Λόγος σύντομος περί χρήσεως ολισθηρών ορολογιών

ἄκουε πολλά λάλει καίρια

Βίας Ι σ. 65,7 (Diels-Kranz)
"Ο Αριστοτέλης της Βυζαντινής Μουσικολογίας", αφιερώνοντας τη ζωή του στη μελέτη και στην αναζήτηση "της μουσικής αλήθειας", που ως στόχο έχει "να ντύσει τον λόγο" βοηθώντας μ' αυτόν τον τρόπο τους πιστούς να επικοινωνήσουν βαθύτερα και ουσιαστικότερα, τόσο με τον εαυτό τους όσο και με τον Θεό, δεν απαριθμεί απλά της περιόδους της εξέλιξης της παρασημαντικής, αλλά προτρέπει και μάλιστα νυχθημερόν (κατά λέξη: "ημέρας και νυκτός") να προβούμε στα εργώδη και κοπιώδη που ήδη αναφέρθηκαν:

"Πώς θα αρθεί το μεσότοιχο; [...] Πέντε τουλάχιστον πράγματα βλέπω πως πρέπει να είναι τα μελήματά μας, ημέρας και νυκτός.

Πρώτο. εκμάθηση της σημειογραφίας της μέσης βυζαντινής περιόδου, δηλαδή απ'τον ιδ' βυζαντινό αιώνα και δώθε, της μεταβατικής εξηγητικής περιόδου του ιζ'-ιη' αιώνος και βέβαια της Νέας Μεθόδου, αλλά με συγκριτική διάθεση, για γνώση της αδιάσπαστης ψαλτικής παραδόσεως.

Δεύτερο. ερμηνευτική προσέγγιση της σημειογραφίας λίγο πριν και μετά την καθιέρωση της Νέας Μεθόδου αναλυτικής σημειογραφίας και επιβολής της με την μουσική τυπογραφία.

Τρίτο. συγγραφή νέων θεωρητικών βιβλίων με αποβολή κάθε μιμητισμού ευρωπαϊκής πρακτικής (σολφέζ και διαστήματα) και με ολική θεώρηση της θεωρίας της Ελληνικής Μουσικής. Παρεμφερώς εκπόνηση νέων σχεδίων διδασκαλίας της Ψαλτικής Τέχνης για οποιαδήποτε μορφή εκπαιδεύσεως.

Τέταρτο.
γνώση του πλούτου της χειρόγραφης παραδόσεως και επιστημονική-κριτική έκδοση των Απάντων των κυριωτέρων μελουργών στην πρωτότυπη συνοπτική και στην αναλυτική σημειογραφία της Νέας Μεθόδου, και επαναφορά σημαντικών παλαιών μελοποιημάτων στην λατρεία (Ιδιόμελα, Δοξολογίες, Χερουβικά, Κοινωνικά) καθώς και ισχυρών λατρευτικών τύπων που ατόνησαν, όπως τα Τυπικά στη Λειτουργία, το Αλληλουιάριο μετά την αποστολική περικοπή -για τον καιρό της θυμιάσεως, το κήρυγμα μετά το ευαγγελικό ανάγνωσμα-, για να μένει καιρός για την ψαλμώδηση του τακτού Κοινωνικού, που θα συνεχίζει και κατά τη θεία Μετάληψη, που πρέπει να γίνεται στον καιρό της κ.α.

Πέμπτο. ισχύς του Βυζαντινού Τελετουργικού (Γ' Νεαρά Ιουστινιανού και εξής) με όλους τους οφφικιάλλους στους Χορούς, δηλαδή, Μαΐστορα, α' ψάλτη, λαμπαδάριο, δομεστίκους, αναγνώστες, κανονάρχους, μονοφωνάρηδες και καλοφωνάρηδες, και βέβαια και παιδιά και απαραιτήτως Τυπικάρη - Εκκλησιάρχη, όπως ακόμα και τώρα σώζεται στον Άγιον Όρος. θα υπάρχει έτσι η με μέτρο και πάντως εύκαιρη εναλλαγή των μονοφωνάρηδων και του χορού των ψαλτών. Ο Τυπικάρης - Εκκλησιάρχης αποτελεί εγγύηση για την ομαλή και ορθή εκτέλεση των ακολουθιών πάντοτε. Με την φροντίδα του θα αναρτάται και θα κυκλοφορείται το πρόγραμμα της κάθε ακολουθίας με αναγραφή των συγκεκριμένων συνθέσεων, για μιαν εύκαιρη μουσική παιδαγωγία. για παράδειγμα "Δοξολογία,ήχος α', μέλος Ιακώβου Πρωτοψάλτου (πέθανε το 1800) - Χερουβικό, ήχος τρίτος, μέλος Γρηγορίου Πρωτοψάλτου (πέθανε τα Χριστούγεννα του 1821)" κ.τ.λ.

Παρεμφερές είναι και το θέμα της βυζαντινής ψαλτικής αμφιέσεως, η οποία θα πρέπει να είναι πολύχρωμη, όπως εμφαίνεται στις παντοίες εικονογραφήσεις των βυζαντινών ψαλτών, για να συνάδει η λαμπρή αμφίεση των ψαλτών - και η καθιερωμένη λαμπρή αμφίεση κατά τις ακολουθίες των κληρικών-, με την λαμπρή αναστάσιμη και δοξολογική πάντοτε ορθόδοξη ψαλμώδηση.

Επειδή οι απόψεις και σ' αυτό το θέμα, διίστανται ή μάλλον πολυΐστανται και μπορεί να αφιερώσουμε δεκάδες μηνύματα επί μηνυμάτων χωρίς να καταλήξουμε πουθενά, δεν νομίζω ότι πρέπει να το βασανίσουμε! Εξ' άλλου η τελική στόχευση είναι άλλη κι αυτός είναι μόνο ένας από τους πολλούς επιμέρους πρόδρομους στόχους.....

Στην μεθοδικώς συνεχόμενη προσπάθεια καλλιέργειας λανθασμένων εντυπώσεων που προκαλούν -πιθανώς- στους αναγνώστες μας διάφορες νεφελώδεις απόψεις συγκεκριμένου μέλους, ολισθαίνουσες στα όρια της εντάξεώς των στα ψαλτικά ευτράπελα, νομίζω αρμόζει μία σαφής και ξεκάθαρη απάντηση:

Α. Δεν υπάρχει κανένα μεσότοιχο. Η ψαλτική μουσική παράδοση παρουσιάζεται, παρά τις κατά τόπους διαφοροποιήσεις, με ορισμένα βασικά συνεκτικά χαρακτηριστικά και είναι, με αυτήν την έννοια, αδιάσπαστη και ενιαία (για την μελέτη της δε, κάθε ενδιαφερόμενος ανατρέχει με χαρά και ευγνωμοσύνη στην ενότητα Ηχογραφήσεις του Ψαλτολογίου για να βρει και ν' ακούσει τους γνήσιους πατριαρχικούς και αγιορείτες ψάλτες). Και επίσης, η σημειογραφία-μελοποιία της χωρίζεται από την βυζαντινή μουσικολογία και παλαιογραφία σε διάφορες περιόδους εξελίξεως. Λογική συνέπεια των παραπάνω, το

Β. Άνθρακας η ανακάλυψη θησαυρού τελικών, ημιτελικών και προημιτελικών στόχων (στους οποίους -να υποτεθεί- εντάσσεται η καθιέρωση σήμερα των παλαιών πολύχρωμων ψαλτικών φορεμάτων;).

Γ. Χρήση φράσεων όπως «αρχαία δύναμις της μουσικής», «ψαλτική αλήθεια» και, εν συνεχεία, διευκρίνιση-επεξήγησή των με παραθέσεις ονομάτων/απόψεων εξαιρέτων πανεπιστημιακών (αφού πρώτα προσαγορευθούν προσφωνούμενοι ως «επαΐοντες» (sic), ως αξιωματούχοι στον χώρο της... διοίκησης της Εκκλησίας ή αναβαπτισθούν με ιστορικά ονόματα από τον χώρο της αρχαίας φιλοσοφίας κ.λπ.) και ερμηνεία των κατά το δοκούν, γεννά δυστυχώς το ερώτημα τι προκαλείται περισσότερο∙ θόρυβος ή προσβολή.

Δ. Το ενδιαφέρον (σε οποιονδήποτε βαθμό και με οποιονδήποτε τρόπο) για:

● προς γνώσιν μελέτη του πέτρειου σημειογραφικού συστήματος αλλά και του παλαιότερου, και

● προς γνώσιν μελέτη του πλούτου της χειρόγραφης παραδόσεως και επιστημονική-κριτική έκδοση των απάντων των κυριότερων μελουργών στην πρωτότυπη συνοπτική και στην αναλυτική σημειογραφία της Νέας Μεθόδου

σε καμία περίπτωση δεν συνιστά υπηρεσία σε όψιμες γραφικές θεωρίες, ενίοτε ατυχώς ενδεδυμένες και με αγιογραφικά χωρία.


Καλή Σαρακοστή.
 
Last edited:
Top