Ανατολικές επιρροές στην Ψαλτική

[tb---]

Καλημέρα.

Με αφορμή τα περί καντάδας, δυτικών διαστημάτων , πενταγράμμου κτλ , που έρχοναι απο τα δυτικά της Ελλάδος , σίγουρα επιρροές υπάρχουν και απο την άλλη μεριά , δηλαδή ανατολικά ή και νότια ή και βόρεια.

Πολλά πραδείγματα που εχει ανεβασει κατά καιρόυς ο κ. Ψωμιάδης αλλά και άλλα, ακόμα και απο καταξιωμένους ή και από "Πατριαρχικούς" άρχοντες έχουν καταγραφεί.

Ενώ όμως οι δυτικές επιρροές είναι στην μάυρη λίστα, οι ανατολικές εχω την εντύπωση ότι "αρέσουν" και επιδιώκονται από πολλούς μουσικόφιλους της Βυζαντινής μουσικής.
Ίσως να κάμω και λάθος, αλλά αυτή την αίσθηση έχω.

Ασφαλώς υπάρχουν περισσότερες ομοιότητες μεταξύ συστημάτων ανατολικών μουσικών φορμών (μακαμ, κτλ ) με την βυζαντινή μουσική, αλλά αυτό από μόνο του δεν λέει και παρα πολλά πράγματα.

Εσείς τί λέτε περί τούτου?

Ευχαριστώ~

 

[μάρκελλος]

Μια πρόχειρη τοποθέτηση: ο Καβάφης δεν δεχόταν εισαγόμενες λέξεις, στα Ελληνικά, από δυτικές γλώσσες, επειδή δεν αφομοιώνονται (π.χ. το σημερινό έκτρωμα ''ρεπορτάζ''). Αντίθετα, ευνοούσε την χρήση αραβικών λέξεων (οι οποίες παρουσιάζονται συχνά στα ελληνικά λεξικά ως τουρκικές ...), επειδή ακριβώς αφομοιώνονται ομαλά. Οι μέν δεν παύουν να ξενίζουν, οι δε συγχωνεύονται.

Υ/Γ Δεν τοποθετούμε όμως υπέρ της χρήσεως των μακαμιών στην ψαλμωδία ...

 

[Dimitri]

Πιστεύω η μεγάλη διαφορά (όσον αφορά τη μουσική) είναι οτι η Ανατολική μουσική και η Βυζαντινή εκκλησιαστική είναι κλαδιά του ίδιου δέντρου ενώ η δυτική είναι κάτι το διαφορετικό. Π.χ.πιστεύεται [1] οτι οι Ανατολικοί (Πέρσες, Άραβες, Τούρκμάνοι, Αζέροι, Αρμένιοι) διαμόρφωσαν το μουσικό τους σύστημα στο ίδιο περιβάλλον, "στο ίδιο καζάνι" θα λέγαμε με τους Έλληνες/Βυζαντινούς [2]. Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός που κατά την εκκλησιαστική μυθολογία καθιέρωσε τους 8 ήχους ήταν Σύρος. Ο Ρωμανός ο Μελωδός επίσης Σύρος. Υπάρχει ξεκάθαρα συγγένεια (όχι απλά επιρροή) πρός την Ανατολή μάλλον παρά προς τη Δύση. Είναι ενδιαφέρον το θέμα.

[1] Δεν έχω τώρα ακριβείς αναφορές πρόχειρες αλλά εκ μνήμης ο Μάριος Μαυροειδής αναφέρει αρκετά για αυτά στο βιβλίο του "Ήχος, τρόπος, μακάμ, οι μουσικοί τρόποι στην Ανατολική Μεσόγειο".

[2] Βεβαίως υπάρχουν και από τις δύο πλευρές απόψεις του "όλα από εμάς τα πήρανε".

 

[Π. Δαβίδ]

Ενώ όμως οι δυτικές επιρροές είναι στην μάυρη λίστα, οι ανατολικές εχω την εντύπωση ότι "αρέσουν" και επιδιώκονται από πολλούς μουσικόφιλους της Βυζαντινής μουσικής.
Ίσως να κάμω και λάθος, αλλά αυτή την αίσθηση έχω.

Συμφωνώ με το Νεκτάριο 100%. Η χρήση οθνείων μελωδιών είναι το ένα και το αυτό. Αλλά ενώ ο Σακελλαρίδης καταδικάζεται ο Χ. Πατριαρχικός φαίνεται να έχει ασυλία Όταν ο γράφων ψάλλει τρίφωνα αντίφωνα είναι κακό, όταν ο Ψ. συνάδελφος λέει το σουξέ "Εις το μνήμα σε επεζήτησε" εκτός σειράς επαινείται ως παραδοσιακός...

 

[Dimitri]

[Σημείωμα συντονιστή] Μετέφερα δύο μηνύματα στο νέο θέμα Οι ρίζες της Οκταηχίας.

 

[Dimitri]

... όταν ο Ψ. συνάδελφος λέει το σουξέ "Εις το μνήμα σε επεζήτησε" εκτός σειράς επαινείται ως παραδοσιακός...

Συμφωνώ Παναγιώτη αλλά αυτό δεν είναι Ανατολική επιρροή.

 

[Π. Δαβίδ]

Εννοώ με τον σουξεδιάρικο τρόπο που έχουμε συζητήσει παλαιότερα!

 

[Dimitri]

Ανατολικές επιρροές είναι γνωστές ήδη από τα Βυζαντινά χρόνια με κρατήματα που ονομάζονται π.χ. "Περσικόν", "Νάϊ" κτλ.

 

[Dimitri]

Εννοώ με τον σουξεδιάρικο τρόπο που έχουμε συζητήσει παλαιότερα!

Εμένα πάντως περισσότερο για δυτικό (οπερατικό) λυρισμό μου φέρνει η επιτηδευμένη εκτέλεση του "Εις το μνήμα" παρά Ανατολική επιρροή. Τί εννοούμε Ανατολική επιρροή (ίσως παρεξηγώ);

 

[Π. Δαβίδ]

Εννοώ ότι και δυτικές επιρροές έχουν βαφτιστεί ανατολικές και παραδοσιακές λόγω των εκτελεστών που τις είπαν!

 

[dimitris]

Ο "αμανές" συναντάται και στο δημοτικό τραγούδι (και στο ρεμπέτικο). Μακάρι να ξέραμε την ιστορία του, από πού κρατάει η σκούφια του για να μην κάνουμε υποθέσεις.
Μπορεί να διαδόθηκε κατά τους Αλεξανδρινούς χρόνους. Ίσως και πολύ πριν γιατί όλοι οι ήχοι που χρησιμοποιεί η ανατολή έχουν πάρει ονομασίες από τους Έλληνες και μάλιστα από την κοιτίδα του σημερινού πολιτισμού που παραμένει υπόδουλη στους Χατζάρους. (Λύδιος , Φρύγιος κλπ.)

Οταν οι σημερινοί Τούρκοι τραγουδούν Φρύγιο μάλλον εμείς τους επηρεάσαμε και όχι αυτοί εμάς.

Οι ιστορικοί της Ρωμιοσύνης συμφωνούν ότι οι λαοί αυτοί ήσαν άμουσοι και έμαθαν από τους Έλληνες.

Πριν χρόνια είχα παρακολουθήσει στη δορυφορική διάφορα κανάλια της Τουρκίας και διαπίστωσα ότι κατά τόπους αλλάζει και η μουσική. Εκεί που ήσαν Πόντιοι η μουσική και οι χοροί εξακολουθούν κλπ.

Από την άλλη υπάρχει η Δυτική επιρροή, μιας και είμαστε στο μάτι του κυκλώνα, για την οποία ο Πατροκοσμάς είχε πει ότι καλά που έχουμε και τους Τούρκους γιατί είναι σαν τα σκυλιά που μας προφυλάσσουν από την Δύση.

 

[Hristakis]

Μπορεί να διαδόθηκε κατά τους Αλεξανδρινούς χρόνους. Ίσως και πολύ πριν γιατί όλοι οι ήχοι που χρησιμοποιεί η ανατολή έχουν πάρει ονομασίες από τους Έλληνες και μάλιστα από την κοιτίδα του σημερινού πολιτισμού που παραμένει υπόδουλη στους Χατζάρους. (Λύδιος , Φρύγιος κλπ.)

Οταν οι σημερινοί Τούρκοι τραγουδούν Φρύγιο μάλλον εμείς τους επηρεάσαμε και όχι αυτοί εμάς.

Οι ιστορικοί της Ρωμιοσύνης συμφωνούν ότι οι λαοί αυτοί ήσαν άμουσοι και έμαθαν από τους Έλληνες.

Πριν χρόνια είχα παρακολουθήσει στη δορυφορική διάφορα κανάλια της Τουρκίας και διαπίστωσα ότι κατά τόπους αλλάζει και η μουσική. Εκεί που ήσαν Πόντιοι η μουσική και οι χοροί εξακολουθούν κλπ.

Από την άλλη υπάρχει η Δυτική επιρροή, μιας και είμαστε στο μάτι του κυκλώνα, για την οποία ο Πατροκοσμάς είχε πει ότι καλά που έχουμε και τους Τούρκους γιατί είναι σαν τα σκυλιά που μας προφυλάσσουν από την Δύση.

Πάντως ας μην μπούμε στην διαδικασία να "αποφασίσουμε" για το ξεκαθάρισμα του τι είναι Ελληνικό η Τούρκικο όπως "κάποιο" κάνουν για την κουζίνα, τον μπακλαβά, τα κεραμίδια, τον καφέ, την τουαλέτα, χίλια δυο άλλα όπως φυσικά και για την μουσική...ας αφήσουμε την εθνομουσικολογία να μας πει και όχι τον κάθε πολιτικό-νομάρχη-δεσπότη-βουλευτή....το να πεις για κάποιο πράγμα αν είναι Ελληνικό η Τούρκικο είναι σαν να λες "η ανάγκη του να τραγουδίσω η να φάω κάτι είναι Ελληνική η Τουρκική"...έλεος!

 

[dimitris]

Πάντως ας μην μπούμε στην διαδικασία να "αποφασίσουμε"
για το ξεκαθάρισμα του τι είναι Ελληνικό η Τούρκικο

Εσκεμμένα κόψατε στην παράθεσή σας την αρχή του κειμένου μου στο οποίο δεν γράφω να "αποφασίσουμε" αλλά "Μακάρι να ξέραμε την ιστορία του,(του αμανέ) από πού κρατάει η σκούφια του για να μην κάνουμε υποθέσεις. ";

όπως "κάποιο" κάνουν για την κουζίνα, τον μπακλαβά, τα κεραμίδια, τον καφέ, την τουαλέτα, χίλια δυο άλλα όπως φυσικά και για την μουσική...

Δεν μίλησα για μπακλαβάδες και τουαλέτες.
Για μουσική έγραψα και δεν είναι το ίδιο.

ας αφήσουμε την εθνομουσικολογία να μας πει και όχι τον κάθε πολιτικό-νομάρχη-δεσπότη-βουλευτή....το να πεις για κάποιο πράγμα αν είναι Ελληνικό η Τούρκικο είναι σαν να λες "η ανάγκη του να τραγουδίσω η να φάω κάτι είναι Ελληνική η Τουρκική"

Από πότε οι εθνομουσικολόγοι έγιναν ανώτεροι από τους ιστορικούς του Βυζαντίου που επικαλέστηκα;

...έλεος!

Αν αυτό είναι σουτ από συντονιστή, ευχαρίστως.

 

[Dimitri]

Από πότε οι εθνομουσικολόγοι έγιναν ανώτεροι από τους ιστορικούς του Βυζαντίου που επικαλέστηκα;

Δημήτρη, αν μπορείς δώσε συγκεκριμένες αναφορές και στοιχεία για να καταλάβουμε τί εννοείς όταν λές "οι λαοί αυτοί ήσαν άμουσοι και έμαθαν από τους Έλληνες". Υποστηρίζεις την άποψη οτι όλα απο μάς τα πήρανε και επομένως μπορούμε να χρησιμοποιούμε ότι θέλουμε στην εκκλησιαστική μας μουσική επειδή όλα είναι δικά μας δημιουργήματα; Δεν καταλαβαίνω. Το ίδιο δεν μπορεί να ειπωθεί και για τη δυτική μουσική (και το Γρηγοριανό μέλος από το Βυζάντιο ξεκίνησε ε. Απλά προσπαθώ να καταλάβω τί θές να πείς.

 

[μάρκελλος]

(...) Οι ιστορικοί της Ρωμιοσύνης συμφωνούν ότι οι λαοί αυτοί ήσαν άμουσοι και έμαθαν από τους Έλληνες. (...)

Δημήτρη, οι ιστορικοί αποτελούν σπανιώτατα αξιόπιστη πηγή της Ιστορίας. Αξιόπιστη πηγή είναι τα γεγονότα, όχι όσοι τα περιγράφουν κι ερμηνεύουν. Γράφουν ιστορίες, όχι την Ιστορία. Και αυτό είναι εν μέρει κατανοητό. Σε εμπόλεμη κατάσταση, οι στρατιώτες υπερασπίζονται την πατρίδα με την πυρά και οι ιστορικοί ρίχνοντας λάδι στο πυρ. Ο καθένας με το όπλο του. Και το όπλο του ιστορικού τραυματίζει, προκαλεί ουλές βαθιά χαραγμένες στις μνήμες. Ο ιστορικός που περιγράφει τα γεγονότα ως έχουν, αντικειμενικά, είναι σπάνιο είδος. Συγκεκριμένα, μη περιμένουμε από τους ιστορικούς της Ρωμιοσύνης να λένε καλά λόγια για τους Πέρσες, ή από άλλους για τους Βαβυλώνιους και Σουμέριους, έστω και για κάποιες αρετές τους, επειδή ακριβώς ο αντίπαλος, απλά δεν μπορεί να είναι πολιτισμένος. Κι όμως, ανακαλύφθηκαν και στην Περσία και στην Μεσοποταμία αρχαιότατα γραπτά μνημεία με μουσικά σημάδια.
Τέλος, θα έλεγα επίσης ότι η λέξη ‘πολιτισμός’ υπάρχει, κατ΄ εμέ, μόνο στον πληθυντικό. Δεν εννοείται ένας πολιτισμός που να προΐεται εκ του μη όντος, που να είναι η μοναδική πηγή άλλων υπο-πολιτισμών, που να μην δέχεται και αυτός επιδράσεις, ακόμα και αν γνωρίζεται για την ανεκτίμητη επίδρασή του στους άλλους, όπως ο ελληνικός πολιτισμός της Μικρασίας. Αλλά ανάμεσα στην Μικρασία και την Συρία – την Συρία με την ευρεία γεωγραφική έννοια, την Συρία, άλλη μια κοιτίδα μεγίστης σημασίας – δεν υψώνεται τείχος …

 

[dimitris]

Κι όμως, ανακαλύφθηκαν και στην Περσία και στην Μεσοποταμία αρχαιότατα γραπτά μνημεία με μουσικά σημάδια.

Ποιας χρονολογίας; Ο Στράβων αναφέρει ότι η μουσική μεταφέρθη στην Ασία από τον Μουσαίο, Ορφέα κ.α. Μέχρι την Ινδικήν. Και μάλιστα την αξιοποίησαν οι λαοί αυτοί ώστε να μιλούν οι αρχαίοι για “κιθάραν Ασιάτην”. Δεν γράφει ο Στράβων με προδιάθεση να προσηλυτίσει την κοινή γνώμη γιατί το αντικείμενό του ήταν περισσότερο η γεωγραφία παρά η ιστορία . Δεν ήταν ιστορικός του Καρλομάγνου ή των Σκοπίων και νομίζω ότι και οι Ρωμιοί χρονογράφοι κάπου έγραφαν ωμά τα γεγονότα παρόλο που δεν σύμφερε. (π.χ. Η εκκλησιαστική ιστορία “Θεοδώρητος” για την σφαγή στο στάδιο επί Ιουστινιανού).
Ο Γ. Παπαδόπουλος 100 χρόνια μετά την κοίμηση του Πέτρου Λαμπαδαρίου γράφει σαν ιστορικός της μουσικής ότι ζήτησαν από τον Πατριάρχη οι Τούρκοι να τον τιμήσουν σαν Μεγάλο Δάσκαλό τους. Αυτό σημαίνει ότι κάπου οι Τούρκοι είχαν ελλείψεις στην όποια μουσική κι αν είχαν.
Αυτά μέχρι το 1777
Μου κάνει όμως εντύπωση ότι μέχρι την επιτροπή του 1814 ουδείς εγένετο λόγος περί τινός.
Μετά όμως (μέχρι σήμερα) άρχισαν όλοι να αντιδρούν για τα πάντα, να βγάζουν λάθος την επιτροπή και να μιλούν για επιρροές από την τούρκικη μουσική κ.α.

Συμφωνώ με τα περί πολιτισμού.
Το έγραψα όμως με σύνορα στενά γεωγραφικά και ανθρωπολογικά.
Παίζει ρόλο ο τόπος και ποιοι τον κατοικούν. Υπάρχει αλληλοδέσιμο τόπου και κατοίκων. Δεν μπορεί ο Σμυρνιός να ψάλλει ή να τραγουδήσει το ίδιο στην Σμύρνη και στην Αθήνα.
Δεν μπορεί η Πόντια να χορέψει τον ίδιο χορό στον Πόντο και στην Μύκονο.
Άρα συμφωνώ με τις αλληλεπιδράσεις.
Η μουσική έχει να κάνει με το ήθος και όχι τόσο με τα ήθη.

 

[Hristakis]

Ίσως και πολύ πριν γιατί όλοι οι ήχοι που χρησιμοποιεί η ανατολή έχουν πάρει ονομασίες από τους Έλληνες

Τα ονόματα Χουζάμ, χιτζάζ, ραχατ ουλ ερβάχ, χιτζαζκιάρ, σεγκιάχ, μουχαγιέρ κτλ κτλ δεν νομίζω να είναι ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ονομασίες...

και μάλιστα από την κοιτίδα του σημερινού πολιτισμού που παραμένει υπόδουλη στους Χατζάρους. (Λύδιος , Φρύγιος κλπ.)

Οταν οι σημερινοί Τούρκοι τραγουδούν Φρύγιο μάλλον εμείς τους επηρεάσαμε και όχι αυτοί εμάς.

Οι ιστορικοί της Ρωμιοσύνης συμφωνούν ότι οι λαοί αυτοί ήσαν άμουσοι και έμαθαν από τους Έλληνες.

Ουδέν σχόλιον...αδελφέ δεν έχω κάτι μαζί σου πίστεψέ με αλλά τα πράγματα δεν είναι έτσι...

 

[dimitris]

Δημήτρη, αν μπορείς δώσε συγκεκριμένες αναφορές και στοιχεία για να καταλάβουμε τί εννοείς όταν λές "οι λαοί αυτοί ήσαν άμουσοι και έμαθαν από τους Έλληνες". Υποστηρίζεις την άποψη οτι όλα απο μάς τα πήρανε και επομένως μπορούμε να χρησιμοποιούμε ότι θέλουμε στην εκκλησιαστική μας μουσική επειδή όλα είναι δικά μας δημιουργήματα; Δεν καταλαβαίνω. Το ίδιο δεν μπορεί να ειπωθεί και για τη δυτική μουσική (και το Γρηγοριανό μέλος από το Βυζάντιο ξεκίνησε ε. Απλά προσπαθώ να καταλάβω τί θές να πείς.

Δημήτρη,
σε όλες σχεδόν τις γλώσσες και στην τουρκική προφέρουν την μουσική από την ελληνική ρίζα μουσ, που κατά την μυθολογία προέρχεται από τις μούσες. Από κει και πέρα κάπου μπλέκεται η μυθολογία με την ιστορία και την πραγματικότητα.
Ο χρονογράφος του "Βυζαντίου" Ι. Μαλάλας θεωρεί ότι ότι γράφηκε στην μυθολογία ήταν υπαρκτά πρόσωπα και καταστάσεις που αργότερα θεοποιήθηκαν.
Για την εξέλιξη και πορεία της εκκλησιαστική μουσικής και της παραδοσιακής δεν γνωρίζω γιαυτό και στο πρώτο μήνυμα αναρωτήθηκα αν ο αμανές στην δημοτική και την εκκλησιαστική μουσική προέρχεται από την αρχαία μουσική ή είναι "επίσακτο μέλος".
Αναρωτήθηκα σημαίνει ότι καταθέτω ερώτημα και όχι ότι εκφράζω γνώμη.

Εχει γραφτεί επανειλημμένα σε τούτο το φόρουμ ότι ο τάδε ψάλτης ανατολίζει και κατακρίνεται από πολλούς αν η φωνή του πάει προς τον αμανέ ή αν πει "αχ".

Κανείς όμως δεν κατακρίνει τους παλαιούς τραγουδιστές δημοτικής μουσικής όταν λένε καθαρό αμανέ. Και διερωτήθηκα ο αμανές "είναι επίσακτος" στο δημοτικό τραγούδι;

Αλλά και γενικά έχει τόσο μεγάλη διαφορά η παραδοσιακή μουσική ενός λαού από την εκκλησιαστική;

Από την άλλη πλευρά, τη δυτική,

Εχουν γραφεί εδώ για οργανώσεις διάφορα. Ετυχε να μένω στο οικοτροφείο της Ζωής λίγα μέτρα δίπλα από τον Αγ. Δημήτριο Αμπελοκήπων που έψαλε τότε ο αείμνηστος Θ. Στανίτσας. Είχα κάθε Κυριακή πόλεμο από την Δ/νση μέχρι και ποινές γιατί δεν πήγαινα στην εκκλησία τους να ακούσω τα τρίφωνα αλλά προτιμούσα να πάω στον ... ας μην αναφέρω πως τον χαρακτηρίζανε εθνικά.

Δεν είναι επιρροές αυτές και μάλιστα για ένα ολόκληρο αιώνα δια της βίας;

Αποτέλεσμα πιστεύω των οργανώσεων είναι και το ευσεβίστικο ύφος ψαλσίματος που συναντούμε σε διάφορα μοναστήρια.
Δεν υπάρχει αίσθημα, αλλά ούτε και κλιτόν που δεν χρειάζεται αίσθημα.

Γιατί; Απλά υποψιάζομαι ότι επειδή πολλοί που μεγάλωσαν σε οργανώσεις και επέλεξαν τον μοναχισμό (το γιατί, δεν είναι θέμα του παρόντος, αφού οι οργανώσεις ήσαν ενάντιες στον μοναχισμό), αυτοί κάπου στερήθηκαν το μητρικό γάλα της παράδοσης που λέγεται αίσθημα (ή και αμανές; δεν γνωρίζω, απλά δεν είχαν ακούσματα ή μερικά ακούσματα ήσαν απαγορευμένα)

 

[μάρκελλος]

Ποιας χρονολογίας; Ο Στράβων αναφέρει ότι η μουσική μεταφέρθη στην Ασία από τον Μουσαίο, Ορφέα κ.α. Μέχρι την Ινδικήν. Και μάλιστα την αξιοποίησαν οι λαοί αυτοί ώστε να μιλούν οι αρχαίοι για “κιθάραν Ασιάτην”. Δεν γράφει ο Στράβων με προδιάθεση να προσηλυτίσει την κοινή γνώμη γιατί το αντικείμενό του ήταν περισσότερο η γεωγραφία παρά η ιστορία . Δεν ήταν ιστορικός του Καρλομάγνου ή των Σκοπίων και νομίζω ότι και οι Ρωμιοί χρονογράφοι κάπου έγραφαν ωμά τα γεγονότα παρόλο που δεν σύμφερε. (π.χ. Η εκκλησιαστική ιστορία “Θεοδώρητος” για την σφαγή στο στάδιο επί Ιουστινιανού).
Ο Γ. Παπαδόπουλος 100 χρόνια μετά την κοίμηση του Πέτρου Λαμπαδαρίου γράφει σαν ιστορικός της μουσικής ότι ζήτησαν από τον Πατριάρχη οι Τούρκοι να τον τιμήσουν σαν Μεγάλο Δάσκαλό τους. Αυτό σημαίνει ότι κάπου οι Τούρκοι είχαν ελλείψεις στην όποια μουσική κι αν είχαν.

H πινακίδα του British Museum υπ' αριθμόν BM U.7/80 ανάγεται στην αρχή της δευτέρας χιλιετηρίδος. Το κείμενό της αφορά τις μουσικές μεταβολές. Αν προσθέσουμε δύο πινακίδες από τις αρχές της τετάρτης χιλιετηρίδος, η μία με την προσέγγιση π = 3 + 1/8, και την άλλη με τον τύπο α2 = β2 + γ2, και τον κώδικα του Χαμμουραμπί (1792-1750) κλπ., πολιτισμός είναι και αυτός.
Δεν είπα ότι όλοι οι Ρωμηοί ιστοριογράφοι δεν ήσαν αντικειμενικοί, αλλ' απλώς ότι οι αντικειμενικοί ιστοριογράφοι είναι σπάνιοι.
Για τους Αμανέδες, δες μεταξύ άλλων, του Μάρκου Φ. Δραγούμη ''Σχόλιο για τον Αμανέ'' (περ. Τραμ, Θεσσαλονίκη, Σεπτ. 1976, σ. 151-157) και ''Το ισλαμικό στοιχείο στη μουσική μας παράδοση'' (εν Αμητός στη μνήμη Φώτη Αποστολόπουλου. Αθήνα 1984, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, σ. 310-316).

Γενικώτερα: Ανατολή και Δύση, περισσότερο κατηγορίες και τείχη είναι στο μυαλό παρά πραγματικότητα. Γεωγραφικώς, για μάς η Περσία βρίσκεται ανατολικά, για τον Διαχειριστή μας, βορειοδυτικά. Πολιτισμικώς, παντού συναντάς την Ανατολή και παντού την Δύση. Ποιός και τί έδωσε, ποιός και τί πήρε; Ποιός εφεύρεσε, ποιός αφήρπαξε ή υιοθέτησε, αυτό θυμίζει την ιστορία της κότας και του αυγού και δεν θα βρούμε την άκρη.

Αυτό που μετρά, για την Ψαλτική, δεν είναι τόσο πολύ κατ' εμέ ποιές είναι οι καταβολές της - αν και αναπτύχθηκε σ' έναν χώρο που γεωγραφικώς λέγεται Ανατολή (κυρίως Συρία, Μικρασία, Κωνσταντινούπολη) - δηλαδή ποιά είναι τα διάφορα τοπικά στοιχεία που συγχωνεύθηκαν (κάτι ξέρουμε) και ποιές οι αλληλοεπιδράσεις, αλλά το μεγαλειώδες, πρωτότυπο και ολοκληρωμένο σύστημα που βγήκε από την δημιουργική χοάνη που λέγεται Ρωμιοσύνη, ένας ήχος ομοίον ουδένα έχων που υψώνεται νυχθημερώς προς δόξαν Θεού.

 

[chanendes]

Γεωγραφικώς, για μάς η Περσία βρίσκεται ανατολικά, για τον Διαχειριστή μας, βορειοδυτικά.

αυτό μου θύμησε την απάντησή μου σε Καθηγητή Πανεπιστημίου στην έδρα των Διεθνών Σχέσεων...

Με ρώτησε: "-τί νομίζετε ότι είναι η Ελλάδα??? Δύση ή Ανατολή??"
"-Κύριε Καθηγητά", απάντησα, " η Ελλάδα είναι η Δύση της Ανατολής, και η Ανατολή της Δύσης....!!!"