Αντίφωνα: Εφύμνιον Θεομητορικών Εορτών

[dkalpakidis]

Ανοίγω αυτό το θέμα (αφού πλησιάζει και η κοίμηση της Θεοτόκου) για να σχολιάσουμε την διάταξη παλαιών Τυπικών
(αναφέρω ενδεικτικά το Τυπικόν Ευεργέτιδος) όπου το β' αντίφωνον της Θείας Λειτουργίας έχει εφύμνιον το:
"Σώσον ημάς, Υιέ Θεού, ο εκ Παρθένου τεχθείς, ψάλλοντάς σοι. Αλληλούια."

Σήμερα ψάλλεται μόνον την περίοδο των Χριστουγέννων.
Δεν φαίνεται όμως άστοχο και για τις Θεομητορικές εορτές από την στιγμή που αναφέρεται ως εφύμνιον και στην Θεοτόκο.

 

[π. Μάξιμος]

Μέ ἀφορμή αὐτό

...(αναφέρω ενδεικτικά το Τυπικόν Ευεργέτιδος) όπου το β' αντίφωνον της Θείας Λειτουργίας έχει εφύμνιον το:
"Σώσον ημάς, Υιέ Θεού, ο εκ Παρθένου τεχθείς, ψάλλοντάς σοι. Αλληλούια."
Σήμερα ψάλλεται μόνον την περίοδο των Χριστουγέννων.
Δεν φαίνεται όμως άστοχο και για τις Θεομητορικές εορτές από την στιγμή που αναφέρεται ως εφύμνιον και στην Θεοτόκο.

ὁ Διονύσιος ἔγραψε ἐδῶ:
«῾Η χρῆσις εἰς τὰ ἀντίφωνα τῆς λειτουργίας ἐν ταῖς θεομητορικαῖς ἑορταῖς τῆς παρθένου Μαρίας τοῦ ἐφυμνίου "Σῶσον ἡμᾶς, υἱὲ Θεοῦ, ὁ ἐκ παρθένου τεχθείς...", ποὺ συναντοῦμε στὸ Τυπικὸν τῆς Εὐεργέτιδος καὶ σὲ ἄλλα ἀρχαῖα τυπικά, εἶναι νομίζω εὔλογος καὶ δὲν χρήζει ἰδιαιτέρας ἐξηγήσεως, ἐνῷ ὑπάρχουν καὶ ἐνδείξεις γιὰ παρόμοιες ἐξειδικεύσεις ἐφυμνίων καὶ σὲ ἄλλες περιπτώσεις, γιὰ τὶς ὁποῖες ὅμως πρέπει νὰ γίνῃ ἐν καιρῷ εὐθέτῳ μία εἰδικὴ ἀναφορά.»

Ἐγώ, μέ ἀφορμή μιά τυχαία ἐπισύναψη τοῦ Β. Ζάχαρη γιά ἄλλο θέμα ἐδῶ κατευθύνθηκα στό ἔργο τοῦ π. Δοσιθέου, Διάταξις τῆς Ἀγρυπνίας, σελ. 82 καί 83, ὅπου διάβασα (ὅπως διαβάζετε στήν ἐπισύναψη τοῦ Βασίλη) ὅτι ὁ α΄ χορός (σέ περίπτωση μή συλλειτούργου) σέ Θεομητορικές ἑορτές πού συμπίπτουν σέ Κυριακή στόν εἰσοδικό στίχο «Δεῦτε προσκυνήσωμεν...» ψάλλει ἐφύμνιον «Σῶσον ἡμᾶς Υἱὲ Θεοῦ, πρεσβείαις τῆς Ἀχράντου Σου Μητρός, ψάλλοντάς σοι· Ἀλληλούϊα.»

Γνωρίζει κανείς ἀπό ποῦ ἀντλεῖ αὐτήν τήν διασκευή;

Σημειώσεις:
1) Δέστε καί στή σελ. 82 (προηγουμένη τῆς 83 πού βλέπετε στήν ἐπισύναψη τοῦ Βασίλη - δέν ἔχω δυνατότητα ἀνεβάσματος) τίς ἄλλες προτάσεις γιά τά ἐφύμνια τοῦ «Δεῦτε προσκυνήσωμεν...» ὑπό τῶν χορῶν, ἐάν σέ Κυριακή συμπέσει μνήμη ἑορταζομένου ἁγίου ἤ μεθέορτα Δεσποτικῆς ἑορτῆς ἤ μεθέορτα καί ἑορταζόμενος ἅγιος.
2) Ἔχω ὑπόψει μου ἐξ ἰδίας ἀκοῆς, ἀλλά καί γραμμένο (Σπ. Καψάσκη, Λειτουργία τοῦ ἁγίου Διονυσίου Ζακύνθου, Ἀθῆναι 1963), τήν διαμόρφωση τοῦ ἐφυμνίου πού κάνουν στήν Ζάκυνθο στή μνήμη τοῦ ἁγίου στό ἐφύμνιο τοῦ εἰσοδικοῦ: «Δεῦτε προσκυνήσωμεν... Σῶσον ἡμᾶς Υἱὲ Θεοῦ, ὁ ἀναστὰς ἐκ νεκρῶν (ἤ ὁ ἐν ἁγίοις θαυμαστός), πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου καὶ τοῦ Ἱεράρχου, ψάλλοντάς σοι· Ἀλληλούϊα».
3) Μή μοῦ πεῖτε «ἄντε ρῶτα τόν π. Δοσίθεο»· εἶναι εὔκολο νά τό κάνω καί θά τό κάνω. Τά ἔγραψα αὐτά γιά ἐνημέρωση καί προβληματισμό, καί μήπως κανείς ἔχει δεῖ τέτοια μαρτυρία πουθενά, καθ᾿ ὅσον ὁ π. Δοσίθεος δέν εἶναι τυχαῖος, καί ἔχει γνώση τοῦ ΤΑΣ καί ὄχι μόνον...

 

[Roumelis Ioannis]

Δεν έχω συναντήσει κάπου να ψάλλεται το «...πρεσβείαις της Αχράντου σου μητρός...». Πρώτη φορά το συνάντησα στη Διάταξη Αγρυπνίας του π. Δοσιθέου. Όταν τον ρώτησα σε μία κατ'ιδίαν συζήτηση με είπε ότι αναφέρεται (αν θυμάμαι καλά) στα υπό του ΤΑΣ Παραλειπόμενα σαν Υποσημείωσιν.

 

[dkalpakidis]

Επανέρχομαι στο θέμα του εφυμνίου των Θεομητορικών εορτών.
Είναι χαρακτηριστικό ότι τα Στουδίτικης προελεύσεως Τυπικά συμφωνούν στο "ειδικό" εφύμνιο του β΄αντιφώνου "ο εκ Παρθένου τεχθείς".
Δεν ξέρω τί τελικά προβλέπει ως εφύμνιο Εισοδικού το Τ.Α.Σ.
[το οποίο προβλέπει όμως Τυπικά και μακαρισμούς γ΄ και στ΄ ωδή των Κανόνων]

 

[dkalpakidis]

Σχετικό θέμα:
http://dkalpakidis.blogspot.gr/2012/08/blog-post.html