«τὴν μὲν Λείαν, πρᾶξιν ὡς πολύτεκνον· τὴν Ῥαχὴλ δέ, γνῶσιν ὡς πολύπονον» (Μ. Κανών, δ' ωδή)

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Στην δ΄ ωδή του Μ. Κανόνος ορισμένα τροπάρια, εξόχως συμβολικά αλλά και ποιητικά, αναφέρονται στην ιστορία του Ιακώβ με τις δύο γυναίκες του, τη Λεία και τη Ραχήλ. Επειδή ο Μ. Κανών συνήθως μας επιβάλλεται (αν δεν μας κουράζει και ψαλτικώς) με τον μεγάλο του όγκο περισσότερο, παρά με την τέχνη του, σκέφτηκα ότι καλό είναι να αναδειχθεί ένα μόνο από τα πολλά διαμάντια του -τα οποία είναι κρυμμένα, πιστέψτε με, σε κάθε ωδή. Κομμάτια σπουδαίας ποίησης.

Σύμφωνα με τη βιβλική διήγηση ο Ιακώβ αγάπησε σφόδρα τη Ραχήλ και γι' αυτό ήλθε σε συμφωνία με τον πατέρα της, κατά το έθος της εποχής, να του δουλέψει 7 έτη, για να την πάρει γυναίκα του. Όταν όμως συμπληρώθηκαν τα 7 έτη, ο πατέρας της αντί για τη Ραχήλ του έδωσε την αδελφή της, Λεία, που ήταν ασθενής στην όραση και άσχημη (Γεν. 29,17 , οἱ δὲ ὀφθαλμοὶ Λείας ἀσθενεῖς, Ῥαχὴλ δὲ ἦν καλὴ τῷ εἴδει καὶ ὡραία τῇ ὄψει σφόδρα) με τη δικαιολογία ότι στον τόπο τους δεν έδιναν τη νεότερη σε γάμο, αν δεν είχε παντρευτεί η μεγαλύτερη. Το αποτέλεσμα ήταν ότι για να αποκτήσει την πολυπόθητη Ραχήλ ο Ιακώβ αναγκάστηκε να εργαστεί άλλα 7 έτη.

Ο Θεός όμως, που είδε ότι ο Ιακώβ δεν αγαπούσε τη Λεία, έδωσε σε αυτήν πολλά παιδιά, ενώ τη Ραχήλ την άφησε στείρα (Γεν. 29,31 Ἰδὼν δὲ Κύριος ὁ Θεὸς ὅτι μισεῖται Λεία, ἤνοιξεν τὴν μήτραν αὐτῆς· Ῥαχὴλ δὲ ἦν στεῖρα.). Έτσι, η μεν Λεία ήταν άχαρη αλλά πολύτεκνος, ενώ η Ραχήλ χαριτωμένη αλλά πολύπονος (επειδή ο Ιακώβ έκανε μεγάλο αγώνα για να την αποκτήσει).

Ο Ανδρέας Κρήτης βλέπει στις δύο γυναίκες μια πνευματική υποτύπωση της πράξης και τη θεωρίας, που η μία συμπληρώνει την άλλη, και που καμία δεν μπορεί να σταθεί χωρίς την άλλη.
Παραθέτω τα σχετικά τρία συνεχόμενα τροπάρια της δ΄ ωδής, τα οποία μπορούν να σταθούν και αυτοτελώς ως ένα άρτιο μικρό ποίημα, που συνδυάζει λυρισμό και διδακτισμό.


ΤΟΝ ΚΑΥΣΩΝΑ τῆς ἡμέρας,
ὑπέμεινε δι' ἔνδειαν ὁ Πατριάρχης
καὶ τὸν παγετὸν τῆς νυκτὸς ἤνεγκε,
καθ' ἡμέραν κλέμματα ποιούμενος,
ποιμαίνων, πυκτεύων,
δουλεύων, ἵνα τὰς δύο,
γυναῖκας εἰσαγάγηται.
ΓΥΝΑΙΚΑΣ μοι δύο νόει,
τὴν πρᾶξίν τε καὶ τὴν γνῶσιν ἐν θεωρίᾳ,
τὴν μὲν Λείαν, πρᾶξιν ὡς πολύτεκνον·
τὴν Ῥαχὴλ δέ, γνῶσιν ὡς πολύπονον·
καὶ γὰρ ἄνευ πόνων,
οὐ πρᾶξις, οὐ θεωρία,
ψυχὴ κατορθωθήσεται.
ΓΡΗΓΟΡΗΣΟΝ, ὦ ψυχή μου,
ἀρίστευσον ὡς ὁ μέγας ἐν Πατριάρχαις,
ἵνα κτήσῃ πρᾶξιν μετὰ γνώσεως,
ἵνα χρηματίσῃς νοῦς ὁρῶν τὸν Θεόν,
καὶ φθάσῃς τὸν ἄδυτον
γνόφον ἐν θεωρίᾳ,
καὶ γένῃ μεγαλέμπορος
 
Top