[Ερώτηση] Διαβάζεται το Ψαλτήρι δίπλα στο σώμα του νεκρού;

Θωμάς Carroll

Θωμάς Κάρρολλ
Πατέρες και Αδελφοί,

Έχουν οι Ρώσσοι τη συνήθεια να διαβάζουν το ψαλτήρι συνεχώς δίπλα στο σώμα του νεκρού. Έχουν οι Έλληνες την ίδια συνήθεια; Έχουν οι Ρώσσοι κάποια προσευχή για τον νεκρό που διαβάζεται στο τέλος κάθε καθίσματος. Έχουν αυτό και οι Έλληνες; Αν έχουν, σε ποιό βιβλίο βρίσκεται αυτή η προσευχή;

Να με συγχωρείτε αν η ερώτησή μου είναι δύσκολη να καταλάβητε, γιατί δεν ξέρω καλά τα Ελληνικά.

ο Θωμάς Carroll
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Θωμάς Carroll;41765 said:
Πατέρες και Αδελφοί,
Έχουν οι Ρώσσοι τη συνήθεια να διαβάζουν το ψαλτήρι συνεχώς δίπλα στο σώμα του νεκρού. Έχουν οι Έλληνες την ίδια συνήθεια;
Καλοσωρίσατε στό φόρουμ.
Καί βεβαίως ἔχουν τήν ἴδια συνήθεια ἄν οἱ συνθῆκες τό ἐπιτρέπουν. Ἐννοεῖτε ὅτι αὐτό γίνεται ἐκτός τῆς Νεκρωσίμου Ἀκολουθίας καί κατά τήν παραμονή τοῦ νεκροῦ στό σπίτι; Ἐπειδή πλέον στήν Ἑλλάδα καί κυρίως στίς μεγάλεις πόλεις ὁ νεκρός δέν παραμένει στό σπίτι, ἀλλά μεταφέρεται στό Ναό ἀπό εἰδικούς χώρους ἀναμονῆς, αὐτό πάντα δέν εἶναι ἐφικτό. Αὐτό γίνεται ὅμως στά Μοναστήρια γιά τούς μοναχούς καί μοναχές, ὅπου ὁ νεκρός τίθεται ἐξ ἀρχῆς στό Ναό. Πρέπει νά ἐξηγήσετε κι ἐσεῖς ἄν ἐννοεῖτε στό Ναό ἤ στό σπίτι.


Θωμάς Carroll;41765 said:
Έχουν οι Ρώσσοι κάποια προσευχή για τον νεκρό που διαβάζεται στο τέλος κάθε καθίσματος. Έχουν αυτό και οι Έλληνες; Αν έχουν, σε ποιό βιβλίο βρίσκεται αυτή η προσευχή;

Να με συγχωρείτε αν η ερώτησή μου είναι δύσκολη να καταλάβητε, γιατί δεν ξέρω καλά τα Ελληνικά.

ο Θωμάς Carroll
Πρέπει νά ἐξηγήσετε σέ ποιό «κάθισμα» ἀναφέρεστε. Σέ κάθισμα ψαλτηρίου, ὅταν διαβάζετε τό ψαλτήριον ἐκτός τῆς Ἀκολουθίας; Τί εἴδους προσευχή; Καί ἀπό ποιόν ἐκφωνεῖται; Ἀπό ἱερέα ἤ λαϊκό/ἀναγνώστη τοῦ ψαλτηρίου;

Πάντως ἐκτενέστερη μορφή τῆς Νεκρωσίμου Ἀκολουθίας, πού ἐνδεχομένως τελεῖται στή Ρωσία, ὑπάρχει στό Μέγα Εὐχολόγιον.

Ἐγώ ἀπάντησα, προκειμένου νά ἀναδειχθεῖ τό μήνυμά σας, πού ὡς πρῶτο δέν θά φαινόταν. Ἄς γράψουν καί ἄλλοι, εἰδήμονες κυρίως τῆς Ρωσικῆς παραδόσεως, πού ἐνδεχομένως κατάλαβαν περισσότερα ἀπό μένα, ἀφοῦ καί ἐσεῖς δώσετε περισσότερες ἐξηγήσεις.

Καλωσορίσατε καί νά εἶστε καλά!



 
Last edited:

Λεωνίδας

Λεωνίδας Γαρουφαλῆς
Ἐξ ὅσων γνωρίζω στό Ἀγρίνιο ὁ νεκρός παραμένει στό σπίτι του. Μαζεύονται συγγενεῖς, φίλοι, γείτονες καί ξενυχτοῦν.
Σέ πολλές περιπτώσεις διαβάζεται Ψαλτήρι.
Ἐμεῖς στήν ἀείμνηστη μητέρα μας Ἐλπίδα διαβάσαμε τμηματικά περίπου μέχρι τόν ὀγδοηκοστό ψαλμό. Βοήθησαν τά ἀδέλφια, ἱερεῖς, διάφορες ἄλλες κυρίες...
Νομίζω ὅτι εἶναι καλή συνήθεια καί ἀπό πρακτικῆς πλευρᾶς, δηλαδή ἀποφεύγονται ἄκαιρες, ἀνούσιες συζητήσεις. Γενικά, διατηρεῖται ἕνα εὐλογημένο ἐκκλησιαστικό κλῖμα, πάνω ἀπ' ὅλα γίνεται προσευχή. Τό μεῖζον!
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Στὴν ἐπαρχία τῆς Βόρειας Ἑλλάδας, τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα, διαβαζόταν ὁλόκληρο τὸ Ψαλτήριο, καθ᾿ ὅλη τὴν διάρκεια τῆς νύχτας ὅπου ἡ σορὸς παρέμενε στὴν οἰκία. Ὅταν τελείωνε, πάλι ἀπὸ τὴν ἀρχὴ. Διαβαζόταν ἀπὸ ὅποιν ἤθελε καὶ μποροῦσε.

Ἔτσι στὰ παλαιὰ χρόνια πολὺς κόσμος μάθαινε καὶ τὸ Ψαλτήρι.
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Τὰ Εὐαγγέλια μόνο ὅταν ὁ κοιμηθείς εἶναι ἱερέας. Στὴν περίπτωση αὐτὴ, νομίζω ὅτι ἡ σορὸς τοποθετεῖται στὸ μέσον τοῦ κυρίως ναοῦ, καὶ ἀπὸ τὸν σολέα, ἱερέας μὲ ἐπιτραχήλιο διαβάζει τὰ τέσσερα Εὐαγγέλια.

Ὁ π. Μάξιμος θὰ γνωρίζει σίγουρα περισσότερα γιὰ τὸ θέμα.
 
Last edited:

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
επίσης συνηθίζεται να διαβάζονται και τα Τέσσερα Ευαγγέλια
Τό Τετραβάγγελο.
Διαβάζεται ὅμως σέ ἱερεῖς καί ἀρχιερεῖς, ὅπως πολύ σωστά ἔγραψε ὁ domesticus.


Τὰ Εὐαγγέλια μόνο ὅταν ὁ κοιμηθείς εἶναι ἱερέας. Στὴν περίπτωση αὐτὴ, νομίζω ὅτι ἡ σορὸς τοποθετεῖται στὸ μέσον τοῦ κυρίως ναοῦ, καὶ ἀπὸ τὸν σολέα, ἱερέας μὲ ἐπιτραχήλιο διαβάζει τὰ τέσσερα Εὐαγγέλια.

Ὁ π. Μάξιμος θὰ γνωρίζει σίγουρα περισσότερα γιὰ τὸ θέμα.
Εὐχαριστῶ domesticus. Χάθηκες· εἶχα ἀνησυχήσει καί χάρηκα.

Πρώτη μου φορά εἶδα αὐτό τό Τετραβάγγελο στήν κοίμηση τοῦ μακαριστοῦ Χριστόδουλου κατά τή διάρκεια τοῦ λαϊκοῦ προσκυνήματος, ὅπου διάβασα κι ἐγώ ἀπό αὐτό. Ἦταν ὅπως ἀκριβῶς μέ τό Εὐαγγέλιο πού ξέρουμε (μέγεθος, στάχωση κ.λπ.), ἀλλά μέσα τό κείμενο τῶν εὐαγγελίων ἦταν συνεχές, ὄχι χωρισμένο σέ περικοπές-εὐαγγελικά ἀναγνώσματα γιά τίς ἡμέρες τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ-εὐαγγελικοῦ ἔτους καί μάλιστα μέ τήν γραφή πού συναντᾶμαι σέ παλαιά Εὐαγγέλια, μέ κάτι συμπλέγματα γραμμάτων, πού δέν ἦταν καί πολύ εὔκολο νά τό διαβάζεις· καλά πού τό γνωρίζαμε σχεδόν ἀπ᾿ ἔξω.
Συγκινήθηκα τώρα πού τό θυμήθηκα. Ἡ Μητρόπολη Ἀθηνῶν, πιστεύω, θά εἶναι ἀπό τούς ἐλάχιστους ναούς πού τό διαθέτει, γιά τίς κηδεῖες τῶν ἀρχιεπισκόπων καί ἄλλων ἱεραρχῶν.


 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Τετραβάγγελο βρήκα στὸ βιβλιοπωλεῖο ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ στὴ Θεσσαλονίκη μὲ τίτλο: Τὰ τέσσερα Θεία καὶ Ἱερὰ Εὐαγγέλια μετὰ τῆς Ἱερᾶς ἀποκαλύψεως, Ἱερὸν Ἡσυχαστήριον Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου – Κατουνάκια Ἅγιον Ὄρος 2004 (διαστ. 20.5 x 14.5 εκ.), Δεμένο. Τιμή 18-20 €.

Πρόκειται για ἀνατύπωση ἀπὸ τὴν ἔκδοση Βενετίας τοῦ 1853.

Χρήσιμο σὲ περίπτωση κοιμήσεως ἱερέως, ὡς προαναφέρθηκε.




 

evangelos

Ευάγγελος Σολδάτος
Πηγαίνετε σε κηδεία ΓΟΧ να φχαριστηθείτε κηδεία 3ων ωρών και ψαλτήρι και όλος ο κανόνας κι απ΄όλα !!! :giggle::D
Είχα πάει σε τέτοια κηδεία πρόσφατα και μου έκανε όντως εντύπωση πόσο σωστά απέδιδαν τα πάντα και μουσικά και οι αλλαγές παραδοσιακές σαν να είσαι στον προηγούμενο αιώνα. Επίσης από όλους τους παπάδες που ήταν καμιά 10αριά δύσκολα υπήρχε φάλτσος, το αντίθετο ισχύει στο νέο ημερολόγιο που ψάχνεις να βρεις μη φάλτσο παπά σαν ψύλλο στα άχυρα.
Δεν είμαι ΓΟΧ αλλά καλό είναι να πάρουν παράδειγμα οι εν Αθήναις του νέου ημερολογίου και να αρχίσουν να μελετούν περισσότερο..
 
Last edited:

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Πηγαίνετε σε κηδεία ΓΟΧ να φχαριστηθείτε κηδεία 3ων ωρών και ψαλτήρι και όλος ο κανόνας κι απ΄όλα !!! :giggle::D
Είχα πάει σε τέτοια κηδεία πρόσφατα και μου έκανε όντως εντύπωση πόσο σωστά απέδιδαν τα πάντα και μουσικά και οι αλλαγές παραδοσιακές σαν να είσαι στον προηγούμενο αιώνα. Επίσης από όλους τους παπάδες που ήταν καμιά 10αριά δύσκολα υπήρχε φάλτσος, το αντίθετο ισχύει στο νέο ημερολόγιο που ψάχνεις να βρεις μη φάλτσο παπά σαν ψύλλο στα άχυρα.
Δεν είμαι ΓΟΧ αλλά καλό είναι να πάρουν παράδειγμα οι εν Αθήναις του νέου ημερολογίου και να αρχίσουν να μελετούν περισσότερο..
Εὐάγγελε, εἶσαι ἐκτός θέματος καί τό μήνυμά σου μπορεῖ νά δημιουργήσει ἄστοχες καί ἄσκοπες συζητήσεις.
Ἡ νεκρώσιμος ἀκολουθία τελεῖται σύμφωνα μέ τά ἰσχύοντα πατριαρχικά τυπικά ἀπό τῶν ἀρχῶν τοῦ ιθ΄ αἰ., τότε πού δέν ὑπῆρχε τό πρόβλημα τοῦ ἡμερολογίου, καί -ἀπ᾿ ὅσο γνωρίζω- τό ΤΜΕ εἶναι σεβαστό καί ἀπό ΓΟΧ. Ἄν τηροῦνται ἄλλα -καί ἀπό ποιούς- δέν θέλω νά τό σχολιάσω καί δέν εἶναι θέμα γιά τό φόρουμ.
Ἐπίσης εἶναι σαφές ὅτι ἡ νεκρώσιμος ἀκολουθία σύμφωνα μέ τά πατριαρχικά τυπικά δέν προβλέπει ψαλμωδία ἀπό τό ἱερατεῖο· αὐτή ἀνήκει στούς ψάλτες. Βρέθηκες σέ κηδεία στόν πατριαρχικό ναό ἤ στήν Πόλη;
 

evangelos

Ευάγγελος Σολδάτος
Πάτερ δεν επικεντρώθηκα στην νεκρώσιμο ακολουθία αλλά στο γεγονός ότι όσους άκουσα τυχαία σε μια ακολουθία ήξεραν και ήξεραν πολύ καλά. Θα μπορούσε να είναι ένας τυχαίος όρθρος.
Σε σχέση με αυτό που λέει το θέμα, αν διαβάζεται ψαλτήρι όντως όπως είπατε κι εσείς και άλλοι υπάρχει η πλήρης ακολουθία στο Ευχολόγιο. Στις εκκλησίες των ΓΟΧ έτσι την κάνουν την κηδεία , δεν λέω όμως ότι έτσι πρέπει να κάνουμε κι εμείς.
Αυτό που λέω είναι να μάθουμε καλύτερα μουσική και να ασχοληθούμε με τα άγια γράμματα και τους ήχους περισσότερο γιατί η κατάσταση όλο και χειροτερεύει. Αυτό που λέω είναι όντως εκτός θέματος, απλά με αφορμή την κηδεία επειδή εκεί το είδα το ανέφερα
 

Παναγιώτης

σκολιοὶ γὰρ λογισμοί, χωρίζουσιν ἀπὸ Θεοῦ
Στὴν ἐπαρχία τῆς Βόρειας Ἑλλάδας, τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα, διαβαζόταν ὁλόκληρο τὸ Ψαλτήριο, καθ᾿ ὅλη τὴν διάρκεια τῆς νύχτας ὅπου ἡ σορὸς παρέμενε στὴν οἰκία. Ὅταν τελείωνε, πάλι ἀπὸ τὴν ἀρχὴ. Διαβαζόταν ἀπὸ ὅποιν ἤθελε καὶ μποροῦσε.

Ἔτσι στὰ παλαιὰ χρόνια πολὺς κόσμος μάθαινε καὶ τὸ Ψαλτήρι.

Νομίζω ὁ κόσμος ἤξερε τὸ Ψαλτήρι, ἐπειδὴ προσευχότανε πολὺ περισσότερο ἀπὸ ἐμᾶς καθ' ἑκάστην, καὶ μία ἀπὸ τὶς προσευχές του ἦταν ἡ κατ' ἰδίαν ἀνάγνωση τοῦ Ψαλτηρίου (πέραν τῆς ἀκροάσεως τοῦ Ψαλτηρίου στὴν ἐκκλησία).

Ἐπανῆλθα στὸ θέμα, γιατὶ ἤθελα νὰ ἀπαντήσω τότε, ἀλλὰ δὲν εἶχα ἐπαρκεῖς ἀναφορές. Πλέον τὶς βρῆκα στὸ βιβλίο τοῦ μακαριστοῦ ἡγουμένου καὶ γέροντος Γρηγορίου Δοχειαρίτη, «Μορφές που γνώρισα να ασκούνται στο σκάμμα της Εκκλησίας», ὅπου τοὐλάχιστον στὶς πρῶτες σελίδες ποὺ διάβασα μέχρι στιγμῆς, ἀναφέρονται γυναῖκες ποὺ διαβάζανε τὸ Ψαλτήρι καθ' ἑκάστην, ἰδιαίτερα μία διάβαζε «τρία ψαλτήρια» (ἢτοι 3 καθίσματα) καθ' ἑκάστην.

Καὶ τὴν σήμερον ὑπάρχουν εὐλαβεῖς γυναῖκες ποὺ τὸ κάνουν αὐτὸ καὶ πολὺ παραπάνω.
 

Παναγιώτης

σκολιοὶ γὰρ λογισμοί, χωρίζουσιν ἀπὸ Θεοῦ
Έχουν οι Ρώσσοι κάποια προσευχή για τον νεκρό που διαβάζεται στο τέλος κάθε καθίσματος. Έχουν αυτό και οι Έλληνες; Αν έχουν, σε ποιό βιβλίο βρίσκεται αυτή η προσευχή;

Αγαπητέ φίλε,

υπάρχουν Ψαλτήρια (δια την εκτός εκκλησίας προσευχή) που στο τέλος κάθε Καθίσματος έχουν κατανυκτικά Τροπάρια και Ευχή (ή απόσπασμα Ευχής) από κάποιον Άγιο της Εκκλησίας (π.χ. Άγιο Γρηγόριο Θεολόγο, Άγιο Ιωάννη Δαμασκηνό, κ.α.).

Αυτά τα τροπάρια δεν χρειάζεται κατ' ανάγκη να είναι νεκρώσιμα, απλά έχουν μπει από ανθρώπους της Προσευχής -κατά την γνώμη μου- για τους εαυτούς τους και κατ'επέκτασιν για τους αγαπώντας την προσευχή στον Θεό.

Συνεπώς διαβάζεις ένα Κάθισμα (στην κατ' ιδίαν προσευχή) και μετά διαβάζεις και αυτά τα τροπάρια (*) και την μετ'αυτά Ευχή. Και συνεχίζεις αν θέλεις στο επόμενο Κάθισμα.

Αυτό είναι παλαιά παράδοση (που «μιμείται» την Στιχολογία του Ψαλτηρίου στον Όρθρο), π.χ. βλέπε:

Ψαλτήριον μετὰ τροπαρίων καὶ εὐχῶν, Ἱ.Μ. Παντοκράτορος Ἅγιον Ὅρος, 2014 (ἐκ τοῦ περγαμηνοῦ κώδικος 43 τοῦ τέλους τοῦ ιαʹ αἰῶνος).

Επίσης και το Ψαλτήριον που εξέδωσε το Ι. Κουτλουμουσιανόν Κελλίον Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, Αγίου Όρους είναι παραπλήσιο.

Μπορεί βέβαια να υπάρχει(ουν) και ανέκδοτο(α) ψαλτήριον(α) που στα ανωτέρω πρότυπα, αντί για κατανυκτικά τροπάρια, να έχει(ουν) μόνο νεκρώσιμα τροπάρια ή/και σχετικές Ευχές.

φιλικά,
Παναγιώτης

(*) αν μου επιτρέπεται να το προχωρήσω... ίσως είναι προτιμητέον να διαβάζονται (και) τα ενδιάτακτα Καθίσματα της τυπικής διατάξεως εφόσον κάποιος έχει Παρακλητική/Μηναίον.
 
Last edited:

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Νομίζω ὁ κόσμος ἤξερε τὸ Ψαλτήρι, ἐπειδὴ προσευχότανε πολὺ περισσότερο ἀπὸ ἐμᾶς καθ' ἑκάστην, καὶ μία ἀπὸ τὶς προσευχές του ἦταν ἡ κατ' ἰδίαν ἀνάγνωση τοῦ Ψαλτηρίου (πέραν τῆς ἀκροάσεως τοῦ Ψαλτηρίου στὴν ἐκκλησία).

Ἐπανῆλθα στὸ θέμα, γιατὶ ἤθελα νὰ ἀπαντήσω τότε, ἀλλὰ δὲν εἶχα ἐπαρκεῖς ἀναφορές. Πλέον τὶς βρῆκα στὸ βιβλίο τοῦ μακαριστοῦ ἡγουμένου καὶ γέροντος Γρηγορίου Δοχειαρίτη, «Μορφές που γνώρισα να ασκούνται στο σκάμμα της Εκκλησίας», ὅπου τοὐλάχιστον στὶς πρῶτες σελίδες ποὺ διάβασα μέχρι στιγμῆς, ἀναφέρονται γυναῖκες ποὺ διαβάζανε τὸ Ψαλτήρι καθ' ἑκάστην, ἰδιαίτερα μία διάβαζε «τρία ψαλτήρια» (ἢτοι 3 καθίσματα) καθ' ἑκάστην.

Καὶ τὴν σήμερον ὑπάρχουν εὐλαβεῖς γυναῖκες ποὺ τὸ κάνουν αὐτὸ καὶ πολὺ παραπάνω.

Αγαπητὲ Παναγιώτη, δὲν νομίζω πὠς τὰ πράγματα ἦταν τόσο ἰδανικά στὰ παλαιότερα χρόνια.
Καὶ τότε οἱ ἐξαιρέσεις ἐπιβεβαίωναν τὸν κανόνα.
 

Παναγιώτης

σκολιοὶ γὰρ λογισμοί, χωρίζουσιν ἀπὸ Θεοῦ
Αγαπητὲ Παναγιώτη, δὲν νομίζω πὠς τὰ πράγματα ἦταν τόσο ἰδανικά στὰ παλαιότερα χρόνια.
Καὶ τότε οἱ ἐξαιρέσεις ἐπιβεβαίωναν τὸν κανόνα.

Ἀγαπητὲ Δομέστικε,

στὴν ἀπάντησή μου πῆρα ὡς δεδομένο ὅτι τὸ «οἱ ἐξαιρέσεις ἐπιβεβαίωναν τὸν κανόνα» ἀναφέρεται καὶ στοὺς ἀνθρώπους ποὺ διάβαζαν ψαλτήρι (ἔκαναν ἰκανὴ προσευχὴ ἐν γένει), καὶ στὶς ἐνορίες ποὺ διαβαζόταν τὸ ἐνδιάτακτο Ψαλτήρι (ὁπότε τὸ μαθαίνανε καὶ ἀπὸ ἐκεῖ οἱ τακτικὰ ἐκκλησιαζόμενοι ἄνθρωποι), καὶ ἀπὸ τὴν ἐνορία καὶ τὸν ἱερέα ἔπαιρναν παράδειγμα νὰ τὸ ἀναγινώσκουν σπίτι, ὅπως καὶ τὴν Ἱερὰ Σύνοψη καὶ τὸ Ἅγιον Εὐαγγέλιον.

Κατ' ἀρχὴν νὰ δοῦμε τὸ «ἰδανικό», καὶ ἂν ἀλλάζει σὺν τῷ χρόνῳ.

Εἶχα παλαιὰ τὴν ἀπορία: Γιατὶ οἱ περιοχὲς τοῦ Γεροντικοῦ, ἡ Νιτρία, ἡ Θηβαΐδα τῶν μεγάλων ἀσκητῶν Πατέρων, παρήκμασαν καὶ ἀλλοτριώθησαν, παρὰ τὴν τόση προσευχὴ τῶν τόσο πολλῶν καὶ Ἁγίων Πατέρων;

Τὴν ἀπάντηση τὴν πῆρα ἀπὸ τὸν Ἅγιo τῶν ἡμερῶν μας Παΐσιο:

«Τὰ ἁπλὰ κτίρια καὶ τὰ ταπεινὰ ἀντικείμενα μεταφέρουν τοὺς μοναχοὺς νοερὰ στὶς σπηλιὲς καὶ στὰ ἀπέριττα Ἀσκητήρια τῶν Ἁγίων Πατέρων μας, καὶ ἔτσι ὠφελοῦνται πνευματικά. Ἐνῶ τὰ κοσμικὰ θυμίζουν κόσμο καὶ κάνουν τοὺς μοναχοὺς κοσμικοὺς στὴν ψυχή. Πρόσφατα ἔγιναν ἀνασκαφὲς καὶ βρέθηκαν στὴν Νιτρία [ξακουστὴ περιοχὴ ἀσκητῶν (4ος αἰ.), εὐρισκόμενη στὴν Αἴγυπτο] τὰ πρῶτα «Κελλία» τῶν μοναχῶν, τὰ ἀσκητικά. Στὴν συνέχεια βρέθηκαν τὰ λίγο μεταγενέστερα, ποὺ ἦταν λίγο κοσμικά, καὶ κατόπιν τὰ τελευταῖα ποὺ ἔμοιαζαν μὲ τὰ σαλόνια τῶν πλουσίων ἐκείνης τῆς ἐποχῆς, μὲ κάδρα καὶ ζωγραφιὲς στοὺς τοίχους κ.λπ., τὰ ὁποῖα ἔφεραν τὴν ὀργὴ τοῦ Θεοῦ· τὰ λήστεψαν καὶ τὰ κατέστρεψαν οἱ κακοποιοί».

Τὰ ἴδια καὶ στὸ Βυζάντιο (*), στὶς ἑπτὰ Ἐκκλησίες, καὶ ἀλλοῦ.

Ἄρα ὑπάρχουν ἐποχὲς πνευματικὰ ἰδανικότερες ἄλλων ἐποχῶν.

Δὲν εἶναι ὅλες οἱ ἐποχὲς ἴδιες, ἀκόμη καὶ στὴν ἴδια εὐρύτερη περιοχή, ἀπὸ ἄποψη πνευματικοῦ ὕψους (κατὰ μέσον ὅρο).

Συνεπῶς ἀπέχει τῆς πραγματικότητος τό: «Καὶ τότε οἱ ἐξαιρέσεις ἐπιβεβαίωναν τὸν κανόνα.»,

διότι ὁ λόγος τῶν προσευχομένων καὶ πνευματικὰ ἀγωνιζομένων ἀνθρώπων πρὸς τὸ σύνολο τῶν ἀνθρώπων (σὲ μιὰ περιοχή), δὲν εἶναι ὁ ἴδιος πάντοτε. Μεταβάλλεται σὲ μεγάλο βαθμό.

Καὶ στὴν Ἑλλάδα, ἡ ἐποχὴ τοῦ 1800 ἦταν πνευματικὰ ἰδανικότερη τῆς ἐποχῆς τοῦ 1900, καὶ κατὰ πολὺ ἰδανικότερη τῆς ἐποχῆς τοῦ 2000.

Πῶς τὸ γνωρίζουμε; Καὶ ἀπὸ τὴν ἰστορία, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν ἁμαρτία. Κατὰ μέσον ὅρο: ὅταν παρηκμάζει ἡ πνευματικὴ ζωή, ἀτονεῖ ὁ ἐκκλησιασμός, ἡ προσευχή, τότε ἔχει αὐξηθεῖ ἡ ἁμαρτία καὶ ἡ πνευματικὴ χλιαρότητα, καὶ τὸ ἀντίθετο.

Καὶ ἰδοὺ μιὰ ἄλλη ἀπόδειξη, ὅτι ὅλες οἱ ἐποχὲς δὲν εἶναι πνευματικὰ ἴδιες, τὴν ὁποῖα βλέπουμε νὰ ἔχει πραγματοποιηθεῖ ἐπὶ τῶν ἡμερῶν μας μετὰ ἀπὸ «μακρὰ διακοσίων χρόνων θεραπεία»:

«Αὐτὸ τὸ βλέπουμε καὶ ἀπὸ τὶς μαρτυρίες-εἰρωνείες τοῦ ἐχθροῦ τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας, Ἀδ. Κοραῆ: «Τί θέλεις, τί ζητεῖς, ἐρωτᾷ ἐκ Παρισίων, νὰ καταργήσωμεν τὰς ὑπὲρ τὰ χίλια ἔτη συνήθεις εἰς τὴν Ἐκκλησίαν μακρὰς ἀκολουθίας; Οὔτε δυνατή, ἀποκρίνομαι, οὔτε φρόνιμος εἶναι ἡ τοιαύτη αἰφνίδιος κατάργησις. Τῶν μακρῶν ψυχικῶν ἀρρωστημάτων (!) μακρὰ εἶναι καὶ ἡ θεραπεία»,»

Ὅτι δέ ἀναγινωσκόταν τὸ Ψαλτήριον σὲ ὅλες τὶς ἐνορίες τὸ βλέπουμε πάλι ἀπὸ τὸν ἴδιο (ὁ ὁποῖος γιὰ νὰ κοροϊδέψει ἔφερε τὸ χειρότερο παράδειγμα):

«καὶ ἀλλοῦ λέει, «καυχᾶται (ἕνας ἐφημέριος) ὅτι εἰς ὅλην τὴν νῆσον δὲν εὑρίσκεται Παπᾶς νὰ ἀναγινώσκῃ παρ’ αὐτὸν ἐγρηγορώτερα τὰ καθίσματα τοῦ ψαλτηρίου». Τὰ ἀνωτέρω ἐλήφθησαν ἐκ τοῦ ἄρθρου τοῦ ἀρχιμ. Δοσιθέου, «Τελετουργικὴ διάστασις τῆς ψαλτικῆς τέχνης· περὶ τυπικῆς εὐταξίας», Πρακτικὰ Α’ Πανελληνίου Συνεδρίου Ψαλτικῆς Τέχνης, Ἀθήνα 2000, σ. 190-191.» στό ΤΟΕ, σ. 53.

Καὶ ἄλλες μαρτυρίες.

Καὶ τὸ ΤΜΕ ὀμιλεῖ περὶ ἀναγνώσεως τοῦ Ψαλτηρίου, καὶ τὸ Ἱερατικὸν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, καὶ ὄντως παλαιότερον ἀναγινωσκόταν σὲ ὅλες τὶς ἐνορίες.

Καὶ ὁ μακαριστὸς π. Ἰωάννης Ῥωμανίδης λέει ὅτι παλαιά, γιὰ νὰ χειροτονηθεῖ κάποιος Ἐπίσκοπος ἔπρεπε νὰ ἀποδείξει ὅτι ἤξερε τὸ Ψαλτῆρι.

Καὶ ὅπως εἶπες,

Στὴν ἐπαρχία τῆς Βόρειας Ἑλλάδας, τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα, διαβαζόταν ὁλόκληρο τὸ Ψαλτήριο, καθ᾿ ὅλη τὴν διάρκεια τῆς νύχτας ὅπου ἡ σορὸς παρέμενε στὴν οἰκία. Ὅταν τελείωνε, πάλι ἀπὸ τὴν ἀρχὴ. Διαβαζόταν ἀπὸ ὅποιν ἤθελε καὶ μποροῦσε.

παλαιὰ διαβάζανε τὸ Ψαλτήριον στὸν νεκρό σχεδὸν παντοῦ. Τώρα;

φιλικά,
Παναγιώτης

(*) Καὶ τὸ Βυζάντιο δὲν ἔπεσε στοὺς Φράγκους τό 1204, ἐπειδὴ χάσαμε τὴν μάχη τοῦ Ματζικέρτ, ὅπως λέει ἕνας σύγχρονος στρατηγός. Ἔπεσε ἀπὸ τὴν ἠθικὴ παρακμή, καὶ ἐπειδὴ εἴχαμε φύγει πολὺ μακρὰν τοῦ Θεοῦ. Ὅταν τὰ καράβια τῶν Φράγκων φτάσανε ἔξω ἀπὸ τὰ τεῖχη στὴν Κωνσταντινούπολη, ἀντὶ οἱ στρατιώτες μας νὰ προσεύχονται καὶ νὰ ζητοῦν τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν Παναγίας (ὅπως τὸ εἶχαν κάνει τότε μὲ τοὺς Πέρσες-Ἀβάρους), ἔδειχναν ἀπὸ τὰ τεῖχη τοὺς πισινούς τους στοὺς Φράγκους (κατὰ μαρτυρία Φράγκου σταυροφόρου, τοῦ Roberto Di Clari στὸ χρονικό του ποὺ εἶχα διαβάσει).
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Ἀγαπητὲ Δομέστικε,

στὴν ἀπάντησή μου πῆρα ὡς δεδομένο ὅτι τὸ «οἱ ἐξαιρέσεις ἐπιβεβαίωναν τὸν κανόνα» ἀναφέρεται καὶ στοὺς ἀνθρώπους ποὺ διάβαζαν ψαλτήρι (ἔκαναν ἰκανὴ προσευχὴ ἐν γένει), καὶ στὶς ἐνορίες ποὺ διαβαζόταν τὸ ἐνδιάτακτο Ψαλτήρι (ὁπότε τὸ μαθαίνανε καὶ ἀπὸ ἐκεῖ οἱ τακτικὰ ἐκκλησιαζόμενοι ἄνθρωποι), καὶ ἀπὸ τὴν ἐνορία καὶ τὸν ἱερέα ἔπαιρναν παράδειγμα νὰ τὸ ἀναγινώσκουν σπίτι, ὅπως καὶ τὴν Ἱερὰ Σύνοψη καὶ τὸ Ἅγιον Εὐαγγέλιον.

Κατ' ἀρχὴν νὰ δοῦμε τὸ «ἰδανικό», καὶ ἂν ἀλλάζει σὺν τῷ χρόνῳ.

Εἶχα παλαιὰ τὴν ἀπορία: Γιατὶ οἱ περιοχὲς τοῦ Γεροντικοῦ, ἡ Νιτρία, ἡ Θηβαΐδα τῶν μεγάλων ἀσκητῶν Πατέρων, παρήκμασαν καὶ ἀλλοτριώθησαν, παρὰ τὴν τόση προσευχὴ τῶν τόσο πολλῶν καὶ Ἁγίων Πατέρων;

Τὴν ἀπάντηση τὴν πῆρα ἀπὸ τὸν Ἅγιo τῶν ἡμερῶν μας Παΐσιο:

«Τὰ ἁπλὰ κτίρια καὶ τὰ ταπεινὰ ἀντικείμενα μεταφέρουν τοὺς μοναχοὺς νοερὰ στὶς σπηλιὲς καὶ στὰ ἀπέριττα Ἀσκητήρια τῶν Ἁγίων Πατέρων μας, καὶ ἔτσι ὠφελοῦνται πνευματικά. Ἐνῶ τὰ κοσμικὰ θυμίζουν κόσμο καὶ κάνουν τοὺς μοναχοὺς κοσμικοὺς στὴν ψυχή. Πρόσφατα ἔγιναν ἀνασκαφὲς καὶ βρέθηκαν στὴν Νιτρία [ξακουστὴ περιοχὴ ἀσκητῶν (4ος αἰ.), εὐρισκόμενη στὴν Αἴγυπτο] τὰ πρῶτα «Κελλία» τῶν μοναχῶν, τὰ ἀσκητικά. Στὴν συνέχεια βρέθηκαν τὰ λίγο μεταγενέστερα, ποὺ ἦταν λίγο κοσμικά, καὶ κατόπιν τὰ τελευταῖα ποὺ ἔμοιαζαν μὲ τὰ σαλόνια τῶν πλουσίων ἐκείνης τῆς ἐποχῆς, μὲ κάδρα καὶ ζωγραφιὲς στοὺς τοίχους κ.λπ., τὰ ὁποῖα ἔφεραν τὴν ὀργὴ τοῦ Θεοῦ· τὰ λήστεψαν καὶ τὰ κατέστρεψαν οἱ κακοποιοί».

Τὰ ἴδια καὶ στὸ Βυζάντιο (*), στὶς ἑπτὰ Ἐκκλησίες, καὶ ἀλλοῦ.

Ἄρα ὑπάρχουν ἐποχὲς πνευματικὰ ἰδανικότερες ἄλλων ἐποχῶν.

Δὲν εἶναι ὅλες οἱ ἐποχὲς ἴδιες, ἀκόμη καὶ στὴν ἴδια εὐρύτερη περιοχή, ἀπὸ ἄποψη πνευματικοῦ ὕψους (κατὰ μέσον ὅρο).

Συνεπῶς ἀπέχει τῆς πραγματικότητος τό: «Καὶ τότε οἱ ἐξαιρέσεις ἐπιβεβαίωναν τὸν κανόνα.»,

διότι ὁ λόγος τῶν προσευχομένων καὶ πνευματικὰ ἀγωνιζομένων ἀνθρώπων πρὸς τὸ σύνολο τῶν ἀνθρώπων (σὲ μιὰ περιοχή), δὲν εἶναι ὁ ἴδιος πάντοτε. Μεταβάλλεται σὲ μεγάλο βαθμό.

Καὶ στὴν Ἑλλάδα, ἡ ἐποχὴ τοῦ 1800 ἦταν πνευματικὰ ἰδανικότερη τῆς ἐποχῆς τοῦ 1900, καὶ κατὰ πολὺ ἰδανικότερη τῆς ἐποχῆς τοῦ 2000.

Πῶς τὸ γνωρίζουμε; Καὶ ἀπὸ τὴν ἰστορία, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν ἁμαρτία. Κατὰ μέσον ὅρο: ὅταν παρηκμάζει ἡ πνευματικὴ ζωή, ἀτονεῖ ὁ ἐκκλησιασμός, ἡ προσευχή, τότε ἔχει αὐξηθεῖ ἡ ἁμαρτία καὶ ἡ πνευματικὴ χλιαρότητα, καὶ τὸ ἀντίθετο.

Καὶ ἰδοὺ μιὰ ἄλλη ἀπόδειξη, ὅτι ὅλες οἱ ἐποχὲς δὲν εἶναι πνευματικὰ ἴδιες, τὴν ὁποῖα βλέπουμε νὰ ἔχει πραγματοποιηθεῖ ἐπὶ τῶν ἡμερῶν μας μετὰ ἀπὸ «μακρὰ διακοσίων χρόνων θεραπεία»:

«Αὐτὸ τὸ βλέπουμε καὶ ἀπὸ τὶς μαρτυρίες-εἰρωνείες τοῦ ἐχθροῦ τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας, Ἀδ. Κοραῆ: «Τί θέλεις, τί ζητεῖς, ἐρωτᾷ ἐκ Παρισίων, νὰ καταργήσωμεν τὰς ὑπὲρ τὰ χίλια ἔτη συνήθεις εἰς τὴν Ἐκκλησίαν μακρὰς ἀκολουθίας; Οὔτε δυνατή, ἀποκρίνομαι, οὔτε φρόνιμος εἶναι ἡ τοιαύτη αἰφνίδιος κατάργησις. Τῶν μακρῶν ψυχικῶν ἀρρωστημάτων (!) μακρὰ εἶναι καὶ ἡ θεραπεία»,»

Ὅτι δέ ἀναγινωσκόταν τὸ Ψαλτήριον σὲ ὅλες τὶς ἐνορίες τὸ βλέπουμε πάλι ἀπὸ τὸν ἴδιο (ὁ ὁποῖος γιὰ νὰ κοροϊδέψει ἔφερε τὸ χειρότερο παράδειγμα):

«καὶ ἀλλοῦ λέει, «καυχᾶται (ἕνας ἐφημέριος) ὅτι εἰς ὅλην τὴν νῆσον δὲν εὑρίσκεται Παπᾶς νὰ ἀναγινώσκῃ παρ’ αὐτὸν ἐγρηγορώτερα τὰ καθίσματα τοῦ ψαλτηρίου». Τὰ ἀνωτέρω ἐλήφθησαν ἐκ τοῦ ἄρθρου τοῦ ἀρχιμ. Δοσιθέου, «Τελετουργικὴ διάστασις τῆς ψαλτικῆς τέχνης· περὶ τυπικῆς εὐταξίας», Πρακτικὰ Α’ Πανελληνίου Συνεδρίου Ψαλτικῆς Τέχνης, Ἀθήνα 2000, σ. 190-191.» στό ΤΟΕ, σ. 53.

Καὶ ἄλλες μαρτυρίες.

Καὶ τὸ ΤΜΕ ὀμιλεῖ περὶ ἀναγνώσεως τοῦ Ψαλτηρίου, καὶ τὸ Ἱερατικὸν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, καὶ ὄντως παλαιότερον ἀναγινωσκόταν σὲ ὅλες τὶς ἐνορίες.

Καὶ ὁ μακαριστὸς π. Ἰωάννης Ῥωμανίδης λέει ὅτι παλαιά, γιὰ νὰ χειροτονηθεῖ κάποιος Ἐπίσκοπος ἔπρεπε νὰ ἀποδείξει ὅτι ἤξερε τὸ Ψαλτῆρι.

Καὶ ὅπως εἶπες,



παλαιὰ διαβάζανε τὸ Ψαλτήριον στὸν νεκρό σχεδὸν παντοῦ. Τώρα;

φιλικά,
Παναγιώτης

(*) Καὶ τὸ Βυζάντιο δὲν ἔπεσε στοὺς Φράγκους τό 1204, ἐπειδὴ χάσαμε τὴν μάχη τοῦ Ματζικέρτ, ὅπως λέει ἕνας σύγχρονος στρατηγός. Ἔπεσε ἀπὸ τὴν ἠθικὴ παρακμή, καὶ ἐπειδὴ εἴχαμε φύγει πολὺ μακρὰν τοῦ Θεοῦ. Ὅταν τὰ καράβια τῶν Φράγκων φτάσανε ἔξω ἀπὸ τὰ τεῖχη στὴν Κωνσταντινούπολη, ἀντὶ οἱ στρατιώτες μας νὰ προσεύχονται καὶ νὰ ζητοῦν τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν Παναγίας (ὅπως τὸ εἶχαν κάνει τότε μὲ τοὺς Πέρσες-Ἀβάρους), ἔδειχναν ἀπὸ τὰ τεῖχη τοὺς πισινούς τους στοὺς Φράγκους (κατὰ μαρτυρία Φράγκου σταυροφόρου, τοῦ Roberto Di Clari στὸ χρονικό του ποὺ εἶχα διαβάσει).

Σηκώνει ἱστορικὴ καὶ κοινωνικὴ ἀνάλυση τὸ κείμενό σου. Ὅσο παλαιότερα τόσο μεγαλύτερη πνευματικότητα καὶ ἐκκλησιαστικὴ συνείδηση. Θυμίζεις τὸ ρητὸ τῶν ἐμπόρων «κάθε πέρσι καὶ καλύτερα». Καὶ κάθε φέτος συνεχίζουν τὴν εργασία τους.

Ὅσο γιὰ τὴ Νιτρία, ἀδυνατῶ νὰ ἀντιληφθῶ τὴν σχέση τοῦ Θεοῦ μὲ τὴ ἀπληστία τῶν εἰδωλολατρῶν Βερβέρων ἐπιδρομέων ποὺ λεηλάτησαν τὴν Νιτρία.
Οἱ δὲ πολυτελεὶς «ζωγραφιὲς» ἦταν τοιχογραφίες μὲ τὸ σημεῖο τοῦ Σταυροῦ ἤ σύμβολα τοῦ Χριστοῦ ἤ τὴν ορφὴ τοῦ Χριστοῦ. Ἀπ' ὅσο γνωρίζω ἡ εἰκονοκλαστικὴ διαμάχη ἔχει λυθεῖ μὲ τὴν Ζ΄ Οἰκ. Σύνοδο. ΔΕΝ συμφωνῶ μὲ τὸν ἅγιο Παΐσιο.

Τὸ Βυζάντιο ἔπεσε γιατὶ γενικὰ δὲν μπόρεσε νὰ συμβαδίσει μὲ τὴν ἐποχή του, γιατὶ ὁρισμένοι ἀυτοκράτορες -μολονότι εὐσεβεῖς- ἔκαναν τραγικὰ λάθη, ὅπως ὁ Ἁνδρόνικος Β΄ ποὺ κατήργησε τὸν στόλο, μείωσε τὸν στρατὸ καὶ προσέλαβε μισθοφόρους.

Ὅσο γιὰ τὴν ἐπίδειξη τῶν κώλων τους οἱ βυζαντινοὶ ὑπερασπιστὲς πρὸς τοὺς βαρβάρους «σταυροφόρους» ἐπιδρομείς, ἦταν μιὰ συνήθεια ἀπὸ τὸ ρωμαϊκὸ παρελθόν, σύμφωνα μὲ τὸν Ἰωσηπο, Βιβλίο ΙΙ, ΧΙΙ. Τέλος πάντων στὴν ἔξαψη τῆς μάχης γίνονται διάφορα.

ὅσο γιὰ τὴν ἀποστήθιση τοῦ Ψαλτηρίου, αὐτὸ δὲν ἀπέτρεψε τὴν ὕπαρξη μαζικὰ ἀποτυχημένων καὶ διεφθαρμένων ἐπισκόπων. Ἡ παπαγαλία δὲν ἀντικαθιστᾶ τὴν πίστη.

Τέλος ἄν τότε ἦταν ὅλα τόσα πνευματικὰ, γιατὶ δὲν ἐπηρεάστηκαν οἱ ἐπόμενες γενεές ἀπὸ τὴν «πίστη» τῶν πατέρων τους; Μὴν παραβλέπεις τὸ κοινωνικὸ γίγνεσθαι ἤ ἀλλιῶς τὸν ἀνθρώπινο παράγοντα. Ἡ ἁμαρτἰα καὶ στὰ 1800 ἐπερίσσευε καὶ στὸ Βυζάντιο καὶ παντοῦ, ὅπως καὶ σήμερα. Ἁπλὰ ἡ χρονικὴ ἀπόσταση ἐξιδανικεὐει κατάστάσεις,ὅπως μὲ τὸν στρατό. Ὅταν ὑπηρετεῖς τὴν θητεία φρικάρεις, καὶ ὅταν ἀπολυθεὶς θυμᾶσαι μόνο τὰ καλά.

Ἄλλα δὲν θὰ γράψω εἴμαστε καὶ ἑκτὸς θέματος, μοῦ φαίνεται.

Νὰ 'σαι καλά.
 

Παναγιώτης

σκολιοὶ γὰρ λογισμοί, χωρίζουσιν ἀπὸ Θεοῦ
Σηκώνει ἱστορικὴ καὶ κοινωνικὴ ἀνάλυση τὸ κείμενό σου. Ὅσο παλαιότερα τόσο μεγαλύτερη πνευματικότητα καὶ ἐκκλησιαστικὴ συνείδηση. Θυμίζεις τὸ ρητὸ τῶν ἐμπόρων «κάθε πέρσι καὶ καλύτερα». Καὶ κάθε φέτος συνεχίζουν τὴν εργασία τους.

Ὄχι δὲν εἶπα αὐτό.

Εἶπα ὅτι ἡ πνευματικότητα κυμαίνεται σὺν τῷ χρόνῳ, μὲ ἀνεβάσματα καὶ κατεβάσματα. Ἀπλὰ ἀπὸ τό 1800 μέχρι τό 2000 γνώμη μου εἶναι ὅτι ὑπῆρξε φθίνουσα πορεία, μὲ ἐξαιρέσεις φυσικά.

Καὶ στὴν ἐποχή μας, εὐδόκησε ὁ Χριστὸς νὰ στείλει τοὺς Ἁγίους Του Νεκτάριο, Παΐσιο, Πορφύριο, Ἰάκωβο μήπως καὶ πάρουμε αὔξουσα πορεία εἰς τὰ πνευματικά. Τὸ ὁποῖο τὸ εὔχομαι, καὶ γιὰ μένα πρώτα.

ὅσο γιὰ τὴν ἀποστήθιση τοῦ Ψαλτηρίου, αὐτὸ δὲν ἀπέτρεψε τὴν ὕπαρξη μαζικὰ ἀποτυχημένων καὶ διεφθαρμένων ἐπισκόπων. Ἡ παπαγαλία δὲν ἀντικαθιστᾶ τὴν πίστη.

Ἐννοῶ κάποιος νὰ ξέρει ἀπ' ἔξω τὸ Ψαλτῆρι, φυσικά, ὄχι ἐπὶ τούτου, καὶ ἀπὸ τὴν πολλή του ἀγάπη πρὸς τὸν Θεόν καὶ προσευχή, ὅπως ὁ Ἅγιος Πορφύριος.

Τέλος ἄν τότε ἦταν ὅλα τόσα πνευματικὰ, γιατὶ δὲν ἐπηρεάστηκαν οἱ ἐπόμενες γενεές ἀπὸ τὴν «πίστη» τῶν πατέρων τους;

Κρἀτησε ἡ μαγιά, καὶ ξαναπιάνεται μὲ τοὺς Ἁγίους ποὺ στέλνει ὁ Χριστός.

Νὰ 'σαι καὶ 'σὺ καλά.
 
Top