[Ερώτηση] Δύο Ευχέλαια συναπτά αντί Όρθρου την Μ. Τετάρτη (πρακτική Η.Π.Α)

[Nikolaos Giannoukakis]

Αγαπητοί Φίλοι,

Απευθύνομαι ιδιαιτέρως στους ειδήμονες των τυπικών διατάξεων, καθώς και στους θεολόγους που ασχολούνται με τα θέματα των ακολουθιών των μυστηρίων.

Στις Η.Π.Α, όλως παρατύπως, σε πολλές ενορίες, αντι της φυσικής ροής της Μ. Εβδομάδας στην Μ. Τετάρτη αντικαθίσταται ο Όρθρος της Μ. Πέμπτης με ΜΟΝΟ την τέλεση της ακολουθίας του Ευχελαίου. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνα, βλέπουμε την τέλεση ΔΥΟ ακολουθιών μια μετά την άλλη απο τον ίδιο (και μόνο) ιερέα, στην ίδια εκκλησία. π.χ. 3 μμ Ευχέλαιο, 7 μμ Ευχέλαιο.

Αιτώ την αγάπη των θεολόγων και των τυπικολόγων να σχολιάσουν αυτή την παρατυπία, επι ιστορικής, αλλα ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗΣ βάσης. Πιστεύω πως η τέλεση στον ίδιο χόρο ενός μυστηρίου ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ με την παραγωγή ΔΥΟ ευλογημένων ελαίων, δεν διαφέρει απο την τέλεση δυο Λειτουργιών απο τον ίδιο ιερέα, την ίδια ημέρα, στην ίδια Αγία Τράπεζα.

Ευχαριστώ πολύ, και σας εύχομαι Ευλογημένο και Άγιο Υπόλοιπο της Τεσσαρακοστής.

ΝΓ

 

[π. Μάξιμος]

Στις Η.Π.Α, όλως παρατύπως, σε πολλές ενορίες, αντι της φυσικής ροής της Μ. Εβδομάδας στην Μ. Τετάρτη αντικαθίσταται ο Όρθρος της Μ. Πέμπτης με ΜΟΝΟ την τέλεση της ακολουθίας του Ευχελαίου.

Δέν τελεῖται τό πρωί τῆς Μ. Πέμπτης συναπτῶς μέ τόν Ἑσπερινό καί τή Θ. Λειτουργία τοῦ Μ. Βασιλείου; Πάντως αὐτή εἶναι ἡ πρακτική στό κλῖμα τοῦ Οἰκ. Πατριαρχείου καί σέ πολλά μέρη ἴσως ἀκόμη τῆς Β. Ἑλλάδος. Ὁ ἀείμνηστος Στανίτσας στήν Ἀθήνα ποτέ δέν ἔψαλλε Μ. Τετάρτη ἑσπέρας συνηθεισμένος ἀπό τήν Πόλη. Νά γνωρίζουμε δέ ὅτι μέχρι τά τέλη τοῦ ιθ΄ - ἀρχάς κ΄ αἰ. καί στήν Ἑλλάδα ὁ Ἐπιτάφιος ἐτελεῖτο ξημερώματα τοῦ Μ. Σαββάτου καί συναπτῶς ἀκολουθοῦσε ὁ Ἑσπερινός μέ τή Θ. Λειτουργία τοῦ Μ. Βασιλείου. Αὐτό ἔχει διατηρηθεῖ στόν Μητροπολιτικό Ναό Ζακύνθου καί στήν Κέρκυρα ὁμοίως, ἄν δεν κάνω λάθος.

Μάλιστα, τα τελευταία χρόνα, βλέπουμε την τέλεση ΔΥΟ ακολουθιών μια μετά την άλλη απο τον ίδιο (και μόνο) ιερέα, στην ίδια εκκλησία. π.χ. 3 μμ Ευχέλαιο, 7 μμ Ευχέλαιο.

Ἄν αὐτό ἔχει κριθεῖ ποιμαντικῶς ἀναγκαῖο, δέν βλέπω ποῦ τό πρόβλημα. Καί στήν Ἑλλάδα τελοῦνται δύο ἀκολουθίες Χαιρετισμῶν, δύο Νυμφίων σέ μεγάλες ἐνορίες τῶν Ἀθηνῶν, ἐκτός ἀπό τίς δύο Θ. Λειτουργίες τίς Κυριακές, Χριστούγεννα κ.ἄ..

Πιστεύω πως η τέλεση στον ίδιο χόρο ενός μυστηρίου ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ με την παραγωγή ΔΥΟ ευλογημένων ελαίων, δεν διαφέρει απο την τέλεση δυο Λειτουργιών απο τον ίδιο ιερέα, την ίδια ημέρα, στην ίδια Αγία Τράπεζα.

Διαφέρει. Ὁ ἱερεύς τελεῖ δύο ἤ περισσότερους Γάμους, δύο ἤ περισσότερες Βαπτίσεις καί Χρίσματα, δύο ἤ περισσότερα Εὐχέλαια σέ σπίτια. Καμμία σχέση μέ την τέλεση δυο Λειτουργιών απο τον ίδιο ιερέα, την ίδια ημέρα, στην ίδια Αγία Τράπεζα.

 

[Nikolaos Giannoukakis]

Σεβαστέ π. Μάξιμε,

Ίσως δεν περιέγραψα την τάση καθαρά. Δεν πρόκειται για μετακίνηση του Όρθρου, αλλα κυριολεκτικά πάυση και αντικατάσταση με την ακολουθία μυστηρίου.

Δεν τελείται καθόλου ο Όρθρος σε πολλές ενορίες των Η.Π.Α (της Αρχιεπισκοπής μόνο, διοτι όλες οι άλλες Ορθόδοξες μή Ελληνικές επισκοπές τηρούν την παράδοση του Τυπικού τους πολύ αυστηρά την Μ. Εβδομάδα).

Καταλιμπανεται, ἠ, μάλλον, αντικαθίσταται ο Όρθρος της Μ. Πέμπτης με την ακολουθία του Ευχελαίου. Δεν τελείται, όπως γίνεται στο Οικ. Πατρ., ο Όρθρος νωρίς το πρωί της Μ. Πέμπτη μαζί με τον Εσπερινό και της Θ. Λειτουργίας του Μ. Βασιλείου.

Το βρίσκο αρκετά ανόμαλο να καταλιμπάνεται ο Όρθρος της Μ. Πέμπτης διοτι κανένα Τυπικό δεν προβλέπει την αντικατάσταση του Όρθρου με το μυστήριο. Δεν αναφέραται πουθενά η τέλεση του μυστηρίου κατα την Μ. Εβδομάδα σε Τυπικά, ούτε στα Τριώδια.

Είναι σημαντικό αυτό το θέμα, διοτι ο Όρθρος της Μ. Πέμπτης είναι ένας απο του οποίους "οἱ τὰ πάντα καλῶς διαταξάμενοι θεῖοι Πατέρες, ἀλληλοδιαδόχως ἔκ τε τῶν θείων Ἀποστόλων, καὶ τῶν ἱερῶν Εὐαγγελίων, παραδεδώκασιν ἡμῖν τέσσαρά τινα ἑορτάζειν....". Άρα, είναι ΕΝΤΟΛΗ η τέλεσης του Όρθρου και όχι επιλογή.

Δηλαδή, π. Μάξιμε, θεωρείτε πως η τέλεση του Όρθρου είναι επιλογή, κατα τη Μ. Εβδομάδα; Εαν ναι, είναι πρωτάκουστο για τα δεδομένα της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Τα παραδείγματα των Χαιρετισμών νομίζω πως είναι άστοχα διοτι δεν αντικαταστούν άλλη ακολουθία την ίδια ημέρα. Το ίδιο και η τέλεση δύο Θ. Λειτουργιών, εφ όσον ετελέσθη ο Όρθρος.

Ο Όρθρος της Μ. Πέμπτης είναι μοναδικός για τον κύριο λόγο της ιστορικής τέλεσης του τύπου της πρώτης Θείας Ευχαριστίας. Χωρίς αυτό το γεγονώς, η τέλεση της Θ. Λειτουργίας δεν θα είχε νόημα. Πως λοιπόν τολμούμε να αντικαταστήσουμε την μνήμη αυτού του Μεγάλου γεγονώς με μυστήριο που (κανονικά και ιστορικά) είχε άλλη τελετουργική τάξη και πλαίσιο;

Να σας προβληματίσω και αλλιώς. Τελούνται δύο Αγιασμοί την 5η του Ιανουαρίου στον ίδιο χόρο ένας μετα τον άλλο; Τελούνται δύο Μ. Αγιασμοί την 6η του Ιανουαρίου ένας μετα τον άλλο στον ίδιο χόρο; Τελείται η ακολουθία του γάμου (του ιδίου ζευγαριού) δύο φορές γιαυτούς που δεν πρόλαβαν να έρθουν στην πρώτη; Τελείται η ακολουθία του βαπτίσματος (του ιδίου νηπίου) δύο φορές επειδή ο πλούσιος θείος απο την Ρωσσία δεν πρόλαβε την πρώτη;

Εαν δεν είναι αιρετική η αντικατάσταση του Όρθρου της Μ. Πέμπτης με το Ευχέλαιο, τουλάχιστον είναι παράτυπη. Διοτι έτσι ερχόμαστε να παρανομήσουμε απέναντι των εντολών των Αγ. Πατέρων, αλλα και στερούμε απο τους πιστούς την ζώσα ανάμνηση των φρικτών γεγονώτων του Ιερού Νιπτήρος, του Μυστικού Δείπνου (δηλαδὴ τὴν παράδοσιν τῶν καθ' ἡμᾶς φρικτῶν Μυστηρίων), τὴν ὑπερφυᾶ Προσευχήν, καὶ τὴν Προδοσίαν αὐτήν του Θεανθρώπου. Στερούμε απο τους πιστούς τα διδάγματα περι αγάπης, διακονίας, κένωσης, που χωρίς αυτά δεν έχει καμμία έννοια η Θ. Κοινωνία, και η όλη η πίστη μας.

ΝΓ

 

[π. Μάξιμος]

Μά, γι᾿ αὐτό ρώτησα, γιά νά γίνει σαφές τό θέμα.
Ἡ τέλεση τοῦ ἱεροῦ Εὐχελαίου εἶναι ἐκτός τυπικοῦ. Πρόκειται γιά συνήθεια, ἀσχέτως ἄν ἔχει μεγάλη προσέλευση πιστῶν καί ἐπεκράτησε ὡς κάτι ἀπαραίτητο.
Τό νά καταλιμπάνεται ὅμως ἡ ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου τῆς Μ. Πέμπτης εἶναι ἀδιανότητο. Ὁπωσδήποτε ἀφαιρεῖται ἕνας κρίκος, θά λέγαμε, τῶν ἱερῶν Γεγονότων τοῦ θείου Πάθους. Διακόπτεται ἡ ἀλληλουχία τῆς ἱερᾶς Ἱστορίας τῶν Παθῶν τοῦ Κυρίου. Γι᾿ αὐτό θεωρῶ καί τήν ἀπό βραδύς τέλεση σημαντικότερη, καί καλῶς ἐπεκράτησε, γιά τήν περισσότερο εὔκαιρη προσέλευση καί παρακολούθηση.

Τώρα γιά τήν διπλή τέλεση, ὁπωσδήποτε δέν γίνεται γιά τά ἴδια πρόσωπα. Ἐξυπηρετεῖ προφανῶς διαφορετικό ἐκκλησίασμα. Ἄν καί εἶναι ὑπερβολικό. Ὅποια ἀνάγκη τῶν συνθηκῶν τοῦ ἐξωτερικοῦ (ἀποστάσεις, ἐργασίες, ὡράρια) δέν μπορεῖ νά ἐπισκιάζει καί νά ἀπορρίπτει τόν Ὄρθρο τῆς Μ. Πέμπτης.

 

[π. Ρωμανός Καράνος]

Το μεσημέρι γίνεται "για τα παιδιά" και το απόγευμα "για τους μεγάλους" που δούλευαν και δεν πρόλαβαν να μετάσχουν στο μυστήριο. Στη Βοστώνη σιγά σιγά αυτό αλλάζει. Σε πολλές ενορίες το μεσημέρι τελείται το Ευχέλαιο και το απόγευμα ο Όρθρος της Μεγάλης Πέμπτης και κατά την ψαλμώδηση των εξαποστειλαρίων και των αίνων χρίονται οι πιστοί από το "προηγιασθέν" έλαιον. Αυτήν την τάξη ακολουθούμε και στη Θεολογική Σχολή Τιμίου Σταυρού.

 

[Nikolaos Giannoukakis]

Αγαπητέ π. Μάξιμε,

Έτσι είναι. Και σας ευχαριστώ.

Αγαπητέ Φίλε κ. Καράνε,

Όπως περιγράφεις την ροή εκεί στην Βοστώνη, έτσι είναι και σχεδόν παντού στον Ελληνορθόδοξο κόσμο. Έτσι τελούσαμε τις ακολουθίες στο Μόντρεαλ, και έτσι συνηθίζεται σε αρκετές ενορίες αλλού στις ΗΠΑ. Όμως, μερικές "πρωτοκλασσάτες" ενορίες (μάλλον οι νεωτεριστές ιερείς) επιβάλλουν την παρατυπία.

Εύχομαι να διαβάζει αυτά τα μηνύματα κάποιος απο το Οικ. Πατριαρχείο και να τα μεταφέρει στον Παναγιότατο διοτι στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής πολύ έχουμε ολισθήσει απο την παράδοση, ακόμα όταν αυτή είναι αυτονόητη. Δυστυχώς η Επαρχιακή Σύνοδος με άλλα ασχολείται.....

Πάντως, θα ήθελα μια εμπεριεστατομένη μελέτη απο τους θεολόγους που διαβάζουν αυτή τη ροή που με σαφή τρόπο να εξηγεί επι Θεολογικής βάσης γιατί δεν μπορεί (όποιο να ναι) κάποιο μυστήριο να αντικαταστήσει τον Όρθρο της Μ. Πέμπτης.

Ευχαριστώ πολύ.

ΝΓ