[Ερώτηση] «Τον Δεσπότην και Αρχιερέα» ή «Πολυχρόνιον» στο τέλος της Θείας Λειτουργίας

[π. Μάξιμος]

Στὸν 14ο αἰ. πάντως ὁ ψευδο-Κωδινὸς ἀναφέρει στὴν περίπτωση χειροτονίας νέου πατριάρχου πολυχρονισμό πρὸς αὐτὸν (πιθανῶς).

Καλῶς σημειώνεις τό «πιθανῶς», ἀγαπητέ Δομέστικε, καθ᾿ ὅσον ἡ πρώτη σου ὑπογράμμιση σαφῶς ἀναφέρεται στόν βασιλέα. Σήμερα γνωρίζουμε αὐτή τήν πρακτική ἀπό τήν χειροτονία ἐπισκόπου. Πρόκειται γιά τήν «πρόβλησιν» πού γίνεται πρό τῆς ἐνάρξεως τῆς θ. λειτουργίας καί στό τέλος τῆς μ. δοξολογίας, ὅπου ὁ μέλλων χειροτονηθῆναι «ὑπόψηφος ἔτι ὢν», προβάλλεται ὑπό τοῦ προεξάρχοντος, πατριάρχου ἤ ἀρχιεπισκόπου. Ὁ «πολυχρονισμός» ἀφορᾶ στόν προεξάρχοντα (σήμερα «εἰς πολλά ἔτη» ἀργό), στό κείμενό σου σαφῶς στόν βασιλέα.
Ἡ δεύτερη ὑπογράμμισή σου ἀφορᾶ στίς φῆμες ἀμφοτέρων (βασιλέως - πατριάρχου).

 

[domesticus]

Παρόμοιο ἀπόσπασμα στὸ κείμενο τοῦ ψευδο-Σφραντζῆ (π. 1560 ὁ χρόνος συγγραφῆς) ποὺ ἀπηχεῖ τὴν παράδοση στὰ τέλη τοῦ 15ου αἰώνα. Μαζὶ καὶ κάποιες ψαλτικὲς πληροφορίες.

V.
Grecu, 
Georgios
 Sphrantzes,
 Τὰ καθ᾿ ἑαυτὸν καί τινα γεγονότα ἐν τῷ χρόνῳ τῆς ζωῆς αὐτοῦ,
 1401-1477,
 cum
 Pseudo-Phrantzes
 in
 appendice
 sive
 Macarii
 Melissenis
 Chronicon,
 Bucharest
1966), σ. 448:
Προϋπῆρχε δὲ καὶ τάξις καὶ συνήθεια τοῖς βασιλεῦσι Χριστιανοῖς, ἵνα δωροποιῶσι τῷ χειροτονηθέντι πατριάρχῃ νεωστὶ δεκανίκιον χρυσοῦν μετὰ λίθων πολυτίμων καὶ μαργάρων ἐγκεκοσμημένον καὶ ἵππον ἐκλεκτὸν ἐκ τῶν βασιλικῶν μετὰ ἐφιππίου καὶ ἐφεστρίδος βασιλικῆς ἐγκεκοσμημένον πολυτελῶς καὶ μετὰ χασδίου λευκοῦ καὶ χρυσοῦ σκεπόμενος ἦν ὁ ἵππος. Καὶ ἐκ τοῦ παλατίου τοῦ βασιλικοῦ μετὰ πάσης τῆς συγκλήτου ἐξερχόμενος ὁ πατριάρχης καὶ εὐφημούμενος ἐν τῷ πατριαρχείῳ ἐπανέστρεφεν. Καὶ ἡ χειροτονεία ἐγένετο παρὰ τῶν ἀρχιερέων, ὡς τάξις καὶ νόμος ἦν. Ἐλάμβανε δὲ ὁ μέλλων γενέσθαι πατριάρχης ἐκ τῶν τοῦ βασιλέως χειρῶν τὸ δεκανίκιον τοιουτοτρόπως καθεζομένου τοῦ βασιλέως ἐπὶ τοῦ βασιλικοῦ δίφρου καὶ πᾶσα ἡ σύγκλητος ἱστάμενοι ἀσκεπεῖς καὶ ὀρθοί, καὶ ὁ μέγας πρωτοπαπᾶς τοῦ παλατίου ἐποίει "Εὐλογητόν", εἶτα καὶ μικρὰν ἐκτενήν καὶ ὁ μέγας δομέστικος ἔψαλλε τὸ "ὅπου γὰρ βασιλέως παρουσία" καὶ τὰ ἑξῆς, εἶτα τὸ "δόξα" ὁ λαμπαδάριος ἐκ τοῦ ἑτέρου χοροῦ καὶ νῦν τὸ "ὁ βασιλεὺς τῶν οὐρανῶν" καὶ τὰ ἑξῆς. Μετὰ δὲ τέλος τοῦ τροπαρίου, ὁ βασιλεὺς ἀνιστάμενος, ἔχων ἐπὶ τὴν δεξιὰν τὸ δεκανίκιον, ὁ δὲ ὑποψήφιος ἐρχόμενος καὶ ἐκ τοῦ ἑνὸς μέρους αὐτοῦ ὁ Καισαρείας, ἐκ δὲ τοῦ δευτέρου ὁ Ἡρακλείας μητροπολίτης, καὶ ποιεῖ πρὸς πάντας μετανοίας τρεῖς, εἶτα προσέρχεται τῷ βασιλεῖ καὶ ἐνώπιον τούτου ποιεῖ τὴν προσήκουσαν αὐτῷ προσκύνησιν. Καὶ ὁ βασιλεὺς τὸ δεκανίκιον ὀλίγον ὑψῶν ἔλεγεν "Ἡ ἁγία τριὰς ἡ τὴν ἐμοὶ βασιλείαν δωρησαμένη προχειρίζεταί σε εἰς πατριάρχην νέας Ῥώμης." Καὶ οὕτως ἐκ τῶν βασιλικῶν χειρῶν ὁ πατριάρχης ἐλάμβανε τὴν ἐξουσίαν καὶ τὴν εὐχαριστίαν τῷ βασιλεῖ ἐδίδου. Εἶτα οἱ χοροὶ ἔψαλλον τὸ "εἰς πολλὰ ἔτη δέσποτα" ἐκ τρίτου καὶ ἀπόλυσιν. Καὶ ὁ πατριάρχης κατερχόμενος μετὰ λαμπάδων ἐπὶ τὰ διβάβουλα, εὑρίσκων τὸν ἵππον ἡτοιμασμένον ἀνέβαινεν ἐπ᾽ αὐτόν.

 

[petrosgrc]

Ωραία όλα αυτά και ενδιαφέροντα, αλλά θα ήθελα να μάθω πώς τεκμηριώνεται ότι η εισαγωγή τους οδήγησε στην απαξίωση του επισκοπικού λειτουργήματος όπως ο κ. Θεοδωράκης υποστηρίζει. Μπορεί κάποιος να μου δώσει μια απάντηση;

 

[domesticus]

Ωραία όλα αυτά και ενδιαφέροντα, αλλά θα ήθελα να μάθω πώς τεκμηριώνεται ότι η εισαγωγή τους οδήγησε στην απαξίωση του επισκοπικού λειτουργήματος όπως ο κ. Θεοδωράκης υποστηρίζει. Μπορεί κάποιος να μου δώσει μια απάντηση;

Κάτι ἴσως σχετικὸ ἐδῶ, στὸ πρῶτο συνημμένο

 

[π. Μάξιμος]

... η εισαγωγή τους οδήγησε στην απαξίωση του επισκοπικού λειτουργήματος όπως ο κ. Θεοδωράκης υποστηρίζει.

Ποῦ τό εἶπε αὐτό;
Νομίζω ὅτι κανείς δέν ἔχει ἀντιληφθεῖ τί θέλεις νά πεῖς μέ τίς διαφορετικές ἐρωτήσεις πού ἔχεις ὑποβάλλει, τό μόνο πού ἀντιλαμβάνομαι (καί ἀπό ἄλλες φορές) —καί λυπᾶμαι— εἶναι μία ἀνεπίτρεπτη ἐπιθετικότητα καί προσβολή τῆς ἐποικοδομητικῆς παρουσίας στό φόρουμ τοῦ κ. Θεοδωράκη, στήν ὁποία ἔχεις μείνει μόνος σου.

 

[petrosgrc]

Ἄν ἡ λατρεία μας ἀπαλλασσόταν ἀπὸ τὶς βασιλικές - κοσμικὲς ἐπευφημίες («Εἰς πολλὰ ἔτη...» κ.λ.π.), θὰ ἀναγνωριζόταν εὐκολότερα ὡς τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, ἔχοντας ἡλικία νὰ λέγει «ὃ δὲ ποιῶ, καὶ ποιήσω, ἵνα ἐκκόψω τὴν ἀφορμὴν τῶν θελόντων ἀφορμήν» (Β' Κρ. ια', 12).

Ποῦ τό εἶπε αὐτό;
Νομίζω ὅτι κανείς δέν ἔχει ἀντιληφθεῖ τί θέλεις νά πεῖς μέ τίς διαφορετικές ἐρωτήσεις πού ἔχεις ὑποβάλλει, τό μόνο πού ἀντιλαμβάνομαι (καί ἀπό ἄλλες φορές) —καί λυπᾶμαι— εἶναι μία ἀνεπίτρεπτη ἐπιθετικότητα καί προσβολή τῆς ἐποικοδομητικῆς παρουσίας στό φόρουμ τοῦ κ. Θεοδωράκη, στήν ὁποία ἔχεις μείνει μόνος σου.

Δεν ξέρω αν το μήνυμα του κ. Θεοδωράκη εννοούσε κάτι διαφορετικό από αυτό το οποία είπα... Δεν ξέρω επίσης με ποιά λογική γίνεται προσπάθεια εκ μέρους μου να απαξιώσω το συγκεκριμένο μέλος επειδή τυχαίνει κάποιες φορές να διαφωνώ με τα λεγόμενά του και να κάνω το λάθος να εκφέρω αυτήν την διαφωνία δημοσίως. Μήπως έχω αγνοήσει την συνεισφορά και δεν τον έχω ευχαριστήσει για τα ενδιαφέροντα μηνύματά του; Τέλος πάντων, εξακολουθώ να μην παίρνω απάντηση στο ερώτημά μου από τον κ. Θοεδωράκη. Αναμένω...

Υ.Γ. Υπήρξαν πάντως θέματα στα οποία (αν θυμάμαι καλά) έχω έρθει σε αντιπαράθεση με τις θέσεις του κ. Θεοδωράκη (με τις θέσεις, όχι με το πρόσωπο) και έχω βρει αρκετά μέλη καθ'όλα σεβαστα που συμφωνούσαν μαζί μου. Να σας θυμίσω το θέμα με την διάταξη της Θ. Λειτουργίας που μας είχε παραθέσει μια φορά ο Μ. Θεοδωράκης; Υπάρχουν και άλλες τέτοιες περιπτώσεις...

Ευλόγησον...

 

[π. Μάξιμος]

Δεν ξέρω αν το μήνυμα του κ. Θεοδωράκη εννοούσε κάτι διαφορετικό από αυτό το οποία είπα... Δεν ξέρω επίσης με ποιά λογική γίνεται προσπάθεια εκ μέρους μου να απαξιώσω το συγκεκριμένο μέλος επειδή τυχαίνει κάποιες φορές να διαφωνώ με τα λεγόμενά του και να κάνω το λάθος να εκφέρω αυτήν την διαφωνία δημοσίως. Μήπως έχω αγνοήσει την συνεισφορά και δεν τον έχω ευχαριστήσει για τα ενδιαφέροντα μηνύματά του; Τέλος πάντων, εξακολουθώ να μην παίρνω απάντηση στο ερώτημά μου από τον κ. Θεοδωράκη. Αναμένω...

Ευλόγησον...

Ἐντάξει Πέτρο.
Εὐλογητός ὁ Θεός!

Τό χωρίο πού παραθέτει εἶναι μιά προτροπή τοῦ Ἀπ. Παύλου «νά μή δίνουμε ἀφορμή, σ᾿ ἐκείνους πού γυρεύουν ἀφορμή».
Ἀκόμη καί στό Ψαλτολόγιον, σέ συγκεκριμένες ἤ ὄχι συζητήσεις, ἔχουν σχολιασθεῖ δυσμενῶς τά κατάλοιπα τῆς βασιλικῆς/δεσποτικῆς τάξεως/ἐξουσίας στήν ἀρχιερατική χοροστασία καί λειτουργία, ἀμφίεση, ἐπευφημίες, «δέσποτα» κ.λπ.. Ὡς παλαιό μέλος τά ἔχεις παρακολουθήσει.
Δέν εἶπε ὅτι «οι Επίσκοποι δεν κάνουν σωστά την δουλειά τους». Ἐπίσης «οἱ ἅγιες σύγχρονες μορφές» μᾶλλον δέν ἀσχολοῦνται...

Καί τό Υ.Γ. εἶδα...

 

[Shota]

Θα προσθέτω ότι σύμφωνα με το ΤΑΣ ο πολυχρονισμός του ηγουμενου (το γνωστό «Πολυχρόνιον ποιησαι») γίνεται τη παραμονή των Χριστουγέννων.

 

[π. Μάξιμος]

Θα προσθέτω ότι σύμφωνα με το ΤΑΣ ο πολυχρονισμός του ηγουμενου (το γνωστό «Πολυχρόνιον ποιησαι») γίνεται τη παραμονή των Χριστουγέννων.

Καί στόν ἁγιασμό «τῇ παραμονῇ τῶν Φώτων» (κεφ. ιθ΄).
Ἐκτενῆ ὑποσημείωση γιά τήν παράθεσή σου ἔχει ὁ π. Δοσίθεος (ΤΑΣ 2010, ὑποσ. 26 τοῦ ις΄ κεφ.).

 

[Greekψαλτης]

Μιας και γινεται κουβεντα για τα πολυχρονια και ολα αυτα τα ωραια και πομπωδη που ''συναδουν πληρως'' με το εκκλησιαστικο φρονημα και τη ζωη της εκκλησιας ανα τους αιωνες, θα ηθελα να μου πει καποιος το λογο υπαρξης τους?? Για ολο το κοσμο ευχομαστε να ειναι καλα και υγιεις και στους Επισκοπους λεμε ''Εις πολλα ετη'' και αλλα σχετικα. Το πολυχρονιο τι εξυπηρετει στις μερες μας αν οχι τη διαθεση καποιων να κολακεψουν τον εκαστοτε Μητροπολιτη, ασχετα απο το αν εκεινος το επιθυμει ή οχι??
Ευχαριστω.

 

[π Προκόπιος]

χαιρετε ναι μεν δεν ειναι σωστοι οι πολυχρονισμοι κ τα τοιατα ομωσ ασ ακουσει ο κοσμοσ δεν ειναι κ τοση μεγαλη αμαρτια .