Δὲν γνωρίζω τὸ θέμα οὔτε τὴν ὑμνογραφία ἀλλὰ ἁπλῶς παραθέτω κάποιες σκέψεις ποὺ μποροῦν νὰ φανοῦν χρήσιμες ἐκ τῆς ἱστορίας τῆς τέχνης καὶ τῆς φιλολογίας. Τὸ θέμα ποὺ συζητᾶτε μοιάζει πάρα πολὺ μὲ τὸ πρόβλημα τοῦ οὐμανισμοῦ, δηλαδὴ τὴν συστηματικὴ καλλιέργεια τῆς ἀρχαιογνωσίας ποὺ ἄρχισε γιὰ τὰ καθημὰς στὸ ὕστερο Βυζάντιο καὶ τρόπον τινὰ σταμάτησε ἐκεῖ. Φἐρνω γιὰ παράδειγμα τὴν ζωγραφική. Ἑκεῖ βρέθηκε ἀπὸ τὸν μεσαίωνα μιὰ φόρμουλα ποὺ βαστιέται μεχρι σήμερα: μιὰ ἱερὴ εἰκόνα πρέπει, σὲ συμφωνία μὲ τὸ δόγμα, νὰ ἀκολουθεῖ κάποιους κανόνες ποὺ θὰ κάνουν τὰ ἀναπαριστώμενα ἄυλα, πνευματικά. Ὅταν ἔρχεται ἕνα καινούργιο στοιχεῖο, λ.χ. ἕνας ἅγιος ποὺ φοροῦσε παντελόνια, ἡ λύση εἶναι συμβατικὰ νὰ τὸν ζωγραφίζεις μὲ χιτώνα καὶ νὰ προσθέτεις μιὰ λεπτομέρεια ἐξίσου συμβατικὴ ποὺ χαρακτηρίζει τὸν ἄγιο εἰδικά, λχ. μπορεῖ ἂν ἦταν ὁ Ἅγιος μικροβιολόγος νὰ κρατάει μικροσκόπιο, ἀλλὰ κατὰ τὰ ἄλλα ὅλα τὰ ὑπόλοιπα πρέπει νὰ ἀνήκουν σὲ ἕνα τυποποιημένο στύλ αὐτὸ ποὺ ξέρουμε. Τώρα διαφωνίες γιὰ τὸ ἅν πρέπει νὰ ἐπικρατεῖ ὁ λόγος, ἢ ἡ μουσική, φαντάζομαι ὑπῆρχαν ἀπὸ πᾶντα. Τὸ θέμα ποὺ συζητᾶτε ὅμως ἔχει την μυρωδιὰ τοῦ οὐμανισμοῦ, δηλαδὴ τὴν προσπάθεια ἀποκατάστασης φθαρμένων κειμένων. Αὐτὸ εἶναι, ἴσως, τὸ νεωτερικὸ στοιχεῖο ποὺ δημιουργεῖ ἀνισοῤῥοπία καὶ ἡ ἀνισοῥῥοπία νὰ ἐκφράζεται σὰν ἀνισοῤῥοπία μεταξὺ λόγου-νοήματος καὶ λόγου-στίχου, χωρὶς νὰ ὀφείλεται σὲ κανένα ἀπὸ τα δύο. Ἡ ἀνισοῤῥοπία ἴσως ὀφείλεται στὴν σκέψη "κάποτε τὸ ἔλεγαν σωστά, σήμερα τὸ λέμε λάθος". Αὐτὴ εἶναι ἡ ἐπιφάνεια: στὸν πυρήνα βρίσκεται κάτι γνωστο καὶ μελετημένο καὶ πολὺ στενὰ συνυφασμένο μὲ τὸν οὐμανισμό, ὁ φοβος τῆς μουσικῆς, τοῦ ἐκμαυλιστικοῦ της χαρακτήρα, τοῦ ἀλλοιωτικοῦ, ἕνας φόβος ποὺ ἀνάγεται συνήθως στὸν Πλάτωνα. Ἕχω τὴν ἐντύπωση, χωρὶς βέβαια νὰ εἶμαι εἰδικός, ὅτι ἐκεῖνοι ποὺ κλίνουν περισσότερο στὸ ὅτι οἱ ἀλλοιώσεις οἱ ἐκ τῆς μουσικῆς ὁρμώμενες ποὺ δείχνουν νὰ ἀλλοιώνουν τὸ νόημα στὴν πραγματικότητα τὸ διασῴζουν, ἔχουν δίκιο. Διότι ἐδῷ δὲν ἔχουμε πλέον φιλολογία.
