ τοὺς -μὴ ἔχοντες ἱερωσύνην- λαϊκούς)​

Δέν ἔπρεπε νά τά ἀνασύρω ἀπό τόν κάδο;

Γιατί εἶναι ἀντιδεοντολογικό; Δέν μπορεῖ νά ξεκινήσει μιά συζήτηση μέ ἔνα ἔναυσμα;
Πρέπει νά γνωρίζουν οἱ λαϊκοί τίς εὐχές τῆς θ. λειτουργίας;
Ἐσύ δέν εἶσαι λαϊκός; Γιατί ἔχεις γεμίσει τό φόρουμ μέ ἀποσπάσματα ἀπό Ἱερατικά;

Καί πάλι πιστεύω ὅτι εἴμαστε ἐκτός θεματολογίας τοῦ φόρουμ.
Ἄν ἀποσὐρεις ἀπό τό ἄλλο θέμα αὐτή τήν πρόταση, θά ἀποσύρω κι ἐγώ τό θέμα.
Ἄν τό πιστεύεις, θά δεχθεῖς τό διάλογο.

Εξακολουθώ να θεωρώ ότι είναι αντιδεοντολογικό, με το στανιό να με βάζετε σε νέο θέμα.

Τώρα,

Ολόκληρη η παράγραφος είναι:

Κανών ϟαʹ Μεγάλου Βασιλείου
(ἐπικυρωθεὶς διὰ τοῦ βʹ Κανόνος τῆς Πενθέκτης Οἰκ. Συνόδου)

«τὰ τῆς ἐπικλήσεως ῥήματα ἐπὶ τῇ ἀναδείξει τῆς
Εὐχαριστίας καὶ τοῦ Ποτηρίου τῆς εὐλογίας, τίς τῶν Ἁγίων ἐγγράφως ἡμῖν καταλέλοιπεν; οὐ γὰρ δὴ τούτοις ἀρκούμεθα, ὧν ὁ Ἀπόστολος, ἢ τὸ Εὐαγγέλιον ἐπεμνήσθη, ἀλλὰ καὶ προλέγομεν καὶ ἐπιλέγομεν ἕτερα, ὡς μεγάλην ἔχοντα πρὸς τὸ Μυστήριον τὴν ἰσχύν, ἐκ τῆς ἀγράφου διδασκαλίας παραλαβόντες».

(καὶ τὴν σήμερον φθάσαμε, νὰ ἐκδίδουν καὶ νὰ πωλοῦν
Θείες Λειτουργίες - Ἱερατικά (14×9 ἐκ.) μὲ τὶς Μυστικὲς Εὐχές,
διὰ τοὺς -μὴ ἔχοντες ἱερωσύνην- λαϊκούς)

Εγώ γνωρίζω ότι όταν ήμουν μικρός , όλες οι αγράμματες γιαγιάδες και παππούδες πηγαίνανε εκκλησία χωρίς τι εγκόλπιον για την Θεία Λειτουργία. Και έπαιρναν την Χάρη του Θεού από τον εκκλησιασμό τους.

Πρώτη φορά είδα στην Αμερική το green book για τους πιστους, το οποίο είχε τα του Ψάλτου σε ευρωπαϊκά μουσικά. Δεν είχε Μυστικές Ευχές.

Ιερατικόν = το βιβλίον του Ιερέα.

Εγκόλπιον Θείας Λειτουργίας που έχει και Μυστικές Ευχές = Ιερατικόν.

Έχει ιερωσύνη ο λαός, για να κρατάει Ιερατικόν στην Εκκλησία;

"Όλοι μαζί" και τις Μυστικές Ευχές αφού τις έχει μπροστά του ;

>> Ἐσύ δέν εἶσαι λαϊκός; Γιατί ἔχεις γεμίσει τό φόρουμ μέ ἀποσπάσματα ἀπό Ἱερατικά;

Μόνο την πρώτη/δεύτερη γραμμή των Ευχών περικλείω στις δημοσιεύσεις μου, για αυτόν τον λόγο, και χάριν αναφοράς.

 

[petrosgrc]

Δηλαδή αν εγώ είμαι λαϊκός και πάω και αγοράσω ένα ιερατικό και το έχω σπίτι μου, διαπράττω κάποιου είδους «αμαρτία»;

 

[Παναγιώτης]

Δηλαδή αν εγώ είμαι λαϊκός και πάω και αγοράσω ένα ιερατικό και το έχω σπίτι μου, διαπράττω κάποιου είδους «αμαρτία»;

Εγώ για την έρευνα τα έχω μόνο.

Τώρα για αμαρτίες ρωτήστε τον πνευματικό σας.

 

[petrosgrc]

Εγώ για την έρευνα τα έχω μόνο.

Τώρα για αμαρτίες ρωτήστε τον πνευματικό σας.

Δηλαδή, για ποιόν άλλο λόγο εκτός από έρευνα/μελέτη μπορεί να έχει ένας λαϊκός στο σπίτι του ένα ιερατικό κείμενο; Να κάνει μόνος του αυτοσχέδιες λειτουργίες;

Συγγνώμη για τον ειρωνικό τόνο, αλλά προσπαθώ να μπω στο βάθος της λογικής.

 

[π. Μάξιμος]

Ἐντάξει Παναγιώτη. Ἐξήγησα ὄτι ἦταν γιά μένα μιά ἀναπάντεχη σύμπτωση μέ αὐτά πού ἔγραφε ὁ Φλωρόφσκυ καί πού καταδικάζει αὐτή τήν πρακτική, καθόσον πίστευε ὅτι αὐτό βρίσκεται σέ ἀντίφαση, ἀναφορικά μέ τήν οὐσία τῆς εὐχαριστιακῆς σύναξης, τῆς θείας κοινωνίας.

Τό θέμα πάλι καταλήγει στίς εὐχές τῆς θ. λειτουργίας βασικά, πού ἔχει ἐξαντληθεῖ, ἀλλά ἦρθε ἀπρόσμενα καί ἡ "ἀπαγόρευση" αὐτῆς ταύτης τῆς ἀνάγνωσης ἀπό λαϊκούς. Ὁ καθένας μπορεῖ νά βγάλει τά συμπεράσματά του. Δεκτές οἱ ἐξηγήσεις σου καί οἱ ἐμπειρίες σου.

Σημ. Πέτρο, ἄλλο εἶναι τό θέμα ἄν κατάλαβες. Ὄχι στό σπίτι, ἀλλά στό ναό παρακολούθηση τῆς θείας λειτουργίας καί "ἐπαφή" μέ τίς εὐχές μέσω ἐγκολπίου.

 

[Shota]

Κανών ϟαʹ Μεγάλου Βασιλείου
(ἐπικυρωθεὶς διὰ τοῦ βʹ Κανόνος τῆς Πενθέκτης Οἰκ. Συνόδου)

«τὰ τῆς ἐπικλήσεως ῥήματα ἐπὶ τῇ ἀναδείξει τῆς
Εὐχαριστίας καὶ τοῦ Ποτηρίου τῆς εὐλογίας, τίς τῶν Ἁγίων ἐγγράφως ἡμῖν καταλέλοιπεν; οὐ γὰρ δὴ τούτοις ἀρκούμεθα, ὧν ὁ Ἀπόστολος, ἢ τὸ Εὐαγγέλιον ἐπεμνήσθη, ἀλλὰ καὶ προλέγομεν καὶ ἐπιλέγομεν ἕτερα, ὡς μεγάλην ἔχοντα πρὸς τὸ Μυστήριον τὴν ἰσχύν, ἐκ τῆς ἀγράφου διδασκαλίας παραλαβόντες».

Αρα ολα τα ιερατικα εις τα φωτια; Αυτο μας λεει ο Μ. Βασιλειος κατα την ερμηνεια σου;

 

[Παναγιώτης]

Αρα ολα τα ιερατικα εις τα φωτια; Αυτο μας λεει ο Μ. Βασιλειος κατα την ερμηνεια σου;

Άρα αυτή είναι η δική σου ερμηνεία;


Ταπεινή μου γνώμη:

Ο Χριστός παρέδωσε προφορικά το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίες στους 12 Αποστόλους του, και εκείνοι στους Επισκόπους, και οι τελευταίοι στους Ιερείς.

Αυτή η τάξη ίσχυε μέχρι τον Μ. Βασίλειο και (λίγο ή αρκετά) αργότερα σίγουρα.

Οι ιερείς στο διάβα της Ιστορίας, δεν μπορούσαν να απομνημονεύσουν τις Μυστικές Ευχές (χαλάρωση πνευματικού ζήλου; δεν έμεναν πολύ καιρό διάκονοι για να τις μάθουν; ή μερικοί αλλοίωναν τα λόγια με ή χωρίς πρόθεση; δεν γνωρίζω), οπότε κατ' οικονομίαν οι Επίσκοποι επέτρεψαν την συγγραφή Ευχολογίων με τις Ευχές μόνον, για να μπορούν να τελούν οι Ιερείς τις Λειτουργίες αυθεντικά.

Αργότερα, στα απλά Ευχολόγια (που περιείχαν μόνον Ευχές) παρενεβλήθησαν και λίγες επεξηγηματικές φράσεις ανάμεσα στις Μυστικές Ευχές.

Αργότερα (12ος αι +), δεν μπορούσαν να απομνημονεύσουν και την τέλεση της Λειτουργίας, ή θα παρατηρήθηκαν περιπτώσεις άλλοι να κάνουν έτσι, άλλοι αλλιώς, οπότε κατ' οικονομίαν εγράφησαν οι Διατάξεις της Θείας Λειτουργίας, πάλι για να μπορούν να τελούν οι Ιερείς τις Λειτουργίες αυθεντικά.

Και τέλος έχουμε τα Ιερατικά/Ευχολόγια όπου εγράφησαν πλήρεις λεπτομέρειες λόγω της ευκολίας της τύπωσης.

Εσχάτως έχουμε αυτά που αναφέρθηκαν εδώ.

Πρβλ. Διατάξεις, ΙΜΜ Βατοπεδίου, σ. 12, προλεγόμενα κ. Σκαλτσή.

Αυτή είναι η γνώμη μου. Αν είναι λάθος διορθώστε με.

 

[evangelos]

Έτσι λες, γιατί τότε γεννήθηκες (μάλλον)

46 κλεισμένα. Πρόλαβα ένδοξες εποχές, Άγιο Ιωάννη Ρέντη, Άγιο Ελευθέριο Καμίνια και Αγιά Σωτήρα Κοκκινιά, για αυτό μου τη σπάει το νέο στυλάκι που έχει γίνει μόδα

 

[π. Μάξιμος]

Παναγιώτη, διάβασα τόν κανόνα καί τήν ἑρμηνεία.
Ὁ Μ. Βασίλειος ὑποστηρίζει ὅτι ἡ τελείωση τοῦ Μυστηρίου δέν γίνεται μόνον μέ ὄσα εἶναι γραμμένα στόν Ἀπόστολο καί τό Εὐαγγἐλιο (Κυριακά Λόγια - Ἱδρυτικοί λόγοι) ἀλλά καί μέ τίς πρό καί μετά αὐτῶν εὐχές (ἐπίκληση) πού δέν εἶναι γραμμένες στόν Ἀπόστολο καί τό Εὐαγγἐλιο.
Τώρα στό Πηδάλιο σέ ὑποσημ. (3) τό θέμα γυρνάει («αἰνίττεται») στή μυστική ἀνάγνωση τῶν εὐχῶν, ὡς ἑρμηνεία τοῦ κανόνος, πού γιά μένα εἶναι παρερμηνεία.

(τί λέει ὁ κ. Σκαλτσῆς ; )

 

[evangelos]

Παναγιώτη, διάβασα τόν κανόνα καί τήν ἑρμηνεία.
Ὁ Μ. Βασίλειος ὑποστηρίζει ὅτι ἡ τελείωση τοῦ Μυστηρίου δέν γίνεται μόνον μέ ὄσα εἶναι γραμμένα στόν Ἀπόστολο καί τό Εὐαγγἐλιο (Κυριακά Λόγια - Ἱδρυτικοί λόγοι) ἀλλά καί μέ τίς πρό καί μετά αὐτῶν εὐχές (ἐπίκληση) πού δέν εἶναι γραμμένες στόν Ἀπόστολο καί τό Εὐαγγἐλιο.
Τώρα στό Πηδάλιο σέ ὑποσημ. (3) τό θέμα γυρνάει («αἰνίττεται») στή μυστική ἀνάγνωση τῶν εὐχῶν, ὡς ἑρμηνεία τοῦ κανόνος, πού γιά μένα εἶναι παρερμηνεία.

(τί λέει ὁ κ. Σκαλτσῆς ; )

Ακόμα και παρερμηνεία να είναι, θα καταργήσουμε τα ψαλτικά που είναι η άμεση παράδοση για να λέμε δυνατά τις ευχές και να πάμε σε ένα παρελθόν της "σωστής" κατ' εσάς ερμηνείας;!

 

[Shota]

Πάντως οι Πατέρες δεν έδωσαν κάποια μεγάλη σημασία στο θέμα της ανάγνωσης των ευχών (η μοναδική αντίρρηση είναι του Ιουστινιανού, ο οποίος δεν ήταν εκκλησιαστική αρχή, ενώ ούτε η Πενθέκτη, ούτε η Ζ´ Οικουμενική Σύνοδος δεν λένε τίποτα, αν και ασχολούνται με πολλά θέματα). Η «κληρικαλιστική» όμως ερμηνεία της μυστικής ανάγνωσης των ευχών εμφανίζεται μόλις κάπου στον 11ο αι., η ίσως λίγο νωρίτερα. Αλλά αυτά δεν είναι του παρόντος.

Να πάρεις σαν λαϊκός ένα εγκόλπιο στην εκκλησία είναι κατά μένα κακή συνήθεια. Δεν είναι καφέ η βιβλιοθήκη. Ένας είναι ο λειτουργός και αυτός πρέπει να διαβάζει όλα*. Αν δεν μπορείς να τον παρακολουθείς χωρίς βιβλιαράκι στα χέρια σου, έχεις κάποιο πρόβλημα.

* Έχω δει μια γεωργιανή περιγραφή της πατριαρχικής λειτουργίας στην Ιερουσαλήμ αρχών του 20ο αι. Μόνο ο πατριάρχης είχε το Ιερατικόν, οι άλλοι συλλειτουργοί ούτε τόλμησαν (πολύ περίεργο για τον ιερέα της ρωσσικής “σχολής”, γι´ αυτό και αναφέρεται στο βιβλίο). Έλεγαν όμως εκφωνήσεις (απέξω βεβαίως).