Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής

[''Αριστοφ.: "και των πτισσουσών άλλη τις [ωδή]" (και ένα άλλο [τραγούδι] των γυναικών που ξεφλουδίζουν το κριθάρι· Αθήν. ΙΔ', 619Α, απόσπ. 14· Bothe PSGF II, 102, απόσπ. 28).'']

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes, livre XIV

Αθήν. ΙΔ', 619Α

καὶ τῶν μισθωτῶν δέ τις ἦν ᾠδὴ τῶν ἐς τοὺς ἀγροὺς φοιτώντων, ὡς Τηλεκλείδης φησὶν ἐν Ἀμφικτύοσιν· καὶ βαλανέων ἄλλαι, ὡς Κράτης ἐν Τόλμαις· καὶ τῶν πτισσουσῶν ἄλλη τις, ὡς Ἀριστοφάνης ἐν Θεσμοφοριαζούσαις καὶ Νικοχάρης ἐν Ἡρακλεῖ Χορηγῷ.

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm
 
Πτολεμαίος, Κλαύδιος· μεγάλος γεωγράφος, αστρονόμος, μαθηματικός και θεωρητικός της μουσικής. Γεννήθηκε το 108 μ.Χ. περίπου (κατ' άλλους το 85 μ.Χ.) στο Πηλούσιο της Αιγύπτου και πέθανε μεταξύ 163 και 168 μ.Χ. στην Κάνωβο, κοντά στην Αλεξάνδρεια. Η Σούδα αναφέρει πως έζησε στην εποχή του αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου (161-180 μ.Χ.)· "γεγονώς επί των χρόνων Μάρκου του βασιλέως". Έζησε στην Κάνωβο και στην Αλεξάνδρεια, όπου είχε τα εργαστήριά του.
Εκτός από τα πολυάριθμα και σημαντικά βιβλία του για την αστρονομία, της οποίας υπήρξε ένας από τους κύριους θεμελιωτές, τη γεωγραφία και τα μαθηματικά, ο Πτολεμαίος έγραψε ένα σημαντικότατο επιστημονικό έργο για τη μουσική, τα Αρμονικά, σε τρία βιβλία (Αρμονικών βιβλία τρία). Το έργο αυτό αποτελεί μια πολύτιμη εκτίμηση, ερμηνεία και ανάπτυξη των πυθαγόρειων δογμάτων και αρχών για τη μουσική. Ο Gevaert (Ι, 12) τοποθετεί τον Πτολεμαίο και το έργο του Αρμονικά στο ίδιο επίπεδο με τον Αριστόξενο και τα Αρμονικά Στοιχεία του. Ο Πτολεμαίος και ο Αριστόξενος αντιπροσωπεύουν, γι' αυτόν, τις δύο μεγάλες σχολές της μουσικής επιστήμης στους αρχαίους χρόνους: την Πυθαγόρεια και την Αριστοξένεια .
Τα Αρμονικά του Πτολεμαίου μεταφράστηκαν από τα ελληνικά πρώτα στα αραβικά, τον 9ο αι. μ.Χ. Μια λατινική μετάφραση δημοσιεύτηκε από τον Ant. Gogavinus, μαζί με τα Στοιχεία του Αριστόξενου (πρβ. Ptolemaei Harmonicorum, Βενετία 1562, 51-150).
Μια προσεκτική έκδοση με το ελληνικό και το λατινικό κείμενο περιλήφθηκε από τον Johannes Wallis στα Opera Mathematica (τόμ. 1-3, Οξφόρδη 1699). Ο τρίτος τόμος του έργου αυτού περιέχει: (α) Πτολεμαίου Αρμονικά, τρία βιβλία (σσ. 1-152)· (β) Πορφυρίου Εις τα Αρμονικά Πτολεμαίου Υπόμνημα, σσ. 189-355· (γ) Μανουήλ Βρυέννιου Αρμονικά (σσ. 359-508)· επίσης, και έργα του Αρχιμήδη και του Αρίσταρχου από τη Σάμο.
Η πιο επιμελημένη και προσεκτική ως τώρα έκδοση του ελληνικού κειμένου δημοσιεύτηκε από τον Ingemar During (Die Harmonielehre des Klaudios Ptolemaios, Goteborg 1930, σσ. CVI + 147· το κείμενο σσ. 1-121). Ακολουθεί μια γερμανική μετάφραση από τον I. During (Ptolemaios und Porphyrios uber die Musik, Goteborg 1934), με πολύτιμες σημειώσεις.
Ο Α. J. Η. Vincent στις Notices του περιλαμβάνει μερικά άλλα μουσικά αποσπάσματα (Πτολεμαίου Μουσικά, σσ. 252-255)· επίσης, ο C. v. Jan στο έργο του Mus. script. Gr. δημοσιεύει τα Πτολεμαίου Μουσικά (Excerpta Neapolitana 411-421).
Πρβ. R. P. Winnington-Ingram, Mode in Ancient Greek Music, Cambridge 1936 (ιδιαίτερα, το κεφ. "The Evidence of Ptolemy", σσ. 62-71)· και Μ. I. Henderson, στη New Oxford History of Music 1957, σσ. 355-358 κτλ.

http://www.musipedia.gr/
 
[''Η Σούδα αναφέρει πως έζησε στην εποχή του αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου (161-180 μ.Χ.)· "γεγονώς επί των χρόνων Μάρκου του βασιλέως".'']

Suda on line

Σούδα

Headword: Πτολεμαῖος
Adler number: pi,3033
Translated headword: Ptolemaios, Ptolemaeus, Ptolemy
Vetting Status: low
Translation:
[Ptolemy] who was called Claudius, a philosopher of Alexandria. He lived at the time of the emperor Marcus [Aurelius].[1] This man wrote 3 books of Mechanics, 2 books Concerning the appearances and indications of the fixed stars, Simplification of the surface of a sphere, Handy Tables, the Great Astronomy or Systematic Treatise,[2] and other works.
Greek Original:
Πτολεμαῖος, ὁ Κλαύδιος χρηματίσας, Ἀλεξανδρεύς, φιλόσοφος, γεγονὼς ἐπὶ τῶν χρόνων Μάρκου τοῦ βασιλέως. οὗτος ἔγραψε Μηχανικὰ βιβλία γ#, Περὶ φάσεων καὶ ἐπισημασιῶν ἀστέρων ἀπλανῶν βιβλία β#, Ἅπλωσιν ἐπιφανείας σφαίρας, Κανόνα πρόχειρον, τὸν Μέγαν ἀστρονόμον ἤτοι Σύνταξιν: καὶ ἄλλα.
Notes:
Ptolemy's works on astronomy and geography were not superseded until the 15th century. See OCD (3) s.v. Ptolemy (4); article by J. J. O'Connor and E. F. Robertson at web address 1.
[1] Reigned 161-180 BCE; see generally mu 214, mu 215.
[2] Best known by its Arabic title, the Almagest, derived from the Greek μεγίστη [σύνταξις] .
Associated internet address:
Web address 1
Keywords: biography; chronology; mathematics; philosophy; science and technology

http://www.stoa.org/sol-bin/search.pl
 
πτώσις, η πτώση της φωνής πάνω σε μια βαθμίδα. Ο Αριστόξενος γράφει (Αρμον. Στοιχ. Ι, 15 Mb): "φωνής πτώσις επί μίαν τάσιν ο φθόγγος εστί" (ο φθόγγος είναι η πτώση [εκφορά ή προφορά] της φωνής πάνω σ' ένα ύψος). Βλ. λ. φθόγγος.

http://www.musipedia.gr/
 
[''Ο Αριστόξενος γράφει (Αρμον. Στοιχ. Ι, 15 Mb): "φωνής πτώσις επί μίαν τάσιν ο φθόγγος εστί" (ο φθόγγος είναι η πτώση [εκφορά ή προφορά] της φωνής πάνω σ' ένα ύψος).'']

Αρμονικά στοιχεία

Αριστόξενος, Αρμον. Στοιχ. Ι, 15 Mb

συντόμως μὲν οὖν εἰπεῖν φωνῆς πτῶσις ἐπὶ μίαν
τάσιν ὁ φθόγγος ἐστί· τότε γὰρ φαίνεται φθόγγος εἶναι
τοιοῦτος οἷος εἰς μέλος τάττεσθαι ἡρμοσμένον _τ_ὸ ἑστά-
ναι ἐπὶ μιᾶς τάσεως. ὁ μὲν οὖν φθόγγος τοιοῦτος ἐστίν·
διάστημα δ᾽ ἐστὶ τὸ ὑπὸ δύο φθόγγων ὡρισμένον μὴ τὴν
αὐτὴν τάσιν ἐχόντων.
 
Πυθαγόρας, (περ. 572-περ. 500 π.Χ.)· μεγάλος φιλόσοφος, μαθηματικός και θεωρητικός της μουσικής. Γεννήθηκε στη Σάμο. Ίδρυσε τη Σχολή του στον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας. Πέθανε στο Μεταπόντιο. Ο Πυθαγόρας υπήρξε ο πρώτος που πρόβαλε και υποστήριξε την επιστημονική βάση της μουσικής· η φιλοσοφική του θεώρηση του κόσμου βασιζόταν πάνω στην πίστη ότι καθετί πρέπει να ερμηνευτεί με αριθμούς. Στη μουσική ανακάλυψε τους αριθμητικούς λόγους των ακόλουθων συμφωνιών: (α) της 8ης (2:1, δια πασών), (β) της 5ης (3:2, δια πέντε , που από τους Πυθαγορικούς ονομαζόταν διοξεία ή δι οξειών) καί (γ) της 4ης (4:3, δια τεσσάρων , που από τους Πυθαγορικούς ονομαζόταν συλλαβά ή συλλαβή)· επίσης, του μείζονος τόνου (9:8), ο οποίος είναι η διαφορά μεταξύ 4ης και 5ης. Ο Νικόμαχος στο Εγχειρίδιό του (κεφ. 6: "Πώς οι αριθμητικοί των φθόγγων λόγοι ηυρέθησαν") περιγράφει λεπτομερειακά πώς έφτασε ο Πυθαγόρας στην ανακάλυψη αυτών των λόγων. Ακόμα, στον Πυθαγόρα αποδιδόταν και η ταξινόμηση των επτά αρμονιών , και στη Σχολή του η θεωρία της αρμονίας των σφαιρών. Ο Νικόμαχος (ό.π. κεφ. 5) και άλλοι συγγραφείς αποδίδουν στον Πυθαγόρα την προσθήκη της 8ης χορδής και τη δημιουργία τόνου ανάμεσα στη μέση και την παραμέση (βλ. λ. λύρα ).
Πολλές από τις θεωρίες του Πυθαγόρα εξακολουθούν να ισχύουν ακόμα και σήμερα.

Εκλογή Βιβλιογραφίας :
Α. Ε. Chaignet, Pythagore et la philosophie pythagoricienne, τόμ. 1-2, Παρίσι 1873.
Armand Delatte, Etudes sur la litterature pythagoricienne, Παρίσι 1915 (σσ. 414, 8o).
W. Burkert, Weisheit und Wissenschaft Studien zu Pythagoras, Philolaos und Platon, Νυρεμβέργη 1962 (σσ. XVI+495, 8o).

http://www.musipedia.gr/
 
[''Ο Νικόμαχος στο Εγχειρίδιό του (κεφ. 6: "Πώς οι αριθμητικοί των φθόγγων λόγοι ηυρέθησαν") περιγράφει λεπτομερειακά πώς έφτασε ο Πυθαγόρας στην ανακάλυψη αυτών των λόγων.'']

Νικόμαχος, Εγχειρίδιό κεφ. 6

Πῶς οἱ ἀριθμητικοὶ τῶν φθόγγων λόγοι ηὑρέθησαν.
Τὴν δὲ κατ᾽ ἀριθμὸν ποσότητα ταύτην ἥτε διὰ
τεσσάρων χορδῶν ἀπόστασις ἥτε διὰ πέντε καὶ ἡ
κατ᾽ ἀμφοτέρων σύνοδον διὰ πασῶν λεγομένη καὶ
ὁ προσκείμενος μεταξὺ τῶν δύο τετραχόρδων τόνος
τρόπῳ τινὶ τοιούτῳ ὑπὸ τοῦ Πυθαγόρου καταληφθέντι
ἔχειν ἐβεβαιοῦτο. ἐν φροντίδι ποτὲ καὶ διαλογισμῷ
συντεταμένῳ ὑπάρχων, εἰ ἄρα δύναιτο τῇ ἀκοῇ βοή-
θειάν τινα ὀργανικὴν ἐπινοῆσαι παγίαν καὶ ἀπαρα-
λόγιστον, οἵαν ἡ μὲν ὄψις διὰ τοῦ διαβήτου καὶ διὰ
τοῦ κανόνος ἢ καὶ διὰ τῆς διόπτρας ἔχει, ἡ δ᾽ ἁφὴ
διὰ τοῦ ζυγοῦ ἢ διὰ τῆς τῶν μέτρων ἐπινοίας, παρά
τι χαλκοτυπεῖον περιπατῶν ἔκ τινος δαιμονίου συν-
τυχίας ἐπήκουσε ῥαιστήρων σίδηρον ἐπ᾽ ἄκμονι ῥαιόν-
των καὶ τοὺς ἤχους παραμὶξ πρὸς ἀλλήλους
συμφωνοτάτους ἀποδιδόντων πλὴν μιᾶς συζυγίας· ἐπ-
εγίνωσκε δ᾽ ἐν αὐτοῖς τὴν δὲ διὰ πασῶν καὶ τὴν διὰ
πέντε καὶ τὴν διὰ τεσσάρων συνῳδίαν. τὴν δὲ μετα-
ξύτητα τῆς τε διὰ τεσσάρων καὶ τῆς διὰ πέντε ἀσύμ-
φωνον μὲν ἑώρα αὐτὴν καθ᾽ ἑαυτὴν, συμπληρωτικὴν
δὲ ἄλλως τῆς ἐν αὐτοῖς μείζονος. ἄσμενος δὴ ὡς κατὰ
θεὸν ἀνυομένης αὐτῷ τῆς προθέσεως εἰσέδραμεν εἰς
τὸ χαλκεῖον καὶ ποικίλαις πείραις παρὰ τὸν ἐν τοῖς
ῥαιστῆρσιν ὄγκον εὑρὼν τὴν διαφορὰν τοῦ ἤχου, ἀλλ᾽
οὐ παρὰ τὴν τῶν ῥαιόντων βίαν οὐδὲ παρὰ τὰ σχή-
ματα τῶν σφυρῶν οὐδὲ παρὰ τὴν τοῦ ἐλαυνομένου
σιδήρου μετάθεσιν, σηκώματα ἀκριβῶς ἐκλαβὼν καὶ
ῥοπὰς ἰσαιτάτας τῶν ῥαιστήρων πρὸς ἑαυτὸν ἀπηλλάγη.
καὶ ἀπό τινος ἑνὸς πασσάλου διὰ γώνων ἐμπεπηγότος
τοῖς τοίχοις, ἵνα μὴ κἀκ τούτου διαφορά τις ὑποφαί-
νηται ἢ ὅλως ὑπονοῆται πασσάλων ἰδιαζόντων παραλ-
λαγή, ἀπαρτήσας τέσσαρας χορδὰς ὁμοΰλους καὶ ἰσο-
κώλους, ἰσοπαχεῖς τε καὶ ἰσοστρόφους ἑκάστην ἐφ᾽
ἑκάστης ἐξήρτησεν, ὁλκὴν προσδήσας ἐκ τοῦ κάτωθεν
μέρους. τὰ δὲ μήκη τῶν χορδῶν μηχανησάμενος ἐκ
παντὸς ἰσαίτατα, εἶτα κρούων ἀνὰ δύο ἅμα χορδὰς
ἐναλλὰξ συμφωνίας εὕρισκε τὰς προλεχθείσας, ἄλλην
ἐν ἄλλῃ συζυγίᾳ. τὴν μὲν γὰρ ὑπὸ τοῦ μεγίστου
ἐξαρτήματος τεινομένην πρὸς τὴν ὑπὸ τοῦ μικροτάτου
διὰ πασῶν φθεγγομένην κατελάμβανεν. ἦν δὲ
ἡ μὲν δώδεκά τινων ὁλκῶν, ἡ δὲ ἕξ. ἐν διπλασίῳ δὴ
λόγῳ ἀπέφαινε τὴν διὰ πασῶν, ὅπερ καὶ αὐτὰ τὰ βάρη
ὑπέφαινε. τὴν δ᾽ αὖ μεγίστην πρὸς τὴν παρὰ τὴν
μικροτάτην _οὖσαν ὀκτὼ ὁλκῶν_ διὰ πέντε συμφωνοῦ-
σαν, ἔνθεν ταύτην ἀπέφαινεν ἐν ἡμιολίῳ λόγῳ, ἐν
ᾧπερ καὶ αἱ ὁλκαὶ ὑπῆρχον πρὸς ἀλλήλας· πρὸς δὲ
τὴν μεθ᾽ ἑαυτὴν μὲν τῷ βάρει, τῶν δὲ λοιπῶν μείζονα,
ἐννέα σταθμῶν ὑπάρχουσαν, τὴν διὰ τεσσάρων, ἀνα-
λόγως τοῖς βρίθεσι. καὶ ταύτην δὴ ἐπίτριτον ἄντικρυς
κατελαμβάνετο, ἡμιολίαν τὴν αὐτὴν φύσει ὑπάρχουσαν
τῆς μικροτάτης, _τὰ γὰρ ἐννέα πρὸς τὰ ἓξ οὕτως ἔχει,_
ὅνπερ τρόπον ἡ παρὰ τὴν μικρὰν ἡ ὀκτὼ πρὸς μὲν
τὴν τὰ ἓξ ἔχουσαν ἐν ἐπιτρίτῳ ἦν, πρὸς δὲ τὴν τὰ
δώδεκα ἐν ἡμιολίῳ. τὸ ἄρα μεταξὺ τῆς διὰ πέντε καὶ
τῆς διὰ τεσσάρων τουτέστιν ᾧ ὑπερέχει ἡ διὰ πέντε
τῆς διὰ τεσσάρων, ἐβεβαιοῦτο ἐν ἐπογδόῳ λόγῳ ὑπ-
άρχειν, ἐν ᾧπερ τὰ ἐννέα πρὸς τὰ ὀκτώ. ἑκατέρως τε
ἡ διὰ πασῶν σύστημα ἠλέγχετο τῆς διὰ πέντε καὶ διὰ
τεσσάρων ἐν συναφῇ, ὡς ὁ διπλάσιος λόγος ἤτοι ἡμιο-
λίου τε καὶ ἐπιτρίτου, οἷον δώδεκα ὀκτὼ ἓξ, ἢ ἀνα-
στρόφως τῆς διὰ τεσσάρων καὶ διὰ πέντε, ὡς τὸ δι-
πλάσιον ἐπιτρίτου τε καὶ ἡμιολίου, οἷον δώδεκα
ἐννέα ἓξ ἐν τάξει τοιαύτῃ. τυλώσας δὲ καὶ τὴν χεῖρα
καὶ τὴν ἀκοὴν πρὸς τὰ ἐξαρτήματα καὶ βεβαιώσας πρὸς
αὐτὰ τὸν τῶν σχέσεων λόγον, μετέθηκεν εὐμηχάνως
τὴν μὲν τῶν χορδῶν κοινὴν ἀπόδεσιν τὴν ἐκ τοῦ δια-
γωνίου πασσάλου εἰς τὸν τοῦ ὀργάνου βατῆρα, ὃν
χορδότονον ὠνόμαζε, τὴν δὲ ποσὴν ἐπίτασιν ἀναλόγως
τοῖς βάρεσιν εἰς τὴν τῶν κολλάβων ἄνωθεν σύμμετρον
περιστροφήν. ἐπιβάθρᾳ τε ταύτῃ χρώμενος καὶ οἷον
ἀνεξαπατήτῳ γνώμονι εἰς ποικίλα ὄργανα τὴν πεῖραν
λοιπὸν ἐξέτεινε, λεκίδων τε κροῦσιν καὶ αὐλοὺς καὶ
σύριγγας καὶ μονόχορδα καὶ τρίγωνα καὶ τὰ παρα-
πλήσια, καὶ σύμφωνον εὕρισκεν ἐν ἅπασι καὶ ἀπαράλ-
λακτον τὴν δι᾽ ἀριθμοῦ κατάληψιν. ὀνομάσας δὲ
ὑπάτην μὲν τὸν τοῦ ἓξ ἀριθμοῦ κοινωνοῦντα φθόγ-
γον, μέσην δὲ τὸν τοῦ ὀκτὼ, ἐπίτριτον αὐτοῦ τυγχά-
νοντα, παραμέσην δὲ τὸν τοῦ ἐννέα, τόνῳ τοῦ μέσου
ὀξύτερον καὶ δὴ καὶ ἐπόγδοον, νήτην δὲ τὸν τοῦ
δώδεκα, καὶ τὴς μεταξύτητας κατὰ τὸ διατονικὸν γένος
συναναπληρώσας φθόγγοις ἀναλόγοις οὕτως τὴν ὀκτά-
χορδον ἀριθμοῖς συμφώνοις ὑπέταξε, διπλασίῳ ἡμιολίῳ
ἐπιτρίτῳ καὶ τῇ τούτων διαφορᾷ ἐπογδόῳ.
 
Πυθαγόρας ο Ζακύνθιος, (περ. μέσα 5ου αι. π.Χ.)· θεωρητικός και μουσικός, στον οποίο ο Aρτέμων (2ος προς 1ο αι. π.Χ.) απέδιδε την εφεύρεση του πολύπλοκου οργάνου τρίπους . Θεωρούνταν ένας από τους θεμελιωτές της ελληνικής αρμονικής, αλλά δεν έχει διασωθεί κανένα από τα έργα του. Οι θεωρητικές απόψεις της Σχολής του επικρίνονται από τον Αριστόξενο στα Αρμονικά Στοιχεία (II, 36, 35 Mb).

http://www.musipedia.gr/
 
[''θεωρητικός και μουσικός, στον οποίο ο Aρτέμων (2ος προς 1ο αι. π.Χ.) απέδιδε την εφεύρεση του πολύπλοκου οργάνου τρίπους.'']

Athénée de Naucratis
[14,0] Le Livre XIV des Deipnosophistes.

(p.41) καὶ περὶ τοῦ τρίποδος δὲ καλουμένου (ὄργανον δὲ
καὶ τοῦτο μουσικόν) ὁ προειρημένος Ἀρτέμων γράφει
οὕτως· ‘ὅθεν πολλὰ τῶν ὀργάνων οὐδ΄ εἰ γέγονέ
ποτε γινώσκεται· καθάπερ ὁ Πυθαγόρου τοῦ Ζακυνθίου
τρίπους. ὀλιγοχρόνιον γὰρ τὴν ἀκμὴν σχὼν ἢ διὰ τὸ
δοκεῖν ἐργώδης εἶναι κατὰ τὴν χειροθεσίαν ἢ δι΄ ἣν
δή ποτ΄ οὖν αἰτίαν συντόμως καταλυθεὶς διαλέληθε
τοὺς πολλούς. ἦν δὲ παραπλήσιος μὲν Δελφικῷ τρίποδι καὶ τοὔνομ΄ ἐντεῦθεν
ἔσχεν, τὴν δὲ χρῆσιν τριπλῆς κιθάρας παρείχετο. τῶν γὰρ ποδῶν ἑστώτων ἐπί
τινος βάσεως εὐστρόφου, καθάπερ αἱ τῶν περιάκτων
δίφρων κατασκευάζονται θέσεις, τὰς μέσας τρεῖς χώρας
τὰς ἀπὸ ποδὸς ἐπὶ πόδα διεστώσας ἐνέτεινε χορδαῖς,
ὑπερθεὶς ἑκάστῃ πῆχυν καὶ κάτω προσαρμόσας χορδοτόνια,
καὶ τὸν ἐπάνω κόσμον κοινὸν τοῦ λέβητος καὶ
τῶν παρηρτημένων ἐνίων ἀποδούς· ἐξ ὧν καὶ τὴν
φαντασίαν εἶχεν ἀστείαν καὶ τὸν ἦχον προσέβαλλεν
ἁδρότερον. διένειμεν δὲ τὰς τρεῖς χώρας ταῖς τρισὶν
ἁρμονίαις τῇ τε δωριστὶ καὶ φρυγιστὶ καὶ λυδιστί. καὶ
καθεζόμενος αὐτὸς ἐπί τινος δίφρου περὶ ταυτὸν συμμέτρως
ἔχοντα τῇ συστάσει, διείρας δὲ τὴν εὐώνυμον
χεῖρα πρὸς τὴν ἐπιβολήν, {καὶ} τῇ ἑτέρᾳ χρησόμενος
τῷ πλήκτρῳ, καθ΄ ὁποίαν δὴ πρώτην ᾑρεῖτο τῶν ἁρμονιῶν
μετέστρεφε τῷ ποδὶ τὴν βάσιν εὔτροχον {δ΄}
οὖσαν, καὶ πρὸς ἑτέραν πλευρὰν πάλιν ἐπιβάλλων
ἐχρῆτο καὶ πάλιν ἑτέραν. οὕτω δ΄ ὀξέως ὑπὸ τὴν χεῖρα
προσῆγεν αὐτῷ τὰ συστήματα ἡ τῆς βάσεως εὐκινησία
τῷ ποδὶ ψαυομένη καὶ τὴν χειροθεσίαν ἐπὶ τοσοῦτον
εἰθίσθη κατοξύνειν ὥστ΄, εἴ τις μὴ συνορῴη τὸ γινόμενον,
ἀλλὰ διὰ τῆς ἀκοῆς μόνον κρίνοι, νομίζειν γʹ
κιθαρῶν ἀκούειν διαφόρως ἡρμοσμένων. καὶ τοῦτο τὸ
ὄργανον θαυμασθὲν ἰσχυρῶς μετὰ τὸν ἐκείνου βίον
ἐξέλιπεν εὐθέως.’

http://www.sflt.ucl.ac.be/files/AClassFTP/Textes/ATHENEE/deipnosophistes_14.txt
 
[''Οι θεωρητικές απόψεις της Σχολής του επικρίνονται από τον Αριστόξενο στα Αρμονικά Στοιχεία (II, 36, 35 Mb).'']

Αριστόξενος
Αρμονικά Στοιχεία II, 36, 35 Mb

περὶ μὲν γὰρ ἐμμελοῦς ἢ ἐκμελοῦς
ἁπλῶς οὐδένα λόγον πεποίηνται οἱ πρὸ ἡμῶν, τῶν δὲ
συστημάτων τὰς διαφορὰς οἱ μὲν ὅλως οὐκ ἐπεχείρουν ἐξα-
ριθμεῖν - ἀλλὰ περὶ αὐτῶν μόνον τῶν ἑπτὰ ὀκταχόρδων
ἃ ἐκάλουν ἁρμονίας τὴν ἐπίσκεψιν ἐποιοῦντο - , οἱ δ᾽ ἐπιχει-
ρήσαντες οὐδένα τρόπον ἐξηριθμοῦντο, καθάπερ οἱ περὶ
Πυθαγόραν τὸν Ζακύνθιον καὶ Ἀγήνορα τὸν Μυτιληναῖον.
 
πυθαύλης, ο αυλητής που έπαιζε τον πυθικό νόμο · επίσης, ο αυλητής που διαγωνιζόταν στα Πύθια. Ανάμεσα στους πιο φημισμένους πυθαύλες ήταν ο Σακάδας και ο Πυθόκριτος.

http://www.musipedia.gr/
 
Πύθερμος, (περ. 6ος αι. π.Χ.)· ποιητής και μουσικός. Γεννήθηκε στην Τέω, μια ιωνική πόλη στη χερσόνησο Ερυθραία της Μ. Ασίας (από όπου και η επωνυμία Τήιος). Σε αυτόν αποδιδόταν η επινόηση της ιωνικής ή ιαστί αρμονίας, που αποδιδόταν επίσης και στον Πολύμνηστο . Ο Πύθερμος συνέθεσε σκόλια (παροίνια τραγούδια). Ο Ηρακλείδης Ποντικός πιστεύει (Αθήν. ΙΔ', 625C-D, 20) ότι ο Πύθερμος προσάρμοζε το στιλ των τραγουδιών του στο χαρακτήρα των Ιώνων και υποθέτει πως συνέθετε στην ιαστί αρμονία, αλλά σε μια περίεργη αρμονική φόρμα.

http://www.musipedia.gr/
 
[''Ο Ηρακλείδης Ποντικός πιστεύει (Αθήν. ΙΔ', 625C-D, 20) ότι ο Πύθερμος προσάρμοζε το στιλ των τραγουδιών του στο χαρακτήρα των Ιώνων και υποθέτει πως συνέθετε στην ιαστί αρμονία, αλλά σε μια περίεργη αρμονική φόρμα.'']

Athénée de Naucratis, les Deipnosophistes, livre XIV

Αθήν. ΙΔ', 625C-D, 20

φασὶ δὲ Πύθερμον τὸν Τήιον ἐν τῷ γένει τῆς ἁρμονίας {αὐτοῦ} τούτῳ ποιῆσαι σκολιὰ μέλη, καὶ διὰ τὸ εἶναι τὸν ποιητὴν Ἰωνικὸν Ἰαστὶ κληθῆναι τὴν ἁρμονίαν. οὗτός ἐστι Πύθερμος οὗ μνημονεύει Ἀνάνιος ἢ Ἱππῶναξ ἐν τοῖς Ἰάμβοις ---. καὶ ἐν ἄλλῳ οὕτως· χρυσὸν λέγει Πύθερμος ὡς οὐδὲν τἄλλα. λέγει δ΄ οὕτως ὁ Πύθερμος· οὐδὲν ἦν ἄρα τἄλλα πλὴν ὁ χρυσός. οὐκοῦν καὶ κατὰ τοῦτον τὸν λόγον πιθανόν ἐστι τὸν Πύθερμον ἐκεῖθεν ὄντα ποιήσασθαι τὴν ἀγωγὴν τῶν μελῶν ἁρμόττουσαν τοῖς ἤθεσι τῶν Ἰώνων. διόπερ ὑπολαμβάνω οὐχ ἁρμονίαν εἶναι τὴν Ἰαστί, τρόπον δέ τινα θαυμαστὸν σχήματος ἁρμονίας. καταφρονητέον οὖν τῶν τὰς μὲν κατ΄ εἶδος διαφορὰς οὐ δυναμένων θεωρεῖν, ἐπακολουθούντων δὲ τῇ τῶν φθόγγων ὀξύτητι καὶ βαρύτητι καὶ τιθεμένων ὑπερμιξολύδιον ἁρμονίαν καὶ πάλιν ὑπὲρ ταύτης ἄλλην.

http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/athenee_deipnosophistes_14/texte.htm
 
πυθικόν, έγχορδο όργανο, ονομαζόμενο και δακτυλικόν· πρβ. Πολυδ. (IV, 66), βλ. το κείμενο στο λ. δακτυλικόν. Η λέξη στον Πολυδεύκη μπορεί να θεωρηθεί ως επίθετο.

http://www.musipedia.gr/
 
πυθικός αυλός, ο αυλός , στον οποίο παιζόταν ο πυθικός νόμος . Παιζόταν, επίσης, κατά την εκτέλεση των παιάνων
Πολυδ. (IV, 81): "προς παιάνας δε (ήρμοττον) οι πυθικοί (αυλοί)· τελείους δ' αυτούς ωνόμαζον· ηύλουν δε το άχορον αύλημα το πυθικόν" ([οι πυθικοί αυλοί] ταίριαζαν στους παιάνες· ονομάζονταν και τέλειοι· και το άχορο [χωρίς τόνο] πυθικό αύλημα παιζόταν με αυτούς).
Ο τόνος του πυθικού αυλού θεωρούνταν αρρενωπός, χάρη στη χαμηλή του έκταση.

πυθικός αυλητής ή κιθαριστής· εκείνος που διαγωνιζόταν στα Πύθια (με τον πυθικό νόμο).

http://www.musipedia.gr/
 
[''Πολυδ. (IV, 81): "προς παιάνας δε (ήρμοττον) οι πυθικοί (αυλοί)· τελείους δ' αυτούς ωνόμαζον· ηύλουν δε το άχορον αύλημα το πυθικόν" ([οι πυθικοί αυλοί] ταίριαζαν στους παιάνες· ονομάζονταν και τέλειοι· και το άχορο [χωρίς τόνο] πυθικό αύλημα παιζόταν με αυτούς).'']

Pollux, Onomasticon

Πολυδ. IV, 81

{άχορο [χωρίς τόνο] ?}
 

Attachments

  • onomasticon01polluoft_0313.jpg
    207.5 KB · Views: 2
πυθικός νόμος, ο πιο σημαντικός αυλητικός νόμος· επινοήθηκε από τον Σακάδα, που υπήρξε ο σπουδαιότερος αυλητής-συνθέτης της εποχής του. Όταν η αυλητική περιλήφθηκε για πρώτη φορά, το 586 π.Χ., στο πρόγραμμα των Πυθίων, ο Σακάδας διαγωνίστηκε και κέρδισε το πρώτο βραβείο με τον πυθικό του νόμο. Ο πυθικός νόμος υπήρξε το πρώτο γνωστό είδος προγραμματικής μουσικής και σκοπό είχε την περιγραφή του αγώνα του Απόλλωνα με το δράκοντα Πύθωνα. Αποτελούνταν από πέντε μέρη, τα οποία, κατά τον Πολυδεύκη (IV, 84), ήταν τα ακόλουθα:
(α) πείρα (εισαγωγή), κατά την οποία ο θεός εξετάζει αν το έδαφος είναι κατάλληλο για τον αγώνα ("διορά τον τόπον ει άξιός εστιν του αγώνος")·
(β) κατακελευσμός (πρόκληση)· ο θεός προκαλεί το δράκοντα ("προκαλείται τον δράκοντα")·
(γ) ιαμβικόν· στο οποίο "ο αγώνας συνεχίζεται και γίνεται απομίμηση των σαλπισμάτων και του τριξίματος των δοντιών του δράκοντα" (οδοντισμός )·
(δ) σπονδείον, στο οποίο ανακοινώνεται η νίκη του θεού ("δηλοΐ την νίκην του θεού")· και
(ε) καταχόρευσις (νικηφόρος χορός)· ο θεός γιορτάζει τη νίκη του με χορό ("ο θεός τα επινίκια χορεύει").

Τον αυλητικό πυθικό νόμο απομιμήθηκαν κιθαριστές, που εισήγαγαν έναν κιθαριστικό νόμο πάνω στις ίδιες γραμμές. Ο Στράβων (Θ', 10, 421-422) μιλεί για έναν τέτοιο κιθαριστήριο πυθικό νόμο, διαιρεμένο στα ακόλουθα πέντε μέρη:
(α) ανάκρουσις ή άγκρουσις· εισαγωγή, προοίμιο
(β) άμπειρα· έναρξη του αγώνα·
(γ) κατακελευσμός (βλ. επάνω, β')· περιγραφή του αγώνα·
(δ) ίαμβοι και δάκτυλοι· θριαμβευτικός ύμνος για τη νίκη του θεού· και
(ε) σύριγγες· περιγραφή των συριγμάτων του δράκοντα που ξεψυχάει.

http://www.musipedia.gr/
 
[''Ο πυθικός νόμος υπήρξε το πρώτο γνωστό είδος προγραμματικής μουσικής και σκοπό είχε την περιγραφή του αγώνα του Απόλλωνα με το δράκοντα Πύθωνα. Αποτελούνταν από πέντε μέρη, τα οποία, κατά τον Πολυδεύκη (IV, 84), ήταν τα ακόλουθα:
(α) πείρα (εισαγωγή), κατά την οποία ο θεός εξετάζει αν το έδαφος είναι κατάλληλο για τον αγώνα ("διορά τον τόπον ει άξιός εστιν του αγώνος")·
(β) κατακελευσμός (πρόκληση)· ο θεός προκαλεί το δράκοντα ("προκαλείται τον δράκοντα")·
(γ) ιαμβικόν· στο οποίο "ο αγώνας συνεχίζεται και γίνεται απομίμηση των σαλπισμάτων και του τριξίματος των δοντιών του δράκοντα" (οδοντισμός )·
(δ) σπονδείον, στο οποίο ανακοινώνεται η νίκη του θεού ("δηλοΐ την νίκην του θεού")· και
(ε) καταχόρευσις (νικηφόρος χορός)· ο θεός γιορτάζει τη νίκη του με χορό ("ο θεός τα επινίκια χορεύει").'']

Pollux, Onomasticon

Πολυδεύκη IV, 84

http://www.archive.org/stream/onomasticon01polluoft#page/n313/mode/1up
 

Attachments

  • onomasticon01polluoft_0314.jpg
    211.1 KB · Views: 2
You must log in or register to reply here.
Back
Top