Kατάληξη κοντακίου-οίκου

[pransot]

Έχω εδώ και πολύ καιρό την εξής απορία:

Γιατί το κοντάκιον και ο οίκος αναγινώσκονται, η δε κατάληξή τους επαναλαμβάνεται ψαλτά;
Γιατί αυτό συμβαίνει μόνο μετά την έτκη ωδή, ενώ αν μεταφερθούν τα αναστάσιμα μετά την τρίτη ωδή δε συμβαίνει το ίδιο;

Εικάζω πως επειδή κάποτε εψάλλοντο, όταν πέρασαν στην ανάγνωση έμεινε ως καταλοιπο η ψαλμώδηση της κατάληξης, αλλά δεν το γωνρίζω.
Άλλοτε σκεφτόμουν μήπως τα διάβαζε ο διαβαστής (κάτι σαν κανονάρχημα) και ο ψάλτης αντί να λέει στίχο στίχο όλο το κοντάκιο, χάριν συντομίας, κατέληξε να ψέλνει μόνο την κατάληξη.

Εγώ όταν ψάλλω μόνος κάνω σκέτη ανάγνωση χωρίς να επαναλαμβάνω τις καταλήξεις.
Τι είναι πιο σωστό;

(Παρακαλώ ας μην παρεκτραπεί η συζήτηση στο τι είναι ανάγνωση και τι εμμελής απαγγελία και τι ταιριάζει πού)

 

[MTheodorakis]

Τὸ κοντάκιο ψάλλεται (τυπικὸ τοῦ ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως Ἱεροσολύμων τοῦ ἔτους 1122 σ. 194, Dmitrievskij τ. 1 σ. 537, τ. 3 σ. 106α) εἰς τὸν ἄμβωνα (ιε’ κανόνας Λαοδικείας, τυπικὸ τοῦ ναοῦ τῆς ἀναστάσεως σ. 27, ΤΑΣ κεφ. λε’, Τριῴδιον ἔκδ. 1522 Σάββατον τοῦ ᾿Ακαθίστου, Ν. Τωμαδάκη «Ρωμανοῦ Μελωδοῦ ὕμνοι» τ. 1, σ. ιγ’) μαζὶ μὲ ὅλους τοὺς οἴκους του (Βίος ὁσίου Συμεὼν τοῦ νέου θεολόγου (+1022) κεφ. ρμγ’, Dmitrievskij τ. 1 σσ. 273, 276, 537, 878, τυπικὸ Μεσσήνης τοῦ ἔτους 1131 σ. 224, χφ. Λειμῶνος 88 ΤΑΣ ιδ' αἰ. φ. 133r, Ν. Τωμαδάκη ὅπ. πρ.· προσόμοιους οἴκους βλ. στὸ τριῴδιον μεγάλου σχήματος Ἀπ. Διακονίας σσ. 180, 374), στοὺς ὁποίους ὁ λαὸς ἀπαντᾶ μὲ τὸ ἀκροτελεύτιο καθήμενος (συναξάριο τοῦ ᾿Ακαθίστου), καὶ ἐπαναλαμβάνεται στὸ τέλος ἡ πρώτη στροφή (προΐμοιον ἤ κουκούλιον· Dmitrievskij τ. 1 σ. 362, τ. 3 σ. 300). ῾Ο π. ᾿Ανανίας Κουστένης καὶ οἱ ἐκδόσεις ῾Αρμὸς προσφέρουν τὸ «Κονδακάριον σὺν Θεῷ ἁγίῳ» τοῦ Ρωμανοῦ τοῦ μελωδοῦ (+ περὶ τὸ 560) γιὰ ἀνάγκες ἀγρυπνιῶν καὶ κάλυψη ὁποιωνδήποτε λειτουργικῶν κενῶν.

 

[π. Μάξιμος]

Ὁπότε καταλαβαίνεις Σωτήρη ὅτι πρόκειται γιά ἀπομεινάρι τῆς ἀρχαίας πράξεως τῆς ἐπαναλήψεως τοῦ ἀκροτελευτίου στήν ψαλμῳδία τῶν οἴκων.

Ἀπό αὐτό τό μήνυμα καί κάτω ἔχουμε ἀσχοληθεῖ μέ τό θέμα. Κάτι σχετικό κι ἐδῶ.

Δέν ἔγινε σαφές ἀπό τό παραπάνω μήνυμα τοῦ Μανόλη, ἄν ἐπαναλαμβανόταν τό ἀκροτελεύτιον καί στό προοίμιον ἤ κουκούλιον τοῦ κονδακίου (πρβλ. στό θέμα τοῦ Μ. Κανόνος πού παραπέμπω).

Ἐπίσης, ἄν καί ὁ Μανόλης νομίζω –κι ἐγώ– δέν συμφωνοῦμε μέ τήν διπλή χρήση κονδακίων, ἄν ὅμως προβλέπεται καί ἀπό τρίτης ᾠδῆς, ποῦ λέει ὅτι καί τότε δέν ἐπαναλαμβάνουμε τά ἀκροτελεύτια;

 

[MTheodorakis]

Δέν ἔγινε σαφές ἀπό τό παραπάνω μήνυμα τοῦ Μανόλη, ἄν ἐπαναλαμβανόταν τό ἀκροτελεύτιον καί στό προοίμιον ἤ κουκούλιον τοῦ κονδακίου (πρβλ. στό θέμα τοῦ Μ. Κανόνος πού παραπέμπω).

Ἐπαναλαμβανόταν ὡς παραλαβὴ τῆς ὑπόδειξής του ἀπὸ τὸν ψάλτη, κατὰ τὴν πρακτικὴ τῶν ὑπακοῶν (Ἰ. Φουντούλη Ἀπαντήσεις τ. 4 σ. 286) καὶ μὲ τὴ γενικότερη σημασία τοῦ ὅρου ὑπακοή, ὅπως ἡ ἑξῆς: «῾Ο ψάλτης» (παραδίδει) «τὸ ἀλληλουάριον. ῾Ο λαὸς τὸ ᾿Αλληλούια» μὲ κάθε ἕναν ἀπὸ τοὺς ἐπιλεγμένους ἀπὸ τὸν ψαλμὸ στίχους (χφ. Σινὰ 1020 εὐχολόγιο ιβ'-ιγ' αἰ. ἔκδ. Dmitrievskij τ. 2 σ. 141).

 

[π. Μάξιμος]

Ἐπαναλαμβανόταν ὡς παραλαβὴ τῆς ὑπόδειξής του ἀπὸ τὸν ψάλτη, κατὰ τὴν πρακτικὴ τῶν ὑπακοῶν (Ἰ. Φουντούλη Ἀπαντήσεις τ. 4 σ. 286) καὶ μὲ τὴ γενικότερη σημασία τοῦ ὅρου ὑπακοή, ὅπως ἡ ἑξῆς: «῾Ο ψάλτης» (παραδίδει) «τὸ ἀλληλουάριον. ῾Ο λαὸς τὸ ᾿Αλληλούια» μὲ κάθε ἕναν ἀπὸ τοὺς ἐπιλεγμένους ἀπὸ τὸν ψαλμὸ στίχους (χφ. Σινὰ 1020 εὐχολόγιο ιβ'-ιγ' αἰ. ἔκδ. Dmitrievskij τ. 2 σ. 141).

Μανόλη μου, χωρίς νά ἀντιλέγω, νομίζω ὅτι ἡ ὑπακοή ἔχει κάποια διαφορετική πρακτική· εἶναι ἕνας ὕμνος μετά τῶν στίχων αὐτοῦ, ὡς καί τό τριπλοῦν ἀλληλούια μετά τῶν στίχων αὐτοῦ. Τό προοίμιον ἴσως νά ξεχώριζε, ἡ δέ ὐπόδειξη νά δινόταν ἀπό τό πρῶτο οἶκο. Δέν ξέρω· ὑποθέσεις κάνουμε.
Πάντως στήν σημερινή πρακτική τῆς ἀναγνώσεως τοῦ τε κοντακίου καί τοῦ ἑνός ἐναπομείναντος οἴκου, ἐπαναλαμβάνεται τό ἀκροτελεύτιον καί στά δύο. Ἴσως λοιπόν ἔτσι νά γινόταν. Δέν διατηρήθηκε ὅμως στόν ἀκάθιστο.
Ἔχω καί κάτι διατριβές σχετικές νά διαβάσω· ἄν βρῶ κάτι θά ἐπανέλθω.

Εγώ όταν ψάλλω μόνος κάνω σκέτη ανάγνωση χωρίς να επαναλαμβάνω τις καταλήξεις.
Τι είναι πιο σωστό;

Σ᾿ αὐτό ἀγαπητέ Σωτήρη, λησμόνησα νά πῶ τήν γνώμη μου. Λογικό εἶναι ὅταν εἶσαι ὁλομόναχος νά μήν ἐπαναλαμβάνεις τό ἀκροτελεύτιον. Διαφορετικά θά ἦταν σάν νά κάνεις τό παπᾶ καί τόν ψάλτη μαζί, ἄς ποῦμε. Ἤ νά λέω ἐγώ εἰρηνικά καί νά λέω ἐγώ καί τό Κύριε, ἐλέησον.
Νομίζω ὅτι καί σέ κάποιο κελλί ἕνας ὁλομόναχος μοναχός δέν ἐπαναλαμβάνει τό ἀκροτελεύτιον ὅταν ἀναγινώσκει τούς χαιρετισμούς στό ἀπόδειπνο, ὅπως γίνεται σέ μιά μονή ἤ σ᾿ ἕνα κελλί πού ὑπάρχουν περισσότεροι ἀπό δύο μοναχοί.

 

[MTheodorakis]

«Ἐφύμνιον...Λέγεται ἐπίσης τοῦτο...ἀνακλώμενον,...,ὑπακοή,...Πρόκειται περὶ φράσεως ἤ προτάσεως...ἐπαναλαμβανομένης εἰς τὸ τέλος ἑκάστης στροφῆς, περιλαμβανομένου καὶ τοῦ προοιμίου» (Π. Χρήστου Ἑλληνικὴ Πατρολογία τ. 5 1992 σ. 587). Βλ. καὶ τυπικὰ Εὐεργέτιδος ια'-ιβ' αἰ. ἔκδ. Dmitrievskij τ. 1 σσ. 362, 537 καὶ Μήλι τοῦ ἔτους 1292 ἔκδ. ὅπ. πρ. σ. 878.

 

[Γεώργιος Σάββας]

να επαναφέρω τούτο το ερώτημα του π. Μαξίμου:

"Ἐπίσης, ἄν καί ὁ Μανόλης νομίζω –κι ἐγώ– δέν συμφωνοῦμε μέ τήν διπλή χρήση κονδακίων, ἄν ὅμως προβλέπεται καί ἀπό τρίτης ᾠδῆς,
ποῦ λέει ὅτι καί τότε δέν ἐπαναλαμβάνουμε τά ἀκροτελεύτια;"

ευχαριστώ πολύ.

 

[MTheodorakis]

Ἡ ψαλμωδία δύο κοντακίων στὸν ὄρθρο εἶναι συνήθης στὰ τυπικά. Ἐννοεῖται ὅτι ἐπαναλαβάνονται τὰ ἀκροτελεύτια, ἀκόμη καὶ ἄν δὲν λέγεται οἶκος ἀπὸ γ' ᾠδῆς.