Ακολουθία ασματικού εσπερινού μετά Προηγιασμένης Αγ. Ιακώβου

[Κων/νος Βαγενάς]

Την Τετάρτη τελέσαμε στον Ι.Ν. Αγ. Λουκά Πατησίων την ακολουθία του Ασματικού Εσπερινού επισυναπτόμενη στην Θ. Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων του Αγ. Ιακώβου. Σύμφωνα με αυτήν την τάξη, λέγονται το α΄ σταθερό αντίφωνο του ασματικού εσπερινού "Κλίνον Κύριε τό οὖς σου" (ψαλ. 85), ως β΄,γ΄ και δ΄ αντίφωνα οι τρεις στάσεις του ιη΄ Καθίσματος (τα "Προς Κύριον") και το η΄ σταθερό αντίφωνο, ο Λυχνικός Ψαλμός "Κύριε εκέκραξα" μετά των εφυμνίων του "εισάκουσόν μου, Κύριε" και τα τροπάρια της ημέρας. Το κομμάτι της ακολουθίας μέχρις εδώ ανέλαβα να μελοποιήσω, τουλάχιστον ενδεικτικά, διότι τα "Προς Κύριον" είναι αρκετά εκτενή, και το πόνημα αυτό αναρτώ εδώ.

Η αντιφωνική ψαλμώδηση ήταν ανάμεσα στον παιδικό χορό του Αγ. Λουκά με χοράρχη τον Λαμπαδάριο Κυριάκο Στάντζο και εμού (δίκην δομεστίκου, τρομάρα μου!). Πήγαμε πολύ καλά, δεδομένου ότι η ακολουθία είναι ούτως ή άλλως μη οικεία αλλά και ότι δεν κάναμε σχεδόν καθόλου πρόβες. Παρ' όλα αυτά τα παιδιά ανταποκρίθηκαν ωραιότατα και πιστεύω του χρόνου (ή συντομότερα θα είναι ακόμα καλύτερα.

Φυσικά, η ψυχή όλων αυτών είναι ο π. Μάξιμος τον οποίο ευχαριστούμε άπαντες θερμά.

ΥΓ. Με συγχωρείτε για τις όποιες αβλεψίες αλλά και την χαμηλή ανάλυση. Δυστυχώς δεν τα ανέβαζε ο server με μεγαλύτερη.

 

[dkalpakidis]

Συγχαρητήρια για την μελοποίηση και την ενασχόλησή σου με το ασματικό τυπικό.
Ευχαριστίες για την ανάρτηση των ψαλμών τους οποίους ελπίζω και εμείς σύντομα να χρησιμοποιήσουμε.
Ευχαριστίες και στον προϊστάμενο του Ιερού Ναού Αγίου Λουκά Πατησίων π. Μάξιμο Ματθαίο για την έντονη λειτουργική και πνευματική κίνηση του Ιερού Ναού.

Και ένα σχόλιο:
Η αποκατάσταση της Προηγιασμένης Θείας Λειτουργίας το απόγευμα (κατ΄ ουσίαν χρονική αποκατάσταση) η οποία έχει σχεδόν γενικευτεί δεν αποτελεί πρόβλημα, αλλά επίλυση προβλημάτων τα οποία η μετάθεση της ακολουθίας το πρωί δημιούργησε. Χωρίς να υπάρχει (τουλάχιστον δεν γνωρίζω κάτι τέτοιο) επίσημη εκκλησιαστική καθοδήγηση, έχει γενικευτεί ως μια απογευματινή σύναξη (ένας δεύτερος πόλος σύναξης μετά την Παρασκευή των Χαιρετισμών) πολλές φορές συνδεδεμένη με ένα απογευματικό κύκλο ή κήρυγμα.
Η καθιέρωση της Προηγιασμένης Θείας Λειτουργίας του Ιακώβου του Αδελφοθέου μετά του Ασματικού Τυπικού στον Ιερό Ναό Αγίου Λουκά Πατησίων την τελευταία εβδομάδα των Νηστειών (η οποία δεν είναι πολύ "φορτωμένη" λειτουργικά), θεωρώ ότι είναι μια παρόμοια πρωτοβουλία, η οποία ελπίζω να βρεί μιμητές.
Κι όπως η εκκλησία καθιέρωσε μια δεύτερη Θεία Λειτουργία (του Μεγάλου Βασιλείου) προφανώς και για λόγους ποικιλίας, έτσι θεωρώ προσωπικά ότι η εξαιρετική τέλεση της προηγιασμένης Θείας Λειτουργίας του Ιερού Ιακώβου του Αδελφοθέου μετά του Ασματικού Ενοριακού Εσπερινού, δημιουργεί μια ευχάριστη ποικιλία, αλλά και μια εγρήγορση του νού και της καρδιάς μας, όταν εγκυμονεί ο κίνδυνος να τελούμε και να ψάλλουμε από συνήθεια.

Εύχομαι σε όλα τα μέλη του Ψαλτολογίου καλό κουράγιο την Μεγάλη Εβδομάδα, καλό πνευματικό αγώνα και καλή Ανάσταση.

 

[Κων/νος Βαγενάς]

Συμφωνώ ότι οι ασματικές ακολουθίες τελούμενες σε συγκεκριμένες περιστάσεις μπορούν να λύσουν προβλήματα αλλά και να δώσουν νέα οπτική σ' αυτές του μοναχικού τυπικού. Η αντιφωνική ψαλμώδηση των Καθισμάτων του Ψαλτηρίου αποτελεί μία πρακτική που προσδίδει μεγαλύτερη μεγαλοπρέπεια και εγρήγορση από την διαβαστή μοναχική ακολουθία και θα μπορούσε να αποτελέσει και το έναυσμα για μεγαλύτερη συμμετοχή του λαού που ψάλλει τα ακροτελεύτια αλλά για μελέτη και εντρύφηση στο Ψαλτήρι το οποίο αποκαθίσταται ως βασικό ψαλτικό βιβλίο.
Εκτός αυτών, όμως, αποτελεί κι ένα σχολείο για όλους τους ενασχολούμενους με την ψαλτική και το τυπικό αλλά και για τον λαό που πρέπει να εκπαιδεύεται, διότι το ασματικό τυπικό, ακριβώς επειδή η καθολική εφαρμογή του στην πράξη έχει προ πολλού εκλείψει, διασώζει στην πρώτη τους μορφή τα στοιχεία εκείνα που μεταπήδησαν μετέπειτα στο μοναχικό. Σήμερα έχουμε την τάση να θεωρούμε το στιχηρό πρωτεύον και το στίχο του δευτερεύον, κάτι που είναι σαφώς προϊόν αποξένωσης από την ίδια τη λογική της υμνογραφίας - μελοποιίας. Το στιχηρό (το όνομά του το λέει, άλλωστε) προϋποθέτει το στίχο ο οποίος είναι η πηγή της δημιουργίας. Χωρίς το στίχο το τροπάριό του είναι παντελώς μετέωρο, δεν έχει αντίκρυσμα.
Αυτό είναι ένα από τα παραδείγματα του σχολείου του ασματικού τυπικού. Γι' αυτό, μάλιστα, επιλέξαμε, παρόλο που δεν προβλεπόταν στο αρχικό πλάνο της ακολουθίας, να ψάλουμε το εφύμνιο "εισάκουσόν μου, Κύριε" στον ψαλμό του Λυχνικού, για να καταδειχθεί η άμεση σχέση που συνδέει το σύντομο αυτό εφύμνιο με τα επόμενα εκτενέστερα που είναι απλώς τα τροπάρια της ημέρας. Η πρακτική εφαρμογή των παραπάνω σήμερα θα μπορούσε να επεκτείνεται από την σωστή χρήση των "απλών" αντιφώνων (π.χ. Θ. Λειτουργίας) έως την επανεισαγωγή των στίχων των Ψαλμών σε σημεία που η παράδοση του μοναχικού τυπικού (τουλάχιστον για τις ενορίες) τους έχει αποβάλει, όπως ο Άμωμος στον Επιτάφιο θρήνο ή τα Αντίφωνα της Ακολουθίας των Παθών (τα οποία ολοκάθαρα προέρχονται από τον ασματικό όρθρο) και πολλά άλλα. Η ως άνω συλλογιστική πορεία με οδηγεί στο να προτείνω για μια ακόμη φορά το Αντιφωνάριον του π. Παπαγιάννη στο οποίο βρίσκονται αποκατεστημένοι όλοι οι στίχοι όλων των πιθανών αντιφώνων του ενιαυτού (κατά το ισχύον Τυπικό) καθώς και προτάσεις για την πιο ευέλικτη εφαρμογή τους σε ενοριακό πλαίσιο.
Βλέπετε ότι ήδη έχουμε συναντήσει την "αντίφαση" "μοναχικό τυπικό σε ενοριακό πλαίσιο". Μπορούμε να δουλέψουμε και ο καθένας να κάνει το καλύτερο για μια, στα πλαίσια του δυνατού, σύγκλιση των δύο.