Κυριάκος Τζουραμάνης
Μέλος
Ο χαιρετισμός της έκδοσης από τον δάσκαλο δρ.Ιωάννη Αρβανίτη!
Αναστασιματάρια Δανιήλ Πρωτοψάλτου και Κυριάκου Κουλιδά του Ναυπλιώτη
- Thread starter Κυριάκος Τζουραμάνης
- Start date
polykarpos
Polykarpos Polykarpidis
Έχοντας, μόλις, λάβει στα χέρια μου το έργου του αγαπητού @Κυριάκος Τζουραμάνης αναλογίζομαι τον κόπο και τον μόχθο το οποίο δαπάνησε για τούτο το πόνημα! Και μόνο το πρώτο ξεφύλλισμα είναι αρκετό για να καταλάβει κανείς πόσο δουλειά και μεράκι χρειάστηκε ο συγγραφέας για να γράψει αυτά τα όμορφα βιβλία! Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο το ποιηματάκι που έγραφαν οι εκάστοτε γραφείς στα τέλη των βιβλίων τους:
Ὥσπερ ξένοι χαίρουσιν ἰδεῖν πατρίδα, οὕτως καὶ οἱ γράφοντες βιβλίου τέλος
Πραγματικά, πρόκειται για εξαιρετική δουλειά! Μπράβο Κυριάκο! Συγχαρητήρια! Καλοτάξιδο!
Ὥσπερ ξένοι χαίρουσιν ἰδεῖν πατρίδα, οὕτως καὶ οἱ γράφοντες βιβλίου τέλος
Πραγματικά, πρόκειται για εξαιρετική δουλειά! Μπράβο Κυριάκο! Συγχαρητήρια! Καλοτάξιδο!
Κυριάκος Τζουραμάνης
Μέλος
Attachments
Ο Ευστάθιος Μακρής για τα Αναστασιματάρια Κριάκου Κουλιδά και Δανιήλ Πρωτοψάλτου
Από την ιστοσελίδα:
https://www.pemptousia.gr/2020/07/o...tasimataria-k-koulida-ke-daniil-protopsaltou/
2 Ιουλίου 2020
Με αφορμή την έκδοση των Αναστασιματαρίων του Δανιήλ Πρωτοψάλτου και Κυριάκου Κουλιδά του Ναυπλιώτου, τα οποία μετέγραψε στη σημειογραφία της νέας μεθόδου ο Λαμπαδάριος του Ιερού Ναού Παντανάσσης Πατρών και δάσκαλος της Ψαλτικής Τέχνης Κυριάκος Τζουραμάνης, ο Ευστάθιος Μακρής Αναπλ. Καθηγητής και Πρόεδρος του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, δίνει απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα για την καινοτομία της έκδοσης και την σημασία της για την ψαλτική τέχνη.
Ερώτησις: Άλλη μία ψαλτική έκδοση, ανάμεσα στις πολλές που κυκλοφορούν;
Απόκρισις: Σε καμία περίπτωση.
Ερ.: Μήπως είναι μια περισπούδαστη μουσικολογική πραγματεία, για να τη βάλουμε στη βιβλιοθήκη;
Απ.: Και πάλι όχι. Είναι μία έκδοση που παρουσιάζει και ψαλτικό ενδιαφέρον, δεδομένου ότι φέρνει στο φως ξεχασμένες, πρώιμες μελοποιήσεις του αργοσύντομου Αναστασιματαρίου, καθόλα κατάλληλες για ψαλμώδηση στη λατρεία, αλλά και μουσικολογικό, με τρόπο σχεδόν πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα.
Ερ.: Γιατί, σε τι διαφοροποιείται από άλλες μελέτες που έχουν εκδοθεί στη χώρα μας και αφορούν επίσης την ψαλτική τέχνη;
Απ.: Στο ότι προσπαθεί να ανιχνεύσει, μέσα από χειρόγραφες πηγές, την ιστορία της ίδιας της μουσικής που ψάλλουμε, δηλ. του παραδοσιακού μέλους που έφτασε ως εμάς. Πώς γεννήθηκε το νέο στιχηραρικό είδος; Από που προέρχεται; Ποια είναι η σχέση του με παλαιότερες μελοποιήσεις; Είναι ερωτήματα που επιχειρείται για πρώτη φορά να απαντηθούν με σοβαρότητα.
Ερ.: Δηλαδή ο συγγραφέας ασχολείται με την παλαιογραφία;
Απ.: Καμία σχέση. Η μουσική παλαιογραφία είναι ένας κλάδος που εστιάζει στην ιστορία της μουσικής σημειογραφίας. Στην περίπτωσή μας, η σημειογραφία είναι το εργαλείο, με το οποίο ανιχνεύεται η ιστορία του μέλους. Απλώς, επειδή στη χώρα μας θεωρούσαμε την παλαιά (προ της Νέας Μεθόδου) σημειογραφία ως κάτι μυστηριώδες και άγνωστο, βαφτίσαμε την εις βάθος μελέτη της μουσικής του παρελθόντος ως «παλαιογραφία».
Ερ.: Ναι, αλλά βλέπω ότι το μεγαλύτερο μέρος της έκδοσης είναι μουσικά κείμενα.
Απ.: Ισχύει, διότι ο συγγραφέας επιλέγει μια προσέγγιση που θα ονομάζαμε «εφαρμοσμένη μουσικολογία». Με βάση τη μελέτη των μουσικών γραμμών-θέσεων στο συγκεκριμένο είδος μελοποιίας και του τρόπου που αυτές έχουν αποδοθεί στη Νέα Μέθοδo, επιχειρεί την εξήγηση των Αναστασιματαρίων του Κουλιδά και του Δανιήλ, τα οποία μέχρι σήμερα δεν είχαν μεταγραφεί. Δεν παραλείπει, ωστόσο, να περιλάβει και συνοδευτικά μουσικολογικά κείμενα, τα οποία πραγματεύονται σημαντικές πλευρές του ζητήματος.
Ερ.: Εάν, δηλαδή, εξηγούσε ο Χουρμούζιος ή ο Γρηγόριος αυτά τα Αναστασιματάρια, έτσι ακριβώς θα τα εξηγούσε;
Απ.: Η εξήγηση, όπως διαμορφώθηκε ιστορικά, έχει πάντα και έναν βαθμό ελευθερίας, μεγαλύτερο ή μικρότερο, ανάλογα με το είδος μελοποιίας. Γι’ αυτό και ο εξηγητής, πέραν των άλλων, πρέπει να διαθέτει και μελοποιητική ικανότητα. Διαφορές, ως γνωστόν, εντοπίζονται και μεταξύ εξηγητών της ίδιας εποχής.
Ερ.: Και πώς θα ελέγξει κανείς τον τρόπο της εξήγησης και κατά πόσον αυτός ανταποκρίνεται στο αρχικό κείμενο; Μήπως ο συγγραφέας αυθαιρετεί;
Απ.: Σε αυτό το σημείο βρίσκεται η δεύτερη σημαντική καινοτομία της έκδοσης, σε σχέση με τα μέχρι σήμερα ειωθότα. Περιλαμβάνει σε ψηφιακή μορφή και τα πρωτότυπα μουσικά κείμενα, φωτογραφημένα από τα χειρόγραφα. Σημείωσε ότι, ενώ στο εξωτερικό έχουν γίνει σημαντικές εκδόσεις παλαιών μουσικoλειτουργικών βιβλίων σε πανομοιότυπο (βλ. τη σειρά Monumenta Musicae Byzantinae), στη χώρα μας δεν έχουν εκδοθεί ούτε τα στοιχειώδη, όπως π.χ. τα έργα του Πέτρου Πελοποννησίου στην παλαιά γραφή. Ας ελπίσουμε ότι αυτή η έκδοση θα αποτελέσει την αρχή εξελίξεων, που θα καταστήσουν την Ελλάδα διεθνές κέντρο μελετών για τη βυζαντινή μουσική.
Ερ.: Και τι με ενδιαφέρουν εμένα αυτά; Εγώ είμαι ψάλτης. Μήπως έτσι θα ψάλω καλύτερα;
Απ.: Ξεχνάς κάτι σημαντικό: Στην παράδοσή μας, η ψαλτική κατάρτιση είναι αλληλένδετη με τη μουσική λογιοσύνη, διότι πρόκειται για μια τέχνη, που δεν θα κατανοήσεις ποτέ σε βάθος και δεν θα υπηρετήσεις σωστά, χωρίς καλή γνώση της ιστορίας και της θεωρίας της. Θυμήσου τους λόγιους πρωτοψάλτες στην Κωνσταντινούπολη του 19ου αιώνα και τον τρόπο που αντιμετώπιζαν την τέχνη τους. Καιρός να αντιστρέψουμε την παρακμή, που μας κάνει να βλέπουμε τον ψάλτη ως έναν απλό παραδοσιακό ερμηνευτή (στην καλύτερη περίπτωση), και να επαναφέρουμε το ιδανικό του ολοκληρωμένου μουσικού. Αλλοιώς, η βυζαντινή μουσική δεν έχει κανένα μέλλον.
Ερ.: Και ποιος είναι, τέλος πάντων, αυτός ο Τζουραμάνης;
Απ.: Ένας αξιόλογος και ελπιδοφόρος νέος ερευνητής και μουσικός (αποφεύγω το «μουσικολόγος», διότι έχει κακοποιηθεί βάναυσα στις μέρες μας), που δεν του λείπουν και οι ακαδημαϊκές περγαμηνές: είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στη Βυζαντινή Μουσική από το καθ’ ημάς Τμήμα Μουσικών Σπουδών. Του ευχόμαστε τα καλύτερα.
Ερ.: Άρα αξίζει να προμηθευτώ αυτή την έκδοση;
Απ.: Βεβαίως, το συνιστώ ανεπιφύλακτα. Όπως έλεγαν και οι παλαιότεροι, «ὁ κοπιάσας ἐν αὐτῇ, ὠφεληθήσεται μεγάλως»!
Από την ιστοσελίδα:
https://www.pemptousia.gr/2020/07/o...tasimataria-k-koulida-ke-daniil-protopsaltou/
2 Ιουλίου 2020
Με αφορμή την έκδοση των Αναστασιματαρίων του Δανιήλ Πρωτοψάλτου και Κυριάκου Κουλιδά του Ναυπλιώτου, τα οποία μετέγραψε στη σημειογραφία της νέας μεθόδου ο Λαμπαδάριος του Ιερού Ναού Παντανάσσης Πατρών και δάσκαλος της Ψαλτικής Τέχνης Κυριάκος Τζουραμάνης, ο Ευστάθιος Μακρής Αναπλ. Καθηγητής και Πρόεδρος του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, δίνει απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα για την καινοτομία της έκδοσης και την σημασία της για την ψαλτική τέχνη.
Ερώτησις: Άλλη μία ψαλτική έκδοση, ανάμεσα στις πολλές που κυκλοφορούν;
Απόκρισις: Σε καμία περίπτωση.
Ερ.: Μήπως είναι μια περισπούδαστη μουσικολογική πραγματεία, για να τη βάλουμε στη βιβλιοθήκη;
Απ.: Και πάλι όχι. Είναι μία έκδοση που παρουσιάζει και ψαλτικό ενδιαφέρον, δεδομένου ότι φέρνει στο φως ξεχασμένες, πρώιμες μελοποιήσεις του αργοσύντομου Αναστασιματαρίου, καθόλα κατάλληλες για ψαλμώδηση στη λατρεία, αλλά και μουσικολογικό, με τρόπο σχεδόν πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα.
Ερ.: Γιατί, σε τι διαφοροποιείται από άλλες μελέτες που έχουν εκδοθεί στη χώρα μας και αφορούν επίσης την ψαλτική τέχνη;
Απ.: Στο ότι προσπαθεί να ανιχνεύσει, μέσα από χειρόγραφες πηγές, την ιστορία της ίδιας της μουσικής που ψάλλουμε, δηλ. του παραδοσιακού μέλους που έφτασε ως εμάς. Πώς γεννήθηκε το νέο στιχηραρικό είδος; Από που προέρχεται; Ποια είναι η σχέση του με παλαιότερες μελοποιήσεις; Είναι ερωτήματα που επιχειρείται για πρώτη φορά να απαντηθούν με σοβαρότητα.
Ερ.: Δηλαδή ο συγγραφέας ασχολείται με την παλαιογραφία;
Απ.: Καμία σχέση. Η μουσική παλαιογραφία είναι ένας κλάδος που εστιάζει στην ιστορία της μουσικής σημειογραφίας. Στην περίπτωσή μας, η σημειογραφία είναι το εργαλείο, με το οποίο ανιχνεύεται η ιστορία του μέλους. Απλώς, επειδή στη χώρα μας θεωρούσαμε την παλαιά (προ της Νέας Μεθόδου) σημειογραφία ως κάτι μυστηριώδες και άγνωστο, βαφτίσαμε την εις βάθος μελέτη της μουσικής του παρελθόντος ως «παλαιογραφία».
Ερ.: Ναι, αλλά βλέπω ότι το μεγαλύτερο μέρος της έκδοσης είναι μουσικά κείμενα.
Απ.: Ισχύει, διότι ο συγγραφέας επιλέγει μια προσέγγιση που θα ονομάζαμε «εφαρμοσμένη μουσικολογία». Με βάση τη μελέτη των μουσικών γραμμών-θέσεων στο συγκεκριμένο είδος μελοποιίας και του τρόπου που αυτές έχουν αποδοθεί στη Νέα Μέθοδo, επιχειρεί την εξήγηση των Αναστασιματαρίων του Κουλιδά και του Δανιήλ, τα οποία μέχρι σήμερα δεν είχαν μεταγραφεί. Δεν παραλείπει, ωστόσο, να περιλάβει και συνοδευτικά μουσικολογικά κείμενα, τα οποία πραγματεύονται σημαντικές πλευρές του ζητήματος.
Ερ.: Εάν, δηλαδή, εξηγούσε ο Χουρμούζιος ή ο Γρηγόριος αυτά τα Αναστασιματάρια, έτσι ακριβώς θα τα εξηγούσε;
Απ.: Η εξήγηση, όπως διαμορφώθηκε ιστορικά, έχει πάντα και έναν βαθμό ελευθερίας, μεγαλύτερο ή μικρότερο, ανάλογα με το είδος μελοποιίας. Γι’ αυτό και ο εξηγητής, πέραν των άλλων, πρέπει να διαθέτει και μελοποιητική ικανότητα. Διαφορές, ως γνωστόν, εντοπίζονται και μεταξύ εξηγητών της ίδιας εποχής.
Ερ.: Και πώς θα ελέγξει κανείς τον τρόπο της εξήγησης και κατά πόσον αυτός ανταποκρίνεται στο αρχικό κείμενο; Μήπως ο συγγραφέας αυθαιρετεί;
Απ.: Σε αυτό το σημείο βρίσκεται η δεύτερη σημαντική καινοτομία της έκδοσης, σε σχέση με τα μέχρι σήμερα ειωθότα. Περιλαμβάνει σε ψηφιακή μορφή και τα πρωτότυπα μουσικά κείμενα, φωτογραφημένα από τα χειρόγραφα. Σημείωσε ότι, ενώ στο εξωτερικό έχουν γίνει σημαντικές εκδόσεις παλαιών μουσικoλειτουργικών βιβλίων σε πανομοιότυπο (βλ. τη σειρά Monumenta Musicae Byzantinae), στη χώρα μας δεν έχουν εκδοθεί ούτε τα στοιχειώδη, όπως π.χ. τα έργα του Πέτρου Πελοποννησίου στην παλαιά γραφή. Ας ελπίσουμε ότι αυτή η έκδοση θα αποτελέσει την αρχή εξελίξεων, που θα καταστήσουν την Ελλάδα διεθνές κέντρο μελετών για τη βυζαντινή μουσική.
Ερ.: Και τι με ενδιαφέρουν εμένα αυτά; Εγώ είμαι ψάλτης. Μήπως έτσι θα ψάλω καλύτερα;
Απ.: Ξεχνάς κάτι σημαντικό: Στην παράδοσή μας, η ψαλτική κατάρτιση είναι αλληλένδετη με τη μουσική λογιοσύνη, διότι πρόκειται για μια τέχνη, που δεν θα κατανοήσεις ποτέ σε βάθος και δεν θα υπηρετήσεις σωστά, χωρίς καλή γνώση της ιστορίας και της θεωρίας της. Θυμήσου τους λόγιους πρωτοψάλτες στην Κωνσταντινούπολη του 19ου αιώνα και τον τρόπο που αντιμετώπιζαν την τέχνη τους. Καιρός να αντιστρέψουμε την παρακμή, που μας κάνει να βλέπουμε τον ψάλτη ως έναν απλό παραδοσιακό ερμηνευτή (στην καλύτερη περίπτωση), και να επαναφέρουμε το ιδανικό του ολοκληρωμένου μουσικού. Αλλοιώς, η βυζαντινή μουσική δεν έχει κανένα μέλλον.
Ερ.: Και ποιος είναι, τέλος πάντων, αυτός ο Τζουραμάνης;
Απ.: Ένας αξιόλογος και ελπιδοφόρος νέος ερευνητής και μουσικός (αποφεύγω το «μουσικολόγος», διότι έχει κακοποιηθεί βάναυσα στις μέρες μας), που δεν του λείπουν και οι ακαδημαϊκές περγαμηνές: είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στη Βυζαντινή Μουσική από το καθ’ ημάς Τμήμα Μουσικών Σπουδών. Του ευχόμαστε τα καλύτερα.
Ερ.: Άρα αξίζει να προμηθευτώ αυτή την έκδοση;
Απ.: Βεβαίως, το συνιστώ ανεπιφύλακτα. Όπως έλεγαν και οι παλαιότεροι, «ὁ κοπιάσας ἐν αὐτῇ, ὠφεληθήσεται μεγάλως»!
Last edited:
Από την ιστοσελίδα: https://www.pemptousia.gr/2020/07/i...me-tin-ergasia-tou-daskalou-mou-simonos-kara/
«Η προέλευση του Νέου Στιχηραρίου φωτίστηκε πρώτη φορά με την εργασία του δασκάλου μου Σίμωνος Καρά»
Με χαρά χαιρετίζω την ἔκδοση τῶν ἐξηγήσεων τῶν πρό τοῦ Πέτρου Λαμπαδαρίου Ἀναστασιματαρίων τοῦ Κυριάκου Κουλιδᾶ καί τοῦ Δανιήλ Πρωτοψάλτου ἀπό τον ἀγαπητό Κυριάκο Τζουραμάνη, ψάλτη, δάσκαλο καί ἐρευνητή τῆς ψαλτικῆς, ὁ ὁποῖος εἶναι καί μαθητής μου στά περί την παλαιά γραφή, τόσο κατ᾿ ἰδίαν, ὅσο καί στό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Βυζαντινῆς Μουσικολογίας τοῦ Ἰονίου Πανεπιστημίου, ὅπου δίδαξα.
Τά Ἀναστασιματάρια αὐτά, ποή ἦλθαν εἰς φῶς μέσα ἀπό την καταλογογραφική ἔρευνα τῶν τελευταίων δεκαετιῶν, ἔχουν μιάν ἰδιαίτερη σημασία γιά την ἱστορία τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ μέλους καί εἰδικότερα τοῦ Νέου Στιχηραρίου, δηλ. τοῦ στιχηραρικοῦ μέλους (Ἀναστασιματαρίου, Δοξασταρίου, ἰδιομέλων) πού συνήθως ψάλλεται σήμερα, ὄντας προδρομικές μορφές του, πρίν την καθιέρωση τῆς μορφῆς πού πῆραν ἀπό τόν Πέτρο Λαμπαδάριο.
Τό Νέο Στιχηράριο θεωρήθηκε ἀπό τούς ψάλτες, ἀλλά καί ἀπό τους μουσικολόγους, ὡς μιά σύντομη προφορική παράδοση, μᾶλλον ἀγνώστου προελεύσεως καί ἐποχῆς, πού ἁπλῶς κατεγράφη ἀπό τόν Πέτρο, ἢ ὡς σύνθεση ἴσως καί καλλωπισμός δικός του βάσει κάποιας ἀγνώστου ἐποχῆς καί προελεύσεως παραδόσεως, πάντως ὡς κάτι παράλληλο καί μᾶλλον ἄσχετο μέ τό, κατά τήν παράδοση τῶν Τριῶν Διδασκάλων, ἀργό μελισματικό Παλαιό Στιχηράριο.
Ἡ προέλευση τοῦ Νέου Στιχηραρίου φωτίστηκε πρώτη φορά μέ την ἐργασία τοῦ δασκάλου μου Σίμωνος Καρά. Ὁ Καράς, μέσῳ τῆς ἄποψής του γιά την σύντομη ἐξήγηση τῆς παλαιᾶς σημειογραφίας ἐν γένει καί τοῦ Παλαιοῦ Στιχηραρίου εἰδικότερα (ὅτι δηλ. ἡ παλαιά σημειογραφία δεν ἦταν ἀρχικά ἐντόνως στενογραφική, διαβαζόταν ἁπλούστερα καί συντομότερα καί ἄρα τά παλαιά στιχηρά εἶχαν ἀρχικά ὄχι τό μέλος πού ἔδωσαν οἱ Τρεῖς Διδάσκαλοι, ἀλλά συντομότερο), παρουσίασε πρῶτος τή σχέση τοῦ Νέου Στιχηραρίου τόσο μέ τό Παλαιό Στιχηράριο, ὅσο καί μέ τό Εἱρμολόγιο. Ἔτσι, τό Νέο Στιχηράριο ἐμφανίστηκε ὡς ἕνα βλάστημα τῆς σύντομης ἐξήγησης τῶν παλαιῶν στιχηρῶν, μέ ἐπιδράσεις ἀπό τό μέλος τοῦ Εἱρμολογίου καί διάφορες διασκευές καί ἁπλοποιήσεις.
Τήν ἐργασία τοῦ Καρά συνέχισα καί ἐπεξέτεινα ἐγώ μέ διάφορες ἀνακοινώσεις καί ἐργασίες μου, καθώς καί μί τήν διδασκαλία μου σέ διάφορα σεμινάρια, ἀλλά καί στό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Βυζαντινῆς Μουσικολογίας τοῦ Ἰονίου Πανεπιστημίου. Τις ἐργασίες αὐτές συνεχίζει τώρα καί ὁ ἀγαπητός Κυριάκος, ἐρευνώντας περαιτέρω την σχέση αὐτή τοῦ Νέου Στιχηραρίου με τό Παλαιό Στιχηράριο καί με τό Εἱρμολόγιο, τόσο στήν Διπλωματική του ἐργασία στό παραπάνω μεταπτυχιακό πρόγραμμα, ὅσο καί στην παροῦσα ἔκδοσή του.
Ἂς σημειώσω ἐδῶ μόνο τήν περιγραφή τῆς σχέσης τοῦ Ἀναστασιματαρίου τοῦ Κουλιδᾶ μέ τό Ἀναστασιματάριο τοῦ Νέου Χρυσάφη, τήν ὁποία δίνει στίς μελέτες του πού συνοδεύουν τίς ἐξηγήσεις. Μέ την συμπερίληψη δέ στήν ἔκδοση καί τῶν πρωτοτύπων μουσικῶν κειμένων στήν παλαιά γραφή, δίνει τήν εὐκαιρία γιά ἔλεγχο καί τεκμηρίωση τῶν ἐξηγήσεών του, ἀλλά καί ἔναυσμα καί ὑλικό γιά περαιτέρω ἔρευνα.
Ἡ παροῦσα, λοιπόν, ἐργασία ἔχει διπλή μορφή, τόσο πρακτική ὅσο καί θεωρητική, δηλ. περιλαμβάνει ὄχι μόνο τήν ἐξήγηση ὅλων τῶν μελῶν τῶν ἐν λόγῳ Ἀναστασιματαρίων, ἀλλά καί εἰδικές μελέτες ἐπί τοῦ ζητήματος. Ἀποτελεῖ ἔτσι μιά ἔκδοση σημαντική τόσο γιά τήν προϊστορία τοῦ Νέου Στιχηραρίου καί γιά τή σχέση του με τό Παλαιό Στιχηράριο, ὅσο καί γιά τόν ἐμπλουτισμό τοῦ ψαλτικοῦ ρεπερτορίου μέ μέλη μέ παλαιό «ἄρωμα» καί σύντομα, μέλη πού μποροῦν εὔκολα νά περιληφθοῦν στίς σημερινές Ἀκολουθίες.
Συγχαίρω, λοιπόν, τόν Κυριάκο Τζουραμάνη γιά τό ἐπίτευγμα τῆς ἐξήγησης καί τῆς ὅλης ἔκδοσης, ἀλλά ἂς μοῦ ἐπιτραπεῖ νά ἐκφράσω τήν χαρά μου καί γιά ἕνα ἀκόμη λόγο. Μέσα ἀπό αὐτή τήν ἔκδοση νοιώθω νά δικαιώνεται ἡ ἔρευνα τοῦ διδασκάλου μου Σίμωνος Καρά, πού πρῶτος ἐπρότεινε τήν σύντομη ἐξήγηση τοῦ Παλαιοῦ Στιχηραρίου, μιά πρόταση πού δέν ἔγινε εὔκολα ἀποδεκτή ἢ καί κατηγορήθηκε ἀπό μουσικολόγους καί ψάλτες πού θέλουν τά πάντα τήν παλαιά ἐποχή νά ἦταν ἀργά καί τήν σημειογραφία ἐντελῶς στενογραφική. Θά πρέπει νά τονίσω ὅτι χωρίς μιά τέτοια ἀντίληψη γιά τήν ἀρχικά σύντομη ἐξήγηση τοῦ Παλαιοῦ Στιχηραρίου ἀρκετά σημεῖα τῶν Ἀναστασιματαρίων πού παρουσιάζονται στήν παροῦσα ἔκδοση θά παρέμεναν σκοτεινά ἤ ἀνεξήγητα ἤ θά ἐξηγοῦνταν μέ ἕναν ἀργό τρόπο πού δέν θά τούς ταίριαζε.
Δέν θά φωτιζόταν, ἐπίσης, καθόλου ἢ θά περιγραφόταν ἀνεπαρκῶς ἡ προέλευσή τους καί ἡ θέση τους μέσα στήν ἱστορία τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ μέλους. Νοιώθω, ἐπίσης, νά δικαιώνονται καί οἱ δικοί μου κόποι καί ἡ δική μου ἐπιμονή γιά τήν σύντομη ἐξήγηση τῶν παλαιῶν μελῶν. Ὁ Κυριάκος Τζουραμάνης εἶναι οὐσιαστικῶς ὁ πρῶτος πού, μέσα ἀσφαλῶς καί ἀπό τόν δικό του κόπο καί τήν δική του μελέτη, ἀξιοποιεῖ καί τήν δική μου ἐργασία καί διδασκαλία. Γι’ αὐτό τόν εὐχαριστῶ καί προσωπικά.
(Πρόλογος του Ιωάννη Αρβανίτη στην έκδοση των Αναστασιματαρίων του Δανιήλ Πρωτοψάλτου και Κυριάκου Κουλιδά του Ναυπλιώτου, Κυριάκο Τζουραμάνη.)
«Η προέλευση του Νέου Στιχηραρίου φωτίστηκε πρώτη φορά με την εργασία του δασκάλου μου Σίμωνος Καρά»
Με χαρά χαιρετίζω την ἔκδοση τῶν ἐξηγήσεων τῶν πρό τοῦ Πέτρου Λαμπαδαρίου Ἀναστασιματαρίων τοῦ Κυριάκου Κουλιδᾶ καί τοῦ Δανιήλ Πρωτοψάλτου ἀπό τον ἀγαπητό Κυριάκο Τζουραμάνη, ψάλτη, δάσκαλο καί ἐρευνητή τῆς ψαλτικῆς, ὁ ὁποῖος εἶναι καί μαθητής μου στά περί την παλαιά γραφή, τόσο κατ᾿ ἰδίαν, ὅσο καί στό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Βυζαντινῆς Μουσικολογίας τοῦ Ἰονίου Πανεπιστημίου, ὅπου δίδαξα.
Τά Ἀναστασιματάρια αὐτά, ποή ἦλθαν εἰς φῶς μέσα ἀπό την καταλογογραφική ἔρευνα τῶν τελευταίων δεκαετιῶν, ἔχουν μιάν ἰδιαίτερη σημασία γιά την ἱστορία τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ μέλους καί εἰδικότερα τοῦ Νέου Στιχηραρίου, δηλ. τοῦ στιχηραρικοῦ μέλους (Ἀναστασιματαρίου, Δοξασταρίου, ἰδιομέλων) πού συνήθως ψάλλεται σήμερα, ὄντας προδρομικές μορφές του, πρίν την καθιέρωση τῆς μορφῆς πού πῆραν ἀπό τόν Πέτρο Λαμπαδάριο.
Τό Νέο Στιχηράριο θεωρήθηκε ἀπό τούς ψάλτες, ἀλλά καί ἀπό τους μουσικολόγους, ὡς μιά σύντομη προφορική παράδοση, μᾶλλον ἀγνώστου προελεύσεως καί ἐποχῆς, πού ἁπλῶς κατεγράφη ἀπό τόν Πέτρο, ἢ ὡς σύνθεση ἴσως καί καλλωπισμός δικός του βάσει κάποιας ἀγνώστου ἐποχῆς καί προελεύσεως παραδόσεως, πάντως ὡς κάτι παράλληλο καί μᾶλλον ἄσχετο μέ τό, κατά τήν παράδοση τῶν Τριῶν Διδασκάλων, ἀργό μελισματικό Παλαιό Στιχηράριο.
Ἡ προέλευση τοῦ Νέου Στιχηραρίου φωτίστηκε πρώτη φορά μέ την ἐργασία τοῦ δασκάλου μου Σίμωνος Καρά. Ὁ Καράς, μέσῳ τῆς ἄποψής του γιά την σύντομη ἐξήγηση τῆς παλαιᾶς σημειογραφίας ἐν γένει καί τοῦ Παλαιοῦ Στιχηραρίου εἰδικότερα (ὅτι δηλ. ἡ παλαιά σημειογραφία δεν ἦταν ἀρχικά ἐντόνως στενογραφική, διαβαζόταν ἁπλούστερα καί συντομότερα καί ἄρα τά παλαιά στιχηρά εἶχαν ἀρχικά ὄχι τό μέλος πού ἔδωσαν οἱ Τρεῖς Διδάσκαλοι, ἀλλά συντομότερο), παρουσίασε πρῶτος τή σχέση τοῦ Νέου Στιχηραρίου τόσο μέ τό Παλαιό Στιχηράριο, ὅσο καί μέ τό Εἱρμολόγιο. Ἔτσι, τό Νέο Στιχηράριο ἐμφανίστηκε ὡς ἕνα βλάστημα τῆς σύντομης ἐξήγησης τῶν παλαιῶν στιχηρῶν, μέ ἐπιδράσεις ἀπό τό μέλος τοῦ Εἱρμολογίου καί διάφορες διασκευές καί ἁπλοποιήσεις.
Τήν ἐργασία τοῦ Καρά συνέχισα καί ἐπεξέτεινα ἐγώ μέ διάφορες ἀνακοινώσεις καί ἐργασίες μου, καθώς καί μί τήν διδασκαλία μου σέ διάφορα σεμινάρια, ἀλλά καί στό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Βυζαντινῆς Μουσικολογίας τοῦ Ἰονίου Πανεπιστημίου. Τις ἐργασίες αὐτές συνεχίζει τώρα καί ὁ ἀγαπητός Κυριάκος, ἐρευνώντας περαιτέρω την σχέση αὐτή τοῦ Νέου Στιχηραρίου με τό Παλαιό Στιχηράριο καί με τό Εἱρμολόγιο, τόσο στήν Διπλωματική του ἐργασία στό παραπάνω μεταπτυχιακό πρόγραμμα, ὅσο καί στην παροῦσα ἔκδοσή του.
Ἂς σημειώσω ἐδῶ μόνο τήν περιγραφή τῆς σχέσης τοῦ Ἀναστασιματαρίου τοῦ Κουλιδᾶ μέ τό Ἀναστασιματάριο τοῦ Νέου Χρυσάφη, τήν ὁποία δίνει στίς μελέτες του πού συνοδεύουν τίς ἐξηγήσεις. Μέ την συμπερίληψη δέ στήν ἔκδοση καί τῶν πρωτοτύπων μουσικῶν κειμένων στήν παλαιά γραφή, δίνει τήν εὐκαιρία γιά ἔλεγχο καί τεκμηρίωση τῶν ἐξηγήσεών του, ἀλλά καί ἔναυσμα καί ὑλικό γιά περαιτέρω ἔρευνα.
Ἡ παροῦσα, λοιπόν, ἐργασία ἔχει διπλή μορφή, τόσο πρακτική ὅσο καί θεωρητική, δηλ. περιλαμβάνει ὄχι μόνο τήν ἐξήγηση ὅλων τῶν μελῶν τῶν ἐν λόγῳ Ἀναστασιματαρίων, ἀλλά καί εἰδικές μελέτες ἐπί τοῦ ζητήματος. Ἀποτελεῖ ἔτσι μιά ἔκδοση σημαντική τόσο γιά τήν προϊστορία τοῦ Νέου Στιχηραρίου καί γιά τή σχέση του με τό Παλαιό Στιχηράριο, ὅσο καί γιά τόν ἐμπλουτισμό τοῦ ψαλτικοῦ ρεπερτορίου μέ μέλη μέ παλαιό «ἄρωμα» καί σύντομα, μέλη πού μποροῦν εὔκολα νά περιληφθοῦν στίς σημερινές Ἀκολουθίες.
Συγχαίρω, λοιπόν, τόν Κυριάκο Τζουραμάνη γιά τό ἐπίτευγμα τῆς ἐξήγησης καί τῆς ὅλης ἔκδοσης, ἀλλά ἂς μοῦ ἐπιτραπεῖ νά ἐκφράσω τήν χαρά μου καί γιά ἕνα ἀκόμη λόγο. Μέσα ἀπό αὐτή τήν ἔκδοση νοιώθω νά δικαιώνεται ἡ ἔρευνα τοῦ διδασκάλου μου Σίμωνος Καρά, πού πρῶτος ἐπρότεινε τήν σύντομη ἐξήγηση τοῦ Παλαιοῦ Στιχηραρίου, μιά πρόταση πού δέν ἔγινε εὔκολα ἀποδεκτή ἢ καί κατηγορήθηκε ἀπό μουσικολόγους καί ψάλτες πού θέλουν τά πάντα τήν παλαιά ἐποχή νά ἦταν ἀργά καί τήν σημειογραφία ἐντελῶς στενογραφική. Θά πρέπει νά τονίσω ὅτι χωρίς μιά τέτοια ἀντίληψη γιά τήν ἀρχικά σύντομη ἐξήγηση τοῦ Παλαιοῦ Στιχηραρίου ἀρκετά σημεῖα τῶν Ἀναστασιματαρίων πού παρουσιάζονται στήν παροῦσα ἔκδοση θά παρέμεναν σκοτεινά ἤ ἀνεξήγητα ἤ θά ἐξηγοῦνταν μέ ἕναν ἀργό τρόπο πού δέν θά τούς ταίριαζε.
Δέν θά φωτιζόταν, ἐπίσης, καθόλου ἢ θά περιγραφόταν ἀνεπαρκῶς ἡ προέλευσή τους καί ἡ θέση τους μέσα στήν ἱστορία τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ μέλους. Νοιώθω, ἐπίσης, νά δικαιώνονται καί οἱ δικοί μου κόποι καί ἡ δική μου ἐπιμονή γιά τήν σύντομη ἐξήγηση τῶν παλαιῶν μελῶν. Ὁ Κυριάκος Τζουραμάνης εἶναι οὐσιαστικῶς ὁ πρῶτος πού, μέσα ἀσφαλῶς καί ἀπό τόν δικό του κόπο καί τήν δική του μελέτη, ἀξιοποιεῖ καί τήν δική μου ἐργασία καί διδασκαλία. Γι’ αὐτό τόν εὐχαριστῶ καί προσωπικά.
(Πρόλογος του Ιωάννη Αρβανίτη στην έκδοση των Αναστασιματαρίων του Δανιήλ Πρωτοψάλτου και Κυριάκου Κουλιδά του Ναυπλιώτου, Κυριάκο Τζουραμάνη.)
Κυριάκος Τζουραμάνης
Μέλος
https://www.pemptousia.gr/2020/08/mia-nea-idietera-axiologi-ekdosi/
«ένα θαρραλέο βήμα προς την κατεύθυνση των εξηγήσεων από την παλιά στη νέα γραφή»
Γεώργιος Ι. Χατζηθεοδώρου, Άρχων Μαΐστωρ Μ.τ Χ.Ε. 11 Αυγούστου 2020
Περιήλθαν εντελώς πρόσφατα στα χέρια μου, μετά από ευγενή προσφορά του συγγραφέα, δύο νέα αδελφά πονήματα, τα οποία σίγουρα αποτελούν εξαίρεση ως προς το περιεχόμενο και τη μοναδικότητα, μεταξύ των πολλαπλών μουσικών εκδόσεων του καιρού μας.
Πρόκειται για τα Αναστασιματάρια των Κυριάκου Κουλιδά και Δανιήλ Πρωτοψάλτη, τα οποία εξήγησε από την παλιά στη νέα μουσική σημειογραφία και τα εξέδωσε δια του τύπου, ο νέος φέρελπις μουσικολόγος και ερευνητής Κυριάκος Τζουραμάνης.
Το γεγονός της εξήγησης αλλά και της έκδοσης αυτών των, γνωστών μόνο από τη χειρόγραφη παράδοση και μάλιστα στην αρχική τους μορφή (παλιά γραφή), Αναστασιματαρίων, σημαδοτεί και χαρακτηρίζει μια προσπάθεια, η οποία, όχι μόνο συμβάλλει στην άνετη προσέγγισή τους, αλλά τα παραδίδει και στην τρέχουσα λειτουργική πράξη.
Η προσπάθεια του συγγραφέα είναι καθ’όλα αξιόλογη και αξιέπαινη, ανεξάρτητα των όποιων επιφυλάξεων μπορούν να υπάρξουν από ορισμένους ως προς την ακρίβεια ή τη φιλοσοφία της εξήγησής τους στη νέα γραφή˙ και τούτο, γιατί λόγω της πολλαπλότητας στη ερμηνεία, αλλά και της υποκειμενικότητας στην προσέγγισή της, η εξήγηση από τη παλιά στη νέα γραφή δεν έχει ακόμα φθάσει στο τελικό σημείο της γνώσης της.
Ανεξάρτητα των παραπάνω η εργασία του Κυριάκου Τζουραμάνη, καθ όλα πρωτότυπη (μοναδικό άλλωστε τόλμημα για τις ημέρες μας εξήγησης και έκδοσης αυτοτελών από την παλιά χειρόγραφη παράδοση έργων), φανερώνει τη γνώση μα και την εργώδη προσήλωση του συγγραφέα στο σκοπό που υπηρετεί. Σίγουρα αυτή προωθεί την όλη υπόθεση, είναι σημαντικό και θαρραλέο βήμα προς την κατεύθυνση των εξηγήσεων από την παλιά στη νέα γραφή, και ασφαλώς μπορεί να αποτελέσει και τον προπομπό για άλλες παρόμοιες προσπάθειες, οι οποίες, όπως πληροφορούμαι βρίσκονται σε εξέλιξη.
Επομένως η όλη εργασία του Κυριάκου έχει όλα τα χαρακτηριστικά σημαντικής στην πράξη προσφοράς στη Ψαλτική Τέχνη της Εκκλησίας μας και ως εκ τούτου πλουτίζει ιδιαίτερα την ελληνική βιβλιογραφία.
Επισημαίνω για την επιστημοσύνη τους, τους προλογισμούς των μουσικολόγων καθηγητών Γιάννη Αρβανίτη και Ευσταθίου Μακρή, καθώς και τα πλήρως ενημερωτικά και τεκμηριωμένα εισαγωγικά σημειώματα του συγγραφέα, που προτάσσονται στα δύο Αναστασιματάρια.
Εύχομαι να αξιολογηθεί πρεπόντως από την ιεροψαλτική και όχι μόνο κοινότητα, κάτι που το θεωρώ βέβαια, αν κρίνω από το πλήθος των συνδρομητών, τα ονόματα των οποίων καταχωρούνται στο τέλος του Αναστασματαρίου του Δανιήλ, γεγονός που προαναγγέλλει το καλοτάξιδο της όλης έκδοσης
Μαζί με τις ευχαριστίες μου για την τιμητική προς εμέ πρσφορά των βιβλίων, επιθυμώ να εκφράζω από καρδιάς τα θερμά μου συγχαρητήρια, και τις άπειρες ευχές μου, για συνέχιση εύκαρπη ανοδική πορεία στο επιστημονικό και καλλιτεχνικό έργο του συγγραφέα.
Κάλυμνος 8-8-2020
«ένα θαρραλέο βήμα προς την κατεύθυνση των εξηγήσεων από την παλιά στη νέα γραφή»
Γεώργιος Ι. Χατζηθεοδώρου, Άρχων Μαΐστωρ Μ.τ Χ.Ε. 11 Αυγούστου 2020
Περιήλθαν εντελώς πρόσφατα στα χέρια μου, μετά από ευγενή προσφορά του συγγραφέα, δύο νέα αδελφά πονήματα, τα οποία σίγουρα αποτελούν εξαίρεση ως προς το περιεχόμενο και τη μοναδικότητα, μεταξύ των πολλαπλών μουσικών εκδόσεων του καιρού μας.
Πρόκειται για τα Αναστασιματάρια των Κυριάκου Κουλιδά και Δανιήλ Πρωτοψάλτη, τα οποία εξήγησε από την παλιά στη νέα μουσική σημειογραφία και τα εξέδωσε δια του τύπου, ο νέος φέρελπις μουσικολόγος και ερευνητής Κυριάκος Τζουραμάνης.
Το γεγονός της εξήγησης αλλά και της έκδοσης αυτών των, γνωστών μόνο από τη χειρόγραφη παράδοση και μάλιστα στην αρχική τους μορφή (παλιά γραφή), Αναστασιματαρίων, σημαδοτεί και χαρακτηρίζει μια προσπάθεια, η οποία, όχι μόνο συμβάλλει στην άνετη προσέγγισή τους, αλλά τα παραδίδει και στην τρέχουσα λειτουργική πράξη.
Η προσπάθεια του συγγραφέα είναι καθ’όλα αξιόλογη και αξιέπαινη, ανεξάρτητα των όποιων επιφυλάξεων μπορούν να υπάρξουν από ορισμένους ως προς την ακρίβεια ή τη φιλοσοφία της εξήγησής τους στη νέα γραφή˙ και τούτο, γιατί λόγω της πολλαπλότητας στη ερμηνεία, αλλά και της υποκειμενικότητας στην προσέγγισή της, η εξήγηση από τη παλιά στη νέα γραφή δεν έχει ακόμα φθάσει στο τελικό σημείο της γνώσης της.
Ανεξάρτητα των παραπάνω η εργασία του Κυριάκου Τζουραμάνη, καθ όλα πρωτότυπη (μοναδικό άλλωστε τόλμημα για τις ημέρες μας εξήγησης και έκδοσης αυτοτελών από την παλιά χειρόγραφη παράδοση έργων), φανερώνει τη γνώση μα και την εργώδη προσήλωση του συγγραφέα στο σκοπό που υπηρετεί. Σίγουρα αυτή προωθεί την όλη υπόθεση, είναι σημαντικό και θαρραλέο βήμα προς την κατεύθυνση των εξηγήσεων από την παλιά στη νέα γραφή, και ασφαλώς μπορεί να αποτελέσει και τον προπομπό για άλλες παρόμοιες προσπάθειες, οι οποίες, όπως πληροφορούμαι βρίσκονται σε εξέλιξη.
Επομένως η όλη εργασία του Κυριάκου έχει όλα τα χαρακτηριστικά σημαντικής στην πράξη προσφοράς στη Ψαλτική Τέχνη της Εκκλησίας μας και ως εκ τούτου πλουτίζει ιδιαίτερα την ελληνική βιβλιογραφία.
Επισημαίνω για την επιστημοσύνη τους, τους προλογισμούς των μουσικολόγων καθηγητών Γιάννη Αρβανίτη και Ευσταθίου Μακρή, καθώς και τα πλήρως ενημερωτικά και τεκμηριωμένα εισαγωγικά σημειώματα του συγγραφέα, που προτάσσονται στα δύο Αναστασιματάρια.
Εύχομαι να αξιολογηθεί πρεπόντως από την ιεροψαλτική και όχι μόνο κοινότητα, κάτι που το θεωρώ βέβαια, αν κρίνω από το πλήθος των συνδρομητών, τα ονόματα των οποίων καταχωρούνται στο τέλος του Αναστασματαρίου του Δανιήλ, γεγονός που προαναγγέλλει το καλοτάξιδο της όλης έκδοσης
Μαζί με τις ευχαριστίες μου για την τιμητική προς εμέ πρσφορά των βιβλίων, επιθυμώ να εκφράζω από καρδιάς τα θερμά μου συγχαρητήρια, και τις άπειρες ευχές μου, για συνέχιση εύκαρπη ανοδική πορεία στο επιστημονικό και καλλιτεχνικό έργο του συγγραφέα.
Κάλυμνος 8-8-2020