Γιώργος Μ.
Γιώργος Μπάτζιος
(από εδώ)
Έτσι ονομάζονται οι Απόστολοι σε μια από τις πιο εκφραστικές περιγραφές του Μυστικού δείπνου (Κανόνας της Μεγ. Πέμπτης, ποίημα Κοσμά του Μελωδού)
Η λέξη δ͟α͟ι͟τ͟υ͟μ͟ώ͟ν (που επιβιώνει στο νεοελληνικό σ͟υ͟ν͟δ͟α͟ι͟τ͟υ͟μ͟ώ͟ν («προσκεκληµένος σε δείπνο, οµοτράπεζος») προέρχεται από σπάνια ελληνική λέξη που αναφέρεται στο κοινό γεύμα, τη λ. ͟δ͟α͟ι͟τ͟ύ͟ς͟,͟ ͟-͟ύ͟ο͟ς. Η λέξη αυτή μόνο άπαξ απαντά ήδη στον Όμηρο (Ἰλ. 22, 496: ἐ͟κ͟ ͟δ͟α͟ι͟τ͟ύ͟ο͟ς͟ ͟ἐ͟σ͟τ͟υ͟φ͟έ͟λ͟ι͟ξ͟ε͟ (=τον έδιωξε από την τράπεζα).
Καθώς όμως η λ. προέρχεται από το δ͟α͟ί͟ω͟ ͟/͟ ͟-͟ο͟µ͟α͟ι «κόβω, διανέµω», με περισσότερη ακρίβεια θα λέγαμε ότι αρχικά σήμαινε το γεύμα στο οποίο κάποιος μοιράζει τα εδέσματα και όλοι μαζί τρώνε. Ο άξονας της σημασίας της δεν είναι τόσο η «βρώση» καθ’ εαυτήν, όσο το «μοίρασμα». Έτσι και δ͟α͟ι͟τ͟υ͟μ͟ό͟ν͟ε͟ς είναι αυτοί που τρώνε μαζί το φαγητό που κάποιος μοιράζει
Το πώς η έννοια του μοιράσματος είναι η βασική εδώ φαίνεται και από την ομόρριζη λέξη δ͟α͟ί͟μ͟ω͟ν, αρχικώς η θεότητα που «μοιράζει, κατανέμει» τη μοίρα (μόνο όταν η σημασία της λέξης ευρύνθηκε ώστε να σημαίνει γενικά τη μοίρα προέκυψαν τα πάμπολλα σύνθετα της λέξης, όπως ε͟υ͟δ͟α͟ί͟μ͟ω͟ν͟,͟ ͟δ͟ε͟ι͟σ͟ι͟δ͟α͟ί͟μ͟ω͟ν͟,͟ ͟κ͟α͟κ͟ο͟δ͟α͟ί͟μ͟ω͟ν͟,͟ ͟δ͟υ͟σ͟δ͟α͟ί͟μ͟ω͟ν κ.λπ. ). Επίσης, φαίνεται στη λ. π͟α͟ν͟δ͟α͟ι͟σ͟ί͟α, το συμπόσιο, η ευωχία όπου παρατίθενται, μοιράζονται όλων των ειδών τα φαγητά.
Συνεπώς, «δαιτυμόνες μακαριστοί» δεν είναι απλώς οι ομοτράπεζοι, αλλά οι συμμετέχοντες σε γεύμα όπου ο Χριστός μοιράζει ο ίδιος φαγητό και ποτό με τον τρόπο που περιγράφεται στους ευαγγελιστές:
Όπως λέγεται και στην Θ΄ωδή του ίδιου κανόνος, ο Μυστικός δείπνος και έκτοτε η κάθε Θεία Ευχαριστία, είναι η «αθάνατος τράπεζα» και «ξενία δεσποτική» που παραθέτει ο Χριστός, μοιράζοντας ως φαγητό και ποτό τον ίδιο τον εαυτό του.
Έτσι ονομάζονται οι Απόστολοι σε μια από τις πιο εκφραστικές περιγραφές του Μυστικού δείπνου (Κανόνας της Μεγ. Πέμπτης, ποίημα Κοσμά του Μελωδού)
«Οἱ δαιτυμόνες οἱ μακαριστοί,
ἐν τῇ Σιὼν τῷ Λόγῳ προσκαρτερήσαντες,
οἱ Ἀπόστολοι παρείποντο, τῷ Ποιμένι ὡς ἄρνες· […]»
Η λέξη δ͟α͟ι͟τ͟υ͟μ͟ώ͟ν (που επιβιώνει στο νεοελληνικό σ͟υ͟ν͟δ͟α͟ι͟τ͟υ͟μ͟ώ͟ν («προσκεκληµένος σε δείπνο, οµοτράπεζος») προέρχεται από σπάνια ελληνική λέξη που αναφέρεται στο κοινό γεύμα, τη λ. ͟δ͟α͟ι͟τ͟ύ͟ς͟,͟ ͟-͟ύ͟ο͟ς. Η λέξη αυτή μόνο άπαξ απαντά ήδη στον Όμηρο (Ἰλ. 22, 496: ἐ͟κ͟ ͟δ͟α͟ι͟τ͟ύ͟ο͟ς͟ ͟ἐ͟σ͟τ͟υ͟φ͟έ͟λ͟ι͟ξ͟ε͟ (=τον έδιωξε από την τράπεζα).
Καθώς όμως η λ. προέρχεται από το δ͟α͟ί͟ω͟ ͟/͟ ͟-͟ο͟µ͟α͟ι «κόβω, διανέµω», με περισσότερη ακρίβεια θα λέγαμε ότι αρχικά σήμαινε το γεύμα στο οποίο κάποιος μοιράζει τα εδέσματα και όλοι μαζί τρώνε. Ο άξονας της σημασίας της δεν είναι τόσο η «βρώση» καθ’ εαυτήν, όσο το «μοίρασμα». Έτσι και δ͟α͟ι͟τ͟υ͟μ͟ό͟ν͟ε͟ς είναι αυτοί που τρώνε μαζί το φαγητό που κάποιος μοιράζει
Το πώς η έννοια του μοιράσματος είναι η βασική εδώ φαίνεται και από την ομόρριζη λέξη δ͟α͟ί͟μ͟ω͟ν, αρχικώς η θεότητα που «μοιράζει, κατανέμει» τη μοίρα (μόνο όταν η σημασία της λέξης ευρύνθηκε ώστε να σημαίνει γενικά τη μοίρα προέκυψαν τα πάμπολλα σύνθετα της λέξης, όπως ε͟υ͟δ͟α͟ί͟μ͟ω͟ν͟,͟ ͟δ͟ε͟ι͟σ͟ι͟δ͟α͟ί͟μ͟ω͟ν͟,͟ ͟κ͟α͟κ͟ο͟δ͟α͟ί͟μ͟ω͟ν͟,͟ ͟δ͟υ͟σ͟δ͟α͟ί͟μ͟ω͟ν κ.λπ. ). Επίσης, φαίνεται στη λ. π͟α͟ν͟δ͟α͟ι͟σ͟ί͟α, το συμπόσιο, η ευωχία όπου παρατίθενται, μοιράζονται όλων των ειδών τα φαγητά.
Συνεπώς, «δαιτυμόνες μακαριστοί» δεν είναι απλώς οι ομοτράπεζοι, αλλά οι συμμετέχοντες σε γεύμα όπου ο Χριστός μοιράζει ο ίδιος φαγητό και ποτό με τον τρόπο που περιγράφεται στους ευαγγελιστές:
~Ματθ. 26. 26-27, Ἐσθιόντων δὲ αὐτῶν λαβὼν ὁ Ἰησοῦς τὸν ἄρτον καὶ εὐχαριστήσας ἔκλασε καὶ ἐ δ ί δ ο υ τοῖς μαθηταῖς καὶ εἶπε· λάβετε φάγετε· τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου·καὶ λαβὼν τὸ πο-τήριον καὶ εὐχαριστήσας ἔ δ ω κ ε ν αὐτοῖς λέγων· πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες.
Όπως λέγεται και στην Θ΄ωδή του ίδιου κανόνος, ο Μυστικός δείπνος και έκτοτε η κάθε Θεία Ευχαριστία, είναι η «αθάνατος τράπεζα» και «ξενία δεσποτική» που παραθέτει ο Χριστός, μοιράζοντας ως φαγητό και ποτό τον ίδιο τον εαυτό του.
