«Ἐπὶ τῶν ποταμῶν Βαβυλῶνος» (Κυριακές Απόκρεω και Τυρινής)

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Σας παραθέτω επίκαιρη ανάρτηση στο facebook.

🌿 «Ἐπὶ τῶν ποταμῶν Βαβυλῶνος» ~​
Στις «Ακυβέρνητες Πολιτείες» του Στρατή Τσίρκα υπάρχει η παρακάτω επιγραφή πριν την έναρξη του βιβλίου:​
«ΤΟ ΧΕΡΙ ΜΟΥ να ξεχαστεί ποτές μου αν σε ξεχάσω
Ιερουσαλήμ· η γλώσσα στο λαρύγγι μου ας κολλήσει
Αν δε θα σε στοχάζουμαι κι αν δε θα σε θυμιέμαι
Και μες στην τρέλα της Χαράς!».​
Είναι απόσπασμα του Ψαλμού 136 σε μετάφραση του Γιαννιώτη ποιητή Γιωσέφ Ελιγιά.​
Ο πολύ ποιητικός αυτός ψαλμός , που αποτυπώνει τον θρήνο των Εβραίων για την αιχμαλωσία τους από τους Βαβυλωνίους, στο πέρασμα των αιώνων έγινε κάτι σαν σύμβολο της νοσταλγίας για τη χαμένη πατρίδα. Γι' αυτό και ψάλλεται κατά παράδοση στην ορθόδοξη εκκλησία την τελευταία Κυριακή πριν τη Μ. Τεσσαρακοστή, την ημέρα δηλαδή που μνημονεύεται η εξορία των Πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο.​
Τον συναντούμε και προς το τέλος του Διαλόγου του Δ. Σολωμού, όταν ο Ποιητής λέει στον Σοφολογιώτατο τα εξής:​
[...] «Σύρε, λοιπόν, τριγύρισε την Ελλάδα, […] άμε να ‘βρης τους δυστυχέστατους Χιώτες, οι οποίοι παραδέρνουν εδώ κι εκεί, και όταν κουρασθούν κάθονται, ίσως, εις κανένα έρημο ακρογιάλι και ψάλλουν με λόγια δικά τους "επί τον ποταμόν Βαβυλώνος εκεί εκαθίσαμε και εκλαύσαμε"».
Και στην εισαγωγή των Επιστολών του Αδαμαντίου Κοραή (1838) ο εκδότης Ιάκωβος Ρώτας γράφει τα εξής για τον θάνατο του σπουδαίου αυτού Έλληνα στην «πεφιλημένη μεν γη των Παρισίων», αλλά μακριά από την «φιλτάτην πατρίδα»:​
«Ἦτον ὡς φαίνεται πεπρωμένον νὰ ἐκλείψῃ πάρωρα ὁ λαμπρὸς οὗτος φωστήρ, καὶ νὰ ἀφήσῃ τὴν φίλην του Ἑλλάδα εἰς λυπηρὸν καὶ ζοφερὸν πένθος! Τὸ προῃσθάνθη ὁ γενναῖος Κοραῆς, καὶ ὡς ἀποχαιρετῶν τὴν φίλην του Πατρίδα, ἐπρόφερε συχνὰ ἀπὸ στήθους, καὶ μὲ ψυχὴν γαληνιαίαν, τὸν ἑξῆς Ψαλμὸν 136 τοῡ Δαβίδ:
"Ἐπὶ τῶν ποταμῶν Βαβυλῶνος ἐκεῖ ἐκαθίσαμεν καὶ ἐκλαύσαμεν ἐν τῷ μνησθῆναι ἡμᾶς τῆς Σιών". [..]»
~​
(Παραθέτουμε το μεγαλύτερο τμήμα του ψαλμού μαζί με μια δική μας μεταφραστική προσέγγιση)​
1583021253133.png
 
Δεν θα ήταν άστοχο να προστεθεί δίπλα στις λογοτεχνικές αποτυπώσεις του απόηχου του ποιητικότατου αυτού ψαλμού και ο τρόπος που αποδόθηκε από τη μούσα του Βέρντι και την πένα του Σολέρα στο χορικό των εβραίων σκλάβων από την όπερα Ναβουχοδονόσωρ (Nabucco).

Αξιοπρόσεχτο είναι το γεγονός ότι σε μια μουσική γλώσσα με πολυφωνία και αρμονία κάθετης συνήχησης, ο συνθέτης προτιμά τη μονοφωνία για το μεγαλύτερο μέρος του χορικού αυτού, ως εργαλείου που αναδεικνύει τη μεγαλύτερη ίσως αισθητική ένταση, και καταφεύγει στην κάθετη συνήχηση μόνον στα τελευταία μέτρα.
 
Top