«Σήμερον σωτηρία» και «Αναστάς εκ του μνήματος»

dkalpakidis

Dimitrios Kalpakidis
Δεν το λέω με διάθεση συγκρητισμού, αλλά μήπως ο ήχος του "Αναστας εκ του μνηματος", δεν ήταν ούτε καθαρός β', ούτε καθαρός πλ.δ', αλλά ήταν πλ.δ' (κατά διαπασών) με θέσεις β' ήχου, όπως συνηθίζει ο πλ.δ';;
(βλ. π.χ.Πασαπνοάριο & σύντομους Αίνους πλ.δ', Αναστασιματάριο Π.Λ.-Ι.Π., 1890)

Β' ήχος. Εκτός από Απολυτίκιο παρουσιάζεται ως Κάθισμα Τετάρτης της εβδομάδος των Μυροφόρων.

Κι αφού επανήλθε το θέμα μετά από χρόνια σημειώνω ότι κατά την προσωπική μου άποψη είναι πιο ενδιαφέρουσα η εναλλαγή των τροπαρίων "εν' παρ' έν" κατά τις διατάξεις του ΤΑΣ κι όχι του Ωρολογίου. Δηλ.
"Σήμερον σωτηρία" στους ήχους α', γ', πλ. α' και βαρύ. (γ' ήχος ή δ' κατά την νέα συνήθεια)
"Αναστάς εκ του μνήματος" στους ήχους β', δ', πλ. β' και πλ. δ'. (β' ήχος κατά το Πεντηκοστάριο ή πλ. δ' κατά το Ωρολόγιον)
 
Last edited:

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Δεν το λέω με διάθεση συγκρητισμού, αλλά μήπως ο ήχος του "Αναστας εκ του μνηματος", δεν ήταν ούτε καθαρός β', ούτε καθαρός πλ.δ', αλλά ήταν πλ.δ' (κατά διαπασών) με θέσεις β' ήχου, όπως συνηθίζει ο πλ.δ';;
(βλ. π.χ.Πασαπνοάριο & σύντομους Αίνους πλ.δ', Αναστασιματάριο Π.Λ.-Ι.Π., 1890)
Δέν ἔχεις ἄδικο, ἀλλά καλύτερα στό θέμα τῶν μουσικῶν κειμένων καί ὄχι τοῦ τυπικοῦ
Μουσικό κείμενο του "Αναστάς εκ του μνήματος"

 

dkalpakidis

Dimitrios Kalpakidis

dkalpakidis

Dimitrios Kalpakidis
Ευχαριστούμε για την ενδιαφέρουσα παράθεση του χειρόγραφου. Βέβαια θα ήταν ευχής έργον εάν κάποιος μπορούσε να το μεταγράψει σε πιο ευκολοδιάβαστη γραφή...

Στην νέα μέθοδο ή στην παλαιά;
 

seniko

Δημήτριος Βασιλείου
....
Κι αφού επανήλθε το θέμα μετά από χρόνια.... ....
"Σήμερον σωτηρία" στους ήχους α', γ', πλ. α' και βαρύ. (γ' ήχος ή δ' κατά την νέα συνήθεια)
"Αναστάς εκ του μνήματος" στους ήχους β', δ', πλ. β' και πλ. δ'. (β' ήχος κατά το Πεντηκοστάριο ή πλ. δ' κατά το Ωρολόγιον)

Σεις καλά τα λέτε...
Εγώ που είμαι αρχάριος σήμερα που είχαμε πλ. δ΄ είπα το Αναστάς σε β΄ήχο... (δεν το γνώριζα ότι υπάρχει και σε πλ.δ΄) μιας και είχε επιλογή και τα 2 το Τυπικό ...
και ο μεν κόσμος με κοίταγε γιατί δεν ταίριαζε ως "άκουσμα", ο δε δεξιός μόνο που δε με κατσάδιασε!! Πάντα το Σήμερον σωτηρία στον ήχο της Δοξολογίας μου πε....!!

Καλύτερα θα ταν πάντως πιστεύω να υπήρχε μια καθαρή διευκρίνηση στο Τυπικό (όχι είθισθαι κλπ) και να τελείωνε το θέμα....

αλλά κι εμείς τι θα 'χαμε να λέγαμε τώρα.... :D:D:p:p
 
είπα το Αναστάς σε β΄ήχο... (δεν το γνώριζα ότι υπάρχει και σε πλ.δ΄)

Ο ήχος του τροπαρίου είναι ο β΄, καθώς όπως γράφτηκε και πιο πριν είναι και κάθισμα της Τετάρτης των Μυροφόρων. Δεν γνωρίζω γιατί στα ωρολόγια (σε όλα) πέρασε σε πλ. δ΄. Ίσως να συμβαίνει και εδώ κάτι παρόμοιο με το «Μνήσθητι Κύριε ὡς ἀγαθὸς τῶν δούλων σου...» που ενώ είναι κάθισμα του β΄ ήχου, στο ωρολόγιο επιγράφεται (λανθασμένα) ως του πλ. δ΄.

Β΄ ήχος μαρτυρείται και σε μουσικά χειρόγραφα του ιδ΄ αιώνα (ΕΒΕ 2062 φφ. 51v-52r», Κουτλ. 457 φ. 105, Λαυρ. Ι 178 φφ. 99-100). Βλ. Ευαγγελίας Σπυράκου, Οι Χοροί Ψαλτών κατά την βυζαντινή παράδοση, Αθήνα 2008 σσ. 319, 378).
 
Το τροπάριο «Ἀναστὰς ἐκ τοῦ μνήματος...» μαρτυρείται σε ήχο β΄ και στο Τυπικό Αγ. Σοφίας Κων/πόλεως - Ελληνορωσικό - κώδικας Δρέσδης (σ. 35).

attachment.php
 
Τελικά πολλές φορές διασώζεται μια αρχαία πράξη.
Η εναλλαγή των αναστασιμων αυτών τροπαρίων στο τέλος του όρθρου έπαυσε άραγε να μνημονεύεται στα Πατριαρχικά Τυπικά λόγω της "μελοποίησης" του τροπαρίου εις 8 ήχους από τον Πέτρο Λαμπαδάριο;
Πολύ πιθανόν.
Δεν βρίσκω πάντως κάποιον πρακτικό λόγο για αυτήν την προτίμηση.
Ίσως πάλι καταγράφεται απλά μια συνήθεια που έμεινε στον Πατριαρχικό Ναό και πέρασαν στα πατριαρχικά Τυπικά.
Διάβασα με ενδιαφέρον τις απόψεις των συναδέλφων σχετικά με την αναγκαιότητα συμφωνίας μας με την αρχαία παράδοση της εναλλαγής των ύμνων "Σήμερον..." και "Αναστάς...".
Επειδή στους περισσότερους ναούς εκείνο που επικρατεί είναι το πρώτο προσπάθησα να το δικαιολογήσω μέσα μου και θεολογικά και πρακτικά πειθαρχώντας και στην κυριαρχούσα για πολλά χρόνια παράδοση της Εκκλησίας μας.
Αρχικά ξεκινώ από τη θεολογική θεώρηση της χρήσης του πρώτου.
Πρέπει να γνωρίζουμε ότι στη λειτουργική πράξη της Εκκλησίας μας έχουμε την έννοια του λειτουργικού χρόνου σύμφωνα με τον οποίο το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον βιώνονται ως διαρκώς παρόντα.
Έτσι η χρήση του "Σήμερον" συνιστά ακριβώς την έκφραση αυτής της λειτουργικότητας του χρόνου. Η κάθε Κυριακή βιώνεται ως ημέρα Ανάστασης του Κυρίου μας.
Το δεύτερο "Αναστάς" είναι ενταγμένο στο κορυφαίο γεγονός της Ανάστασης, όπως και όλα τα Αναστάσιμα τροπάρια που το αναδεικνύουν, αλλά δεν εντάσσεται στην έννοια της λειτουργικότητας του χρόνου γι' αυτό, ίσως, και παρακάμφθηκε στην εξέλιξη της παράδοσής μας.
Όσον αφορά την πρακτικότητα της εναλλαγής των ήχων στο "Σήμερον...", ίσως η πρακτική διευκόλυνση στην αρμονική σύνδεση της Δοξολογίας με την εκφώνηση του λειτουργούντα "Ευλογημένη..." και τηλ διατήρηση του ήχου να έπαιξαν το δικό τους ρόλο.
Θέλω να εξηγήσω ότι ο λόγος, που πήρα την απόφαση να τοποθετηθώ, δεν είναι κανένας άλλος παρά μια υπόθεση η οποία θα μπορούσε να ακουσθεί χωρίς καμμιά διάθεση επιβολής της.
 

grecothegekko

Νέο μέλος
Μια σύνοψη των διαφορετικών πράξεων όσον αφορά τα τροπάρια αυτά

  1. Το Σήμερον Σωτηρία κάθε Κυριακή (ήχος Δ, χρωματικός, ή ήχος της προηγουμενης Δοξολογίας)
  2. Το Σήμερον Σωτηρία στις Κυριακές κυρίων ήχων (Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄) (ήχος Δ, χρωματικός, ή ήχος της προηγουμενης Δοξολογίας) καί το Αναστάς εκ του μνήματος στίς Κυριακές πλαγίων ήχων (Πλ. Α΄, Πλ. Β΄, Βαρύς, Πλ. Δ΄) (ήχος Β ως στο Ωρολόγιον ή Πλ Δ' ως στην Παρακλητική)
  3. Τα αυτά τροπάρια <<εν παρ΄εν>> ως στο ΤΑΣ, ως μαρτυρείται σε παλαιά μουσικά ΧΦΦ, και ως ψάλλονται σήμερα στη Ρωσσική πράξη, δηλ., το Σήμερον Σωτηρία στις Κυριακές ήχων Α΄, Γ΄, Πλ. Α΄, και Βαρέος καί Αναστάς εκ του μνήματος στίς Κυριακές ήχων Β΄, Δ΄, Πλ. Β΄, Πλ. Δ΄.


    Η τρίτη πράξη ίσως ποτέ ακούγεται στίς Εκκλησίες μας σήμερα. Επιπλέον, πολύ ενδιαφέρον ότι η προφορική και γραπτή παράδοση υποστηρίζει μέλος απολυτικίου (π.χ. το Σήμερον Σωτηρία σε ήχο Δ χρωματικό, το Αναστάς σε ήχο Β από Δι) ή μελος σύντομον ειρμολογικόν (π.χ. αυτά του Πέτρου στο τέλος μίας Δοξολογίας) στα τροπάρια αυτα
 

giorgosgoudi

Νέο μέλος
Θα προσθέσω μια τέταρτη:

Σήμερον σωτηρία στους κύριους ήχους, Αναστάς στους πλάγιους, στον ήχο του εκάστοτε εωθινου, στο οποίο εψάλη η δοξολογία.
 
Θα προσθέσω μια τέταρτη:

Σήμερον σωτηρία στους κύριους ήχους, Αναστάς στους πλάγιους, στον ήχο του εκάστοτε εωθινου, στο οποίο εψάλη η δοξολογία.
Το λέει στη δεύτερη περίπτωση...
 

giorgosgoudi

Νέο μέλος
Εκεί όμως το Αναστάς εκ του μνήματος το έχει σε σταθερό ήχο, ενώ εγώ καταγράφω και τη δική του προσαρμογή στον ήχο του δοξαστικού!

Στο ναό μας τελικά επιστρεψαμε στην προ του "νέου εγκολπιου" τάξη και έτσι λέμε και πάλι μόνο σήμερον σωτηρία.
 
Last edited:

Shota

Παλαιό Μέλος
Το γεωργιανό ΤΑΣ λέει απλά "ένα από το δύο αναστάσιμα τροπάρια" χωρίς περισσότερες λεπτομέρειες. Το έντυπο Ωρολόγιο προβλέπει το
"Σήμερον σωτηρία" για τους ήχους α', γ', πλ. α' και βαρύ και το "Αναστάς εκ του μνήματος" για τους ήχους β', δ', πλ. β' και πλ. δ'***. Δεν αναφέρει τον ήχο των τροπάριων. Στα μουσικά βιβλία και τα 2 ακολουθούν τον ήχο της εβδομάδος (η δοξολογία αντίθετα δεν αλλάζει τον ήχο της, αλλά ψάλλεται πάντα μια σταθερή σύνθεση). 'Ετσι το "Σήμερον σωτηρία" υπάρχει μελοποιημένο στους ήχους α', γ', πλ. α' και βαρύ, ενώ το "Αναστάς εκ του μνήματος" στους υπόλοιπους.

*** Σε κάποια παλιότερη έκδοση έχω δει κάποια άλλη σειρά, αλλά τώρα δε θυμάμαι ποια.
 
Last edited:

Shota

Παλαιό Μέλος
Έψαξα λίγο στα ρουμανικά βιβλία. Ο Παν στο ειρμολόγιο του έχει μόνο το "Σήμερον σωτηρία" στους 8 ήχους. Στη σημερινή πράξη ψάλλονται το "Σήμερον σωτηρία" σε δ΄ χρωματικό και το "Αναστάς εκ του μνήματος" σε πλ. δ΄ από τον γα.


 

Shota

Παλαιό Μέλος
Στα μουσικά βιβλία και τα 2 ακολουθούν τον ήχο της εβδομάδος (η δοξολογία αντίθετα δεν αλλάζει τον ήχο της, αλλά ψάλλεται πάντα μια σταθερή σύνθεση). 'Ετσι το "Σήμερον σωτηρία" υπάρχει μελοποιημένο στους ήχους α', γ', πλ. α' και βαρύ, ενώ το "Αναστάς εκ του μνήματος" στους υπόλοιπους.

Το ίδιο το βλέπω και στη βουλγαρική έκδοση του Αρχιμ. Αμβροσίου (σελ. 129-169 του βιβλίου).

 

xardavellas

New member
Καλημερας σας να ρωτήσω γιατί συνήθως μετά την μεγάλη δοξολογία λεμε σήμερον σωτηρία κ όχι Αναστάς εκ του μνήματος όταν το ορίζει το τυπικό,
 
Καλημέρα. Δυστυχώς από συνήθεια αλλά θα ήταν πολύ σημαντικό να καθιερωθεί πλέον να λέγεται το Σήμερον Σωτηρία για τους κυρίους ήχους και το Αναστάς εκ του Μνήματος για τους πλάγιους ήχους. Θα πρέπει κάποια στιγμή να τηρηθεί η τάξη που ορίζει το τυπικό της εκκλησίας μας και να μην κάνει ο καθενας ότι θέλει.
 

ΠΑΝΑΓΗΣ

Μέλος
Απλά, τηρείται η προ του "νέου εγκολπίου" τάξη πρώτον και δεύτερον πολλά <νεοφανή> - που κατά βάση είναι παλαιά και πολλά από αυτά τα ανασύρει η επιστημονική έρευνα - θεωρούνται ως <καινοφανή> και μη αρμόζοντα. Αυτό συμβαίνει κυρίως από το "φόβο" να μην χαθεί ή αλλοιωθεί η τοπική ψαλτική παράδοση.
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Καλημέρα. Δυστυχώς από συνήθεια αλλά θα ήταν πολύ σημαντικό να καθιερωθεί πλέον να λέγεται το Σήμερον Σωτηρία για τους κυρίους ήχους και το Αναστάς εκ του Μνήματος για τους πλάγιους ήχους. Θα πρέπει κάποια στιγμή να τηρηθεί η τάξη που ορίζει το τυπικό της εκκλησίας μας και να μην κάνει ο καθενας ότι θέλει.

Γιατὶ εἶναι πολὺ σημαντικό;
 
Top