Αναγνωστήριο, Ευρετήριο, Αποδελτίωση

[Zambelis Spyros]

ψάλλω , fut.
A. [select] “ψα^λῶ” LXX Jd.5.3, 1 Ep.Cor.14.15: aor. “ἔψηλα” Pl.Ly. 209b, etc., and in LXX “ἔψα_λα” Ps.9.12, al.:—pluck, pull, twitch, ψ. ἔθειραν pluck the hair, A.Pers.1062: esp. of the bow-string, τόξων χερὶ ψάλλουσι νευράς twang them, E.Ba.784; “κενὸν κρότον” Lyc.1453; ἐκ κέραος ψ. βέλος send a shaft twanging from the bow, APl.4.211 (Stat. Flacc.); so μιλτοχαρὴς σχοῖνος ψαλλομένη a carpenter's red line, which is twitched and then suddenly let go, so as to leave a mark, AP6.103 (Phil.): metaph., “γυναῖκας ἐξ ἀνδρῶν ψόγος ψάλλει, κενὸν τόξευμα” E.Fr.499.
II. [select] mostly of the strings of musical instruments, play a stringed instrument with the fingers, and not with the plectron, “ψῆλαι καὶ κρούειν τῷ πλήκτρῳ” Pl. l. c., et ibi Sch.; “ἐάν τις ψήλας τὴν νήτην ἐπιλάβῃ” Arist.Pr.919b15; “μουσικώτατος ὢν χατὰ χεῖρα δίχα πλήκτρου ἔψαλλε” Ath.4.183d; opp. κιθαρίζω, Hdt.1.155, SIG578.18 (Teos, ii B. C.); πρὶν μέν σ᾽ ἑπτάτονον ψάλλον (sc. τὴν λύραν) Ion Eleg.3.3: abs., Hdt. l. c., Ar.Eq.522, Hippias (?) in PHib.1.13.24; “κόραις” Men.Epit.260; “ψάλλειν [οὐκ ἔνι] ἄνευ λύρας” Luc.Par.17:—Prov., ῥᾷον ἤ τις ἂν χορδὴν ψήλειε 'as easy as falling off a log', Aristid.Or.26(14).31.
2. [select] later, sing to a harp, LXX Ps.7.18, 9.12, al.; “τῇ καρδίᾳ” Ep.Eph.5.19; τῷ πνεύματι 1 Ep.Cor. l. c.
3. [select] Pass., of the instrument, to be struck or played, “ψαλλομένη χορδή” Arist.Pr.919b2; also of persons, to be played to on the harp, Macho ap.Ath.8.348f.

http://www.perseus.tufts.edu/hopper...ter=*y:entry group=2:entry=ya/llw&i=1#lexicon

 

[Zambelis Spyros]

Ψαλτήριον
γενικός όρος για τα έγχορδα όργανα που παίζονταν απευθείας με τα δάχτυλα, χωρίς τη βοήθεια πλήκτρου. Σε αυτή την κατηγορία ανήκε το επιγόνειον, η μάγαδις, η πήκτις, το σιμίκιον, η</i> σαμβύκη, ο νάβλας και το τρίγωνον (βλ. τα αντίστοιχα λ.). Αλλά η λέξη ψαλτήριο απαντά πολύ συχνά με τη σημασία ενός ειδικού οργάνου. Πολυδ. (IV, 59): "...χέλυς, ψαλτήριον, τρίγωνα..." κτλ. Αθήν. (Δ', 183C, 81): "το δε ψαλτήριον, ως φησιν Ιόβας, Αλέξανδρος ο Κυθήριος συνεπλήρωσε χορδαίς" (το ψαλτήριο, καθώς λέει ο Ιόβας, τελειοποιήθηκε από τον Αλέξανδρο τον Κυθήριο με την προσθήκη περισσότερων χορδών). Φαίνεται ότι τα όργανα της οικογένειας του ψαλτηρίου, ιδιαίτερα εκείνα που είχαν πολλές χορδές, δε διέφεραν ουσιαστικά μεταξύ τους, γι' αυτό και μερικοί τα συνέχεαν· ο Απολλόδωρος (Αθήν. ΙΔ', 636F, 40) λέει ότι: "ο νυν, φησί, ημείς λέγομεν ψαλτήριον, τούτ' είναι μάγαδιν" (ό,τι εμείς καλούμε τώρα ψαλτήριο ήταν η μάγαδις).

http://www.musipedia.gr/wiki/Ψαλτήριον

 

[Zambelis Spyros]

Ωδή
μελοποιημένο ποίημα, τραγούδι. Φαίνεται πως σε παλιές εποχές γράφονταν ποιήματα για να ταιριάσουν σε μελωδίες που προϋπήρχαν. ωδαί λέγονταν ιδιαίτερα τα μικρά λυρικά ποιήματα με μουσική (λυρική ποίηση) του Αλκαίου, της Σαπφώς και του Ανακρέοντα, αλλά επίσης και πιο εκτεταμένες συνθέσεις, όπως τα επινίκια του Πινδάρου· η φόρμα των τραγουδιών αυτής της κατηγορίας ήταν τριμερής (στροφή, αντιστροφή, επωδός). Ωδές ήταν σχεδόν όλα τα είδη τραγουδιών, είτε με χαρούμενο είτε με θλιμμένο χαρακτήρα, ακόμα και τραγούδια γενικού κοινωνικού χαρακτήρα, των εργαζομένων (δημοτικά τραγούδια, όπως θα λέγαμε σήμερα) κτλ. ωδή κατ' επέκταση λεγόταν και το τραγούδι των πουλιών. ωδικός (επίθ.)· δεξιοτέχνης στο τραγούδι. Ησύχ.: "εύ άδων" (εκείνος που τραγουδά ωραία). Κατ' επέκταση, μουσικός (ως επίθ. και ως ούσ.).

http://www.musipedia.gr/wiki/Ωδή

 

[Zambelis Spyros]

http://www.scribd.com/doc/28980430/Aristotele-Problemi-musicali

 

[Zambelis Spyros]

<<Ὀ Παν. Λεκατσᾶς σχολιάζοντας σχετικά, γράφει:
" Ὁ Ἀριστοτέλης, ἀπαγορεύων τήν χρήσιν αὐτῶν, (τῶν αὐλῶν δηλαδή) δι'οὕς λόγους ἐκθέτει, εὐρισκόμενοι ἐν ἀρμονία πρός τήν ἀντίληψιν τῆς μουσικῆς ὥς ἠθικοπλαστικῆς τέχνης. Οἱ Ἕλληνες ἐθέλγησαν ὑπό τοῦ αὐλοῦ, ἀρκετά δέ νωρίς καί ἐν αὐταῖς τοῖς Πυθίοις, τοῖς τελουμένοις πρός τιμή τοῦ Δωρίου Ἀπόλλωνος θεοῦ τῆς κιθαριστικῆς, εἰσήχθησαν μουσικοί δι'αὐλοῦ ἀγῶνες, ἀλλ' ουδέποτε ἀνεγνώρισαν εἰς αὐτούς θέσιν ἔν τῆ περιοχῆ τῆς τέχνης. Ἀγαπῶντες δέ τήν "ἡσυχαστικήν" μουσικήν τέχνην καί ποίησιν, δέν παρέβλεψαν τό ὀργιαστικόν χαρακτῆρα τῆς αὐλήσεως. Κατά τά πρός ὡρισμένων θεῶν τελούμενα ὄργια, ὡς τοῦ Διονύσου, καί τῆς Κυβέλης, πρωτιγωνίστει ὁ αὐλός, συνήθης δέ ἦτο ἡ χρῆσις αὐτοῦ εἰς τάς λοιπάς όργιαστικάς πανηγύρεις καί συμπόσια."

Τις άπόψεις τοῦ Ἀριστοτέλη γιά τόν αὐλό, τίς βρίσκουμε στά Πολιτικά, καί τίς μεταφέρουμε παρακάτω. Γράφει λοιπόν ὁ Ἀριστοτέλης:

α) "Ἐπί πλέον ὁ αὐλός, δέν εἶναι ὅργανο ποὺ συντελεῖ στήν ἠθική διάπλαση, ἀλλά σέ ὄργιαστική.
Συνεπῶς μόνο σέ περιπτώσεις κάθαρσης πρέπει νά γίνεται χρήση αὐτοῦ."
β) "...ὀρθῶς ἀποδοκίμασαν οἱ παλαιότεροι (Ἕλληνες) τήν χρήση αὐτοῦ, στήν παιδεία".
γ) " ...ἡ αὐλητική άποδοκιμάσθηκε, ὅταν λόγω πείρας, μποροῦσε νά γίνει ἀντιληπτό, ἄν ὀ αὐλός συνάδει, ἤ ἀπάδει πρός τήν άρετή."
δ) "Σωστά εἶπαν οἱ παλαιότεροι (Ἕλληνες) ὅτι ἡ Ἀθηνᾶ, ἄν καί ἐφηῦρε τόν αὐλό τόν ἀπέρριψε (....) καί εἶναι εὔλογο νά πιστέψουμε ὅτι κάτι τέτοιο ἔγινε, γιατί ὁ αὐλός καμμιά δύναμη δέν ἔχει γιά τήν μόρφωση τῆς διανοίας.">>

[Χρειάζεται να εξακριβώσεις ! Ζ.Σ.]

http://cummulus4.blogspot.com/2011/03/blog-post_28.html

 

[Zambelis Spyros]

''Κατά τον Αριστοτέλη, ο αυλός, όπως και ορισμένα ιερά άσματα εξάπτουν το συναίσθημα και εγείρουν ψυχικά πάθη, όπως ο έλεος, ο φόβος και ο ενθουσιασμός. Σε όσους είναι επιρρεπείς στα πάθη αυτά, επέρχεται στην ψυχή, μέσω της μουσικής του αυλού και των ιερών μελών, θεραπεία και κάθαρση ανακατεμένη με ευχαρίστηση, και γι' αυτό λέει ο Αριστοτέλης ότι τέτοιου είδους μουσική είναι κατάλληλη για το θέατρο 25.''

25.
Αριστοτέλης, Πολιτικά, 1342 a.

Μουσική και ψυχοσωματική αγωγή στην Αρχαία Ελλάδα
helios-eie.ekt.gr/EIE/bitstream/10442/826/3/M01.030.04.pdf
από Ε Παπαδοπούλου - 2008

 

[Zambelis Spyros]

Aristot. Pol. 8.1342a

[1342α] φανερὸν ὅτι χρηστέον μὲν πάσαις ταῖς ἁρμονίαις, οὐ τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον πάσαις χρηστέον, ἀλλὰ πρὸς μὲν τὴν παιδείαν ταῖς ἠθικωτάταις, πρὸς δὲ ἀκρόασιν ἑτέρων χειρουργούντων καὶ ταῖς πρακτικαῖς καὶ ταῖς ἐνθουσιαστικαῖς. ὃ [5] γὰρ περὶ ἐνίας συμβαίνει πάθος ψυχὰς ἰσχυρῶς, τοῦτο ἐν πάσαις ὑπάρχει, τῷ δὲ ἧττον διαφέρει καὶ τῷ μᾶλλον, οἷον ἔλεος καὶ φόβος, ἔτι δ᾽ ἐνθουσιασμός: καὶ γὰρ ὑπὸ ταύτης τῆς κινήσεως κατοκώχιμοί τινές εἰσιν, ἐκ τῶν δ᾽ ἱερῶν μελῶν ὁρῶμεν τούτους, ὅταν χρήσωνται τοῖς ἐξοργιάζουσι [10] τὴν ψυχὴν μέλεσι, καθισταμένους ὥσπερ ἰατρείας τυχόντας καὶ καθάρσεως: ταὐτὸ δὴ τοῦτο ἀναγκαῖον πάσχειν καὶ τοὺς ἐλεήμονας καὶ τοὺς φοβητικοὺς καὶ τοὺς ὅλως παθητικούς, τοὺς ἄλλους καθ᾽ ὅσον ἐπιβάλλει τῶν τοιούτων ἑκάστῳ, καὶ πᾶσι γίγνεσθαί τινα κάθαρσιν καὶ κουφίζεσθαι [15] μεθ᾽ ἡδονῆς. ὁμοίως δὲ καὶ τὰ μέλη τὰ πρακτικὰ παρέχει χαρὰν ἀβλαβῆ τοῖς ἀνθρώποις: διὸ ταῖς μὲν τοιαύταις ἁρμονίαις καὶ τοῖς τοιούτοις μέλεσιν θετέον τοὺς τὴν θεατρικὴν μουσικὴν μεταχειριζομένους ἀγωνιστάς: ἐπεὶ δ᾽ ὁ θεατὴς διττός, ὁ μὲν ἐλεύθερος καὶ πεπαιδευμένος, ὁ δὲ [20] φορτικὸς ἐκ βαναύσων καὶ θητῶν καὶ ἄλλων τοιούτων συγκείμενος, ἀποδοτέον ἀγῶνας καὶ θεωρίας καὶ τοῖς τοιούτοις πρὸς ἀνάπαυσιν: εἰσὶ δὲ ὥσπερ αὐτῶν αἱ ψυχαὶ παρεστραμμέναι τῆς κατὰ φύσιν ἕξεως—οὕτω καὶ τῶν ἁρμονιῶν παρεκβάσεις εἰσὶ καὶ τῶν μελῶν τὰ σύντονα καὶ παρακεχρωσμένα, [25] ποιεῖ δὲ τὴν ἡδονὴν ἑκάστοις τὸ κατὰ φύσιν οἰκεῖον, διόπερ ἀποδοτέον ἐξουσίαν τοῖς ἀγωνιζομένοις πρὸς τὸν θεατὴν τὸν τοιοῦτον τοιούτῳ τινὶ χρῆσθαι τῷ γένει τῆς μουσικῆς. πρὸς δὲ παιδείαν, ὥσπερ εἴρηται, τοῖς ἠθικοῖς τῶν μελῶν χρηστέον καὶ ταῖς ἁρμονίαις ταῖς τοιαύταις. τοιαύτη [30] δ᾽ ἡ δωριστί, καθάπερ εἴπομεν πρότερον: δέχεσθαι δὲ δεῖ κἄν τινα ἄλλην ἡμῖν δοκιμάζωσιν οἱ κοινωνοὶ τῆς ἐν φιλοσοφίᾳ διατριβῆς καὶ τῆς περὶ τὴν μουσικὴν παιδείας. ὁ δ᾽ ἐν τῇ Πολιτείᾳ Σωκράτης οὐ καλῶς τὴν φρυγιστὶ μόνην καταλείπει μετὰ τῆς δωριστί, καὶ ταῦτα ἀποδοκιμάσας τῶν ὀργάνων τὸν αὐλόν.

[1342a] [1] it is clear that we should employ all the harmonies, yet not employ them all in the same way, but use the most ethical ones for education, and the active and passionate kinds for listening to when others are performing (for any experience that occurs violently in some souls is found in all, though with different degrees of intensity—for example pity and fear, and also religious excitement; for some persons are very liable to this form of emotion, and under the influence of sacred music we see these people, when they use tunes that violently arouse the soul, being thrown into a state as if they had received medicinal treatment and taken a purge; the same experience then must come also to the compassionate and the timid and the other emotional people generally in such degree as befalls each individual of these classes, and all must undergo a purgation and a pleasant feeling of relief; and similarly also the purgative melodies afford harmless delight to people). Therefore those who go in for theatrical music must be set to compete in harmonies and melodies of this kind (and since the audience is of two classes, one freemen and educated people, and the other [20] the vulgar class composed of mechanics and laborers and other such persons, the latter sort also must be assigned competitions and shows for relaxation; and just as their souls are warped from the natural state, so those harmonies and melodies that are highly strung and irregular in coloration1 are deviations, but people of each sort receive pleasure from what is naturally suited to them, owing to which the competitors before an audience of this sort must be allowed to employ some such kind of music as this); but for education, as has been said,2 the ethical class of melodies and of harmonies must be employed. And of that nature is the Dorian mode, as we said before3; but we must also accept any other mode that those who take part in the pursuit of philosophy and in musical education may recommend to us. Socrates in the Republic4 does not do well in allowing only the Phrygian mode along with the Dorian, and that when he has rejected the flute among instruments;
1 Said to mean divergent from the regular scale in having smaller intervals.

2 1342a 2.

3 1343b 3 ff.

4 Plat. Rep. 399a

Aristotle. ed. W. D. Ross, Aristotle's Politica. Oxford, Clarendon Press. 1957.

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0058:book=8:section=1342a

 

[Zambelis Spyros]

Ανδρομάχη Μπάτζιου, Ιόνιο Πανεπ/ιο, Παρατηρήσεις σχετικά με το ρόλο του αυλού στην εκπαίδευση κατά τον 5ο αιώνα π.Χ.

[...όγδοη συνεχή χρονιά του διεθνούς Σεμιναρίου για την Αρχαία Ελληνική και Ρωμαϊκή Μουσική, στο πλαίσιο της Θερινής Μουσικής Ακαδημίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, με την υποστήριξη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση.
Τα μαθήματα εφέτος θα επικεντρωθούν σ’ ένα από τα θεμελιώδη κείμενα της αρχαιοελληνικής γραμματείας σε ό, τι αφορά στη φιλοσοφία και την παιδαγωγική της μουσικής, το 8ο Βιβλίο των
Πολιτικών του Αριστοτέλη.]

http://www.whatsup-corfu.com/index....:ancient-music-seminar&catid=7&Itemid=2#Greek

 

[Zambelis Spyros]

Aristot. Probl.

 

[Zambelis Spyros]

ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

nemertes.lis.upatras.gr/.../1/Διδακτορική%20διατριβή%20Ζακυνθινός.pdf

Αριστοτέλη
ακουστικό πρόβλημα

Ένα τροποποιημένο μοντέλο σύζευξης για τη βελτιστοποίηση της ακουστικής συστήματος συζευγμένων χώρων με τη βοήθεια συντονιστών / Τηλέμαχος Κ. Ζακυνθινός, (Διδ. Διατριβή, 2007)

http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/15489#page/21/mode/1up

«Αν θάψει κανείς πιθάρι ή άδεια δοχεία από πηλό και τα σκεπάσει με πώμα,γιατί τα κτίρια αποκτούν καλύτερη ακουστική; Καθώς επίσης αν υπάρχει μέσα στο σπίτι πηγάδι ή στέρνα; Ή μήπως,επειδή η ηχώ είναι ανάκλαση, πρέπει να είναι συγκεντρωμένος ο περιεχόμενος αέρας,και να έχει επιφάνεια πυκνή και λεία, πάνω στην οποία θα ανακλαστεί; Πράγματι, έτσι παράγεται κατ΄ εξοχήν ήχος. Το πηγάδι, λοιπόν, και η στέρνα διαθέτουν τη στενότητα και την ιδιότητα να συγκεντρώνουν (τον αέρα),τα πιθάρια και τα δοχεία διαθέτουν επίσης την πυκνότητα των τοιχωμάτων τους,οπότε και από τα δύο προκύπτει το αποτέλεσμα.Τα κοίλα επίσης μέρη ηχούν καλύτερα,για τούτο και ο χαλκός (εννοεί τα χάλκινα αγγεία) ηχεί καλύτερα από τα υπόλοιπα...».(Αριστοτέλης,Προβλήματα 2*)

 

[Zambelis Spyros]

ΟΣΑ ΠΕΡΙ ΦΩΝΗΣ (Αριστοτέλης) 5 < Ήχοι την νύχτα>
5. Γιατί οι ήχοι ακούγονται καλύτερα τη νύχτα; Ή μήπως επειδή υπάρχει περισσότερη ηρεμία λόγω έλλειψης μεγάλης ζέστης; Για τούτο ως επί το πλείστον [οι νύχτες] είναι πιο ατάραχες. Πράγματι, ο ήλιος είναι που προκαλεί κίνηση.
Αριστοτέλης, Προβλήματα 2, Όσα περί φωνής, 5

ΟΣΑ ΠΕΡΙ ΦΩΝΗΣ (Αριστοτέλης) 8 < Άδεια Δοχεία από Πηλό>
8. Γιατί, αν θάψει κανείς πιθάρι ή άδεια δοχεία από πηλό και τα σκεπάσω με πώμα, τα κτίρια αποκτούν καλύτερη ακουστική, καθώς επίσης αν υπάχει μέσα στο σπίτι πηγάδι ή στέρνα; Ή μήπως, επειδή η ηχώ είναι ανάκλαση, πρέπει να είναι συγκεντρωμένος ο περιεχόμενος αέρας, και να έχει επιφάνεια πυκνή και λεία, πάνω στην οποία θα ανακλαστεί; Πράγματι, έτσι παράγεται κατ΄ εξοχήν ήχος. Το πηγάδι, λοιπόν, και η στέρνα διαθέτουν τη στενότητα και την ιδιότητα να συγκεντρώνουν [τον αέρα], τα πιθάρια και τα δοχεία διαθέτουν επίσης την πυκνότητα των τοιχωμάτων τους, οπότε και από τα δύο προκύπτει το αποτέλεσμα. Τα κοίλα επίσης μέρη ηχούν καλύτερα, για τούτο και ο χαλκός ηχεί καλύτερα από τα υπόλοιπα. Όσο για το ότι είναι θαμμένα, δεν υπάρχει τίποτα παράξενο, διότι η φωνή φέρεται εξ ίσου προς τα κάτω. Γενικά, φαίνεται πως διαδίδεται προς όλες τις κατευθύνσεις και κυκλικά.

ΟΣΑ ΠΕΡΙ ΦΩΝΗΣ (Αριστοτέλης) 25 <Ορχήστρα Θεάτρου>
25. Γιατί, όταν στρωθεί με άχυρα η ορχήστρα [του θεάτρου], οι χορωδοί δεν ακούγονται τόσο δυνατά; Μήπως, λόγω της τραχύτητας του εδάφους, καθώς η φωνή πέφτει πάνω στο έδαφος που δεν είναι λείο, δεν είναι εξ ίσου ενιαία,, οπότε γίνεται λιγότερο δυνατή; Πράγματι, δεν είναι συνεχής, όπως ακριβώς και το φως στις λείες επιφάνειες λάμπει περισσότερο, επειδή δεν συγκρατείται από τα εμπόδια.
Αριστοτέλης, Προβλήματα 2, Όσα περί φωνής, 25.

http://uacgr.blogspot.com/2008_06_01_archive.html

 

[Zambelis Spyros]

Αριστοτέλης ("Προβλήματα" ΧΙΧ 32).
- "Διατί διά πασών καλείται, αλλ' ου κατά τον αριθμόν δι' οκτώ, ώσπερ και διά τεττάρων και διά πέντε;" Γιατί"διά πασών" ονομάζεται και όχι "δι' οκτώ", σύμφωνα με τον αριθμό των χορδών, όπως αντίστοιχα λέγεται "διά τεσσάρων" και "διά πέντε".
- "Ή ότι επτά ήσαν αι χορδαί το αρχαίον; Είτ' εξελών την τρίτην Τέρπανδρος, την νήτην προσέθηκε και επί τούτου εκλήθη διά πασών, αλλ' ου δι' οκτώ, δι' επτά γαρ ην".

 

[Zambelis Spyros]

`Γιατί όταν αγωνιούν οι άνθρωποι έχουν βαρύτερη φωνή, ενώ όταν φοβούνται οξύτερη; Πράγματι, όσοι ντρέπονται κοκκινίζουν ( η αγωνία είναι είδος ντροπής ), ενώ όσοι φοβούνται χλωμιάζουν. Είναι, λοιπόν, προφανές ότι σε όσους φοβούνται διαφεύγει η θερμότητα από το πάνω μέρος του σώματος, οπότε η πνοή, όντας αδύνατη, κινεί μικρή ποσότητα αέρα, η μικρή ποσότητα κινείται γρήγορα και ταχύτητα στη φωνή σημαίνει οξύτητα` ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Προβλήματα 2

`Αντίθετα, σε όσους ντρέπονται η θερμότητα από την περιοχή του στήθους κατευθύνεται προς τα πάνω. Απόδειξη πως κοκκινίζουν. Μεγάλη ποσότητα αέρα κινεί η μεγάλη δύναμη, η μεγάλη ποσότητα κινείται αργά, και το αργό στη φωνή σημαίνει βαρύτητα` ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Προβλήματα 2, ΙΑ `Προβλήματα σχετικά με τη φωνή`

 

[Zambelis Spyros]

Αριστοτ. Προβλ. XIX, 35α: "η διά πασών καλλίστη συμφωνία"

Το ζήτημα αν οι αρχαίοι Έλληνες είχαν ή δεν είχαν κάποιο είδος πολυφωνίας δημιούργησε μακρές και συχνά έντονες συζητήσεις ανάμεσα στους μελετητές, ιδιαίτερα τον 19ο αιώνα. Το πρόβλημα δεν έχει λυθεί κατά τρόπο οριστικό. Εκείνο που είναι μάλλον γενικά παραδεκτό, είναι ότι στις χορωδίες οι φωνές τραγουδούσαν σε ταυτοφωνία ή σε παράλληλες όγδοες άνδρες και παιδιά (πρβ. Αριστοτ. Προβλ. XIX, 17, 18, 39b).

Στην περίπτωση οργανικής συνοδείας φωνητικών κομματιών, το όργανο που συνόδευε (ενώ έπαιζε τη μελωδία στην 8η) μπορεί να χρησιμοποιούσε εδώ και κει κάποια διακοσμητική γραμμή ή κάποια διαστήματα εκτός από την 8η. Κάτι παρόμοιο μπορεί να γινόταν και στην οργανική μουσική. Σε όλες τις περιπτώσεις η συνοδεία έμπαινε πάνω από την κύρια μελωδία· πρβ. Αριστοτ. Προβλ. XIX, 12: "δια τι των [δύο] χορδών η βαρύτερα αεί το μέλος λαμβάνει;" (γιατί από τις [δύο] χορδές τη μελωδία την έχει πάντα η χαμηλότερη

(Αριστοτ. Προβλ. XIX, 48: "η δε υποδωριστί [ήθος έχει] μεγαλοπρεπές και στάσιμον, διό και κιθαρωδικωτάτη εστί των αρμονιών").

Αγωνιστής
μαχητής, διαγωνιζόμενος σε αγώνα. Επίσης, έμπειρος (ή επαγγελματίας) καλλιτέχνης. Βλ. Αριστοτ. Προβλ. XIX, 15.

αμβολή ή αμβολά. Ένα οργανικό πρελούντιο· μια διθυραμβική καινοτομία που αποδιδόταν στον Μελανιππίδη, σύμφωνα με την οποία ο διθύραμβος δεν διαιρείται σε στροφές-αντιστροφές, αλλά ακολουθεί την ελεύθερη φόρμα του νόμου και του υπορχήματος. Βλ. λ. Μελανιππίδης, και Αριστοτ. Προβλ. XIX, 15.

"Εκμελής τε και ανάρμοστος (φωνή)" = (φωνή) μη μελωδική και διάφωνη· βλ. όλη τη φράση στο λ. εκμελής. [...]Αριστοτ. Προβλ. XIX, 20 και 36.

Αντήχημα
ηχώ, αντήχηση. αντήχησις· αντίλαλος, ηχώ. Επίσης, άντηχος, εκείνος που αντηχεί, και ηχώ (Αριστοτ. Προβλ. XIX, 24).

Αντίφωνον
η ογδόη, όταν ηχεί σε απάντηση. Επίσης, "αντίφωνος" (αρσ., θηλ.) και "αντιφωνία". Το ρ. αντιφωνώ σήμαινε στη μουσική ηχώ (ή τραγουδώ) σε απάντηση, τραγουδώ στην ογδόη. Αριστοτ. Προβλ. XIX, 39: "Διά τι ήδιόν εστι το αντίφωνον του ομοφώνου; Ή ότι το μεν αντίφωνον σύμφωνον εστι (τω) δια πασών;" (Γιατί το αντίφωνο είναι πιο ευχάριστο από το ομόφωνο; Επειδή το αντίφωνο βρίσκεται σε συμφωνία με την ογδόη· βλ. επίσης στο ίδιο XIX, 16, 17, 18.

Απήχημα
ηχώ, αντήχημα. απήχησις· αντίλαλος, ήχώ. Από το ρ. απηχώ = ηχώ σε απάντηση, αντιλαλώ. Πρβ. λ. αντήχημα· Αριστοτ. Προβλ. XI, 6 και XIX, 11.

Αριστοτ. Προβλ. (XIX, 26): "διά τι επί το οξύ απάδουσιν οι πλείστοι;" (γιατί ο περισσότερος κόσμος παραφωνεί στο ψηλό ύψος.

Αυλοτρύπης
εκείνος που έκανε τις τρύπες του αυλού. Αριστοτ. Προβλ. XIX, 23: "οι αυλοτρύπαι".

Ηγεμών
χορού βλ. λ. έξαρχος και κορυφαίος. Ηγεμών, με την έννοια του πρώτου σε αξία (σε σημασία), της κύριας νότας, ονομαζόταν η μέση. Πρβ. Αριστοτ. Προβλ. XIX, 33 (στο λ. αρχή)

Όταν η κρούση συνόδευε το τραγούδι έπαιρνε πάντα το ψηλότερο μέρος· Αριστοτ. (Προβλ. XIX, 12): "Δια τί των χορδών η βαρύτερα αεί το μέλος λαμβάνει;" (Γιατί η μελωδία δίνεται πάντοτε στη χαμηλότερη χορδή.

Αριστοτ. (Προβλ. XIX, 10): "...κρουστικά δε μάλλον τα όργανα του στόματος" (...αλλά τα όργανα χτυπούν [και παράγουν] τη νότα πιο αποτελεσματικά από το [ανθρώπινο] στόμα).

Νόμος
στη μουσική, νόμος ήταν ο σημαντικότερος τύπος μουσικής σύνθεσης και εκτέλεσης. Φαίνεται πως ο νόμος εξελίχτηκε από μια πολύ παλιά παράδοση, σύμφωνα με την οποία οι νόμοι τραγουδιούνταν από το λαό για να απομνημονεύονται εύκολα και να ακολουθούνται (πρβ. Αριστοτ. Προβλ. XIX, 28).

Ο Kurt Sachs (Hist. 135) υποστηρίζει ότι "η νήτη ή χαμηλή χορδή κατά τρόπο εκπληκτικό προσδιορίζει την πιο ψηλή νότα στην ελληνική μουσική, όχι γιατί είναι η πιο χαμηλή όταν η λύρα κρατιέται στην κανονική, πλαγιαστή θέση, αλλά γιατί η σημιτική Ανατολή αποκαλεί ψηλούς φθόγγους τους χαμηλούς και χαμηλούς φθόγγους τους ψηλούς". Πρβ. Αριστοτ. (Προβλ. XIX, 3·

Υπηχώ
αντηχώ· ηχώ σε απάντηση (Δημ., LSJ). Πρβ. Αριστοτ. Προβλ. XIX, 24 και 42.

Αριστοτ. (Προβλ. XIX, 14): "Γιατί η συμφωνία της ογδόης περνά απαρατήρητη και εμφανίζεται σαν ταυτοφωνία στο φοινίκιο, καθώς και στη φωνή;".

Φρύνιχος
... -476 π.Χ.). Συνέβαλε στην εξέλιξη του κλασικού δράματος, υπήρξε όμως και ο συνθέτης χαριτωμένων μελωδιών που θαυμάζονταν πολύ (πρβ. Αριστοτ. Προβλ. XIX, 31)


Πρβ. Αριστοτ. (Προβλ. XI, 6):"ο δε ψόφος αήρ εστιν ωθούμενος από αέρος" (ο ήχος είναι αέρας πιεζόμενος από αέρα [φύσημα]).

Ο Αριστοτέλης (Προβλ. XIX, 49) λέει ότι η χαμηλότερη νότα ενός διαστήματος είναι η πιο μελωδική, και ότι ο χαμηλός φθόγγος είναι πιο σημαντικός από τον ψηλό (πρβ. Προβλ. XIX, 8).

Αριστοτέλης Προβλ. (XIX, 33): "Δια τι ευαρμοστώτερον από του οξέος επί το βαρύ ή από του βαρέος επί το οξύ; Πότερον ότι το μεν από της αρχής γίγνεται άρχεσθαι; η γαρ μέση και ηγεμών οξυτάτη του τετραχόρδου· το δε ουκ απ' αρχής αλλ' από τελευτής;" (Γιατί η συνέχεια των ήχων ταιριάζει καλύτερα από ψηλά προς τα χαμηλά παρά από τα χαμηλά στα ψηλά; Είναι γιατί στην πρώτη περίπτωση αρχίζουμε από την αρχή; αφού η μέση και κύρια νότα του τετράχορδου είναι η ψηλότερη του νότα, ενώ στη δεύτερη περίπτωση αρχίζουμε από το τέλος:
la sol fa mi αρχή τελευτή

Αριστοτέλ. Προβλ. (XIX, 39): "των μεν άλλων συμφωνιών ατελείς αι θατέρου καταστροφαί εισιν" (ως προς τις άλλες συμφωνίες οι καταλήξεις του ενός από τα στοιχεία των είναι ατελείωτες).

Μια παράδοση, που διατηρήθηκε ζωντανή ως τον 4ο αι. π.Χ., συνέδεε στενά τον Τέρπανδρο με την επτάχορδη λύρα. Στον ίδιο αποδίδουν μερικοί ιστορικοί και την προσθήκη της όγδοης (οκτάβας)· ο Τέρπανδρος αφαίρεσε την τρίτη (νότα τρίτη από πάνω προς τα κάτω στην επτάφθογγη αρμονία) και πρόσθεσε τη νήτη, δηλ. την όγδοη της υπάτης (mi). Ο Αριστοτέλης (Μουσ. Προβλ. XIX, 32) αναφέρεται καθαρά στην εξέλιξη αυτή: "Γιατί η όγδοη ονομάστηκε δια πασών αντί δι' οκτώ, σύμφωνα με τον αριθμό των χορδών (φθόγγων), με τον ίδιο τρόπο που λέμε δια τεσσάρων [για την τετάρτη] και δια πέντε [για την πέμπτη]; δεν είναι γιατί στους αρχαίους χρόνους οι χορδές ήταν επτά; και τότε ο Τέρπανδρος αφαιρώντας την τρίτη πρόσθεσε τη νήτη, και γι' αυτό ονομάστηκε δια πασών [ογδόη] και όχι δι' οκτώ, γιατί [οι νότες] ήταν συνολικά επτά".

Όπως λέει ο Αριστοτέλης (Προβλ. XIX, 15), στους νόμους οι μελωδίες ακολουθούσαν τη δράση ("και τα μέλη τη μιμήσει ηκολούθει") και "για τον ίδιο λόγο οι διθύραμβοι, αφού έγιναν μιμητικοί, δεν έχουν πια αντιστροφές, όπως είχαν πρωτύτερα".

Κατά τον Αριστοτέλη (Προβλ. XIX, 8) το οξύ ήταν λιγότερο σημαντικό από το χαμηλό.

Ο Αριστοτέλης (Προβλ. XIX, 38) υποστηρίζει πως "ο λόγος για τον οποίο απολαμβάνουμε τη συμφωνία είναι το ότι είναι ανάμειξη αντιθέτων [φθόγγων] που έχουν σχέση ο ένας με τον άλλο"· και στα Μουσικά Προβλήματα XIX, 35, λέει ότι η ογδόη είναι η πιο ωραία συμφωνία.

Αναζήτηση στη Μουσιπαιδεία
Αριστοτ. Προβλ.


http://www.musipedia.gr/wiki/Ειδικό:Αναζήτηση?search=Αριστοτ.+Προβλ.&fulltext=Αναζήτηση&ns0=1&page=1

 

[Zambelis Spyros]

''Από τους πολλούς ορισμούς για την μουσική που είχαν οι αρχαίοι αυτή του Αριστοτέλη είναι η πλέον συγκεκριμένη που διαφέρει από τις αοριστολογίες των άλλων σοφών: «Ενώ - γράφει - η ζωγραφική και η γλυπτική, που απευθύνονται προς την όραση, μιμούνται τα εξωτερικά πράγματα και τα πρόσωπα με την βοήθεια των σωμάτων και των σχημάτων, οι μουσικές τέχνες (ποίηση, μουσική, όρχηση), οι οποίες ενεργούν διά μέσου της ακοής, μιμούνται τα ψυχικά συναισθήματα και τις πράξεις δια του ρυθμού, του λόγου και των μελωδικών διαδοχών» (Αριστοτέλους «Περί Ποιητικής»). Επίσης λέει ότι: «η μουσική δεν είναι τίποτ' άλλο από την εντονότερη απόλαυση της ποιήσεως και έχει σαν έργο να εξεγείρει την ψυχή του ακροατού- το αίσθημα και τις ιδέες, οι οποίες είναι κατάλληλοι να διευκολύνουν την πλήρη κατανόηση του ποιητικού έργου, τούτο δε αποτελεί το κεντρικό σημείο, περί το οποίο οφείλουν να ταχθούν όλα τα στοιχεία της εκτελέσεως» .''

http://users.sch.gr/adizou/content.php?article.21

 

[Zambelis Spyros]

''Ο Αριστοτέλης αναλύει τρεις απόψεις για την αποστολή της μουσικής και το σκοπό για τον οποίο πρέπει να διδάσκεται στους νέους ("τίνος δει χάριν μετέχειν αυτής"): (α) "παιδιάς ένεκα και αναπαύσεως" (για ευχαρίστηση [ψυχαγωγία] και ανάπαυση). (β) "προς αρετήν τι τείνειν την μουσικήν... και το ήθος ποιόν τι ποιείν" (γιατί μπορεί να ασκήσει ευεργετική επίδραση στη διαμόρφωση του χαρακτήρα). (γ) "προς διαγωγήν...και προς φρόνησιν" (γιατί μπορεί να συμβάλει στη διανοητική και αισθητική απόλαυση και καλλιέργεια). Ο Αριστοτέλης ακολουθεί την ίδια γραμμή σκέψης, όπως και ο Πλάτων, οι απόψεις του όμως είναι πιο φιλελεύθερες και λιγότερο αλύγιστες.''

Σόλωνας Μιχαηλίδης, Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής, Εκδόσεις Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, 1999

 

[Zambelis Spyros]

''...ακόμη στην εποχή τού Αριστοτέλους οι Σκύθες Άγάθυρσοι: «... πρίν έπίστασθαι γράμματα ήδον τούς νόμους, όπως μή έπιλάθωνται ώσπερ έν Άγαθύρσοις έτι ειώθασιν », «Προβλήματα - οσα περι Αρμονίαν», 28). να μεταφέρει δηλαδή, αύτή η νεαρά τέχνη – ή μάλλον αύτή η νεαρά τεχνική – τον έντεχνο Λόγο από την «συνεχή» κίνηση της ομιλίας, Στη «διαστηματική» κίνηση της Μουσικής και να τον αποκρυσταλλώσει εκεί.''

Μουσική και αρχαίος Ελληνικός λόγος
Άντ. Κ. Λάβδας

http://ancient-greek-music-gr.blogspot.com/

 

[Zambelis Spyros]

''Στον Ευθύδημον του Πλάτωνα, γίνεται μία εκτενής αναφορά στη σημασία του ρήματος μανθάνω· σύμφωνα με αυτήν το ρήμα μανθάνω μπορεί κάποτε να χρησιμοποιηθεί ἐπειδὰν ἔχων ἤδη τὴν ἐπιστήμην ταύτῃ τῇ ἐπιστήμῃ ταυτὸν τοῦτο πρᾶγμα ἐπισκοπῇ ἢ πραττόμενον ἢ λεγόμενον. μᾶλλον μὲν αὐτὸ ξυνιέναι καλοῦσιν ἢ μανθάνειν, ἔστιν δ᾿ ὅτε καὶ μανθάνειν xvii. Το ρήμα μανθάνω, δηλαδή, φανερώνει ότι η γνωστική διαδικασία είναι απαγωγική, ότι μία μεμονωμένη περίπτωση αναγνωρίζεται ως αυτό που είναι, εντάσσεται στην εκ των προτέρων καθορισμένη κατηγορία της.
Αυτή η λειτουργία απαγωγής και αναγνώρισης που δηλώνεται από το ρήμα μανθάνω, παρουσιάζεται ξεκάθαρα σε δύο χωρία από τα (ψευδο)αριστοτελικά Προβλήματα: ῥᾷον δὲ διὰ τῶν παραδειγμάτων καὶ τῶν λόγων μανθάνουσιν· ἃ γὰρ ἴσασιν ἔστι ταῦτα καὶ ἐπὶ μέρους, τὰ δὲ ἐνθυμήματα ἀπόδειξίς ἐστιν ἐκ τῶν καθόλου, ἃ ἧττον ἴσμεν ἢ τὰ μέρη xviii. Με βάση το δίπολο καθ᾿ ἕκαστον/καθόλου περιγράφεται μια διαδικασία μάθησης που βασίζεται σε προϋπάρχουσες γνώσεις. Στο δεύτερο χωρίο γίνεται ρητή χρήση του ρήματος ἀναγνωρίζω, το οποίο μάλιστα ταυτίζεται με το χρῆσθαι τὴν ἐπιστήμην: διὰ τί ἥδιον ἀκούουσιν ᾁδόντων ὅσα ἂν προεπιστάμενοι τυγχάνουσιν τῶν μελῶν, ἢ ὧν μὴ ἐπίστανται; πότερον ὅτι μᾶλλον δῆλος ὁ τυγχάνων ὥσπερ σκοποῦ, ὅταν γνωρίζωσι τὸ ᾁδόμενον; τοῦτο δὲ ἡδὺ θεωρεῖν, ἢ ὅτι {τὸ θεωρεῖν μᾶλλον} ἡδὺ {ἢ} τὸ μανθάνειν; τοῦτο δ᾿ αἴτιον ὅτι τὸ μὲν λαμβάνειν τὴν ἐπιστήμην, τὸ δὲ χρῆσθαι καὶ ἀναγνωρίζειν ἐστίν xix. Για τον Αριστοτέλη δεν είναι δυνατή η γνωστική προσέγγιση του καθ᾿ ἕκαστον παρά μόνο με εργαλείο κάποιες δεδομένες γνώσεις.''

Βλ. Προβλήματα 956a 14: ὅτι μιμητικώτατον (ενν. ὁ ἄνθρωπος)· μανθάνειν γὰρ δύναται διὰ τοῦτο.

Προβλήματα,916b 30-34. xix Προβλήματα,918a 3-8.

Βασίλειος Μπετσάκος
ΜΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗ. ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΗΔΟΝΗ

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΜΠΕΤΣΑΚΟΣ
Personal web page
http://users.auth.gr/vbetsako/


bbetsakos@hotmail.com

-Φιλόλογος καθηγητής στη Μέση Εκπαίδευση (2ο Πειραματικό Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης)
-Διδάσκων στo Τμ. Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής του Α.Π.Θ

http://www.scribd.com/doc/39799147/ΜΙΜΗΣΗ-ΜΑΘΗΣΗ-ΚΑΙ-ΗΔΟΝΗ

 

[Zambelis Spyros]

Η σημασία του μανθάνειν

''Στον πλατωνικό Ευθύδημο 308 γίνεται εκτενής αναφορά στη
σημασία του ρήματος μανθάνω· αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί
όταν κάποιος εφαρμόζει τις επιστημονικές του γνώσεις στην
επισκόπηση μιας μεμονωμένης περίπτωσης. Το μανθάνω, δη‐
λαδή, φανερώνει ότι η γνωστική διαδικασία είναι απαγωγική 309,
ότι μία μεμονωμένη περίπτωση αναγνωρίζεται ως αυτό που
είναι, εντάσσεται στην εκ των προτέρων διορισμένη κατηγορία
της.

Αυτή η λειτουργία απαγωγής και αναγνώρισης παρουσιάζε‐
ται ξεκάθαρα σε ένα χωρίο από τα (ψευδο)αριστοτελικά Προ‐
βλήματα, στο οποίο γίνεται ρητή χρήση του ρήματος
ἀναγνωρίζω, το οποίο μάλιστα ταυτίζεται με το χρῆσθαι τὴν
ἐπιστήμην:
διὰ τί ἥδιον ἀκούουσιν ᾁδόντων
ὅσα ἂν προεπιστάμενοι τυγχάνουσιν τῶν μελῶν,
ἢ ὧν μὴ ἐπίστανται;
πότερον ὅτι μᾶλλον δῆλος ὁ τυγχάνων ὥσπερ σκοποῦ,
ὅταν γνωρίζωσι τὸ ᾁδόμενον;
τοῦτο δὲ ἡδὺ θεωρεῖν,
ἢ ὅτι {τὸ θεωρεῖν μᾶλλον} ἡδὺ {ἢ} τὸ μανθάνειν;
τοῦτο δ’ αἴτιον ὅτι τὸ μὲν λαμβάνειν τὴν ἐπιστήμην,
τὸ δὲ χρῆσθαι καὶ ἀναγνωρίζειν ἐστίν 310.
Η μάθηση είναι μια διαδικασία αναγνώρισης: οὐδαμοῦ γὰρ
συμβαίνει προεπίστασθαι τὸ καθ’ ἕκαστον, ἀλλ’ ἅμα τῇ ἐπαγωγῇ
λαμβάνειν τὴν τῶν κατὰ μέρος ἐπιστήμην ὥσπερ
ἀναγνωρίζοντας 311. Για τον Αριστοτέλη δεν είναι δυνατή η γνω‐
στική προσέγγιση του καθ’ ἕκαστον παρά μόνο με εργαλείο
κάποιες δεδομένες γνώσεις: καὶ τὸν μανθάνοντα ἀνάγκη ἔχειν τι
τῆς ἐπιστήμης ἴσως 312.''

310 Προβλήματα, 918a 3‐8.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΜΠΕΤΣΑΚΟΣ
ΨΥΧΗ ΑΡΑ ΖΩΗ

http://users.auth.gr/vbetsako/

 

[Zambelis Spyros]

ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΡΥΘΜΟ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΤΡΟ
1997

http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/10557#page/60/mode/1up