«...[εὑρήσητε/εὕρητε] ἀνάπαυσιν...» (Δοξαστικό Εσπερινού Δ΄ Κυριακής των Νηστειών)

...Ἀγαπήσατε τὸν Θεὸν καὶ εὑρήσετε χάριν αἰώνιον, μηδὲν προτιμήσητε τῆς ἀγάπης αὐτοῦ, ἵνα ὅταν ἔλθῃ ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ, εὑρήσητε/εὕρητε ἀνάπαυσιν μετὰ πάντων τῶν Ἁγιων..."

Το "Ευρήσητε" υπάρχει στα Τριώδια Βενετίας 1586, 1850, 1856, Ρώμης 1879. Το διορθώνει σε "Εύρητε" ο π. Κ. Παπαγιάννης στο "Ανθολόγιον", τόμ. Α΄σ. 964. Ἰσως να αναφέρει πηγή-κώδικα στις "Διορθώσεις" του στο Τριώδιο (δεν το έχω). Ποιό ευσταθεί;
 

neoklis

Νεοκλής Λευκόπουλος, Γενικός Συντονιστής
Το ευρίσκω έχει β΄αόριστο το "εύρον", οπότε η υποτακτική του β΄αορίστου θα πρέπει να είναι, κατά τον κανόνα, ευρ-ητε. Το ευρήσετε θα είχε νόημα αν υπήρχε και α΄αόριστος.
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Το "Ευρήσητε" υπάρχει στα Τριώδια Βενετίας 1586, 1850, 1856, Ρώμης 1879.
Καί Ἀ. Δ..

Το διορθώνει σε "Εύρητε" ο π. Κ. Παπαγιάννης στο "Ανθολόγιον", τόμ. Α΄σ. 964. Ἰσως να αναφέρει πηγή-κώδικα στις "Διορθώσεις" του στο Τριώδιο (δεν το έχω). Ποιό ευσταθεί;
Ἁπλῶς γράφει ὅτι δέν ὑπάρχει γραμματικός τύπος «εὑρήσητε» καί τό ὀρθό εἶναι «εὕρητε». Παραπέμπει μάλιστα στό αὐτό ἰδιόμελο τῆς 17ης Ἰανουαρίου στή λιτή (μέ δασεῖα π. Leo).


 

μάρκελλος

Μάρκελλος Πιράρ, Γενικός συντονιστής
Κι ὅμως, ὁ τύπος εὑρήσητε μαρτυρεῖται. Βλ. π.χ. τὴν Μεγάλη Κατήχηση τοῦ ἁγ. Θεοδώρου Στουδίτου, τὸ Σχόλιον εἰς τὸν Ἠσαΐαν τοῦ Εὐσεβίου, τὰ συγγράμματα τοῦ Νεοφύτου τοῦ Ἐγκλείστου ...
 
E

emakris

Guest
Γενικά, στα εκκλησιαστικά κείμενα συναντώνται κάποιες φορές τύποι που αποκλίνουν από τους καθιερωμένους στην αρχαία ελληνική γραμματεία. Ένα παράδειγμα που μελετούσα πρόσφατα: Το όνομα Ἰάσων στην αρχαία γραμματεία σχηματίζει γενική Ἰάσονος και κλητική Ἰᾶσον. Σε μεταγενέστερα όμως κείμενα, που αναφέρονται στον Άγιο Απόστολο Ιάσωνα (εκ των ευαγγελιστών της νήσου μας), οι αντίστοιχοι τύποι είναι Ἰάσωνος και Ἰάσων. Προφανώς κάποια πράγματα άλλαξαν στην πορεία.
 

paganus

Παλαιόν μέλι
Γενικά, στα εκκλησιαστικά κείμενα συναντώνται κάποιες φορές τύποι που αποκλίνουν από τους καθιερωμένους στην αρχαία ελληνική γραμματεία. Ένα παράδειγμα που μελετούσα πρόσφατα: Το όνομα Ἰάσων στην αρχαία γραμματεία σχηματίζει γενική Ἰάσονος και κλητική Ἰᾶσον. Σε μεταγενέστερα όμως κείμενα, που αναφέρονται στον Άγιο Απόστολο Ιάσωνα (εκ των ευαγγελιστών της νήσου μας), οι αντίστοιχοι τύποι είναι Ἰάσωνος και Ἰάσων. Προφανώς κάποια πράγματα άλλαξαν στην πορεία.

Ένα πολύ καλό κεφάλαιο που αναφέρεται σε αυτές τις αλλαγές έχει ο Μητσάκης στην Υμνογραφία του. Βλ. σχετικά:
Μητσάκης, Κ. (2010). Βυζαντινή Υμνογραφία. Aπό την εποχή της Καινής Διαθήκης έως την εικονομαχία. Αθήνα: Γρηγόρης.
 
E

emakris

Guest
Βρήκα και κάτι σε αρχαίο ελληνικό κείμενο, από τον Δημοσθένη.(σ.185):

Η ψηφιακή βιβλιοθήκη Thesaurus Linguae Graecae (που βασίζεται σε εγκυρότερες εκδόσεις), έχει το ίδιο απόσπασμα ως εξής:
...ἐὰν μὲν συμφέρονθ’ εὕρητε...
Μια αναζήτηση στην ίδια ψηφιακή βιβλιοθήκη για τον τύπο "εὑρήσητε" σε παραπέμπει αποκλειστικά σε μεταγενέστερους συγγραφείς, κυρίως εκκλησιαστικούς.
 

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Στο παλαιό, αλλά σημαντικό βιβλίο του A. Jannaris "An Historical Greek Grammar" (που μπορείτε να το κατεβάσετε από εδώ) αναφέρεται (στο παράρτημα ανωμάλων ρημάτων, 996.96) ότι στη Βυζαντινή περίοδο απαντά αόριστος α΄ "εὕρησα", προφανώς στα πλαίσια εκείνης της εξελικτικής τάσης που είχαμε ξαναπεριγράψει ακροθιγώς εδώ (και στην οποία αναφέρεται με άλλο παράδειγμα και ο κ. Μακρής):
πολλές φορές ορισμένοι εξελιγμένοι γλωσσικοί τύποι της μεταγενέστερης ελληνικής, που πιεστικές τάσεις του συστήματος τους ωθούσαν προς καθιέρωση (και ήταν βέβαια ήδη εν χρήσει στον προφορικό λόγο), απαντούν σποραδικά και σπερματικά ήδη σε γραπτά κείμενα.
Αυτό είναι πολύ εμφανέστερο βέβαια στα λιγότερο λόγια κείμενα (ένα από αυτά είναι η μετάφραση των εβδομήκοντα, όπου βλέπουμε π.χ. τύπους όπως ήλθοσαν) και τέτοια ομολογουμένως δεν είναι τα υμνογραφικά - όπου ο γλωσσικός συντηρητισμός είναι μεγάλος, ίσως εφάμιλλος ή καλύτερα σύστοιχος με αυτόν του πατερικού λόγου.

Τώρα, το γιατί σε ένα υμνογραφικό κείμενο, όπου "ο γλωσσικός συντηρητισμός είναι μεγάλος", απαντά ένας τέτοιος τύπος του προφορικού λόγου, δεν είναι εύκολο να απαντηθεί. Αν αγνοήσουμε την ολιγωρία και αποκλείσουμε την σκοπιμότητα της έμφασης (την οποία είχα υπαινιχθεί στην περίπτωση του ἐκθαμβεῖσαι), όπως επίσης, φυσικά, και τις μετρικές ανάγκες (τα κείμενα των ιαμβικών κανόνων παρέχουν σχετικά παραδείγματα), μια πιθανή εξήγηση είναι η αναλογική επίδραση του "εὑρήσετε χάριν αἰώνιον" που υπάρχει αμέσως πιο πριν.

ΥΓ Όλες οι παρατηρήσεις ισχύουν δεδομένου ότι πρόκειται για τη γνήσια γραφή, πράγμα για το οποίο οι ειδήμονες μόνο έχουν άποψη.
ΥΓ 2 Επικροτώ την παραπομπή στο έργο του Κ. Μητσάκη, που θεωρείται από τους πολύ καλούς γνώστες του αντικειμένου.
 
Last edited by a moderator:

paganus

Παλαιόν μέλι
Στο λεξικό των Liddell-Scott, Jones (Oxford: 1996, p. 729) μαρτυρείται τύπος α΄ αορίστου εὕρησα. Ως εκ τούτου και οι δύο υποτακτικές δικαιολογούνται απολύτως.
 
E

emakris

Guest
Στο λεξικό των Liddell-Scott, Jones (Oxford: 1996, p. 729) μαρτυρείται τύπος α΄ αορίστου εὕρησα. Ως εκ τούτου και οι δύο υποτακτικές δικαιολογούνται απολύτως.
Σύμφωνοι, αλλά ο τύπος χαρακτηρίζεται ως "later", ανήκων προφανώς στην ελληνιστική κοινή.
 

paganus

Παλαιόν μέλι
Σύμφωνοι, αλλά ο τύπος χαρακτηρίζεται ως "later", ανήκων προφανώς στην ελληνιστική κοινή.

Συμφωνώ: χαρακτηρίζεται later βλ. εδώ. Για τον συγγραφέα που παραδίδει τον τύπο εδώ. Πολύ κοντά χρονικά με τον Δημοσθένη, ο οποίος σε άλλο περιβάλλον καταγράφει επίσης τύπο α΄ αορίστου.
Θα είχε ενδιαφέρον -στον κλασικό φιλόλογο πλέον- η προέλευση του κειμένου της Λειψίας στον οποίο παραπέμπει ο κ. Νεοκλής στο #6. Ο εκδότης όμως δεν δίνει καμία πληροφορία για την παράδοση του κειμένου του.

Συγκεκριμένα πάνω στο θέμα μας ο Γ. Μπαμπινιώτης παρατηρεί ότι στην Ελληνιστική την κοινή "υπήρξε τάση προς τη δημιουργία κοινών καταλήξεων των παρελθοντικών δομών" Μπαμπινιώτης, Γ. (2002). Συνοπτική ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Αθήνα [χ.ε.]
 
Last edited:
Top