Αθανάσιος Παναγιωτίδης - «Ατενίσαι το όμμα», Ιακώβου Πρωτοψάλτου

ybulbu

Μπουλμπουτζής Ιωάννης
Πρόκειται για το Ιδιόμελο των Αποστίχων του Κατανυκτικού Εσπερινού της Γ' Κυριακής των Νηστειών «Ατενίσαι το όμμα» σε μελοποίηση Ιακώβου Πρωτοψάλτου και εκτέλεση του εκ Κωνσταντινουπόλεως Πρωτοψάλτου Θεσσαλονίκης Αθανασίου Παναγιωτίδη.

Για να ακούσουμε και να αξιολογήσουμε σωστά την παραπάνω εκτέλεση, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τα εξής:
- Από τις αρχές της δεκαετίας του '60 ο εν λόγω Πρωτοψάλτης απώλεσε τη φωνή του. Έτσι, έψαλλε με μισή φωνή όποτε χρειαζόταν. Στα χρόνια αυτά ανήκει και η παρούσα εκτέλεση. Συνεπώς, δεν προσφέρεται για να κατανοήσουμε το φωνητικό του μεγαλείο. Όταν, όμως, εγκαταλείπει η φωνή, τότε επιστρατεύεται η τέχνη για να αποκαταστήσει την αξία του καλλιτέχνου! Και εδώ ο Παναγιωτίδης μας ξεδιπλώνει την εκτελεστική του δυνότητα στις ερμηνείες των σημαδοφώνων και στην έκφραση του λόγου! Προσωπικά, προτιμώ αυτό το ησυχαστικό ύφος του, που έχει την ιδιότητα να κατανύσσει, ενώ παράλληλα αναδεικνύει τις ποιοτικές λεπτομέρειες του μέλους!
- Ο Αθανάσιος Παναγιωτίδης σπανίως μεταχειριζόταν βιβλίο, ακόμη και για το ποιητικό κείμενο. Γνώριζε, άλλωστε, άριστα το σύνολο της τρίτομης Μουσικής Συλλογής του Γεωργίου Πρωγάκη, καθώς και τα δύο βιβλία του Γεωργίου Ραιδεστηνού. Στο βίντεο ψάλλει εκ στήθους και αυτό τεκμαίρεται από πολλές εσωτερικές μαρτυρίες. Τέτοιες είναι η ελαφρά διαφοροποίηση στα σημεία αλλαγής των φθόγγων του ποιητικού κειμένου, χωρίς βέβαια να επηρεάζονται οι μουσικές θέσεις, και η κατάληξη του μέλους, που από λάθος τη συγχέει με αυτή του Ιδιομέλου «Χαλινούς». Το τελευταίο αυτό στοιχείο με προβλημάτισε στο αν θα έπρεπε να αναρτήσω το βίντεο ή αν εκθέτει τον ψάλλοντα. Με μια δεύτερη σκέψη, όμως, αποφάσισα πως κάθε άλλο παρά τον εκθέτει, αφού αποδεικνύει περίτρανα το γερό του μνημονικό, που διαφαίνεται στην απόδοση των λεπτομερειών ολοκλήρου του υπολοίπου μέλους, και στην ιδιαίτερη σιγουριά και άνεσή του στην εκτέλεση των μελών αυτών, για τα οποία ήταν και φημισμένος! Θα ήταν αμαρτία, άλλωστε, να παραμείνει μια τόσο διδακτική ερμηνεία στην αφάνεια!

Το κείμενο παρατίθεται από τον Α' τόμο της Μουσικής Συλλογής του Γεωργίου Πρωγάκη (1909), από τον οποίο διδάχτηκε ο Αθανάσιος Παναγιωτίδης τα εγκύκλια μαθήματα της εκκλησιαστικής μας μουσικής κατά τη διάρκεια της φοίτησής του στην Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης το διάστημα 1923 - 1928.

Στο ήρεμο αυτό ψάλσιμο του Παναγιωτίδη μπορούμε να παρατηρήσουμε καλύτερα κάποια ομοιότητα στο γενικότερο ύφος του με αυτό άλλων μαθητών του Ναυπλιώτου, όπως ο Αλέξανδρος Μουτάογλου. Μας διασώζει εδώ ο φίλος Νίκος Μάννης μια ιστορία που αναδεικνύει την ομοιότητα αυτή, όπως και το μεγαλείο των δύο ανδρών στην εκτέλεση των Ιδιομέλων του Ιακώβου Πρωτοψάλτου:

«Ο Μουτάογλου ήταν πολύ καλός φίλος με τον Παναγιωτίδη με τον οποίο μάλιστα έχουν και πολλά κοινά στο ύφος λόγω της καταλυτικής επίδρασης του Ιακώβου στο ψάλσιμό τους.
Κάποτε ο Χατζημάρκος είχε κανονίσει μία συνεστίαση στην οποία παραβρέθηκαν και οι δύο φίλοι. Αφού τραγούδησαν κάποιοι και είπαν διάφορα λέει ο Χατζημάρκος στον Παναγιωτίδη να τους πει κάτι. Τότε ο Παναγιωτίδης γυρίζει στον Μουτάογλου και του λέει: "Αλεκάκι τί λες να πούμε το "Έλαμψεν η χάρις";".Και το είπαν οι δυο τους με μια φωνή ολόκληρο και τότε οι άλλοι σίγησαν και δεν ξαναέψαλλε τίποτα άλλο κανείς εκείνη τη μέρα...»


 
Top