Απορίαι περί Θεοτοκαρίου

Manolas

Εμμανουήλ Ονησιφορίδης
1. Πότε σχολάζει το Θεοτοκάριον;
2. Η ακριβής θέση του κανόνος του Θεοτοκαρίου είναι στον Εσπερινό ή στο Απόδειπνο;
3. Τα προσόμια που έπονται του κανόνος ψάλλονται όπως τα βλέπουμε ή υπάρχουν ειδικοί στίχοι;
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
1.

Σάββατῳ ἑσπέρας (στὸ ἀπόδειπνο ψάλλεται ὁ τριαδικὸς κανόνας καὶ τὰ στιχηρὰ προσόμοιά του).

Στὶς ἀγρυπνίες (δὲν τελεῖται ἀπόδειπνο).

7-21 Σεπτεμβρίου

21 Νοεμβρίου

20 Δεκεμβρίου-14 Ἰανουαρίου

2 Φεβρουαρίου

Κυριακὴ τῆς Ἀπόκρεῳ-Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας

25 Μαρτίου

Σάββατο τῆς Ἀκαθίστου ὑμνωδίας

Σάββατο Λαζάρου-Κυριακὴ τοῦ Θωμᾶ

Τετάρτη τῆς Μεσοπεντηκοστῆς

Πέμπτη τῆς Ἀναλήψεως-Κυριακὴ τῶν ἁγίων πάντων

6 Αὐγούστου

15 Αὐγούστου



2.

Στὸ μεγάλο ἀπόδειπνο πρὸ τῆς δοξολογίας ἤ στὸ μικρὸ πρὸ τοῦ Ἄξιόν ἐστιν.

῞Οταν ψάλλεται τὸ Θεοτοκάριον ἅπτει κηρὸς ἔμπροσθεν τῆς εἰκόνος τῆς Θεοτόκου.

Στὸ ἀπόδειπνο ψάλλονται προεόρτια τριῴδια, κανόνες, ἤ ἀκολουθίες τῆς ἑπομένης (Εὐθυμίου Σάρδεων 26/12, Ἱππολύτου Ῥώμης 30/1, Νικηφόρου 9/2, Κασσιανοῦ 29/2, Βαραχησίου καὶ Ἰωνᾶ 29/3, Γεωργίου Μυτιλήνης 7/4 καὶ Γολινδοὺχ 13/7).

Στὴν η’ ᾠδὴ δὲν λέγεται «Εὐλογοῦμεν Πατέρα υἱὸν...», ἀλλὰ «Δόξα Πατρί...».



3.

Στὸ μικρὸ ἀπόδειπνο μετὰ τὸ «Ἄξιόν ἐστιν…» ἀκολουθοῦν τὰ στιχηρὰ τοῦ θεοτοκαρίου. Τὸ μεγάλο ἀπόδειπνο, ὡς παλαιότερο δὲν προβλέπει Ἄξιόν ἐστιν.

Οἱ στίχοι τῶν προσομοίων εἶναι:

«Μνησθήσομαι τοῦ ὀνόματός σου ἐν πάσῃ γενεᾷ καὶ γενεᾷ».

«Ἄκουσον, θύγατερ, καὶ ἴδε, καὶ κλῖνον τὸ οὖς σου, καὶ ἐπιλάθου τοῦ λαοῦ σου καὶ τοῦ οἴκου τοῦ Πατρός σου, καὶ ἐπιθυμήσει ὁ βασιλεὺς τοῦ κάλλους σου».

«Τὸ πρόσωπόν σου λιτανεύσουσιν οἱ πλούσιοι τοῦ λαοῦ».

«Δόξα, Καὶ νῦν».

(βλ. Παρακλητικὴ-μικροὶ ἑσπερινοὶ τὰ Σάββατα ἑσπέρας).



Τῇ Παρασκευῇ ἑσπέρας ψάλλεται ὁ νεκρώσιμος κανόνας τοῦ ἑπομένου ἤχου ἢ τοῦ τρέχοντος, ἂν δὲν ψαλεῖ στὸν ὄρθρο (τυπικὸ Μονῆς Ἐλεγμῶν τοῦ ἔτους 1162 (Dmitrievskij τ. 1 σ. 754), Ἀπορούμενα ΤΑΣ κεφ. πα’)· ἀφ’ ἕκτης ᾠδῆς ψάλλεται νεκρώσιμο κάθισμα (χφ. Μ. Λαύρας Δ-41 τριῴδιο-πεντηκοστάριο ια’ αἰ. φ. 83r), Δόξα, καὶ νῦν θεοτοκίον (Πεντηκοστάριον-Ψυχοσάββατον-Παννυχίδα). Ὁ νεκρώσιμος κανόνας τῇ Παρασκευῇ ἑσπέρας (ΑΤΑΣ κεφ. πα’, D I σ. 754, Τριῴδιον Σάββατο τῆς Τυρινῆς, Πεντηκοστάριον Σάββατο Θωμᾶ) καταλιμπάνεται μόνον ὅταν τύχει ἑορτὴ δεσποτική, θεομητορικὴ ἤ ἀπόδοσή τους (ΤΑΣ κεφ. μζ’, Ἀπορούμενα ΤΑΣ κεφ. ιη’, κ’, κδ’, λ’, πα’, τυπικὸ Μονῆς Ἐλεγμῶν τοῦ ἔτους 1162 (D I σ. 754)), τὸ Γενέσιο τοῦ Προδρόμου (τυπικὸ Εὐεργέτιδος σ. 463), τὸ Σάββατο τοῦ Λαζάρου (ΤΑΣ κεφ. λστ’, τυπικὸ Εὐεργέτιδος σ. 540) καὶ κατὰ τὴν διακαινήσιμο ἑβδομάδα.



Τῶν στιχηρῶν ἄλλων κανόνων προτάσσονται ἀνάλογοι στίχοι (βλ. Ἐγκόλπιον Ἀναγνώστου καὶ Ψάλτου-αἴνοι ἤ ἀντίστοιχο προκείμενο καὶ ἀλληουάριο) καὶ στὸ τελευταῖο Δόξα, Καὶ νῦν θεοτοκίον ἤ τῆς ἑορτῆς.
 

Manolas

Εμμανουήλ Ονησιφορίδης
Την προηγούμενη φορά που σας ρώτησα μου γραψάτε 5-13 Αυγούστου (τώρα γράφει μόνο 6 Αυγούστου)
Στις μονές, όπου τελείται απόδειπνο προ του μεγάλου εσπερινού (εφόσον έχει προηγηθεί ο μικρός), ψάλλεται ο κανών του Θεοτοκαρίου;
Αν ο τριαδικός κανών του ήχου ψαλεί στο Μεσονυκτικόν, τότε το Σάββατο στο Απόδειπνο τι λέμε;
Αν ο τριαδικός κανών ψαλεί τω εσπέρας του Σαββάτου στο Απόδειπνον, υπάρχει κάποιος τρόπος να συνδυάσουμε τον κανόνα της Θείας Μεταλήψεως μαζί με τον Τριαδικό;
Τα στιχηρά των Τριαδικών κανόνων που μπορώ να τα βρώ;
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Την προηγούμενη φορά που σας ρώτησα μου γραψάτε 5-13 Αυγούστου (τώρα γράφει μόνο 6 Αυγούστου)
-Δὲν εἶμαι σίγουρος, δὲν ἔχω μαρτυρίες γιὰ 5, 7-13 Αὐγούστου, ἁπλὰ τὸ σημείωσα καθὼς εἶναι προεόρτια καὶ μεθέορτα ὑποβαθμιζόμενα ἀπὸ τὶς παρακλήσεις.

Στις μονές, όπου τελείται απόδειπνο προ του μεγάλου εσπερινού (εφόσον έχει προηγηθεί ο μικρός), ψάλλεται ο κανών του Θεοτοκαρίου;
-Ὄχι. Ἀντὶ ἀποδείπνου ἀς ψαλλοῦν ὅλοι οἱ κανόνες μὲ τὶς ᾠδὲς τοῦ Ὡρολογίου, ἡ στιχολογία τῶν αἴνων μὲ τὰ ἐφύμνιά της, ὅπως καὶ τὰ ἐφύμνια τοῦ Θοῦ Κύριε, ἀς ἀναγνωσθοῦν ὅλοι οἱ οἴκοι καὶ οἱ βιογραφίες τοῦ συναξαρίου ἀφήνοντας ἀργὰ μαθήματα.

Αν ο τριαδικός κανών του ήχου ψαλεί στο Μεσονυκτικόν, τότε το Σάββατο στο Απόδειπνο τι λέμε;
Τίποτα. Προτιμώτερος ἕνας ἄρτιος ὄρθρος ἑνὸς πρόσφατου μεσονυκτικοῦ.

Αν ο τριαδικός κανών ψαλεί τω εσπέρας του Σαββάτου στο Απόδειπνον, υπάρχει κάποιος τρόπος να συνδυάσουμε τον κανόνα της Θείας Μεταλήψεως μαζί με τον Τριαδικό;
Ἡ ἀκολουθία τῆς θείας μεταλήψεως τῶν σημερινῶν Ὡρολογίων εἶναι γραμμένη σὲ ἑνικὸ ἀριθμό, ἄρα εἶναι ἰδιωτικὴ καὶ ὄχι ἐκκλησιαστικὴ ἀκολουθία (Ἰ. Φουντούλη Ἀπαντήσεις τ. 4 σ. 158). Δὲν λέγεται στὸ ναό, δὲν ἁρμόζει στὴν ἀδελφότητα καὶ τὴν ἑορτὴ τῆς Κυριακῆς. Ἀρκοῦν οἱ εὐχὲς τῆς λειτουργίας εἰς ἐπήκοον τοῦ λαοῦ.

Τα στιχηρά των Τριαδικών κανόνων που μπορώ να τα βρώ;

http://analogion.com/forum/index.php?threads/Στιχηρὰ-προσόμοια-τριαδικῶν-κανόνων.31928/
 
Πότε σχολάζει το Θεοτοκάριον;
Ο κανών που απ’ ό,τι γνωρίζω εφαρμόζεται σήμερα σε πολλές μονές - με δεδομένο μάλιστα ότι στη σημερινή λειτουργική πράξη έχουν εξισωθεί όλες οι Δεσποτικές αλλά και οι Θεομητορικές εορτές-είναι ο εξής απλός:
Το Θεοτοκάριο καταλιμπάνεται:
1. κατά τις Κυριακές (Σαββάτο εσπέρας) ,
2. όταν αργεί η Παρακλητική (πχ κατά τις μνήμες πανηγυριζομένων αγίων , από τα προεόρτια μέχρι και την απόδοση των Δεσποτικών και Θεομητορικών εορτών κτλ) και
3. κατά τις εβδομάδες της Απόκρεω και της Τυρινής προς μικράν ανάπαυσιν προ της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.


Κατα τις καθημερικές του Πεντηκοσταρίου άλλοι καταλιμπάνουν το Θεοτοκάριο, επειδή ψάλλονται τα Τριώδια του Πεντηκοσταρίου, ενώ άλλοι το συμψάλλουν με τα Τριώδια , εφ' όσον συμψάλλονται στην ακολουθία και οι ύμνοι της Παρακλητικής.

Δεν γνωρίζω αν αυτά είναι ακριβή, έχουν πάντως τη «λογική» τους.
 

Ε. Ε.

Active member
Για το Σάββατο εσπέρας υπάρχει κανόνας γιατί να καταλιμπάνεται;
Αν καταλιμπάνεται πότε λέγεται ο κανόνας του Σαββάτου εσπέρας;
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Τὰ λειτουργικὰ βιβλία εἶναι συλλογές, ὄχι τυπικό. Δὲν μᾶς ὁδηγοῦν οἱ μεταγενέστερες κάπως ὑποκειμενικὲς συλλογές, ποὺ ἀντεγράφησαν γιὰ νὰ διασώσουν ὕμνους, ἀλλὰ ἡ ἐκκλησιαστικὴ παράδοση καὶ τάξη, ποὺ ὑποτάσσει τὸ ὑμνογραφικὸ πλεόνασμα.
 
Το Θεοτοκάριον νομίζω ότι τω Σαββάτω εσπέρας καταλιμπάνεται, αν και κατά κάποια νεώτερα Τυπικά ψάλλεται από υπερβάλλουσα τιμή προς την Θεοτόκο, για θεολογικούς λόγους: Προέχει ο Δεσποτικός /Αναστάσιμος χαρακτήρας της ημέρας στον οποίο και εστιάζει η Εκκλησία.
Όσο για τον κανόνα της Θεοτόκου που ευρίσκεται στα θεοτοκάρια τω Σαββάτω εσπέρας- ο κ. Θεοδωράκης εξήγησε προηγουμένως άριστα για ποιους λόγους συμπεριλαμβάνεται- μπορεί να ψαλεί προ των κανόνων πανηγυριζομένων αγίων , όταν το Τυπικό ορίζει τοιούτον.
 

Παναγιώτης

σκολιοὶ γὰρ λογισμοί, χωρίζουσιν ἀπὸ Θεοῦ
Τὰ λειτουργικὰ βιβλία εἶναι συλλογές, ὄχι τυπικό.

Ἰσχῦον Τυπικόν τῆς Ἐκκλησίας [ΤΜΕ, πολλαχοῦ]: «ἡ Ἀκολουθία ψάλλεται κατὰ τὴν διάταξιν τοῦ Μηναίου».

Καλὴ Ἀνάσταση
 
Top