«θεολογίας βυθὸν ἀνέλκει τὴν οἰκονομίαν» απόστιχα εσπερινού Κυριακής του Θωμά

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Σημειώνω έναν εσφαλμένο (νομίζω) χωρισμό σε επίκαιρο ύμνο, το τρίτο από τα απόστιχα Εσπερινού της Κυριακής του Θωμά (συγγνώμη αν έχει επισημανθεί). Δεν έχω πρόχειρα τώρα αρκετά μουσικά κείμενα, αλλά ξέρω ότι έτσι το έχει ο Καραμάνης και η Κυψέλη του Στεφάνου.

Ὢ τοῦ παραδόξου θαύματος! Ἰωάννης στήθει τοῦ Λόγου ἀνέπεσε,
Θωμᾶς δὲ τὴν πλευρὰν προσψηλαφῆσαι κατηξιώθη·
ἀλλ' ὁ μέν ἐκεῖθεν φρικτῶς θεολογίας βυθὸν ἀνέλκει τὴν οἰκονομίαν,
ὁ δέ ἠξίωται μυσταγωγῆσαι ἡμᾶς·

αντί

ἀλλ' ὁ μέν ἐκεῖθεν φρικτῶς θεολογίας βυθὸν ἀνέλκει
τὴν οἰκονομίαν, ὁ δέ, ἠξίωται μυσταγωγῆσαι ἡμᾶς·
 

Emmanouil Giannopoulos

Emmanouil Giannopoulos
Σημειώνω έναν εσφαλμένο (νομίζω) χωρισμό σε επίκαιρο ύμνο, το τρίτο από τα απόστιχα Εσπερινού της Κυριακής του Θωμά (συγγνώμη αν έχει επισημανθεί). Δεν έχω πρόχειρα τώρα αρκετά μουσικά κείμενα, αλλά ξέρω ότι έτσι το έχει ο Καραμάνης και η Κυψέλη του Στεφάνου.

Ὢ τοῦ παραδόξου θαύματος! Ἰωάννης στήθει τοῦ Λόγου ἀνέπεσε,
Θωμᾶς δὲ τὴν πλευρὰν προσψηλαφῆσαι κατηξιώθη·
ἀλλ' ὁ μέν ἐκεῖθεν φρικτῶς θεολογίας βυθὸν ἀνέλκει τὴν οἰκονομίαν,
ὁ δέ ἠξίωται μυσταγωγῆσαι ἡμᾶς·

αντί

ἀλλ' ὁ μέν ἐκεῖθεν φρικτῶς θεολογίας βυθὸν ἀνέλκει
τὴν οἰκονομίαν, ὁ δέ, ἠξίωται μυσταγωγῆσαι ἡμᾶς·

Όλες οι γνωστές εκδόσεις το έχουν λάθος χωρισμένο (1831 Μανουήλ, 1886 Κηλτζανίδης, 1857 Νικόλαος Σμύρνης, 1882 Στέφανος, 1886 Ραιδεστηνός, 1895 Νικόλαος Σμύρνης, 1935 Φαρλέκας, 1972 Θεοδοσόπουλος, 1973 Καραμάνης, 1984 Γ. Σύρκας, 1988 Λ. Πετρίδης, 1991 Δεβρελής). Έως τώρα η μοναδική σωστή μελοποίηση είναι του π. Κων/νου 1997-έκδ. 2005.
βλ. συνημμένο
 

Attachments

  • Πεντηκοστάριον 2005, s. 162.pdf
    85.7 KB · Views: 36

Κων/νος Βαγενάς

Κωνσταντίνος
Όλες οι γνωστές εκδόσεις το έχουν λάθος χωρισμένο (1831 Μανουήλ, 1886 Κηλτζανίδης, 1857 Νικόλαος Σμύρνης, 1882 Στέφανος, 1886 Ραιδεστηνός, 1895 Νικόλαος Σμύρνης, 1935 Φαρλέκας, 1972 Θεοδοσόπουλος, 1973 Καραμάνης, 1984 Γ. Σύρκας, 1988 Λ. Πετρίδης, 1991 Δεβρελής). Έως τώρα η μοναδική σωστή μελοποίηση είναι του π. Κων/νου 1997-έκδ. 2005.

Και του Σακελλαρίδη περίπου έναν αιώνα πριν (Πεντηκοστάριον, Αθήνα 1903, σ. 29).
 

neoklis

Νεοκλής Λευκόπουλος, Γενικός Συντονιστής

Attachments

  • Ω του παραδόξου ... (του Θωμά) Ι. Θ. Σακελλαρίδου (Πεντηκοσταρι1.jpg
    285.6 KB · Views: 26

Emmanouil Giannopoulos

Emmanouil Giannopoulos
Βλέπω ότι ο Σακελλαρίδης τα έχει σε λέγετο. Μετά την αργοσύντομη μελοποίησή τους, τα παραθέτει και σε σύντομη και ο π. Κων/νος.
Βλ. συνημμένο.
 

Attachments

  • Πεντηκοστάριον 2005, s. 164.pdf
    84.1 KB · Views: 18

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Πρόκειται γιά προσόμοια;​
Ενδιαφέρουσα ερώτηση, πάτερ. Από όσο μπορώ να καταλάβω (χωρίς να είμαι ο πιο ειδικός), ενώ δεν αποτελούν πρόλογο για κανένα γνωστό ύμνο (ειδικά σε αυτόν τον ήχο), ωστόσο το ρυθμοτονικό σχέδιο και των τριών σχεδόν ταυτίζεται. Σαν να είναι μια κλειστή ομάδα προσομοίων.

Παραθέτω χαρακτηριστικά:

1) Ὢ τοῦ παραδόξου θαύματος! ἀπιστία πίστιν βεβαίαν ἐγέννησεν·
2) Ὢ τοῦ παραδόξου θαύματος! τοῦ πυρὸς ὁ χόρτος ἁψάμενος σέσωσται
3) Ὢ τοῦ παραδόξου θαύματος! Ἰωάννης στήθει τοῦ Λόγου ἀνέπεσε
 
Σύστημα Τυπικού σελ. 664 σημ. 1321.

Nαι, φυσικά, εφόσον είναι τόσο "ίδια" στον ρυθμό μεταξύ τους, είναι προσόμοια, έστω και αν δεν έχει χρησιμοποιηθεί πουθενά αλλού το ίδιο μετρικό σχήμα.
Άλλωστε και στο Τριώδιο, στις καθημερινές, στα στιχηρά του Εσπερινού, υπάρχουν πάντα, μετά το ιδιόμελο και το μαρτυρικό, 3 προσόμοια (των αδελφών Στουδιτών Θεοδώρου και Ιωσήφ: 2+1) (όχι μεταξύ τους όμοια και τα τρία, αλλά αναφέρονται ρητά ως προσόμοια), μερικά από τα οποία δεν τα ξέρουμε από αλλού, δηλ. είναι η μοναδική περίπτωση χρήσης τους.
Το θέμα έχει κι άλλες πλευρές: Υπάρχουν κι άλλα προσόμοια, που επειδή δεν αναγνωρίστηκαν ως τέτοια, θεωρήθηκαν ιδιόμελα. Στην νεότερη ακολουθία του Αγ. Σπυρίδωνος, ο συντάκτης, από υπερβάλλοντα ζήλο, μετέτρεψε (ίσως και με κάποιες αλλαγές) τα προσόμοια απόστιχα "Νεφέλην σε φωτός" της αρχικής ακολουθίας σε ιδιόμελα λιτής. Φυσικά, έχουν χρησιμοποιηθεί και "αργά"ἴδιόμελα δοξαστικά ως πρότυπο για την σύνθεση άλλων (π.χ. Πατριαρχών την καλλονήν..., Τίς λαλήσει τας δυναστείας σου Χριστέ κλπ).
Και υπάρχει και το ερώτημα: το αναστ. 4ο στιχηρό των Αίνων του πλ. β΄, που ως γνωστόν ψάλλεται συνήθως σε ειρμολογικό μέλος, μήπως έχει άραγε αρχικά συντεθεί ως ... ιδιόμελο και μετά χρησιμοποιήθηκε ευρέως ως πρόλογος; (οπότε δεν υπάρχει λόγος να αλλάζει ο τρόπος ψαλμώδησής του). Άλλωστε και τα 3 πρώτα της ίδιας ομάδας είναι προσόμοια, μαζί και με το 7ο του Εσπερινού, με το οποίο κάποτε πιθανώς συνανήκαν.
Επίσης: σχεδόν όμοια είναι του α΄ ήχου τα στιχηρά 2 και 3 του Εσπερινού, όμοια είναι το 2ο και 3ο των Αίνων του ίδιου ήχου. Σαν το Άγγελος μεν το χαίρε (Αίνοι β΄ήχου 4ο) υπάρχουν κι άλλα (αλλού), τα δύο πρώτα στιχηρά του Εσπ. του γ΄ ήχου (ίσως και το τρίτο) είναι όμοια, στον δ΄ ήχο τα ανατολ. στιχ. του Εσπερινού 1 και 2, στον πλ. β΄ το 1ο και 2ο στιχ. του Εσπ., στον πλ. δ΄ τα στιχ. 2 και 3 του Εσπ. αρκετά όμοια, και βέβαια τα 3 πρώτα των Αίνων (με αυτόμελο το 1ο) είναι προσόμοια. Από όλα τα παραπάνω, γνωστό ως πρόλογος είναι σχεδόν μόνο το τελευταίο (φυσικά και το Τριήμερος ανέστης).

Ο τρόπος (αλλά και τα στάδια) σύνταξης/διαμόρφωσης της Οκτωήχου δεν μας είναι επαρκώς γνωστός (όπως δεν μας είναι γνωστοί και οι συνθέτες των στιχηρών, εκτός από κάποιες ομάδες που ακροστιχίζουν και αποδίδονται με την ακροστιχίδα τους σε γνωστό ποιητή (Ιωάννη, Θεοφάνη κλπ).
 
Top