Από τη σελίδα dimokratis.gr εδώ:
Η ψαλτική τέχνη της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας μας!
Η Ψαλτική Τέχνη της Ανατολικής Ορθόδοξης μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας είναι και Τέχνη μαζί και Επιστήμη. Την ονομάζουμε Τέχνη διότι στο σύνολο της είναι ένας «πνευματικός καρπός». Η Τέχνη αυτή αναδείχτηκε σε διάφορες χρονικές περιόδους. Δημιουργήθηκε στις διάφορες ανατολικές επαρχίες της Βυζαντινής επικράτειας.
Είναι Επιστήμη. Γιατί; Διότι η τεχνική της και τα συστατικά στοιχεία της συνεχώς εξελίσσονται προς το καλλίτερο. Όλοι όσοι ασχολούνται με αυτή αναγνωρίζουν ότι: Η Ψαλτική ως Τέχνη και ως Επιστήμη ήταν και είναι πάντα ζωντανή. Λέμε ήταν διότι τη συναντούμε από την εποχή των χρόνων του Σωτήρα μας Ιησού Χριστού.
Οι χριστιανοί ως γνωστόν έκαναν συναθροίσεις σε κάποιους χώρους. Εκεί όλοι μαζί προσευχόταν. Στην ομαδική αυτή λατρεία έκαναν ευχές και δεήσεις και έψαλαν ιερούς ύμνους. Ο ιερός ευαγγελιστής Ματθαίος αναφέρει ότι: Ο Μυστικός Δείπνος του Κυρίου μας με τους μαθητές του τελείωσε με ιερές υμνωδίες. (Ματθαίος κεφάλαιο ΚΣΤ30). Μετά την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος που έγινε την ημέρα της Πεντηκοστής οι μαθητές του Χριστού έγιναν κήρυκες της Χριστιανικής πίστης. Φωτισμένοι Απόστολοι και Μαθητές του Χριστού ήταν οι πρώτοι Θεολόγοι που έγραψαν Ύμνους και έγιναν μελοποιοί. Όλοι μαζί Απόστολοι και πιστοί στις συνάξεις υμνούσαν τον Θεό και Σωτήρα. «Αινούσαν και ευλογούσαν τον Θεόν».
Οι Απόστολοι τις ιερές υμνωδίες τις έψαλαν κατά τις ώρες: Τρίτη, Έκτη και Ενάτη. Επίσης έψαλαν το βράδυ πολλές υμνωδίες κατά το Μεσονύχτιο. Ο Απόστολος Παύλος στην προς Κολασσαείς Επιστολήν του έγραψε τα ακόλουθα:
Άδοντες και ψάλλοντες εν τη καρδία ημών τω Κυρίω. (Κολασ. Γ16).
Αρχικά η Μελοποίηση των Ύμνων γινόταν από τους Ιεράρχες της Εκκλησίας.
Το παράδειγμα έδωσαν οι Ιεράρχες: Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης. Ο επίσκοπος Αθηνών Ιερόθεος. Ο Ιγνάτιος ο Θεοφόρος. Ο Πολύκαρπος Σμύρνης.
Ο μάρτυς Ιουστίνος και πολλοί άλλοι. Αργότερα πολλοί σεπτοί Πατέρες της Εκκλησίας συνέχισαν το έργο της σύνθεσης και μελοποίησης των Ιερών Ύμνων.
Όταν άρχισαν οι επάρατες Αιρέσεις, πολλοί Αιρετικοί συνέθεσαν και μελοποίησαν αιρετικούς ύμνους για να διαδώσουν με τη μουσική πιο εύκολα τις αιρετικές των δοξασίες. Την εποχή εκείνη οι Πατέρες της Εκκλησίας μας θέλησαν να διαφυλάξουν τους πιστούς από τις παγίδες των αιρετικών. Γι’ αυτό συνέθεσαν και αυτοί αρκετούς Ιερούς Ύμνους που σώζονται μέχρι σήμερα. Επί παραδείγματι για την αντιμετώπιση των αιρετικών δοξασιών του Νεστόριου και Ευτυχούς ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας συνέθεσε τον Ύμνο: Ο Μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού Αθάνατος υπάρχων.. Επί βασιλείας του Ιουστίνου του πρεσβυτέρου συνέθεσαν και έψαλαν τον Χερουβικό Ύμνο: Οι τα Χερουβείμ, μυστικώς εικονίζοντες…Επί της εποχής του Πρόκλου αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως η εκκλησία όρισε να ψάλλεται στη Λειτουργία ο Τρισάγιος Ύμνος: Άγιος, Άγιος, Άγιος Κύριος Σαβαώθ πλήρης ο ουρανός και η γη της δόξης Σου... Διαβάζοντας τα συγγράμματα της Εκκλησιαστικής Μουσικής Ιστορίας καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι:
Οι περισσότεροι Πατέρες της Εκκλησίας ανά τους αιώνες υπήρξαν άριστοι υμνογράφοι και μελοποιοί. Όλοι αυτοί οι σεπτοί Πατέρες εργάστηκαν με μεγάλο ζήλο για την εκκλησιαστική μουσική. Μας παρέδωσαν μεγάλη πληθώρα υπέροχων ιερών ύμνων που σήμερα αποτελούν ένα αναπόσπαστο συστατικό της ορθόδοξης λατρείας. Με σεβασμό αναφέρουμε μερικά ονόματα σεπτών Πατέρων της εκκλησίας μας που συνέθεσαν και μελοποίησαν τους ιερούς ύμνους: Μεθόδιος ο Πατάρων, Ευσέβιος ο Παμφίλου, Αθανάσιος ο Μέγας, Κύριλλος ο Ιεροσολύμων, Εφραίμ
ο Σύρος, Βασίλειος ο Μέγας, Γρηγόριος ο Νύσσης, Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Ρωμανός ο Μελωδός, Ο Μάξιμος ο Ομολογητής, Φώτιος ο Κωνσταντινουπόλεως, Ιωσήφ ο Υμνογράφος, Νικήτας Στηθάτος, Ιωάννης Κουκουζέλης, Μάρκος Ευγενικός και πολλοί άλλοι.
Οι πιστοί ξέρουν ότι η Βυζαντινή Μουσική αποτελεί τη Μουσική της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας και είναι η εκκλησιαστική και λατρευτική τέχνη. Ονομάζεται σήμερα Ψαλτική Τέχνη.
Μερικά από τα πολλά σημαδόφωνα που χρησιμοποιούνται στα Κείμενα της Βυζαντινής Μουσικής
Η Ψαλτική βεβαίως συνυπάρχει αρμονικά και με τις άλλες λατρευτικές τέχνες της Υμνογραφίας, Αγιογραφίας, κλπ. Όπως έλεγε ο Μέγας Βασίλειος η Ψαλτική Τέχνη είναι ένα μέσον που προάγει τη λατρεία. Άμεσοι παράγοντες της Ψαλτικής Τέχνης είναι οι Ιερωμένοι και οι ιεροψάλτες. Το Βυζαντινό εκκλησιαστικό μέλος αποτελεί ένδυμα του ποιητικού λειτουργικού λόγου. Ντύνει με μουσική τους Ψαλμούς, τους Ιερούς Ύμνους και τα τροπάρια που ψάλλονται στις ακολουθίες μέρα και νύχτα. Η Βυζαντινή μουσική εξελίχτηκε και ερμηνεύτηκε από μεγάλους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς δασκάλους, ψάλτες, πρωτοψάλτες, λαμπαδάριους, δομέστικους, μοναχούς, ιερομόναχους, επισκόπους. Οι Άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας που έγραψαν και μελοποίησαν ιερούς ύμνους ένοιωσαν μεγάλη ψυχική ανάταση.
Τέτοια πνευματική και ψυχική ανάταση ανυψώνει τα πλήθη των πιστών που συμμετέχουν στις Ακολουθίες και στη θεία λατρεία.
Γι’ αυτό ο ιερός Ιωάννης ο Χρυσόστομος έλεγε στους πιστούς: μάθε ψάλλειν και όψει του πράγματος την ηδονήν. Οι ψάλλοντες γαρ πνεύματος πληρούνται Αγίου!
Ας δούμε μερικούς Ιερούς ύμνους και τροπάρια που έγραψαν ιεροί Υμνογράφοι:
1) Ο βασιλεύς των ουρανών! Εσπερινό Θεοτοκίο που ψάλλεται σε ήχο Πλ.δ. Το Θεοτοκίο αυτό περιέχεται στη Οκτάηχο (Παρακλητική) που έγραψε ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Το Θεοτοκίο αυτό το μελοποίησε ο Ιωάννης ο Βυζάντιος ο Πρωτοψάλτης της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας.
2) Κύριε η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή… Δοξαστικό της Μεγάλης Τετάρτης που έγραψε η μοναχή Κασσία ή Κασσιανή. Το Δοξαστικό αυτό που είναι σε ήχο Πλ.δ΄ το μελοποίησε ο Πέτρος ο Πελοποννήσιος. Ο μελετητής του υπέροχου αυτού Δοξαστικού στέκεται ευλαβικά μπροστά στην υπέροχη ποιητική τέχνη των στίχων του. Αλλά επίσης νοιώθει μια πνευματική ανάταση. Ο Πέτρος ο Πελοποννήσιος με πολύ μεγάλη μαεστρία και τέχνη έντυσε τους στίχους του Δοξαστικού. Οι στίχοι αυτοί απεικονίζουν τη συναίσθηση της αμαρτίας. Της μετάνοιας. Της συντριβής. Της εκ βάθους καρδίας ταπεινής ικεσίας της αμαρτωλής γυναίκας του Ευαγγελίου. Ο πιστός που ακούει το Δοξαστικό έχει την αίσθηση ότι ακούει τους στεναγμούς της γυναίκας. Νομίζει πως βλέπει να τρέχουν τα δάκρυα της. Αντιλαμβάνεται το πόνο της ψυχής της που ζητά να βρει έλεος από το Θεό. Το Δοξαστικό αυτό του πλ.δ΄ έχει πολλές εναλλαγές σε ήχους. Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄, Πλ. α΄, και Πλ.β΄.
Η μετάβαση από τον ένα ήχο στον άλλο είναι πολύ αρμονική. Αρχίζει με την επίκληση: Κύριε! Δίνει αμέσως την εντύπωση της ταπεινής ικεσίας της αμαρτωλής γυναίκας.
Αντώνης Τενέδιος
Σκαλοχώρι
Χρήσιμες πηγές
• Ιστορία της Εκκλησιαστικής Μουσικής
• Βυζαντινή Μουσική.
• Η ψαλτική Τέχνη