Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής

[''Στον Αθήναιο (Δ', 129Α) λέγεται ότι παρουσιάζονταν γυμνές· "αυλητρίδες και μουσουργοί και εκτελέστριες σαμβύκης από τη Ρόδο, γυμνές καθώς πιστεύω, μολονότι, όπως μερικοί άνθρωποι έχουν πει, έχουν χιτώνες".'']

ATHÉNÉE DE NAUCRATIS
Le Livre IV des Deipnosophistes

Αθήναιο (Δ', 129Α

[129] Ἐπὶ δὲ τούτοις εἰπὼν ὁ Ἱππόλοχος ὡς Πρωτέας ἀπόγονος ἐκείνου Πρωτέου Λανίκης υἱοῦ, ἥτις ἐγεγόνει τροφὸς Ἀλεξάνδρου τοῦ βασιλέως, ἔπινε πλεῖστον (ἦν γὰρ πολυπότης ὡς καὶ ὁ πάππος αὐτοῦ Πρωτέας ὁ συγγενόμενος Ἀλεξάνδρῳ) καὶ ὅτι πᾶσι προὔπιεν, ἑξῆς γράφει καὶ ταῦτα·

(3) « ἤδη δὲ ἡμῶν ἡδέως ἀπηλλοτριωμένων τοῦ σωφρονεῖν ἐπεισβάλλουσιν αὐλητρίδες καὶ μουσουργοὶ καὶ σαμβυκίστριαί τινες Ῥόδιαι, ἐμοὶ μὲν γυμναὶ δοκῶ, πλὴν ἔλεγόν τινες αὐτὰς ἔχειν χιτῶνας, ἀπαρξάμεναί τε ἀπῆλθον. Καὶ ἐπεισῆλθον ἄλλαι φέρουσαι ληκύθους μύρου ἑκάστη δύο συνδεδεμένας ἱμάντι χρυσῷ, [129b] τὴν μὲν ἀργυρᾶν, τὴν δὲ χρυσῆν, κοτυλιαίας, καὶ ἑκάστῳ προσέδωκαν.

http://remacle.org/bloodwolf/erudits/athenee/livre4gr.htm
 
Στην Κύρου Παιδεία (IV, 6, 11) ο Ξενοφών γράφει: "και μουσουργούς δε δύο τας κρατίστας" (και δύο από τις πιο ικανές μουσικούς [ψάλτριες ή αοιδούς, έδωσαν στον Κύρο]).

Xenophon, Cyropaedia
Xen. Cyrop. 4.6.11
Ξενοφών, Κύρου Παιδεία IV, 6, 11

[11]
οὕτω δὴ οὗτος μὲν ᾤχετο ἡγεμόνα καταλιπών. οἱ δὲ Μῆδοι παρῆσαν, ἃ μὲν οἱ μάγοι ἔφρασαν τοῖς θεοῖς ἐξελεῖν, ἀποδόντες τοῖς μάγοις, Κύρῳ δ᾽ ἐξῃρηκότες τὴν καλλίστην σκηνὴν καὶ τὴν Σουσίδα γυναῖκα, ἣ καλλίστη δὴ λέγεται ἐν τῇ Ἀσίᾳ γυνὴ γενέσθαι, καὶ μουσουργοὺς δὲ δύο τὰς κρατίστας, δεύτερον δὲ Κυαξάρῃ τὰ δεύτερα, τοιαῦτα δὲ ἄλλα ὧν ἐδέοντο ἑαυτοῖς ἐκπληρώσαντες, ὡς μηδενὸς ἐνδεόμενοι στρατεύωνται: πάντα γὰρ ἦν πολλά.

Xenophon. Xenophontis opera omnia, vol. 4. Oxford, Clarendon Press. 1910 (repr. 1970).

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Xen.+Cyrop.+4.6.11&fromdoc=Perseus:text:1999.01.0203
 
μυρμηκιά, μυρμηγκιά, μυρμηγκοφωλιά. Μεταφορικά πλήθος ανθρώπων (LSJ, Δημ.). Παρόμοια έκφραση: μύρμηκος ατραποί. Η λέξη μυρμηκιά (ή μυρμηκία) εμφανίζεται στην κωμωδία του Φερεκράτη Χείρων, σχετικά με τον Τιμόθεο · "άδων εκτραπέλους μυρμηκιάς". Η μεταφορά μπορεί να εξηγηθεί σχετικά με τη χρωματική μουσική και τη χρήση πολλών φθόγγων διακοσμητικών (έξω από την παράδοση), που καινοτομώντας ο Τιμόθεος χρησιμοποιούσε. Έτσι, η έκφραση μπορεί να ερμηνευτεί περίπου: "[ο Τιμόθεος ξεπέρασε όλους] τραγουδώντας πλήθος αλλόκοτων (ή αλλοπρόσαλλων· χρωματικών) φθόγγων". Πρβ. Ingemar During, "Studies in Musical Terminology in 5th Century Literature" (Eranos 43, 1945) και Ε. Κ. Borthwick, σχετικό άρθρο στο περιοδ. Hermes 96, 1968, 69 κε.

Βλ. και λ. Τιμόθεος .

http://www.musipedia.gr/
 
[''Η λέξη μυρμηκιά (ή μυρμηκία) εμφανίζεται στην κωμωδία του Φερεκράτη Χείρων, σχετικά με τον Τιμόθεο · "άδων εκτραπέλους μυρμηκιάς". Η μεταφορά μπορεί να εξηγηθεί σχετικά με τη χρωματική μουσική και τη χρήση πολλών φθόγγων διακοσμητικών (έξω από την παράδοση), που καινοτομώντας ο Τιμόθεος χρησιμοποιούσε. Έτσι, η έκφραση μπορεί να ερμηνευτεί περίπου: "[ο Τιμόθεος ξεπέρασε όλους] τραγουδώντας πλήθος αλλόκοτων (ή αλλοπρόσαλλων· χρωματικών) φθόγγων".'']

PLUTARQUE
ΠΕΡΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

(306) Ἀλλ΄ οὖν ἀνεκτὸς οὗτος ἦν ὅμως ἐμοί. (307) Φρῦνις δ΄ ἴδιον στρόβιλον ἐμβαλών τινα κάμπτων με καὶ στρέφων ὅλην διέφθορεν, ἐν πέντε χορδαῖς δώδεχ΄ ἁρμονίας ἔχων. (308) Ἀλλ΄ οὖν ἔμοιγε χοὖτος ἦν ἀποχρῶν ἀνήρ· εἰ γάρ τι κἀξήμαρτεν, αὖθις ἀνέλαβεν. (309) Ὁ δὲ Τιμόθεός μ΄, ὦ φιλτάτη, κατορώρυχε καὶ διακέκναικ΄ αἴσχιστα.

(310) 〈ΔΙΚ.〉 Ποῖος οὑτοσὶ 〈ὁ〉 Τιμόθεος;

(311) 〈ΜΟΥΣ.〉 Μιλήσιός τις πυρρίας. (312) Κακά μοι παρέσχεν οὗτος, (313) ἅπαντας οὓς λέγω παρελήλυθεν, ἄγων ἐκτραπέλους μυρμηκιάς. Κἂν ἐντύχῃ πού μοι βαδιζούσῃ μόνῃ, ἀπέδυσε κἀνέδυσε χορδὰς δώδεκα‘.

http://remacle.org/bloodwolf/historiens/Plutarque/musiquegr.htm
 
ἔστι δὲ τοιαύτη τις ἡ περὶ τὸ ἐμμελές τε καὶ ἐκμελὲς τάξις
οἵα καὶ ἡ περὶ τὴν τῶν γραμμάτων σύνθεσιν ἐν τῷ δια-
λέγεσθαι·
 

Attachments

  • λεττερ.jpg
    9.1 KB · Views: 18
Last edited:
νάβλας, (ο) ή νάβλα (η)· έγχορδο όργανο της οικογένειας του ψαλτηρίου. Είχε δέκα ή δώδεκα χορδές και παιζόταν με γυμνά δάχτυλα, χωρίς πλήκτρο· ήταν φοινικικής προέλευσης και ο τόνος του θεωρούνταν δυσάρεστος. Ο Σώπατρος ο παρωδός λέει ότι "ο νάβλας είναι εφεύρεση των Φοινίκων και ο τόνος του είναι αντιμελωδικός" ("ουκ ευμελής"· Αθήν. Δ', 175C, 77· G. Kaibel Com. Gr. Fr. 194-195, απόσπ. 16).

Ο Ησύχιος θεωρεί τον (τη) νάβλα ένα όργανο σαν το ψαλτήριο ή την κιθάρα ("νάβλα· είδος μουσικού οργάνου, ή ψαλτήριο ή κιθάρα"). Επίσης, λέει ακόμα (Ησ.): "νάβλας· κιθαριστής [και] είδος δυσάρεστου μουσικού οργάνου)".
Το ρήμα ναβλίζω=παίζω νάβλα· ναβλιστής, ο εκτελεστής του νάβλα.

http://www.musipedia.gr/
 
[''Ο Σώπατρος ο παρωδός λέει ότι "ο νάβλας είναι εφεύρεση των Φοινίκων και ο τόνος του είναι αντιμελωδικός" ("ουκ ευμελής"· Αθήν. Δ', 175C, 77· G. Kaibel Com. Gr. Fr. 194-195, απόσπ. 16).'']

(77) Πόσῳ δὲ κρεῖττον, ὦ Οὐλπιανὲ σοφώτατε, τὸ ὑδραυλικὸν τοῦτο ὄργανον τοῦ καλουμένου νάβλα, ὅν φησι [175c] Σώπατρος ὁ παρῳδὸς ἐν τῷ ἐπιγραφομένῳ δράματι Πύλαι Φοινίκων εἶναι καὶ τοῦτον εὕρημα. Λέγει δ΄ οὕτως·

ATHÉNÉE DE NAUCRATIS
Le Livre IV des Deipnosophistes

Αθήν. Δ', 175C, 77· G. Kaibel Com. Gr. Fr. 194-195, απόσπ. 16

« Οὔτε τοῦ Σιδωνίου νάβλα
λαρυγγόφωνος ἐκκεχόρδωται τύπος.
Καὶ ἐν Μυστάκου δὲ θητίῳ φησί·
νάβλας ἐν ἄρθροις γραμμάτων οὐκ εὐμελής,
ᾧ λωτὸς ἐν πλευροῖσιν ἄψυχος παγεὶς
ἔμπνουν ἀνίει μοῦσαν. Ἐγρέτου δέ τις
[175d] τὸν ἡδονῆς μελῳδὸν εὐάζων χορόν. »

http://remacle.org/bloodwolf/erudits/athenee/livre4gr.htm
 
[''Ο Ησύχιος θεωρεί τον (τη) νάβλα ένα όργανο σαν το ψαλτήριο ή την κιθάρα ("νάβλα· είδος μουσικού οργάνου, ή ψαλτήριο ή κιθάρα").'']

Γλῶσσαι
Ελληνικό λεξικό
Ἡσύχιος Ἀλεξανδρεὺς

<νάβλα>· εἶδος ὀργάνου μουσικοῦ. ἢ ψαλτήριον. ἢ κιθάρα (Soph.
fr. 765?)
*<νάβλας>· κιθαριστής, εἶδος ὀργάνου μουσικοῦ δυσήχου AS. καὶ
ὁ ἐνεργῶν. καὶ *[<νάβλον> τὸ αὐτὸ ὄργανον (1. Regn. 10,5 .)

http://el.wikisource.org/wiki/Γλώσσαι
 
νευρά, χορδή τόξου· χορδή από νεύρα ή έντερα· στη μουσική, χορδή οργάνου (συνών. της λ. χορδή). Πρβ. Πολυδ. (IV, 62): "μέρη δε των οργάνων, νευραί, χορδαί..."). Ο Ησύχιος στο λήμμα μαγάς γράφει: "μαγάς... δεχομένη της κιθάρας τας νευράς" (γέφυρα [καβαλάρης]... που υποβαστάζει τις χορδές της κιθάρας)· βλ. όλο το κείμενο στο λ. μαγάς .
H λέξη νεύρον χρησιμοποιείται συνεκδοχικά για τη χορδή, σχοινί, ή χορδή (κόρδα) νεύρου.

http://www.musipedia.gr/
 
[''Πολυδ. (IV, 62): "μέρη δε των οργάνων, νευραί, χορδαί...").'']

Pollux, Onomasticon

Πολυδ., IV, 62
 

Attachments

  • onomasticon01polluoft_0308.jpg
    218 KB · Views: 1
νηνίατον, μελωδία για αυλό ή τραγούδι για κορασίδες φρυγικής προέλευσης. Πολυδ. (IV, 79): "το δε νηνίατον [αυλητικόν μέλος] έστι μεν Φρύγιον, Ιππώναξ δ' αυτού μνημονεύει" (το νηνίατον [αυλητική μελωδία] είναι φρυγικής προέλευσης και αναφέρεται από τον Ιππώνακτα).
Σημείωση: νηνίατον· προέρχεται από το νήνις, νεάνις.

http://www.musipedia.gr/
 
Πολυδ. (IV, 79): "το δε νηνίατον [αυλητικόν μέλος] έστι μεν Φρύγιον, Ιππώναξ δ' αυτού μνημονεύει" (το νηνίατον [αυλητική μελωδία] είναι φρυγικής προέλευσης και αναφέρεται από τον Ιππώνακτα).

Pollux, Onomasticon

Πολυδ., IV, 79

http://www.archive.org/stream/onomasticon01polluoft#page/n312/mode/1up
 

Attachments

  • onomasticon01polluoft_0313.jpg
    207.5 KB · Views: 0
νήτη, ή νεάτη· η ψηλότερη νότα ή χορδή· η χορδή που βρισκόταν πιο κοντά στον εκτελεστή, (α) Στην επτάχορδη κλίμακα ήταν η ψηλότερη νότα του τετραχόρδου συνημμένων (re) και (β) στην οκτάχορδη η ψηλότερη νότα του τετραχόρδου διεζευγμένων (mi)· (γ) στο Σύστημα Τέλειον Μείζον υπήρχαν δύο νήτες, η νήτη υπερβολαίων (la) και η νήτη διεζευγμένων (mi).

[...]

Σημείωση: νήτη (=κατώτατη) ονομαζόταν έτσι, γιατί παραγόταν από τη χορδή που ήταν τοποθετημένη πιο κοντά στον εκτελεστή. Ο Αριστείδης (Mb 11, R.P.W.-I. 8) γράφει: "νήτη, τουτέστιν εσχάτη· νέατον γαρ εκάλουν το έσχατον οι παλαιοί" (νήτη, δηλ. η εσχάτη, γιατί οι αρχαίοι ονόμαζαν νέατον το έσχατο).

Βλ. λ. ονομασία και Ε.Μ. 598, 7.

http://www.musipedia.gr/
 
[''Ο Αριστείδης (Mb 11, R.P.W.-I. 8) γράφει: "νήτη, τουτέστιν εσχάτη· νέατον γαρ εκάλουν το έσχατον οι παλαιοί" (νήτη, δηλ. η εσχάτη, γιατί οι αρχαίοι ονόμαζαν νέατον το έσχατο).'']

ΑΡΙΣΤΕΙΔΟΥ ΚΟΙΝΤΙΛΙΑΝΟΥ
ΠΕΡΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΠΡΩΤΟΝ

Αριστείδης, Mb 11, R.P.W.-I. 8

ἐπὶ δὲ ταύταις ἡ νήτη, του-
τέστιν ἐσχάτη. νέατον γὰρ ἐκάλουν τὸ ἔσχατον οἱ παλαιοί.
 
νητοειδής, τόπος· η περιοχή της νήτης. Από τους τρεις τρόπους (στιλ) της μελοποιίας , που καθόρισε ο Αριστείδης , ο "νομικός" ήταν νητοειδής (Mb και R.P.W.-I. 30).

http://www.musipedia.gr/
 
[''Από τους τρεις τρόπους (στιλ) της μελοποιίας , που καθόρισε ο Αριστείδης , ο "νομικός" ήταν νητοειδής (Mb και R.P.W.-I. 30).'']

ΑΡΙΣΤΕΙΔΟΥ ΚΟΙΝΤΙΛΙΑΝΟΥ
ΠΕΡΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΠΡΩΤΟΝ

Αριστείδης Κοιντιλιανός, Περί μουσικής
Mb και R.P.W.-I. 30

τρόποι δὲ μελοποιίας γένει μὲν γ· διθυραμ-
βικὸς νομικὸς τραγικός. ὁ μὲν οὖν νομικὸς τρόπος ἐστὶ
νητοειδής, ὁ δὲ διθυραμβικὸς μεσοειδής, ὁ δὲ τραγικὸς
ὑπατοειδής·
 
νιβατισμός, είδος φρυγικού χορού που αναφέρεται από τον Αθήναιο (ΙΔ', 629D, 27), χωρίς άλλη πληροφορία. Ο Ησύχιος λέει: "είδος ορχήσεως βαρβαρικής".

http://www.musipedia.gr/
 
[''είδος φρυγικού χορού που αναφέρεται από τον Αθήναιο (ΙΔ', 629D, 27), χωρίς άλλη πληροφορία.'']

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes, livre XIV

Αθήναιο, ΙΔ', 629D, 27

(p.27) τὰ δὲ στασιμώτερα καὶ πυκνότερα καὶ τὴν ὄρχησιν ἁπλουστέραν ἔχοντα καλεῖται δάκτυλοι, ἰαμβική, Μολοσσικὴ ἐμμέλεια, κόρδαξ, σίκιννις, Περσική, Φρύγιος νιβατισμός, Θρᾴκιος κολαβρισμός, τελεσιάς· Μακεδονικὴ δ΄ ἐστὶν αὕτη ὄρχησις, ᾗ χρησάμενοι οἱ περὶ Πτολεμαῖον Ἀλέξανδρον τὸν Φιλίππου ἀδελφὸν ἀνεῖλον, ὡς ἱστορεῖ Μαρσύας ἐν τρίτῳ Μακεδονικῶν.

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm
 
You must log in or register to reply here.
Back
Top