Αντίφωνα της Θείας Λειτουργίας και Τυπικά-Μακαρισμοί

Shota

Παλαιό Μέλος
Κάποιες μαρτυρίες αποδεικνύουν πως η λειτουργία του Αγ. Ιακώβου άρχισε από τον αντίφωνο. Το λείψανο αυτής της πρακτικής είναι το σημερινό «Δεῦτε προσκυνήσωμεν...» και τα απολυτίκια και κοντάκια που λέγονται μετά την είσοδο. Τα γεωργιανά χφφ. του Ιεροσολυμιτικού λειτουργικού περιβάλλοντος μαρτυρούν ενσωμάτωση των τυπικών και των μακαρισμών στην λειτουργία του Αγ. Ιακώβου από τον 10ο αι., ακολουθεί όμως αμέσως το εισοδικό τροπάριο/αντίφωνο. Αυτή η συνήθεια είναι ίσως παλιότερη του 10ου αι. και μάλλον σαβαϊτική.
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
... διατηρῶντας τὸ «Δεῦτε προσκυνήσωμεν...» [...] ἄρχιζε μὲ τὸ λατρευτικὸ «Δεῦτε προσκυνήσωμεν...» ...

Κάποιες μαρτυρίες αποδεικνύουν πως η λειτουργία του Αγ. Ιακώβου άρχισε από τον αντίφωνο. Το λείψανο αυτής της πρακτικής είναι το σημερινό «Δεῦτε προσκυνήσωμεν...» [...] ακολουθεί όμως αμέσως το εισοδικό τροπάριο/αντίφωνο.

Πολύ σημαντικά αὐτά, γιατί ἐνῶ λέγαμε ὄτι ἡ εἴσοδος γίνεται ἐν μέσῳ τοῦ γ΄ ἀντιφώνου (94 Ψαλμ.), κάποιος παλιά μοῦ εἶπε: Γιατί νά εἶναι ἔτσι καί μήν ἀποτελεῖ μόνο του εἰσοδικό τὸ «Δεῦτε προσκυνήσωμεν...» !!!

Σ᾿ αὐτή τήν περίπτωση, προφανῶς δέν συνδέεται μέ τό ἐφύμνιο «Σῶσον ἡμᾶς Υἱέ Θεοῦ...» καί δέν ψαλλόταν μαζί μέ τό ἐφύμνιο, ἀλλά μόνος ὁ στίχος.
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Ὅταν ψάλλονται τὰ ἀρχαία ἀντίφωνα, μετὰ τὴν εἴσοδο, κατὰ τὰ ἀπολυτίκια, ἂν ἀπαιτεῖται, προτείνονται στίχοι ἀπὸ τὸν ψαλμὸ τοῦ γ’ ἀντιφώνου, ποὺ βρίσκονται μετὰ τὸν εἰσοδικὸ στίχο: α) «῞Οτι αὐτός ἐστιν ὁ Θεὸς ἡμῶν», β) «καὶ ἡμεῖς λαὸς νομῆς αὐτοῦ καὶ πρόβατα χειρὸς αὐτοῦ», γ) «Σήμερον ἐὰν τῆς φωνῆς αὐτοῦ ἀκούσητε».
 

dkalpakidis

Dimitrios Kalpakidis
Οἱ δοξολογικοὶ ψαλμοὶ τῶν τυπικῶν, ὅπως καὶ τὰ ἀρχαῖα (δοξολογικὰ) ἀντίφωνα εἰσάγουν τοὺς πιστοὺς ἀπὸ τὶς βιωτικὲς μέριμνες στὸ εὐχαριστιακὸ πνεῦμα.
Στην περίπτωση τέλεσης της Θ. Λειτουργίας μετά την Γ´ και Στ´ Ώρα ασύνδετα με τον Όρθρο (ουσιαστικά αναφέρομαι σε ενορία που δεν τελεί όρθρο προ της Θ. Λειτουργίας κι όχι σε μοναστηριακό ναό) θα έλεγα πως με την ψαλμωδία των Μακαρισμών (και των τροπαρίων που τα συνοδεύουν ή εκ των κανόνων των εορτών και αγίων) αναπληρώνεται κάπως η απουσία υμνολογίας.
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Ἀπὸ τὶς Ἀρχέτυπες διατάξεις:

Ἡ ἀκολουθία κάθε ἡμέρας, ἐκτὸς στιχηρῶν καὶ κανόνος, προβλέπει καὶ τροπάρια τῶν μακαρισμῶν[1]. Τὸ τροπάριο τοῦ Προδρόμου τῶν μακαρισμῶν τῆς Τρίτης τοῦ α’ ἤχου ὑπάρχει καὶ στὸ χφ. Σινὰ ΜΓ 20 παρακλητικὴ θ’-ι’ αἰ. (Τὰ νέα εὑρήματα τοῦ Σινά, φωτογραφία 4). Ἐπίσης τροπάρια τῶν μακαρισμῶν περιλαμβάνουν τὰ χφφ. Σινὰ 755 τριῴδιο-πεντηκοστάριο ι’ αἰ., Σινὰ 735 τριῴδιο ι’ αἰ., Σινὰ 620 μηναῖο Ἰουνίου ι' αἰ., D I σ. 190, Σινὰ 631 μηναῖο Αὐγούστου ι’-ια’ αἰ., Σινὰ 552 μηναῖο Σεπτεμβρίου ια’ αἰ., Σινὰ 598 μηναῖο Ἰανουαρίου ια’ αἰ., Vat. gr. 771 τριῴδιο-πεντηκοστάριο τέλη ια’ αἰ., Βατοπαιδίου 1190 τριῴδιο-πεντηκοστάριο ιβ’ αἰ., Paris. gr. 259 μηναῖο Νοεμβρίου ιβ' αἰ., ΤΑ σ. 23, ΤΕ σσ. 265, 276, 497, χφ. Paris. gr. 352 ἀνθολόγιο ιγ’ αἰ. φφ. 209r-228r, ΑΤΑΣ κεφ. ο’, Παρακλητική, ΤΡ (Πέμπτη τοῦ Μ. Κανόνος καὶ Μ. Παρασκευή), Π (Κυριακὴ τῶν Μυροφόρων). Τοὺς μακαρισμοὺς ἀρχίζει «ὁ ἕτερος χορός» (χφ. Σινὰ 900 ὡρολόγιο ιε’ αἰ. φ. 70r).



Κατὰ τὸν ιβ' αἰῶνα σπάνιζαν οἱ προτιμώμενοι εἰδικοὶ μακαρισμοὶ καὶ συνήθως χρησιμοποιοῦνταν οἱ κανόνες. Τότε ἴσχυε ἡ παρακάτω ὀδηγία. «Εἰς δὲ τὴν λειτουργίαν τὰ τυπικά, καὶ εἰ μέν ἐστί τινος τῶν ἐπισήμων ἁγίων, ἀντὶ τῶν μακαρισμῶν ψάλλομεν ἐκ τῶν κανόνων τῶν ἑορταζομένων ἁγίων τῇ δευτέρᾳ ἡμέρᾳ ᾠδαὶ α’ καὶ στ’, τῇ τρίτῃ ᾠδαὶ γ’ καὶ στ’ καὶ καθεξῆς ὁμοίως, εἰ δ᾿ οὐκ ἔστιν ἑορτή, ψάλλομεν τῆς ὀκτωήχου, τῇ δὲ Κυριακῇ ἀναστάσιμον» (D ΙΙΙ σ. 3· πρβλ. Σ7 φ. 6r). Κατὰ τὴν Παρασκευή, ὁμοίως, ψάλλονται οἱ στ’ καὶ ζ’ ᾠδές, τὸ Σάββατο οἱ στ’ καὶ η’ καὶ τὴν Κυριακὴ οἱ στ’ καὶ θ’. Ἡ ἴδια ἐνναλαγὴ μαρτυρεῖται καὶ γιὰ τὰ μεθέορτα μέχρι τὴν ἀπόδοση τῶν ἑορτῶν (V 782 φφ. 170r, 179r, 204r, 205r, 206r, Β 1202 φφ. 162r, 165r, 169v, 199r, 200r, 201r, 201v, ΕΒΒ 56 φφ. 219r, 222r, 233v, 255r-v, 257r, P 385 φφ. 38r, 90v, 110r, ΛΜ 88 φφ. 187v, 205v, 206r, v, 207r, ΛΜ 134 φφ. 143v, 161r, v, ΧΑΣ φφ. 323r, v, 324r, ΑΤΑΣ κεφ. ξε’, οα’, ΤΠ σ. 245, ΤΔ σσ. 87, 541).



[1] Ἱεροσολυμιτικὸ στοιχεῖο. Μακαρισμοὺς περιλαμβάνουν καὶ οἱ νεκρώσιμες ἀκολουθίες καὶ ἡ ἀκολουθία τοῦ μεγάλου σχήματος.
 

Shota

Παλαιό Μέλος
Στην περίπτωση τέλεσης της Θ. Λειτουργίας μετά την Γ´ και Στ´ Ώρα ασύνδετα με τον Όρθρο (ουσιαστικά αναφέρομαι σε ενορία που δεν τελεί όρθρο προ της Θ. Λειτουργίας κι όχι σε μοναστηριακό ναό) θα έλεγα πως με την ψαλμωδία των Μακαρισμών (και των τροπαρίων που τα συνοδεύουν ή εκ των κανόνων των εορτών και αγίων) αναπληρώνεται κάπως η απουσία υμνολογίας.

Στη θεωρία. Στην πράξη τα τροπάρια των μακαρισμών… παραλείπονται.

 

dkalpakidis

Dimitrios Kalpakidis
Για να συμπληρώσω τα ανωτέρα σχετικά με την ρωσική πρακτική.
Στο τυπικό που είναι δημοσιευμένο στην ιστοσελίδα του πατριαρχείου Μόσχας προβλέπονται και τροπάρια των Μακαρισμών.
Στην πράξη, όπως λέει ο Shota παραλείπονται.
Γνωρίζουμε τί ακριβώς εφαρμόζουν στην 1η και 2η στάση κι αν η εφαρμογή αυτή είναι "καθολική";
 

Shota

Παλαιό Μέλος
Γνωρίζουμε τί ακριβώς εφαρμόζουν στην 1η και 2η στάση κι αν η εφαρμογή αυτή είναι "καθολική";

Επιλογή των στίχων των τυπικών. Έχω την εντύπωση πως ψάλλουν περισσότερους στίχους από ότι συνηθίζεται.

Στη Γεωργία ο δεύτερος ψαλμός είναι συνήθως ( :censored::cry: ) Δόξα. Και νυν. Ο Μονογενής. Αναμφιβόλως Ρωσική τάξη.
 

Shota

Παλαιό Μέλος
Σερβική λειτουργία. Εδώ από τον α´ ψαλμό μένει μόνο 1 στιχος. Ο δεύτερος ψαλμός είναι Δόξα. Και νυν. Ο μονογενής. Όμως λενε τα τροπάρια των μακαρισμών.

 

kermeniwts

Νέο μέλος
Τα αρχαία αντίφωνα είχαν κατά τις Θεομητορικές Εορτές και κάποιες Δεσποτικές την εξής μορφή (ΤΑγ.Σ.):[ίσως και Κυριακή;]

Αντίφωνον Α'
Ήχος β. Ψαλμός 91ος


Ἀγαθὸν τὸ ἐξομολογεῖσθαι τῷ Κυρίῳ καὶ ψάλλειν τῷ ὀνόματί σου, ῞Υψιστε
Ταῖς πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου, Σῶτερ, σῶσον ἡμᾶς.

Τοῦ ἀναγγέλλειν τῷ πρωΐ τὸ ἔλεός σου καὶ τὴν ἀλήθειάν σου κατὰ νύκτα.
Ταῖς πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου, Σῶτερ, σῶσον ἡμᾶς.

ὅτι εὔφρανάς με, Κύριε, ἐν τοῖς ποιήμασί σου, καὶ ἐν τοῖς ἔργοις τῶν χειρῶν σου ἀγαλλιάσομαι.
Ταῖς πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου, Σῶτερ, σῶσον ἡμᾶς.

ὅτι εὐθύς Κύριος ὁ Θεὸς ἡμῶν καὶ οὐκ ἔστιν ἀδικία ἐν αὐτῷ.
Ταῖς πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου, Σῶτερ, σῶσον ἡμᾶς.

Δόξα Πατρὶ καὶ Υἱῷ καὶ Ἁγίῳ Πνεύματι.
Καὶ νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ταῖς πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου, Σῶτερ, σῶσον ἡμᾶς.

Αντίφωνον Β'
Ήχος β'. Ψαλμός 92ος


Ὁ Κύριος ἐβασίλευσεν, εὐπρέπειαν ἐνεδύσατο, ἐνεδύσατο Κύριος δύναμιν καὶ περιεζώσατο·
Σῶσον ἡμᾶς Υἱὲ Θεοῦ, ......, ψάλλοντάς σοι, Ἀλληλούια.

Καὶ γὰρ ἐστερέωσε τὴν οἰκουμένην, ἥτις οὐ σαλευθήσεται.
Σῶσον ἡμᾶς Υἱὲ Θεοῦ, ......, ψάλλοντάς σοι, Ἀλληλούια.

Θαυμαστοὶ οἱ μετεωρισμοὶ τῆς θαλάσσης, θαυμαστὸς ἐν ὑψηλοῖς ὁ Κύριος.
Σῶσον ἡμᾶς Υἱὲ Θεοῦ, ......, ψάλλοντάς σοι, Ἀλληλούια.

Τῷ οἴκῳ σου πρέπει ἁγίασμα, Κύριε, εἰς μακρότητα ἡμερῶν.
Σῶσον ἡμᾶς Υἱὲ Θεοῦ, ......, ψάλλοντάς σοι, Ἀλληλούια.

Δόξα Πατρὶ καὶ Υἱῷ καὶ Ἁγίῳ Πνεύματι.
Καὶ νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ὁ Μονογενὴς Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ, ἀθάνατος ὑπάρχων καὶ καταδεξάμενος διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν σαρκωθῆναι ἐκ τῆς ἁγίας Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας, ἀτρέπτως ἐνανθρωπήσας, σταυρωθείς τε, Χριστὲ ὁ Θεός, θανάτῳ θάνατον πατήσας, εἷς ὢν τῆς Ἁγίας Τριάδος, συνδοξαζόμενος τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, σῶσον ἡμᾶς.

Αντίφωνον Γ'
Ήχος ο τυχών. Ψαλμός 94ος


Δεῦτε ἀγαλλιασώμεθα τῷ Κυρίῳ, ἀλαλάξωμεν τῷ Θεῷ τῷ Σωτῆρι ἡμῶν·
Το απολυτίκιον της εορτής

Προφθάσωμεν τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἐν ἐξομολογήσει καὶ ἐν ψαλμοῖς ἀλαλάξωμεν αὐτῷ, ὅτι Θεὸς μέγας Κύριος καὶ Βασιλεὺς μέγας ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν·
Το απολυτίκιον της εορτής

ὅτι ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ τὰ πέρατα τῆς γῆς, καὶ τὰ ὕψη τῶν ὀρέων αὐτοῦ εἰσιν.
ὅτι αὐτοῦ ἐστιν ἡ θάλασσα, καὶ αὐτὸς ἐποίησεν αὐτήν, καὶ τὴν ξηρὰν αἱ χεῖρες αὐτοῦ ἔπλασαν.
Το απολυτίκιον της εορτής

Δεῦτε προσκυνήσωμεν καὶ προσπέσωμεν Χριστώ.
Το απολυτίκιον της εορτής

Παρατηρήστε! Το "Σώσον ημάς" δεν ψαλλόταν ξανά ως εφύμνιων στο γ' Αντίφωνο παρά μόνο όταν το "Σώσον ημάς" ήταν - κατά άλλη τάξη- εφύμνιον του γ' Αντιφώνου. Σήμερα, με την επικράτηση των Τυπικών και Μακαρισμών το Εισοδικόν έχει σταθερό "εφύμνιον" το "Σώσον ημάς".
Για όσους θέλουν να κάνουν copy paste τα έγραψα εδώ.
χθες, 8.11.22 και σήμερα ο ψάλτης είπε τα αντιφωνα της Κυριακης. το φυλλάδιο μου έλεγε τα αρχαία. ποιος είχε δικιο;;;
 

kermeniwts

Νέο μέλος
Καί οἱ δύο.
Καί οἱ δύο.
https://drive.google.com/file/d/18lG8b9KKjp75ljKVH078y4cSeEGE59XB/view?usp=share_link
ναι, αλλά αφου ειδε ότι μοίρασα στους ενορίτες το ανωτέρω φυλλάδιο και ο ίδιος ειχε και ένα αντίτυπο από το βιβλίο που έφτιαξα: https://drive.google.com/file/d/161NaGBUte6WNg_jYu988-pvH7xC-zQR0/view?usp=share_link
δεν έπρεπε να πει τα αρχαια;
 

dkalpakidis

Dimitrios Kalpakidis
Μη ψάχνετε μονολιθικά μια και μόνο διάταξη για τα αντίφωνα.
Και τα του φυλλαδίου δε θα τα έλεγα αρχαία.
Και κυρίως να μη γίνουν οι διατάξεις σημείο τριβής μεταξύ των συνεργατών.

Απλά αναρωτιέμαι:
Τα του ωρολογίου (οριζόμενα και από το ΤΜΕ) τα ψάλλουμε ποτέ;
Ακόμα και την διάταξη των Τυπικών και Μακαρισμών (προβλεπομένης υπό του ισχύοντος τυπικού...)
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
https://drive.google.com/file/d/18lG8b9KKjp75ljKVH078y4cSeEGE59XB/view?usp=share_link
ναι, αλλά αφου ειδε ότι μοίρασα στους ενορίτες το ανωτέρω φυλλάδιο και ο ίδιος ειχε και ένα αντίτυπο από το βιβλίο που έφτιαξα: https://drive.google.com/file/d/161NaGBUte6WNg_jYu988-pvH7xC-zQR0/view?usp=share_link
δεν έπρεπε να πει τα αρχαια;
Αὐτό εἶναι δικό σας θέμα, πάτερ, καί δέν μπορεῖ νά τό λύσει τό Ψ.
Ἐπίσης τώρα εἴδαμε τί μοιράσατε...
Αὐτά δέν εἶναι τά ἀρχαῖα! Δέν εἶναι τίποτε !!! Μᾶλλον εἶναι "ρωσική σαλάτα" :cool:
Ἔχετε δρόμο.... Ἀνοῖξτε τά βιβλία !!!
 

kermeniwts

Νέο μέλος
τώρα μάλιστα...πέσαμε σε ψάλτες...ο λόγος έχει αντίλογο...δηλαδή, έπρεπε να πουμε "πρεσβείαις των αγίων σου...";
 

dkalpakidis

Dimitrios Kalpakidis
Πάτερ,
Στο Ψαλτολόγιο είστε, με ποιους θέλετε να έχετε διάλογο;
Οι συντάκτες του Τυπικού της Μεγάλης Εκκλησίας τί ήταν;
Όπως είπε κι ο π. Μάξιμος το Ψ. δε μπορεί να σας λύσει τα θέματά σας.
Βήμα διαλόγου είναι εδώ. Έχουν γραφεί αρκετά.
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
τώρα μάλιστα...πέσαμε σε ψάλτες...ο λόγος έχει αντίλογο...δηλαδή, έπρεπε να πουμε "πρεσβείαις των αγίων σου...";
Ὄχι. Ξεκινήσατε τόν διάλογο κάνοντας παράθεση στό μήνυμα τοῦ @dkalpakidis μέ τά ἀρχαῖα ἀντίφωνα. Τί εἴδατε ἐκεῖ καί τί γράψατε;
Τά ἀντίφωνα δέν εἶναι τά ἐφύμνια, ἀλλά οἱ ψαλμοί!
Καἰ ἔχουν σειρά, 91, 92 & 94, πού ἐσεῖς ἀνακατέψατε.
Γι᾿ αὐτό ἐπαναλαμβάνω, διαβᾶστε Ψαλτολόγιο καί σχετικά λειτουργικά βιβλία καί μή χαλᾶτε τά θέματα.
 
Top