[Ερώτηση] Αντιμετώπιση μαθησιακών δυσκολιών στην εκμάθηση βυζαντινής μουσικής
- Thread starter melos
- Start date
Γιώργος Μ.
Γιώργος Μπάτζιος
Πολύ καλή ερώτηση (θα έλεγα σπουδαία) και όσο θυμάμαι δεν μας έχει απασχολήσει ποτέ.
Νομίζω, φίλε μου, ότι μόνο εμπειρικές απαντήσεις υπάρχουν προς το παρόν, εξειδικευμένη απάντηση όχι, πολύ απλά γιατί δεν έχει γίνει αντικείμενο μελέτης. (Ίσως, εδώ που τα λέμε, και να μην απασχόλησε ποτέ, γιατί σε περιπτώσεις μαθησιακών δυσκολιών ο δάσκαλος απλώς θεωρούσε ότι ο μαθητής "δεν παίρνει τη μουσική", "δεν έχει μουσικό αυτί" ή απλώς "είναι Β επιπέδου". Αντίστοιχα γινόταν και στη διδασκαλία του σχολείου μέχρι που κατάλαβαν ότι υπάρχουν μαθησιακές δυσκολίες που δεν συνδέονται με τη νοημοσύνη, π.χ. δυσλεξία).
Ίσως οι διδάσκοντες στα μουσικά σχολεία να έχουν κάποια ενημέρωση που εγώ δεν την έχω. Πάντως θα ήταν ενδιαφέρον να ξέρουμε τι γίνεται στη διδασκαλία της μουσικής στα ωδεία, εδώ ή στο εξωτερικό, σε τέτοιες περιπτώσεις.
Νομίζω, φίλε μου, ότι μόνο εμπειρικές απαντήσεις υπάρχουν προς το παρόν, εξειδικευμένη απάντηση όχι, πολύ απλά γιατί δεν έχει γίνει αντικείμενο μελέτης. (Ίσως, εδώ που τα λέμε, και να μην απασχόλησε ποτέ, γιατί σε περιπτώσεις μαθησιακών δυσκολιών ο δάσκαλος απλώς θεωρούσε ότι ο μαθητής "δεν παίρνει τη μουσική", "δεν έχει μουσικό αυτί" ή απλώς "είναι Β επιπέδου". Αντίστοιχα γινόταν και στη διδασκαλία του σχολείου μέχρι που κατάλαβαν ότι υπάρχουν μαθησιακές δυσκολίες που δεν συνδέονται με τη νοημοσύνη, π.χ. δυσλεξία).
Ίσως οι διδάσκοντες στα μουσικά σχολεία να έχουν κάποια ενημέρωση που εγώ δεν την έχω. Πάντως θα ήταν ενδιαφέρον να ξέρουμε τι γίνεται στη διδασκαλία της μουσικής στα ωδεία, εδώ ή στο εξωτερικό, σε τέτοιες περιπτώσεις.
υπάρχουν τρόποι διδασκαλίας.
περισσότερα μπορεί να μάθει κανείς από τα τμήματα ειδικής αγωγής του ΑΠΘ και του Παν. Θεσσαλίας στο Βόλο.
το σημαντικότερο είναι η υπομονή του διδασκάλου κ η αποφυγή εύκολων ετικετών στο μαθητή.
Ερώτηση: είστε σίγουρος ότι ο μαθητής έχει μαθησιακές δυσκολίες;;;;;
διότι, πολύ εύκολα τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζονται παιδιά δυσλεκτικά (με θέματα δυσλεξίας, δυσορθογραφίας,δυσαναγνωσίας, δυσαριθμησίας, ακόμη κ υπερκινητικά..............)
Μην ξεχνάτε ότι κάποιες φορές η νοητική ηλικία του παιδιού δε συμβαδίζει απόλυτα με την πραγματική του... κάποια στιγμή θα εναρμονιστεί, αν δεν υπάρχει άλλο πρόβλημα.
περισσότερα μπορεί να μάθει κανείς από τα τμήματα ειδικής αγωγής του ΑΠΘ και του Παν. Θεσσαλίας στο Βόλο.
το σημαντικότερο είναι η υπομονή του διδασκάλου κ η αποφυγή εύκολων ετικετών στο μαθητή.
Ερώτηση: είστε σίγουρος ότι ο μαθητής έχει μαθησιακές δυσκολίες;;;;;
διότι, πολύ εύκολα τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζονται παιδιά δυσλεκτικά (με θέματα δυσλεξίας, δυσορθογραφίας,δυσαναγνωσίας, δυσαριθμησίας, ακόμη κ υπερκινητικά..............)
Μην ξεχνάτε ότι κάποιες φορές η νοητική ηλικία του παιδιού δε συμβαδίζει απόλυτα με την πραγματική του... κάποια στιγμή θα εναρμονιστεί, αν δεν υπάρχει άλλο πρόβλημα.
η μαθησιακή δυσκολία δεν έχει σχέση με την νοητική στέρηση, εκεί πηγαίνουμε σε άλλο κεφάλαιο στη μουσικη εκπαίδευση στην ειδική αγωγή...
γνωρίζοντας από κάποιες μεθόδους που εφαρμόζονται στην ευρωπαϊκή μουσική και στην εκμάθηση διαφόρων μουσικών οργάνων, ήθελα να ρωτήσω πως εάν σε μια τέτοια μορφή μαθησιακές δυσκολίας προτείνεται κάποια μέθοδος. ή να το θέσω και αλλιώς εάν έχουμε κοινή μέθοδο με το ανάλογο σολφέζ της ευρωπαϊκής μουσικής.
γνωρίζοντας από κάποιες μεθόδους που εφαρμόζονται στην ευρωπαϊκή μουσική και στην εκμάθηση διαφόρων μουσικών οργάνων, ήθελα να ρωτήσω πως εάν σε μια τέτοια μορφή μαθησιακές δυσκολίας προτείνεται κάποια μέθοδος. ή να το θέσω και αλλιώς εάν έχουμε κοινή μέθοδο με το ανάλογο σολφέζ της ευρωπαϊκής μουσικής.
παραθέτω και κάτι ανάλογο...
Όπως στην μητρική γλώσσα, που πρέπει πρώτα να την ακούσει το παιδί για να μπορέσει να τη διαβάσει (Suzuki Catalogue 2006-07: 4)50, έτσι και η μουσική σημειογραφία εισάγεται αφού το παιδί μπορεί να παίζει αρκετά κομμάτια στο όργανο που μαθαίνει (Στάμου, 2002: 121).
Για ένα παιδί με δυσλεξία είναι πολύ σημαντικό να τηρείται αυτή η σειρά στην εκμάθηση ενός κομματιού (πρώτα η ακρόαση και μετά η παρτιτούρα), γιατί είναι γνωστό ότι το δυσλεκτικό παιδί συναντά πολλές δυσκολίες στο διάβασμα της παρτιτούρας. Ή Macmillan διδάσκει με τη μέθοδο Suzuki πιάνο στους μαθητές της και έχει γράψει σχετικά άρθρα για τη θετική επίδραση που έχει αυτός ο τρόπος διδασκαλίας σε δυσλεκτικά άτομα. Η μέθοδος Suzuki επικεντρώνεται στην αντιληπτικότητα της ακρόασης ενώ δίνει έμφαση στην ανάπτυξη της μουσικής ευαισθησίας. Κύριο συστατικό αυτής της μεθόδου είναι η καθημερινή ακρόαση, που συνδυάζεται με παρατήρηση, μίμηση, συνεχή επανάληψη και παρώθηση από τον παιδαγωγό και τον γονέα, ο οποίος συμμετέχει ενεργά.
Όπως στην μητρική γλώσσα, που πρέπει πρώτα να την ακούσει το παιδί για να μπορέσει να τη διαβάσει (Suzuki Catalogue 2006-07: 4)50, έτσι και η μουσική σημειογραφία εισάγεται αφού το παιδί μπορεί να παίζει αρκετά κομμάτια στο όργανο που μαθαίνει (Στάμου, 2002: 121).
Για ένα παιδί με δυσλεξία είναι πολύ σημαντικό να τηρείται αυτή η σειρά στην εκμάθηση ενός κομματιού (πρώτα η ακρόαση και μετά η παρτιτούρα), γιατί είναι γνωστό ότι το δυσλεκτικό παιδί συναντά πολλές δυσκολίες στο διάβασμα της παρτιτούρας. Ή Macmillan διδάσκει με τη μέθοδο Suzuki πιάνο στους μαθητές της και έχει γράψει σχετικά άρθρα για τη θετική επίδραση που έχει αυτός ο τρόπος διδασκαλίας σε δυσλεκτικά άτομα. Η μέθοδος Suzuki επικεντρώνεται στην αντιληπτικότητα της ακρόασης ενώ δίνει έμφαση στην ανάπτυξη της μουσικής ευαισθησίας. Κύριο συστατικό αυτής της μεθόδου είναι η καθημερινή ακρόαση, που συνδυάζεται με παρατήρηση, μίμηση, συνεχή επανάληψη και παρώθηση από τον παιδαγωγό και τον γονέα, ο οποίος συμμετέχει ενεργά.
Μανώλης Παπαδάκης
Πρωτοψάλτης Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου Εξω Μουλιανών
Εάν θέλετε να μας πείτε, είσαστε διδάσκαλος της μουσικής;
Γιατί είναι κακό κάποιος να μην παίρνει την μουσική, να μην έχει μουσικό αυτί ή να είναι β (και παρακάτω) επιπέδου;
Υπάρχει και η αγιογραφία, τα ψηφιδωτά, η λογοτεχνία, ο αθλητισμός, τα μαθηματικά ή εν πάση περιπτώση κάτι άλλο στο οποίο ο καθένας μπορεί να διαπρέψει. Ο κάθε άνθρωπος έχει μια κλίση και ένα ή περισσότερα ταλέντα που του έχουν δοθεί από τον Θεό, γιατί σώνει και καλά πρέπει να καλλιεργήσει κάτι για το οποίο δεν κάνει και γιατί την ανικανότητα αυτή να προσπαθούμε να την αναιρέσουμε προωθώντας παιδαγωγικές θεωρίες υπόπτου προελεύσεως και αμφιβόλου αντικειμενικότητος, οι οποίες όμως εξυπηρετούν εκπαιδευτικά το Σύστημα;
Υπάρχει και η αγιογραφία, τα ψηφιδωτά, η λογοτεχνία, ο αθλητισμός, τα μαθηματικά ή εν πάση περιπτώση κάτι άλλο στο οποίο ο καθένας μπορεί να διαπρέψει. Ο κάθε άνθρωπος έχει μια κλίση και ένα ή περισσότερα ταλέντα που του έχουν δοθεί από τον Θεό, γιατί σώνει και καλά πρέπει να καλλιεργήσει κάτι για το οποίο δεν κάνει και γιατί την ανικανότητα αυτή να προσπαθούμε να την αναιρέσουμε προωθώντας παιδαγωγικές θεωρίες υπόπτου προελεύσεως και αμφιβόλου αντικειμενικότητος, οι οποίες όμως εξυπηρετούν εκπαιδευτικά το Σύστημα;
θα μου επιτρέψετε να διαφώνησω, διότι στον χώρο της μουσικής υπήρξαν αξιόλογα πρόσωπα, έχοντας αυτήν την μαθησιακή δυσκολία.Δεν πρέπει κάποιες μεθόδους που γίνανε για τον μαθητή και όχι για το σύστημα, να εξετάζονται με πνεύμα καχυποψίας.Ολα κρίνονται από τα αποτελέσματά τους...η επιστήμη προχωράει, η μουσική είναι για όλους και καθένας έχει το δικαίωμα να φτάσει κατα το μέτρο της δυνατότητάς του.
Μᾶς τό ἔφερες τρόπον τινά τό ἐρώτημα περί δυσλεξίας.
Μετά ἀναλύεις ἐπιστημονικά καί τό πᾶς, τό ἀνάγεις τό θέμα στὴν μουσική.
Ὑπάρχουν ἐδῶ καί παιδαγωγοί καί μουσικοί. (ἐπιστήμονες)
Γιά κάποια γνώμη.
Θές ἀπάντηση, ἤ μόνο νά μᾶς ἐξηγήσεις;
Προτείνεις τήν μέθοδο σουζούκι.
Ἀντιπροτείνω τήν μέθοδο σουτζούκάκι μέ κόκκινο κρασί ή τσίπουράκι.
Ἄν καί μέ αὐτό τό βιοχημικό δέν τραγουδήσεις σωστά δέν κάνεις γιά ψάλτης.
Μετά ἀναλύεις ἐπιστημονικά καί τό πᾶς, τό ἀνάγεις τό θέμα στὴν μουσική.
Ὑπάρχουν ἐδῶ καί παιδαγωγοί καί μουσικοί. (ἐπιστήμονες)
Γιά κάποια γνώμη.
Θές ἀπάντηση, ἤ μόνο νά μᾶς ἐξηγήσεις;
Προτείνεις τήν μέθοδο σουζούκι.
Ἀντιπροτείνω τήν μέθοδο σουτζούκάκι μέ κόκκινο κρασί ή τσίπουράκι.
Ἄν καί μέ αὐτό τό βιοχημικό δέν τραγουδήσεις σωστά δέν κάνεις γιά ψάλτης.
Γιώργος Μ.
Γιώργος Μπάτζιος
Ακριβώς επειδή δεν είναι καθόλου κακό, πρέπει να ξέρεις και να μπορείς να βοηθήσεις κάποιον που θέλει να μάθει, αλλά δυσκολεύεται. (Προσοχή όμως: αρκεί να μην είναι σε κατάσταση που δεν επιδέχεται βοήθεια, πράγμα που καταντά ματαιοπονία και για τους δύο).
Η διδασκαλία της μουσικής δεν είναι μόνο για ταλέντα ή γεννημένους μουσικούς ή μελλοντικούς ψάλτες. Στην άποψη αυτή (χωρίς να σ' την αποδίδω) διακρίνω κάτι το ελιτίστικο. Η διδασκαλία είναι και για όσους επιθυμούν πολύ να μάθουν. Έτσι απλά.
ΥΓ Το ότι υπάρχουν και μέθοδοι υπόπτου προελεύσεως, πράγμα που δεν αγνοώ, δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να ανακαλύψουμε ή να εφεύρουμε μία σωστή μέθοδο.
θα θέλατε κάτι άλλο να αναφέρετε? αρκετά ρίξατε το επίπεδο και κάτι τέτοια σχόλια υποτιμούν το φόρουμ.
πολλές φορές τιθονται κάποια ερωτήματα,για να γίνει από κοινού μία προσπάθεια καλύτερης προσέγγισης ενός θέματος.
Τώρα εάν έχετε κατι να προσθέσετε πανω σε αυτό που ρώτησα καλώς κ δεκτή η όποια τοποθέτηση.
Όσον αφορά το παιδαγωγοί κ μουσικοί κ επιστήμονες κ από αυτό μπορεί να είμαστε...
Όσον αφορά τη μέθοδο που παρέθεσα....είναι μία από τις πολλές, ούτε έχει να κάνει κάτι σε σχέση με το ανατολίτικο, επειδή τυγχάνει το όνομα αυτού.
Να σαι καλά αγαπητέ Γεώργιε.
Βλέπω πιο απλά τα πράγματα. Ο καθένας έχει ένα ταλέντο κάπου. Ουδείς ατάλαντος. Η κυριότερη δουλειά ενός δασκάλου γενικής εκπαίδευσης (του δημοτικού δηλαδή, μιας και ως τέτοιος σου μιλάω) είναι να βοηθήσει τον άνθρωπο από την μικρή του ηλικία να ανακαλύψει και να καλλιεργήσει την κλίση του. Δυστυχώς τα νέα παιδαγωγικά συστήματα θέλουν τους μαθητές πανεπιστήμονες, με αποτέλεσμα αυτοί να καταλήγουν ημιμαθείς.
Την ανικανότητα μάλιστα σε ορισμένα γνωστικά πεδία την καλύπτουν με ωραίες φράσεις όπως "μαθησιακές δυσκολίες".
Συγχώρα με, αυτές είναι οι προσωπικές μου απόψεις, μπορεί και να σφάλλω.
neoklis
Νεοκλής Λευκόπουλος, Γενικός Συντονιστής
Είναι πιο απλά τα πράγματα έτσι, όταν κάποιος τα βλέπει άσπρα-μαύρα. Είτε έχεις μια κλίση, είτε είσαι ανίκανος. Όταν όμως συνειδητοποιήσουμε ότι τα πράγματα σπανίως είναι έτσι και συνήθως είναι γκρίζα, πολλών αποχρώσεων μάλιστα, τότε παύουν οι βεβαιότητες και μπαίνουμε σε πιο "επικίνδυνο" έδαφος, που απαιτεί ψάξιμο από μέρους μας, όχι εφησυχασμό σε καθιερωμένες απόψεις και ένα ξεβόλεμα γενικώς. Αυτό ισχύει όχι μόνο για το συγκεκριμένο θέμα, αλλά σε πολλά άλλα θέματα, για να μην πω σχεδόν σε όλα, όπου και η αντίθεση σε όσους βλέπουν μόνο άσπρο και μαύρο και σ' αυτούς που αναγνωρίζουν και τις αποχρώσεις, δημιουργεί εντάσεις, αντιδικίες, διαμάχες κοκ. Και ο εκκλησιαστικός χώρος βρίθει τέτοιων παραδειγμάτων.
Διαφωνώ. Η ικανότητα και η ανικανότητα είναι ιδιότητες που υπάρχουν σε όλους. Κάποιος έχει ικανότητα στη μουσική και ανικανότητα στην ζωγραφική. Άλλος έχει ικανότητα στη χημεία και την φυσική και ανικανότητα στην φιλολογία και στην ιστορία κ.ο.κ. Δεν καταλαβαίνω γιατί αυτή η θέση να θεωρείται εφησυχασμός και ξεβόλεμα και άσπρο-μαύρο.
Αντιθέτως θεωρώ μεγάλη κοροϊδία και αδικία το να παραμυθιάζεις κάποιον ότι μπορεί να τα καταφέρει παντού, ακόμη και εκεί που είναι ανίκανος, ενώ θα μπορούσε όλον αυτόν τον χρόνο να τον διαθέσει και τον κόπο να τον καταβάλει στην ικανότητά του, εκεί όπου πραγματικά θα αποδώσει καρπούς, δηλαδή εκεί που είναι ικανός.
Δείτε εδώ για παράδειγμα μια στρατιά θυμάτων που κάποιοι υπέρμαχοι τέτοιων απόψεων (οι πραγματικοί γελοίοι αυτουργοί και όχι αυτοί οι καημένοι που εκτέθηκαν δημοσίως) τους έπεισαν ότι έχουν ταλέντο στο τραγούδι: https://www.youtube.com/watch?v=hvS3vHefPVU
Να είστε σίγουροι ότι οι συνάνθρωποί μας αυτοί έχουν ικανότητες σε άλλους τομείς, διότι όπως προείπα "ουδείς ατάλαντος". Ποιος τους βοήθησε όμως να τις ανακαλύψουν και να τις καλλιεργήσουν; Αυτός δεν πρέπει να είναι ένας βασικός σκοπός της εκπαίδευσης;
Νομίζετε ότι στα αναλόγια δεν θα γίνει το ίδιο αν υπερισχύσουν τέτοιες απόψεις (βεβαίως κι έχει αρχίσει να γίνεται ήδη, εξαιτίας των ασυνειδήτων "μουσικοδιδασκάλων" που διδάσκουν ακόμη και στους ατάλαντους όταν πέφτουν τα δουκάτα εις τας χείρας). Ο Παναγιωτίδης έδιωχνε όσους θεωρούσε πως δεν κάνουν, ακόμη και όταν του προσέφεραν σημαντική αμοιβή (τους αναλάμβανε άλλος πρωτοψάλτης της Θεσσαλονίκης, του οποίου δεν αναφέρω το όνομα). Στα Ωδεία ποιος θα τολμήσει να πει στον σπουδαστή "δεν κάνεις" και να χάσει το σεβαστό ποσό που θα κερδίσει από αυτόν;
Αυτές είναι οι επιφυλάξεις μου αγαπητοί
neoklis
Νεοκλής Λευκόπουλος, Γενικός Συντονιστής
Επιβεβαιώνεις αυτό που είπα περί άσπρου-μαύρου. Όταν λέμε ικανός, πόσο ικανός εννοούμε; Έχουν όλοι την ίδια ικανότητα; Άλλος φτάνει σε μια ώρα εκεί που άλλος θέλει ένα μήνα κι άλλος δεν θα φτάσει ποτέ. Ικανότητα χρειάζεται για να ανιχνεύεις τα ψήγματα ικανότητας και δεξιότητας που έχει κάποιος σε ένα τομέα και να τα ενισχύεις και αναδεικνύεις. Απ' τον λαγό και την χελώνα ποιος ήταν ο ικανός και ποιος ο ανίκανος; Η προσωπική προσπάθεια και ο μόχθος που πάει; Δεν παίζει κανένα ρόλο;
Βασικά πέρα από τον μύθο (που θέλει να δείξει τελείως διαφορετικό πράγμα) όσες φορές και να βάλουμε ένα λαγό και μία χελώνα να τρέξουν, ο λαγός θα φτάσει πρώτος (όσο και να έχεις εκπαιδεύσεις την χελώνα). Αντιθέτως αν τους χτυπήσουμε με τσεκούρι, η χελώνα θα την γλυτώσει, ενώ ο λαγός θα πάει για στιφάδο. Επομένως το έμφυτο ταλέντο του λαγού είναι η ταχύτητα, ενώ η χελώνας είναι προικισμένη από τη φύση με το καβούκι της.
Ένας άνθρωπος ο οποίος είναι προικισμένος τόσο με μια καλή φωνή, όσο και με μουσική αντίληψη (να μπορεί να αναπαράγει δηλαδή αυτό που ακούει) μπορεί να καλλιεργήσει το ταλέντο του και να εξελιχθεί, άλλος πολύ, άλλος λίγο (το πόσο εξαρτάται από άλλους παράγοντες, όπως τον δάσκαλο, την όρεξη που έχει, την συχνότητα της εργασίας, το πόσο σκληρά εργάζεται κλπ.). Αυτός όμως π.χ. που είναι φάλτσος και δεν χτυπάει ποτέ μια νότα σωστά, όσο και αν παιδευτεί, όσο και αν πέσουν πάνω του όλοι οι δάσκαλοι της γης, όσο και αν τον εντάξουμε φιλανθρώπως τάχα ορμώμενοι σε μια κατηγορία μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες, δεν πρόκειται ποτέ να μάθει να ψάλλει σωστά. Εκεί βεβαίως ο μόχθος δεν παίζει κανένα ρόλο.
Θερμά συγχαρητήρια! Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες είχαν, άλλωστε, πάντοτε ανάγκη τον ρατσισμό των συνανθρώπων τους. Δυστυχώς το 2014 για κάποιους αποτελεί μόνο μια ημερομηνία, αφού βολεύει σε μεγάλο βαθμό το μεγαλείο του εαυτούλη τους να ζούνε στο 1950 και βγάλε... Και πάλι, ΘΕΡΜΑ ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ!
EYAGELOS FRAGOYLIS
Νέο μέλος
στην τέχνη της μουσικής και γενικότερα σε καθε τέχνη δεν υπάρχει τελειότητα. Δεν έχουν όλοι την προοπτική και τη δυνατότητα να γίνουν άριστοι μουσικοί! έχουν όμως δυνατότητα να μάθουν και να φτάσουν σε ένα σημείο, άλλοι μεν ευκολότερα άλλοι δε δυσκολότερα. Άλλοι βέβαια δεν τα καταφέρνουν λόγο του τεχνικού της φωνής τους. Η μεθοδος πιστευω είναι η υπομονή και η τεχνική που έχει υιοθετήσει ο καθε μουσικοδιδάσκαλος στην εκμάθηση της μουσικής και στην πρόοδο του μαθητού.
mmamais
Μαμάης Μιχάλης
Έχω την εντύπωση ότι ο Nikolaos δεν αναφέρεται σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες αλλά σε ανθρώπους οι οποίοι "δεν το 'χουν" με τη μουσική. Άνθρωποι οι οποίοι κατά τα άλλα διαπρέπουν λαμπρά σε άλλους τομείς.
Μαθησιακή δυσκολία, απ όσο γνωρίζω είναι η δυσλεξία, η έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης και άλλα που γνωρίζουν οι γνώστες του θέματος.
Μαθησιακή δυσκολία, απ όσο γνωρίζω είναι η δυσλεξία, η έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης και άλλα που γνωρίζουν οι γνώστες του θέματος.