Διδασκαλία φωνητικής: Συνήθεις ερωτήσεις εκπαιδευομένων

[balgiota]

Χριστός Ανέστη!

Εύχομαι σε όλους τους συναδέλφους του φόρουμ ο Αναστάς Κύριος να χαρίζει υγεία και ψαλτική πρόοδο!

Θα προσπαθήσω να δώσω όσο το δυνατόν πιο πληρέστερες απαντήσεις σε “προαιώνια” ερωτήματα που ταλανίζουν όσους ασχολούνται με την τεχνική της φωνής συμπεριλαμβανομένων και πολλών συναδέλφων της Βυζαντινής Μουσικής.

Ερώτηση 1η: Αν διδαχθώ τεχνική από καθηγητή μονωδίας, η φωνή θα ακούγεται σαν ενός κλασικού τραγουδιστή, η οποία δεν θα συνάδει με το “ύφος” της Βυζαντινής Μουσικής ;
Δεν υπάρχει μεγαλύτερη παρανόηση στην φωνητική από το να πιστεύουμε ότι ο καθηγητής ο “”κλασικός” θα μας κάνει “κλασικούς” και αυτό διότι, ο Θεός και η φύση μας έχουν δώσει μια κατηγορία φωνής η οποία ΔΕΝ αλλάζει! Ο άρτιος τεχνικά καθηγητής, ο οποίος δεν είναι Θεός, μέσω της σωστά μεταδιδόμενης τεχνικής προσέγγισης θα αναδείξει σωστά και με ασφαλή τρόπο τις ποιότητες της φωνής του εκπαιδευομένου ώστε μετέπειτα να τις χρησιμοποιήσει στο είδος που ο ίδιος του έχει επιλέξει να υπηρετήσει.

Ερώτηση 2η: Πως να στείλω/τοποθετήσω την φωνή στην “μάσκα” ;
Όσοι ασχολούμαστε με τον τομέα της φωνητικής έχουμε πλειστάκις ακούσει αυτή την προτροπή από όλους τους καθηγητές φωνητικής. Όμως τι τελικά συμβαίνει και στην συντριπτική πλειοψηφία των εκπαιδευομένων δεν ακούγονται σωστά;
Η συνεχόμενη αναζήτηση της φωνής αποκλειστικά και μόνο εκεί (μάσκα) και σε συνδυασμό της μη σωστής κατανόησης του τρόπου αναπνοής έχει ως αποτέλεσμα να οδηγεί τον ήχο “πίσω” ή και στην μύτη με αποτέλεσμα να χάνετε η φυσικότητα του.

 

[andreasgon]

Αληθώς Ανέστη!
1. πιστεύω ναι, θα σε επηρεάσει η μακροχρόνια χρήση της φωνής σε μια ορισμένη "τεχνική" αλλά αυτό δεν θα μειώσει την ικανότητα σου να ψάλλεις σωστά αρκεί να μην χρησιμοποιείς υπερβολικά "φαλσέτο" ή "οπεράτικ βόις"
2. η φωνή αντηχεί έτσι κι αλλιώς και στη μάσκα και δεν είναι ανάγκη να προσπαθήσεις να τη στείλεις ή να την τοποθετήσεις, απλά μέσω ασκήσεων και προσπάθειας θα έχεις την ικανότητα να ενισχύεις περισσότερο αυτή την αντήχηση και σαν αποτέλεσμα θα έχεις περισσότερη ένταση και καθαρότητα.

 

[ilias nektarios]

Αληθώς Ανέστη!
1. πιστεύω ναι, θα σε επηρεάσει η μακροχρόνια χρήση της φωνής σε μια ορισμένη "τεχνική" αλλά αυτό δεν θα μειώσει την ικανότητα σου να ψάλλεις σωστά αρκεί να μην χρησιμοποιείς υπερβολικά "φαλσέτο" ή "οπεράτικ βόις"
2. η φωνή αντηχεί έτσι κι αλλιώς και στη μάσκα και δεν είναι ανάγκη να προσπαθήσεις να τη στείλεις ή να την τοποθετήσεις, απλά μέσω ασκήσεων και προσπάθειας θα έχεις την ικανότητα να ενισχύεις περισσότερο αυτή την αντήχηση και σαν αποτέλεσμα θα έχεις περισσότερη ένταση και καθαρότητα.

Για χρόνια είχα ακολουθήσει την 1η περίπτωση. Και ο λόγος ήταν αυτός που περιγράφετε ακριβώς.
Το τελευταίο διάστημα όμως, επειδή ανακάλυψα (ύστερα από επίσκεψη ιατρού) ότι έχω στενό ρινικό διάφραγμα, δοκίμασα σιγά σιγά να τοποθετώ τη φωνή προς την μάσκα. Όταν άρχισα μάλιστα να παίρνω προσθέτω λίγη αναπνοή και από το στόμα;.... ημέρα με τη νύχτα η διαφορά. Και το διάφραγμα λειτουργεί καλύτερα και αυξάνεται η φωνητική αντοχή. Θέλει δουλίτσα όμως ακόμα...
Η φωνή μου είναι λεπτή σαν χροιά, χωρίς όγκο.

 

[balgiota]

Αληθώς Ανέστη!
1. πιστεύω ναι, θα σε επηρεάσει η μακροχρόνια χρήση της φωνής σε μια ορισμένη "τεχνική" αλλά αυτό δεν θα μειώσει την ικανότητα σου να ψάλλεις σωστά αρκεί να μην χρησιμοποιείς υπερβολικά "φαλσέτο" ή "οπεράτικ βόις"
2. η φωνή αντηχεί έτσι κι αλλιώς και στη μάσκα και δεν είναι ανάγκη να προσπαθήσεις να τη στείλεις ή να την τοποθετήσεις, απλά μέσω ασκήσεων και προσπάθειας θα έχεις την ικανότητα να ενισχύεις περισσότερο αυτή την αντήχηση και σαν αποτέλεσμα θα έχεις περισσότερη ένταση και καθαρότητα.

Επιτρέψτε μου κύριε συνάδελφε να έχω μια διαφορετική γνώμη επ'αυτού. Να επαναλάβω ότι ο τρόπος παραγωγής φωνής είναι ΕΝΑΣ και ΙΔΙΟΣ για όλα τα είδη, απλά στην εποχή μας θεωρούμε ότι υπάρχουν διαφορετικές "τεχνικές". Παρατηρείτε ειδικά στις μέρες μας η ταύτιση του τρόπου παραγωγής φωνής με το είδος μουσικής που ο καθένας υπηρετεί. Ο όρος "οπεράτικ βόις" δηλώνει μια λοξοδρομημένη διδασκαλία κλασικού τραγουδιού και μια μη οργανωμένη τεχνική αίσθηση ευρύτερα, που δυστυχώς απαντάται στους καθηγητές που διδάσκουν το αντικείμενο. Ο κλασικός τραγουδιστής δεν προσπαθεί να υπερ-μεταλοποιήσει τις παραγόμενες νότες ή να ακουστεί αφύσικα!

 

[npantelopoulos]

Χριστός ανέστη!

Χρόνια πολλά σε όλους.
Στο θέμα της φωνητικής θα πρέπει νομίζω να μοιράσω τις δικές μου εμπειρίες των τελευταίων 38 ετών, αποτελούμενες από περισσότερες αποτυχίες και κατέληξαν σε απρόβλεπτη εκπλήξη.

Κατ᾽αρχάς ο Θεός δεν με προίκισε με φωνητική δεξιότητα και καλλιφωνία. Μου χάρισε όμως σχεδόν άριστη αντίληψη της τονικότητας και των διαστημάτων και θεωρητικές γνώσεις της εκκλησιαστικής μουσικής. Οι δάσκαλοί μου (Μ. Μίμαρος, Α. Παϊβανάς, Ματθιός Ανδρέου) ποτέ δεν είχαν δυσκολία μαζί μου με τα διαστήματα. Είχα και εμπειρία της ευρωπαϊκής από τα γυμνασιακά μου χρόνια στην ενόργανη μουσική. Δικαίως θα πείτε, «Ε και; Σιγά τα πράγματα!» Όλοι εδώ μέσα είναι τουλάχιστον δεκαπλάσια πιο καλλίφωνοι με σωστό τόνο με γερό αυτί. Πλην όμως, προσέξτε, πολλοί από εσάς έχετε μαθητές και θα δείτε ότι μερικοί θα αντιμετωπίσουν φωνητικά προβλήματα. Το παρακάτω, λοιπόν, σας αφορά!

Μικρός ποτέ δεν τόλμησα να τραγουδίσω, και έτσι δεν έμαθα να μιμούμαι. Μεγάλο μειονέκτημα αυτό για οποιονδήποτε που αγαπάει την μουσική. Άρχισα να κολάω δίπλα στο ψαλτήρι στα 16, και άκουγα από κασέτες. Άλλα έλεγαν και άλλα φανταζόμουν. Στα χρόνια μου τα φοιτητικά στην Ελλάδα άκουσα πανέμορφες ζωντανές φωνές. Ήμουν τότε 21 ετών και ήταν ήδη αργά. Η ικανότητα μίμησης ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Από βυζαντινή προχωρούσα καλά. Από φωνή άστα-βράστα. Πέρασα σχεδόν 28 χρόνια στο αναλόγιο με δυσκολίες, με βραχνάδες, με φάλτσα (που με τρέλαιναν επειδή τα συνειδητοποιούσα!) λόγω της αδυναμίας να ελέγξω την φωνή. Πέρασαν χρόνια. Πήγα σε γιατρούς, πήγα σε φωνητικές. Ένα διάστημα το 2017, έχασα πλήρως την φωνή μου. Είπα, «Ε, αυτό ήταν, τέλος, κ α ι τ ω Θ ε ω δ ό ξ α!» Ήταν ένα όμορφο όνειρο αλλά δεν γίνεται άλλο. Τα παρατάω! Εγενήθημεν θέατρο αγγέλοις και ανθρώποις!» Από ετών 23 μέχρι τα 53, είχα περάσει 3 δασκάλους φωνητικής (το Γ. Ζερβάνο που δίδασκε στο Παγκράτι μια φορά, τον έχετε ακουστό και δεν μπόρεσα να καταλάβω γρι! Πέρασα από δάσκαλο σε δασκάλα, και από δασκάλα σε άλλη δασκάλα. Όλοι και όλες τους μου έλεγαν να κρατώ χαμηλά τον αέρα! Με φούσκωναν με εισπνοές μου λέγανε για διάφραγμα, πλάτη, στάση μαζί κάτι ασκήσεις που άξιζαν να με μαζέψουν για Δαφνί!

Επειδή το αναλόγιο δεν είναι χόμπι αλλά διακονία, είπα σε έναν ξομολόγο στο τέλος μιας χονδρο-εξομολόγησης ότι θα τα παρατήσω. Αντί να πει, «εντάξει γιε μου, έχεις δίκιο», μου λέει, «Όχι! Θα συνεχίσεις!». «Μα δεν πάει καλά! Δεν με ακούει; Άσε με ρε παππούλη! Δεν λυπάσαι;», είπα μέσα μου!

Πέρασαν μήνες, και εκεί που συζητούσα με ένα αδελφικό φίλο, του είπα «Α! Κάτι άλλο! Τελείωσα Θανάση μου, έχασα τη φωνή μου. Δυσκολεύομαι ακόμη να μιλήσω. Τα παράτησα», και απαντάει, «Τι λες; Σε καταλαβαίνω, αλλά κάνε μια τελευταία προσπάθεια να βρεις δάσκαλο φωνητικής! Να μην είναι γυναίκα όμως!»

Τέλος πάντων. Σκέφτηκα τον παπούλη, και με πολύ βαρεμάρα και χίλια ζόρια, είπα να δοκιμάσω τυφλά να βρω δάσκαλο μια τελευταία φορά. Θα κάνω 5 μαθήματα, και ό,τι βγει. Δεν με ενδιαφέρει. «Θα ψάξω», είπα, «στα τυφλά για να μη μου βγει!» Ήμουν τετελεσμένη υπόθεση. Οπότε, ανοίγω το Google, χτυπώντας, «voice trainer Montreal», και ξαφνικά ανοίγει η σελίδα με πρώτο-πρώτο σύνδεσμο στη σειρά με τίτλο, «The Physical Voice». Ανορεξάτος να κοιτάξω παρακάτω, κρατάω το τηλέφωνο και επικοινωνώ με τον δάσκαλο, Ίαν Λεμπόφσκυ, και του εξηγώ ότι μάλλον χάνει τον χρόνο μαζί μου αλλά χρειάζομαι βοήθεια και θα ήθελα να κάνω μερικά --έξι το πολύ- μαθήματα, και ό,τι βγει! Άμα δεν δούμε πρόοδο στα πρώτα 5, θα τελειώσουμε. «Αρκετά τους έδωσα», είπα μέσα μου. Εκείνος με ρωτάει, «τι σημβαίνει»; Του εξηγώ όλα τα προηγούμενα. Απάντηση, «Μη στενοχωριέσαι, υπάρχει τρόπος. Δεν θα ανεβείς ποτέ σε λυρική σκηνή, αλλά θα μάθεις να χειρίζεσαι σωστά την φυσική φωνή σου! Στο υπόσχομαι.»

Άρχισα μαθήματα τον Δεκέμβριο του 2017. Το Μάρτη του 2018 όχι μόνο επανήλθε η ορθοφωνία της ομηλίας αλλά με έκανε να ντελαλίζω στις λαϊκές! Εκεί που έβγαινε πριν γρατζουνιστή και μισοπεθαμένη φωνή, ξαφνικά ανταγωνιζόμουν με τους παλιατζίδες! Από τότε ψάλω σαν ποτέ άλλοτε στη ζωή μου. Με έβγαλε από το σκοτάδι. Από αέρα; Μου είπε, «Ξέχνα το! Ούτε να τον σκέπτεσαι». Ξεχνώ να πάρω. Η αναπνοή που χρειάζομαι τὠρα για να ψάλω μια φράση είναι λιγότερη εκείνης που χρησιμοποιώ στην ομηλία.

Γιατί τα γράφω αυτά; Ένας καλός δάσκαλος δεν ξέρει να γυαλίζει μόνο τα διαμάντια, αλλά κάνει και τις πέτρες να λάμπουν!

Τώρα λίγα για την μέθοδο γιατί έγινα βαρετός. Η τεχνική της ορθοφωνίας που διδάχτηκα στηρίζεται σε 7 πηλώνες της παραγωγής της φωνής, που ανέλυσε με επιστημονικό τρόπο χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα παρακολούθησης και παρατήρησης για πρώτη φορά η Jo Estill.

Η εφαρμογή των ασκήσεων στην ψαλτική, χωρίς να καταστρέφει το εκκλησιαστικό ύφος, είναι το δυσκολώτερο πράγμα που μπορεί ένας μαθητής να καταφέρει. Όμως με την μέθοδο αυτή, μαθαίνει ο μαθητής τα πάντα για το τι ακριβώς σημβαίνει στο λαιμό. Δεν είναι θέμα μίμησης αλλά αίσθηση των επτά πτυχών της φωνητικής παραγωγής. Αίσθηση ανά πάσα στιγμή του τι ακριβώς γίνεται και πως γίνεται.

Η τεχνική αυτή μου χάρισε πίσω την ομιλία και το ψάλσιμο για όσο ακόμη θα δώσει ο Θεός. Όλα-όλα νομίζω έκανα συνολικά 20 μαθήματα αλλά έπρεπε να με μάθει πρώτα πως να παράγω τους φθόγγους (α α ε ε ι ι κλπ.), δηλαδή σκέτη ορθοφωνία. Για εσάς που δεν έχετε μεγάλο πρόβλημα, μέσα σε 8 μαθήματα αλλάζει το παν. Ούτε βραχνά οὐτε βήχα μα ούτε να σας γυρνάει η κόπωση σε ιγμορίτιδα μετά από μια μεγάλη εβδομάδα.

Πληροφορίες:

Jo Estill - Wikipedia

en.wikipedia.org

Voice Training for Speakers & Singers | Estill Voice Training

For Your Speaking For Your Singing For Your Health Comprehensive Business Coaching

www.estillvoice.com

Βιβλίο εδώ: https://store.estillvoice.com/products/the-estill-voice-model-theory-translation-book

About Ian Lebofsky Vocal Teacher – The Physical Voice

Στην Ελλάδα υπάρχουν μονάχα δύο δασκάλες, μία στην Αθήνα και μία στη Κρήτη, που είναι πιστοποιημένες να διδάσκουν αυτή την μέθοδο. Δεν με ξέρουν ούτε τις ξέρω. Τις βρίσκω στην ιστοσελίδα https://www.estillvoice.com. Όποιος βρεθεί σε αδιέξοδο, ή συναντήσει προβλήματα κατά το διάστημα της ψαλτικής του διαδρομής, δεν υπάρχει νομίζω κάτι παρόμοιο ή καλύτερο.

Όσοι στη παρέα είναι δάσκαλοι της φωνητικής, θα βοηθήσετε πολλούς στην Ελλάδα εάν διδαχθείτε αυτή την μέθοδο και την μεταδώσετε στους μαθητές σας. Στην Αθήνα υπάρχει μονάχα μία που έχει πίστωση Master Trainer. Θα στιλβώνεται κοινές πέτρες να γίνονται αχάτες και σαπφείρες.

Αυτά. Καλή δύναμη και συνέχεια σε όλους προς δόξαν του δοξασμένου Θεού!

 

[andreasgon]

Αληθώς Ανέστη! Χαίρομαι που τα κατάφερες.
Όπως οι αθλητές που έχει ο καθένας τον προπονητή του και εκτελεί συγκεκριμένο πρόγραμμα για να αποδώσει στο άθλημα του έτσι και ο τραγουδιστής πρέπει να έχει διδαχτεί κάποια τεχνική για να αποδώσει το είδος του ρεπερτορίου του, παρόλο που η φωνή παράγεται με τον ίδιο τρόπο. Εάν πχ τραγουδάει ροκ ή χέβι μέταλ ή ποπ κτλ
Επίσης, η τεχνική έχει να κάνει και με το χώρο και με τη χρήση του μικροφώνου.
Όσο για την τοποθέτηση της φωνής, οι παλαιότεροι το ξέρουν καλά, βασικά χωρίζαμε σε τρεις κατηγορίες τους ψάλτες ή τους τραγουδιστές, λέγαμε
ο τάδε έχει ωραία "λαρυγγάτη" φωνή (αντηχούσε βαθιά στο στέρνο)
ή ο τάδε έχει ωραία "σβερκάτη" φωνή (αντηχούσε στο φάρυγγα)
ή ο τάδε είναι "πρίμος" (αντηχούσε στη "μάσκα")
Και όπως έχω ξαναπεί, δεν έχει σημασία, όλοι οι δάσκαλοι φωνητικής μπορούν να βοηθήσουν. Να' σαι καλά

 

[npantelopoulos]

Αληθώς Ανέστη! Χαίρομαι που τα κατάφερες.
Όπως οι αθλητές που έχει ο καθένας τον προπονητή του και εκτελεί συγκεκριμένο πρόγραμμα για να αποδώσει στο άθλημα του έτσι και ο τραγουδιστής πρέπει να έχει διδαχτεί κάποια τεχνική για να αποδώσει το είδος του ρεπερτορίου του, παρόλο που η φωνή παράγεται με τον ίδιο τρόπο. Εάν πχ τραγουδάει ροκ ή χέβι μέταλ ή ποπ κτλ
Επίσης, η τεχνική έχει να κάνει και με το χώρο και με τη χρήση του μικροφώνου.
Όσο για την τοποθέτηση της φωνής, οι παλαιότεροι το ξέρουν καλά, βασικά χωρίζαμε σε τρεις κατηγορίες τους ψάλτες ή τους τραγουδιστές, λέγαμε
ο τάδε έχει ωραία "λαρυγγάτη" φωνή (αντηχούσε βαθιά στο στέρνο)
ή ο τάδε έχει ωραία "σβερκάτη" φωνή (αντηχούσε στο φάρυγγα)
ή ο τάδε είναι "πρίμος" (αντηχούσε στη "μάσκα")
Και όπως έχω ξαναπεί, δεν έχει σημασία, όλοι οι δάσκαλοι φωνητικής μπορούν να βοηθήσουν. Να' σαι καλά

Ανδρέα,
Η δική μου εμπειρία με τους δασκάλους επί το πλείστον είναι ότι οι περισσότεροι χαίρονται επιτυχίες με μαθητές που είναι ακατέργαστα διαμάντια και πολύτιμες πέτρες. Για μερικούς, λίγους ευτυχώς, όπως εμένα, οι οδηγίες, όπως το, «κράτα τον αέρα χαμηλά», «σήκωνε τον ουρανίσκο ή την υπερώα» (όπερ και ανόητο γιατί πρόκειται για οστέινη πλάκα), ή «άνοιξε» για το passage και άλλα, και ασκήσεις με κλίμακες κλπ, σε φωνή με σοβαρές παθογένιες δημιουργεί μια ζωή βάσανα. Εκεί που με καθοδηγούσαν με την φράση, «σήκωνε τον ουρανίσκο ή την υπερώα», ουσιαστικά έπρεπε να πουν «ρίξε τον λάρυγγα», γιατί οι ίδιοι δεν καταλάβαιναν τι ακριβώς γίνονταν στον δικό τους τον λαιμό. Όπως έγραψα, δεν πήγα σε δάσκαλους της πλάκας. Ήταν επαγγελματίες στην όπερα (π.χ ο μακ. Γεώργιος Ζερβάνος γνωστός τενόρος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Αθηνών, που μαθήτευσε στον Mario Del Monaco, η Leslie Findlay), και απόφοιτoι από ωδεία, με περγαμηνές!

Η αρχή όλων των προβλημάτων μου ήταν η στένωση. Η στένωση επέφερε την συμφόρεση και υπερβολική πίεση αέρος που στο τέλος δημιούργησε περισσότερη στένωση (λογικά!) και έναν ανεξέλεχτο vibrato (όταν πήγα στον Ίαν, δεν μπορούσα ένα φθόγγο να πω στρωτά). Αντί να μου πουν «ξέχνα, και μη πιέζεις τον αέρα», «θα ψάλλεις όπως μιλάς με τον ίδιο και λιγότερο αέρα εάν με ένταση» μου έλεγαν τα αντίθετα.

Όλοι οι μεγάλοι δάσκαλοι αναλαμβάνουν παιδιά με χάρισμα φωνητικό που θέλουν να προχωρήσουν στην μουσική τα οποία επεξεργάζονται να τα βελτιώσουν. Να πάρουν έναν βραχνά σαν εμένα από τον δρόμο, με 20 χρόνια παθογένιες, που μόλις ψηθιρίζει, που η φωνή είχε τόσο vibrato από την υπερβολική χρίση αέρος, ή έναν που δεν έχει μέταλλο η φωνή του (εδω μας έλεγαν «βάλε μύτη!!!) ή έναν οποίος έχει εγχειριστεί στον λαιμό, δεν ξέρουν τι να κάνουν. Το λέω με πίκρα γιατί και λεφτά δεν είχα τότε και πλήρωνα και τεράστια απογοήτευση εισέπραξα χάνοντας δεκαετίες την αυτοπεποίθηση, ενώ αγαπούσα το αναλόγιο, την εκκλησιαστική μουσική, την διακονία. Εάν υπολογίσω πόσα έδωσα, θα με πιάσει κατάθλιψη... Άσε αδελφέ μου! Ήταν σα να πληρώνεις ένα φαναρτζή να σου ισώσει ένα φτερό και να στο βάψει, και να βγαίνει το αμάξι σου από το συνεργείο στραπατσαρισμένο παντού με γρατσουνιές εκεί που δεν υπήρχαν.

 

[andreasgon]

Φίλτατε, χαίρομαι που μοιράζεσαι την εμπειρία σου και σίγουρα θα βοηθήσεις πολλούς με το ίδιο πρόβλημα.
Αν και όλα όσα σου λέγανε οι δάσκαλοι σου δεν ήταν λάθος! απλά, δεν κάνανε για την περίπτωση σου.

 

[npantelopoulos]

Φίλτατε, χαίρομαι που μοιράζεσαι την εμπειρία σου και σίγουρα θα βοηθήσεις πολλούς με το ίδιο πρόβλημα.
Αν και όλα όσα σου λέγανε οι δάσκαλοι σου δεν ήταν λάθος! απλά, δεν κάνανε για την περίπτωση σου.

Δεν έκαναν για μένα τουλάχιστον επειδή, όπως έγραψα στην αρχή, δεν είχα την μιμητική ικανότητα. Το 80% των ψαλτών την έχουν αποκτήσει εκ νεότητος. Οπότε, όταν ο δάσκαλος δίνει μια οδηγία, ακόμη και εάν οι οδηγίες δεν συμφωνούν με την πράξη, μπορούν οι μαθητές να μιμηθούν το αποτέλεσμα.

Να σας δώσω μόνο ένα παράδειγμα πως μια ορισμένη οδηγία δεν συμφωνεί με την πράξη.
Η περίπτωση του μετάλλου της φωνής. Μας έλεγαν οι παλαιοί, βάλε μύτη. Ναι, αλλά αυτό δεν σημαίνει να περνάει ο ήχος δια της ρινός αλλά να ακουστεί αιχμηρός. Μα πως; Σημαίνει αυτό που σήμερα ονομάζεται twang (τουάνγκ) ή μέταλλο, και πετυχαίνεται με την κίνηση της επιγλωτίδας (σα καπάκι) προς τα κάτω κλίνοντας προς τα πίσω. Το ένρινο γίνεται όταν ανοίγει το μαλακό ιστίο του ουρανίσκου (velum), και ο ήχος προσπερνάει το στόμα για να περάσει μέσα στον ρινικό κόλπο (sinus). Εκεί ουσιαστικά όμως χάνεται και σβήνει όπως ο ήχος μιας τρομπέτας όταν προσθέσεις το ειδικό χωνί. Κόβεται ο ήχος στα ήμισυ σχεδόν και χάνει την λαμπρότητα. Το twang όμως γίνεται με την κίνηση προς τα κάτω της επιγλωττίδας (υοειδές οστoύν) και φιλτράρει τις χαμηλές αρμονίες του ήχου που απλώνονται και χάνονται στον χώρο, για να περάσουν μονάχα οι υψηλές και αιχμηρές που είναι περισσότερο στενές και συγκεντρωμένες. Ο ήχος προχωράει ευθεία και δεν απλώνεται δεξιά και αριστερά. Το άκουσμα ξεγελάει ότι είναι ένρινο. Δεν είναι όμως. Πἐστε τώρα σε ένα μαθητή, που δεν ξέρει να μιμηθεί, όπως εμένα, «βάλε μύτη!». Αυτά και πολλά άλλα όπως, η φωνή στην μάσκα και ένα σωρό αφηρημένες οδηγίες που άλλο εννοούν και άλλο δείχνει ο δάσκαλος στην πράξη.

Να ᾽στε καλά πάντα.