Δημόσιες αλληλοϋποδείξεις για θέματα τυπικού εν ώρα λατρείας

[Γιώργος Μ.]

Δεν ξέρω αν έχει συζητηθεί αλλού. Μέσα σε δύο μέρες διαβάσαμε στο φόρουμ δύο περιστατικά για υπόδειξη από ψάλτη σε ιερέα και το αντίστροφο περί τυπικού εν ώρα λατρείας και δη στην ιερή ώρα της Θείας Κοινωνίας. Στο παρελθόν έχουμε εδώ μέσα διαβάσει πάρα πολλά τέτοια, πολλά από αυτά είχαν και άσχημη κατάληξη (π.χ. ο ψάλτης να φεύγει στη μέση της ακολουθίας κ.λπ.). Δεν θα εξετάσω καθόλου το ενδεχόμενο αυτές οι αλληλοϋποδείξεις να αποτελούν εν μέρει θέμα προστασίας "ζωτικού χώρου" του καθενός. Δεν το εξετάζω, όχι γιατί δεν υφίσταται γενικά, αλλά γιατί δεν αφορά σίγουρα τις περιπτώσεις που προανέφερα και γιατί δεν είναι αυτό στο οποίο θα ήθελα να εστιάσω.

Η ερώτηση που απευθύνω στους φίλους είναι: επιτρέπεται οι υποδείξεις για θέματα τυπικού να γίνονται δημοσίως από ιερέα σε ψάλτη και κυρίως αντίστροφα, κοινώς χωρίς μυστικότητα και διάκριση, και με τρόπο που διασαλεύει την κατάνυξη της ακολουθίας; (Δεν μιλώ για περιπτώσεις όπου ο καημένος ο πρεσβύωπας, αγράμματος, εμπειρικός ψάλτης ψάχνεται και ο ιερέας ευγενικά του λέει τι πρέπει να πει, ούτε αντίστροφα περιπτώσεις όπου ο ιερέας ξεχνάει να κάνει μια εκφώνηση και ο ψάλτης διακριτικά του τη θυμίζει).

Η άποψή μου είναι η ακόλουθη: το τυπικό πρέπει να τηρείται με απόλυτη ακρίβεια ΟΜΩΣ δεν έγινε για να έχουμε την αυταρέσκεια ότι το τηρούμε με απόλυτη ακρίβεια, αλλά για να γίνονται με ορισμένη τάξη οι ακολουθίες κι έτσι να υμνείται καλύτερα ο Θεός. Είναι μέσο για καλύτερη προσευχή και λατρεία. Δεν έχει να κάνει με καταμερισμένες αρμοδιότητες και ζωτικούς χώρους.

Επομένως, κατά τη γνώμη μου, αν μια δημόσια παρέμβαση για την τήρηση του τυπικού μπορεί να διασαλεύσει το κλίμα κατάνυξης και προσευχής των πιστών, τότε εμποδίζει τον ανωτέρω σκοπό της ύπαρξής του, αυτόν δηλαδή της καλύτερης προσευχής και λατρείας, και συνεπώς αποτελεί καθεαυτήν παράβαση του τυπικού (ίσως πιο ουσιαστική από την παράβαση του τυπικού της ακολουθίας).

Και εν πάση περιπτώσει, τι θα χάσει ο ιερέας ή ο ψάλτης αν κάνει την υπόδειξη κρυφά ή αν την κάνει μετά το πέρας της ακολουθίας με διάθεση εποικοδομητική προς τον πλησίον και όχι επιπληκτική; Αν είχαμε μάτια και βλέπαμε ανάμεσά μας αυτό που υπάρχει αλλά δεν φαίνεται, δηλαδή τον ιερουργούντα και ιερουργούμενο Χριστό, θα τολμούσαμε να ερίζουμε για το πώς πρέπει να ιερουργείται πιο σωστά;

 

[MTheodorakis]

Σύμφωνοι ὅταν ὁ ζῆλος καὶ τὸ διανοητικὸ ἐπίπεδο τοῦ σφάλλοντος εἶναι ἱκανοποιητικά. Ἀλλοιῶς πιθανὸ ἀποτέλεσμα περιμένω μόνο ἀπὸ ταυτόχρονη ὑπόδειξη - μὲ σεβασμὸ καὶ διάκριση.

 

[Γιώργος Μ.]

Το διακριτικά είναι ένα βήμα, αγαπητέ φίλε, συμφωνώ. Αλλά και πάλι μπορεί να γίνει κατ' ιδίαν πιστεύω. Όσο για το διανοητικό επίπεδο του σφάλλοντος: ποιος το κρίνει;

 

[MTheodorakis]

Ὅταν σοῦ λέει ἐντάξει, ἀλλὰ τίποτα, καὶ πιθανῶς οὔτε ἔχει καταλάβει.

 

[π. Μάξιμος]

Όσο για το διανοητικό επίπεδο του σφάλλοντος: ποιος το κρίνει;

Ἔ! Δέν φαίνεται; Ἐξ ἀμφοτέρων τῶν μερῶν...​

 

[Γιώργος Μ.]

Σέβομαι την άποψή σας και συμφωνώ ότι ναι φαίνεται το επίπεδο. Και πάλι όμως πιστεύω ότι δεν πρέπει να γίνονται δημόσια. Κάποια άλλη λύση πρέπει να βρεθεί. Γιατί τότε, αν έχεις έναν χαμηλού διανοητικού επιπέδου ιερέα ή ψάλτη αυτό σημαίνει ότι πρέπει συνέχεια να κάνεις δημόσια παρατηρήσεις για το τυπικό.

 

[Κων/νος Βαγενάς]

Η άποψή μου είναι η ακόλουθη: το τυπικό πρέπει να τηρείται με απόλυτη ακρίβεια ΟΜΩΣ δεν έγινε για να έχουμε την αυταρέσκεια ότι το τηρούμε με απόλυτη ακρίβεια, αλλά για να γίνονται με ορισμένη τάξη οι ακολουθίες κι έτσι να υμνείται καλύτερα ο Θεός. Είναι μέσο για καλύτερη προσευχή και λατρεία. Δεν έχει να κάνει με καταμερισμένες αρμοδιότητες και ζωτικούς χώρους.
[...]
Επομένως, κατά τη γνώμη μου, αν μια δημόσια παρέμβαση για την τήρηση του τυπικού μπορεί να διασαλεύσει το κλίμα κατάνυξης και προσευχής των πιστών, τότε εμποδίζει τον ανωτέρω σκοπό της ύπαρξής του, αυτόν δηλαδή της καλύτερης προσευχής και λατρείας, και συνεπώς αποτελεί καθεαυτήν παράβαση του τυπικού (ίσως πιο ουσιαστική από την παράβαση του τυπικού της ακολουθίας).

Γιώργο, ως συνήθως το θέτεις στην σωστή βάση του.
Πηγαίνω καμμιά φορά επισκέπτης σε κανένα Ναό και κάθομαι από κάτω χωρίς να ψάλλω. Και όταν γίνει κάποιο λάθος, αμέσως, εγώ, ο μεγάλος Τυπικάρης, το επισημαίνω στο μυαλό μου ή ακόμα και σιγοψιθυρίζω το σωστό με περισσή αυταρέσκεια που κατάλαβα το λάθος και γνωρίζω το σωστό. Και βέβαια αυτό δεν μ' αφήνει να προσευχηθώ, σε σημείο που να λέω "καλύτερα να μην ήξερα τίποτα, και να μπορώ να εκκλησιάζομαι οπουδήποτε χωρίς πρόβλημα", ενώ τώρα το παραμικρό λάθος με ξενίζει και με αποσπά, χωρίς τη θέλησή μου.

Αν αρχίσει η δημόσια αντιδικία ή, έστω, υπόδειξη εν ώρα λατρείας, θα προξενήσουμε στον πιστό, που πιθανότατα ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ ΚΑΤΑΛΑΒΕ να πήγε στραβά, αυτό ακριβώς από το οποίο θέλουμε με υπερβάλλοντα ζήλο να τον "σώσουμε".

Και, βέβαια, ο καθένας αισθάνεται άσχημα όταν του υποδεικνύουν κάτι απ' τα μικρόφωνα, διακόπτοντας και το τροπάριο, που ενδεχομένως ψέλνει, στη μέση. Γιατί μιλάμε όλοι σαν να είμαστε εμείς αυτοί που (πρέπει να) κάνουμε πάντα τις υποδείξεις. Αν τυχόν χρειαστεί να γίνουν σε μας; Είμαστε παντογνώστες; Η υπογραφή του π. Μαξίμου είναι διαφωτιστική...