Κ
Κωσταντής1
Guest
Kαλημέρα στὴν κοινότητα τῶν πιστῶν ἤ /καὶ μουσικοφίλων. Ἐπειδὴ ειμαι γαλλοτραφὴς ἀπὸ μικρός - ἀλλὰ ὅχι φραγκογαλουχημένος, καὶ μόλις ἄκουσα, δὲν ἔχω ἐκκλησιαστικὴ παιδεία, 15 λεπτὰ λειτουργίας ὀρθοδόξου, βρίσκω ἐδῷ τὸν χῶρο νὰ δοκιμάσω νὰ σᾶς προσφέρω τὶς ἑξῆς παρατηρήσεις.
1. Ἀπὀ ἄποψη δομικὴ ἡ βυζαντινὴ λεγομένη - πολὺ καλύτερα νὰ λέγαμε ἀρχαία μουσικὴ (πρβλ. τοὺς λατινογενεῖς ὅρους ARS NOVA, ARS ANTIQUA) δὲν ἔχει ΚΑΜΙΑ ΑΠΟΛΥΤΩΣ διαφορὰ μὲ τὴν δυτικὴ (ὡς πρὸς ποῖον δυτικὴ - μὰ ὡς πρὸς τὴν Κωνσταντινούπολη βέβαια) μουσική, ἐκκλησιαστική, ἤ κοσμική, ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ μέχρι τὸν Σαίμπεργκ καὶ τὸ δωδεκαφωνικό του σύστημα.
1α) Ὑπάρχει σαφέστατα πολυφωνἰα στὴν ὀρθόδοξη λειτουργία μὲ τὴν ἔννοια τῆς ἀντίστιξης καὶ τῆς συμπληρωματικῆς ἐρωταπάντησης, πολὐ παρόμοια μὲ τὴν ὁμοφωνικὴ πολυφωνία (Χὰνς Κέλλερ) τοῦ εὐρωπαῑκοῦ συμφωνικοῦ τρόπου γραφῆς, ποὺ φαίνεται κυρίως στὰ κουαρτέτα ἐγχορδων, καὶ ειναι μᾶλλον λαϊκῆς ἀπώτερης προέλευσης. Τὸ ὅτι ἡ δεύτερη καὶ τρίτη φωνὴ δὲν αὐτονομοῦνται πλήρως, ὅπως δὲν αὑτονομοῦνται ἰδιαίτερα καὶ στὰ κουαρτέτα ἐγχόρδων (ἡ φούγκα τους ὁμοφωνοποιεῖται ἀπὸ τὴν δυναμικὴ τῆς ἔντασης) δὲν σημαίνει κάτι σὲ σχέση μὲ τὴν πολυφωνία. Ειναι ἀστεῖο νὰ λέμε ὅτι πολυφωνία ἔχουν μόνον οἱ Ἑπτανήσιοι, οἱ ἡἨπειρῶτες κ.λπ.
2. Ἀπὀ αἰσθητικὴ ἄποψη ἡ διαφορὰ μεταξὺ ἀρχαίας μουσικῆς δικιᾶς μας (ἑλληνικῆς μὲ τὴν ἔννοια τῶν λατίνων γραικική, ὀρθόδοξη στὰ ἑλληνικὰ) ὀφείλεται σὲ δύο παράγοντες ποὺ ἀνήκουν στὴν δυτικὴ παράδοση (νεώτερη σὲ σχέση μὲ τὴν δική μας). α) Στὴν κυριαρχία τοῦ μείζονος τρόπου γιὰ τὴν δυτικὴ μουσικὴ καὶ γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικἠ τους λιγότερο, καὶ β) καὶ κυριότατα ἀπὸ τὴν καταστροφὴ ποὺ ὑπέστη τὸ "δυτικὸ" αὐτὶ ἀφενὸς ἀπὸ τὴν ὐπερβολικὴ ἔλξη τῆς μείζονος κλίμακας, ἀφετέρου ἀπὸ τὴν χούντα τοῦ ἱσοσυγκερασμένου τρόπου χορδίσματος τῶν ὀργάνων καὶ δὴ τοῦ πιάνου, πάνω στὸν ὁποῖο ἱσοσυγκερασμὸ δυστυχῶς προσαρμόζονται μετὰ ἀπὸ ἕνα σημεῖο καὶ οἱ τραγουδιστές τους. Ειναι σὰν νὰ κόβει κανεὶς τὸ δεξί του πόδι γιὰ νὰ προχωράει στὸν ἵδιο ῥυθμὸ μὲ τὸν κουτσό.
3. Ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὰ πιστεύω μας, καλὸ θὰ ἦταν νὰ προσέχουμε στὴν χρήση ἰδεολογικὰ φορτισμένων ὅρων. Παπιστὴς ειναι γιὰ τοὺς μὴ καθολικοὺς (κυρίως προτεστάντες) ὁ ῥωμαιοκαθολικὸς (Φράγκος ειναι τὸ δικό μας ἀντίστοιχο). Ὁ ὅρος ΜΟΥΣΙΚΗ ἔχει ἰδεολογικὸ φορτίο. Οἱ Μοῦσες ειναι καὶ θεότητες τοῦ πολυθεϊσμοῦ. Ὅταν ὁ Χρύσανθος βγάζει (ἤ τοῦ βγάζουν) τὸ Θεωρητικὸν τῆς Μουσικῆς, μεταχειριζεται μᾶλλον ἀρκετὰ συνειδητὰ ἕναν νεοκλασσικὸ ὅρο, καὶ κάνει ἀναφορὲς στὴν ἀρχαία μουσικὴ καὶ σὲ ἀρχαίους μουσικοὺς στὸ πλαίσιο ὄχι τῆς βυζαντινῆς ἀρχαιογνωσίας ἀλλὰ τοῦ Νεοελληνικοῦ Διαφωτισμοῦ. Στὴν προφορική μας ὁμιλία σώζεται ὄμως ἠ βασικὴ διάκριση ποὺ ἀνάγεται σὲ κάποια στιγμὴ ἱστορικὴ μᾶλλον ἐντὸς τῆς 1ης χιλιετηρίδος μ.Χ. - ψέλνω - τραγουδῶ. Ὁ ὅρος μουσικὴ ειναι παραπλανητικὸς διπλά, διότι ἀφενὸς κάνει τὴν σημερινὴ ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ (ψέλνω) μὲ ἱερόσυλο τρόπο κοσμική (μουσικὸ τὸ ψάλσιμο, μουσικὸ τὸ μπουζοῦκι), ἀφετέρου ἀγνοεῖ τὸ γεγονὸς πὼς μουσικὴ γιὰ τοὺς ἀρχαίους, τουλάχιστον τοὺς πολὺ ἀρχαίους, δὲν σήμαινε μόνο τὴν τέχνη τῶν ἤχων ἀλλὰ τὸ πεδίο δραστηριότητας καὶ τὼν ἐννέα μουσῶν καὶ μάλιστα οἱ ἐννέα μοῦσες ειναι ἴσως μιὰ γενίκευση τῆς ὕστερης ἀρχαιότητας, ἤδη παραπλανητικὴ ἡ ἀρίθμησή τους.
4) Ὄσο βάρβαροι ειναι οἰ Φράγκοι ποὺ κόβουν τὸ αὐτὶ στὰ δώδεκα μὲ τὸ νυστέρι-μπαλτᾶ τοῦ ῥίζα δύο, ἄλλο τόσο γερντοκόρες εἴμαστε καὶ ἐμεῖς ποὺ ἀρνούμαστε νὰ παραδεχτοῦμε ὅτι δὲν ἔχουμε ΔΟΜΙΚΗ ἀλλὰ ΙΣΤΟΡΙΚΗ διαφορὰ εὐαισθησίας. Ὁ Χρύσανθος γράφει χαρακτηριτικά -τὰ διαστήματά τους σὲ μᾶς ειναι (δὲν θυμᾶμαι τὴν ἔκφραση) ἀναγουλιαστικά. Ἑδῷ ὅμως πρέπει νὰ ΠΑΡΟΥΜΕ ΘΕΣΗ! Τὸ δίκιο τὸ ἔχει ὁ Χρύσανθος. ὑπάρχουν περιγραφὲς ποὺ ἀκοῦν βυζαντινότροπη μουσικὴ οἱ Φράγκοι περιηγητές, τὴν βρίσκουν τουρκοειδὴ καὶ ἀναγουλιάζουν καὶ αὐτοί. Ὁ Κοραῆς ἤθελε νὰ μάθουν νὰ παίζουν οἱ Χιῶτες λυράρηδες "ὁλίγον μελωδικώτερον" σιγὰ σιγὰ μὲ τὴν ἄμουση κατὰ τὴν γνώμη μου θεωρία του τῆς μέσης (ἀποικιακῆς γιὰ τὰ δικά μου γοῦστα) ὁδοῦ πρὸς τὴν δυτικοποίηση τῆς Ἑλλάδας. Ὅμως ειναι ΥΠΕΡ ττῆς παράδοσης - αὐτὴ ειναι ἠ γνώμη μου - τὸ νὰ ΠΑΡΑΔΕΧΤΟΥΜΕ ὅτι δυτικὴ καὶ ἀνατολικὴ μουσικὴ ΕΙΝΑΙ μεταγράψιμες ἡ μία στὴν ἄλλη ἐφόσον δεχτοῦμε ὅτι καὶ στὶς δύο μουσικὲς Η ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ ΕΙΝΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ (ΜΙΑΣ ΚΑΘΕ ΦΟΡΑ) ΔΙΑΤΟΝΙΚΗΣ. Ἡ ἀπόφαση λοιπὸν τοῦ Χρυσάνθου κ.λπ. νὰ ὁριστῆι σαφῶς ἡ διατονικὴ κλίμακα ΕΙΝΑΙ (ὑποθέτω) ὄχι τῆς ἴδιας τάξως μὲ τὴν δικτατορία τοῦ μειζονος τρόπου στὴν δυτικὴ μουσική, ἀλλὰ ΑΠΑΝΤΗΣΗ, ἴσως καίρια, σὲ αὐτὴν τὴν δικτατορία καὶ θεμέλιο τῆς ἐξαφανίσεως με ἥπιο τρόπο, μακάρι, αὐτῆς τῆ δικτατορίας.
1. Ἀπὀ ἄποψη δομικὴ ἡ βυζαντινὴ λεγομένη - πολὺ καλύτερα νὰ λέγαμε ἀρχαία μουσικὴ (πρβλ. τοὺς λατινογενεῖς ὅρους ARS NOVA, ARS ANTIQUA) δὲν ἔχει ΚΑΜΙΑ ΑΠΟΛΥΤΩΣ διαφορὰ μὲ τὴν δυτικὴ (ὡς πρὸς ποῖον δυτικὴ - μὰ ὡς πρὸς τὴν Κωνσταντινούπολη βέβαια) μουσική, ἐκκλησιαστική, ἤ κοσμική, ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ μέχρι τὸν Σαίμπεργκ καὶ τὸ δωδεκαφωνικό του σύστημα.
1α) Ὑπάρχει σαφέστατα πολυφωνἰα στὴν ὀρθόδοξη λειτουργία μὲ τὴν ἔννοια τῆς ἀντίστιξης καὶ τῆς συμπληρωματικῆς ἐρωταπάντησης, πολὐ παρόμοια μὲ τὴν ὁμοφωνικὴ πολυφωνία (Χὰνς Κέλλερ) τοῦ εὐρωπαῑκοῦ συμφωνικοῦ τρόπου γραφῆς, ποὺ φαίνεται κυρίως στὰ κουαρτέτα ἐγχορδων, καὶ ειναι μᾶλλον λαϊκῆς ἀπώτερης προέλευσης. Τὸ ὅτι ἡ δεύτερη καὶ τρίτη φωνὴ δὲν αὐτονομοῦνται πλήρως, ὅπως δὲν αὑτονομοῦνται ἰδιαίτερα καὶ στὰ κουαρτέτα ἐγχόρδων (ἡ φούγκα τους ὁμοφωνοποιεῖται ἀπὸ τὴν δυναμικὴ τῆς ἔντασης) δὲν σημαίνει κάτι σὲ σχέση μὲ τὴν πολυφωνία. Ειναι ἀστεῖο νὰ λέμε ὅτι πολυφωνία ἔχουν μόνον οἱ Ἑπτανήσιοι, οἱ ἡἨπειρῶτες κ.λπ.
2. Ἀπὀ αἰσθητικὴ ἄποψη ἡ διαφορὰ μεταξὺ ἀρχαίας μουσικῆς δικιᾶς μας (ἑλληνικῆς μὲ τὴν ἔννοια τῶν λατίνων γραικική, ὀρθόδοξη στὰ ἑλληνικὰ) ὀφείλεται σὲ δύο παράγοντες ποὺ ἀνήκουν στὴν δυτικὴ παράδοση (νεώτερη σὲ σχέση μὲ τὴν δική μας). α) Στὴν κυριαρχία τοῦ μείζονος τρόπου γιὰ τὴν δυτικὴ μουσικὴ καὶ γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικἠ τους λιγότερο, καὶ β) καὶ κυριότατα ἀπὸ τὴν καταστροφὴ ποὺ ὑπέστη τὸ "δυτικὸ" αὐτὶ ἀφενὸς ἀπὸ τὴν ὐπερβολικὴ ἔλξη τῆς μείζονος κλίμακας, ἀφετέρου ἀπὸ τὴν χούντα τοῦ ἱσοσυγκερασμένου τρόπου χορδίσματος τῶν ὀργάνων καὶ δὴ τοῦ πιάνου, πάνω στὸν ὁποῖο ἱσοσυγκερασμὸ δυστυχῶς προσαρμόζονται μετὰ ἀπὸ ἕνα σημεῖο καὶ οἱ τραγουδιστές τους. Ειναι σὰν νὰ κόβει κανεὶς τὸ δεξί του πόδι γιὰ νὰ προχωράει στὸν ἵδιο ῥυθμὸ μὲ τὸν κουτσό.
3. Ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὰ πιστεύω μας, καλὸ θὰ ἦταν νὰ προσέχουμε στὴν χρήση ἰδεολογικὰ φορτισμένων ὅρων. Παπιστὴς ειναι γιὰ τοὺς μὴ καθολικοὺς (κυρίως προτεστάντες) ὁ ῥωμαιοκαθολικὸς (Φράγκος ειναι τὸ δικό μας ἀντίστοιχο). Ὁ ὅρος ΜΟΥΣΙΚΗ ἔχει ἰδεολογικὸ φορτίο. Οἱ Μοῦσες ειναι καὶ θεότητες τοῦ πολυθεϊσμοῦ. Ὅταν ὁ Χρύσανθος βγάζει (ἤ τοῦ βγάζουν) τὸ Θεωρητικὸν τῆς Μουσικῆς, μεταχειριζεται μᾶλλον ἀρκετὰ συνειδητὰ ἕναν νεοκλασσικὸ ὅρο, καὶ κάνει ἀναφορὲς στὴν ἀρχαία μουσικὴ καὶ σὲ ἀρχαίους μουσικοὺς στὸ πλαίσιο ὄχι τῆς βυζαντινῆς ἀρχαιογνωσίας ἀλλὰ τοῦ Νεοελληνικοῦ Διαφωτισμοῦ. Στὴν προφορική μας ὁμιλία σώζεται ὄμως ἠ βασικὴ διάκριση ποὺ ἀνάγεται σὲ κάποια στιγμὴ ἱστορικὴ μᾶλλον ἐντὸς τῆς 1ης χιλιετηρίδος μ.Χ. - ψέλνω - τραγουδῶ. Ὁ ὅρος μουσικὴ ειναι παραπλανητικὸς διπλά, διότι ἀφενὸς κάνει τὴν σημερινὴ ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ (ψέλνω) μὲ ἱερόσυλο τρόπο κοσμική (μουσικὸ τὸ ψάλσιμο, μουσικὸ τὸ μπουζοῦκι), ἀφετέρου ἀγνοεῖ τὸ γεγονὸς πὼς μουσικὴ γιὰ τοὺς ἀρχαίους, τουλάχιστον τοὺς πολὺ ἀρχαίους, δὲν σήμαινε μόνο τὴν τέχνη τῶν ἤχων ἀλλὰ τὸ πεδίο δραστηριότητας καὶ τὼν ἐννέα μουσῶν καὶ μάλιστα οἱ ἐννέα μοῦσες ειναι ἴσως μιὰ γενίκευση τῆς ὕστερης ἀρχαιότητας, ἤδη παραπλανητικὴ ἡ ἀρίθμησή τους.
4) Ὄσο βάρβαροι ειναι οἰ Φράγκοι ποὺ κόβουν τὸ αὐτὶ στὰ δώδεκα μὲ τὸ νυστέρι-μπαλτᾶ τοῦ ῥίζα δύο, ἄλλο τόσο γερντοκόρες εἴμαστε καὶ ἐμεῖς ποὺ ἀρνούμαστε νὰ παραδεχτοῦμε ὅτι δὲν ἔχουμε ΔΟΜΙΚΗ ἀλλὰ ΙΣΤΟΡΙΚΗ διαφορὰ εὐαισθησίας. Ὁ Χρύσανθος γράφει χαρακτηριτικά -τὰ διαστήματά τους σὲ μᾶς ειναι (δὲν θυμᾶμαι τὴν ἔκφραση) ἀναγουλιαστικά. Ἑδῷ ὅμως πρέπει νὰ ΠΑΡΟΥΜΕ ΘΕΣΗ! Τὸ δίκιο τὸ ἔχει ὁ Χρύσανθος. ὑπάρχουν περιγραφὲς ποὺ ἀκοῦν βυζαντινότροπη μουσικὴ οἱ Φράγκοι περιηγητές, τὴν βρίσκουν τουρκοειδὴ καὶ ἀναγουλιάζουν καὶ αὐτοί. Ὁ Κοραῆς ἤθελε νὰ μάθουν νὰ παίζουν οἱ Χιῶτες λυράρηδες "ὁλίγον μελωδικώτερον" σιγὰ σιγὰ μὲ τὴν ἄμουση κατὰ τὴν γνώμη μου θεωρία του τῆς μέσης (ἀποικιακῆς γιὰ τὰ δικά μου γοῦστα) ὁδοῦ πρὸς τὴν δυτικοποίηση τῆς Ἑλλάδας. Ὅμως ειναι ΥΠΕΡ ττῆς παράδοσης - αὐτὴ ειναι ἠ γνώμη μου - τὸ νὰ ΠΑΡΑΔΕΧΤΟΥΜΕ ὅτι δυτικὴ καὶ ἀνατολικὴ μουσικὴ ΕΙΝΑΙ μεταγράψιμες ἡ μία στὴν ἄλλη ἐφόσον δεχτοῦμε ὅτι καὶ στὶς δύο μουσικὲς Η ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ ΕΙΝΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ (ΜΙΑΣ ΚΑΘΕ ΦΟΡΑ) ΔΙΑΤΟΝΙΚΗΣ. Ἡ ἀπόφαση λοιπὸν τοῦ Χρυσάνθου κ.λπ. νὰ ὁριστῆι σαφῶς ἡ διατονικὴ κλίμακα ΕΙΝΑΙ (ὑποθέτω) ὄχι τῆς ἴδιας τάξως μὲ τὴν δικτατορία τοῦ μειζονος τρόπου στὴν δυτικὴ μουσική, ἀλλὰ ΑΠΑΝΤΗΣΗ, ἴσως καίρια, σὲ αὐτὴν τὴν δικτατορία καὶ θεμέλιο τῆς ἐξαφανίσεως με ἥπιο τρόπο, μακάρι, αὐτῆς τῆ δικτατορίας.
Last edited by a moderator: