billion
Active member
Πρόσφατα ήλθε στα χέρια μου το Σχηματολόγιον της Ι.Μ. Σίμωνος Πέτρας. Περιλαμβάνει τις ακολουθίες Βαπτίσεως και της Μοναχικής κουράς με τα επακολουθούμενά τους. Τέλος περιλαμβάνει τις ευχές της Γονυκλισίας της Πεντηκοστής.
Αν κάνουμε μια δημοσκόπηση στους ιερείς για το ποιες θεωρούν ως τις πιο δύσκολες ποιμαντικά ακολουθίες έχω την εντύπωση ότι η πλειοψηφία θα απαντήσει τις νεκρώσιμες ακολουθίες νέων ανθρώπων και γενικότερα τους αιφνίδιους θανάτους και μετά τις βαπτίσεις.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα της ακολουθίας του βαπτίσματος έγκειται στο γεγονός ότι προσαρμόζουμε μια ακολουθία η οποία είναι φτιαγμένη για ενήλικες σε βρέφη ή ακόμα χειρότερα σε νήπια. Γι’ αυτό και γίνονται τα γνωστά μπρος-πίσω στην ακολουθία για να μπορέσει η ακολουθία να γίνει πρακτικά υποφερτή.
Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα της ακολουθίας είναι η τελείως ακατήχητη αντίληψη του κόσμου για το μυστήριο, ξεκινώντας από τους γονείς, επεκτείνεται στον/στους ανάδοχο/αναδόχους και απλώνεται στους προσκεκλημένους. Πολύ δύσκολα «ξεριζώνεται» από το μυαλό του ακατήχητου κόσμου ο λεγόμενος «στολισμός» ο οποίος κάτι το παντελώς άσχετο και εμπορικό σε σχέση με το μυστήριο. Στη συνέχεια, ακολουθεί και το απαραίτητο «traditional greek» τραπέζι που όπως και στον γάμο, έτσι και στη βάπτιση σε μικρότερη όμως κλίμακα, το κόστος του αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα για την τέλεση του μυστηρίου σε μικρό διάστημα από την γέννηση του παιδιού, με αποτέλεσμα το παιδί να μεγαλώνει και να βαπτίζεται σε ηλικία του 1 ετούς ή και μεγαλύτερη. Αυτό με τη σειρά του, έχει ως επακόλουθο τον μεγάλο κίνδυνο να πεθάνει αβάπτιστο ένα παιδί αφού μετατίθεται αργότερα η βάπτιση, αλλά και όταν βαπτιστεί το νήπιο πλέον, να γίνει δύσκολη η βάπτισή του αφού το παιδί είναι μεγάλο σε βάρος αλλά και πιο ανεπτυγμένο διανοητικά με αποτέλεσμα να αισθάνεται πιο αμήχανα και να μην είναι συνεργάσιμο κατά την βάπτιση. Στα παραπάνω, προστίθεται και η αψυχολόγητη συμπεριφορά του οικογενειακού περιβάλλοντος και των φωτογράφων η οποία συμπεριφορά κάνει τα πράγματα δυσκολότερα.
Μία κατηγορία από μόνη της είναι η περίπτωση όπου η εγκυμοσύνη-γέννα "προέκυψε απρογραμμάτιστα ή επιπόλαια". Και πάλι το θύμα είναι το παιδί, η βάπτιση του οποίου αργεί συνήθως ή θα φτύσει αίμα βιώνοντας μία κόλαση με το πακέτο "Γαμοβάπτιση".
Φυσικά, όλα αυτά δεν μας δίνουν άφεση αλλά μεγαλώνουν την ευθύνη μας και αποτελούν κίνητρο μεγαλύτερης προσπάθειας να κάνουμε το καθήκον μας ως ιερείς. Ευθύνη του ιερέως είναι (και κανενός άλλου) να εμπνεύσει πρώτα στους γονείς και έπειτα στους υπόλοιπους την αλήθεια που βρίσκεται στο μυστήριο απαλλαγμένο από κάθε τι περιττό. Απλό μεν αλλά δεν είναι τόσο εύκολο πάντοτε.
Η πείρα δείχνει ότι η ιδανική ηλικία για να βαπτιστεί ένα βρέφος είναι η ηλικία ανάμεσα 2-9 μηνών.
Θεωρώ πρακτικά δύσκολη την εφαρμογή της απολούσεως την 8η ημέρα σε βρέφη, νήπια και παιδιά λόγω των σημερινών συνθηκών ένδυσης και θερμοκρασίας δηλαδή των ακατάλληλων συνθετικών ρούχων, εσώρουχων κλπ αλλά και της αύξησης της υγρασίας στη χώρα μας ακόμη και σε χειμερινή περίοδο. Η αυξημένη υγρασία προκαλεί έντονο αίσθημα δυσφορίας στις μικρές ηλικίες. Υπάρχει και ένα θέμα με τις πάνες που πλέον είναι μίας χρήσεως και δεν πλένονται. Ίσως η οικονομία της εκκλησίας που μεταφέρει την απόλουση την 3η ημέρα να είναι πιο πρακτική. Αλλά και πάλι αυτό αποτελεί μια προσωπική οπτική.
Παίρνοντας αφορμή από την όμορφη και πολύ ενδιαφέρουσα έκδοση της Ι.Μ.Σίμωνος Πέτρας, νομίζω ότι το «Σχηματολόγιον», χωρίς να θέλω να μειώσω τη γενικότερη αξία και πολύτιμη δουλειά που έχει γίνει – αυτό θα ήταν άδικο – έχει ένα συγκεκριμένο μεγάλο δογματικό λάθος κατά την προσωπική μου γνώμη στο οποίο θα ήθελα να σταθούμε. Γράφει: «Διάταξις περί βαπτίσματος εν κινδύνω θανάτου»,…,«ο βαπτίζων, υψών το βρέφος λέγει: Βαπτίζεται ο/η δούλος/δούλη του Θεού (δεῖνα) εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, αμήν. (Εκ τρίτου).
Αυτό το «εκ τρίτου» με προβληματίζει ιδιαίτερα και το αισθάνομαι ως λάθος διότι δεν βαπτιζόμαστε 3 φορές αλλά μία φορά κάνοντας επίκληση στα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος. Άλλο η τριπλή κατάδυση και άλλο η επανάληψη των ίδιων λόγων τρις. Στο Ευαγγελικό ανάγνωσμα της Βαπτίσεως (το οποίο είναι και το α’ εωθινό) μας υποδεικνύεται από τον ίδιο τον Κύριο πως οφείλει να γίνει το βάπτισμα: «Πορευθέντες ουν μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αὐτοὺς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν». (Μτθ 28, 19-20). Ειδάλλως, έρχεται σε αντίθεση με τον ιερό κανόνα ΜΘ’ των Αγίων Αποστόλων ο οποίος λέει: «Εἴ τις ἐπίσκοπος, ἢ πρεσβύτερος, κατὰ τὴν τοῦ Κυρίου διάταξιν μὴ βαπτίσῃ εἰς Πατέρα καὶ Υἱὸν καὶ ἅγιον Πνεῦμα, ἀλλ᾿ εἰς τρεῖς ἄναρχους, ἢ εἰς τρεῖς υἱούς, ἢ εἰς τρεῖς παρακλήτους, καθαιρείσθω». Ο κανόνας βέβαια αναφέρεται σε κληρικό, αλλά μου φαίνεται ότι έχει αντίκρυσμα και στον λαϊκό αφού ο τελευταίος τελεί το λεγόμενο αεροβάπτισμα.
Επίσης, δεν αναφέρεται στις διατάξεις ότι το αεροβάπτισμα γίνεται κατ’ ανατολάς, με ύψωση του παιδιού στη φράση «Βαπτίζεται ο δούλος/η δούλη του Θεού (δεῖνα) εις το όνομα του Πατρός (οπότε και γίνεται σταυροειδής ύψωση του παιδιού όπως στον σαραντισμό), και του Υιού (ξανά σταυροειδής ύψωση του παιδιού) και του Αγίου Πνεύματος, Αμήν (ξανά σταυροειδής ύψωση του παιδιού). Δεν ισχύουν αυτά; Μήπως κάνω εγώ λάθος;
Στη συνέχεια, αναφέρει το βιβλίο: «Και ευθύς, ει πάρεστιν ιερεύς, χρίει αυτό τω αγίω μύρω, λέγων˙ Σφραγίς δωρεάς πνεύματος αγίου, αμήν». Αυτό το συναντάω για πρώτη φορά σε αεροβάπτισμα. Είναι γνωστό ότι κατά την βάπτιση τελούνται δύο μυστήρια: το Βάπτισμα το οποίο μας καθαρίζει από τις αμαρτίες, και το Χρίσμα το οποίο αναγεννά τον άνθρωπο, τον σφραγίζει, τον πληρώνει και τον κοσμεί με το Άγιο Πνεύμα και κατ’ επέκταση με τα χαρίσματά του, όντας ο άνθρωπος καθαρός και κενός από το προηγηθέν βάπτισμα ώστε να καταστεί καινός. Ποια είναι η γνώμη σας; Και πώς ακριβώς γίνεται αυτό πρακτικά; Δεν θα πρέπει μετά να σκουπιστεί με ειδική πετσέτα η οποία θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε ή να καεί ή να πλυθεί με ειδικό τρόπο όπως πλένονται τα ιερά καλύμματα; Και αν πραγματικά τελεστεί το Χρίσμα, θα πρέπει – άμα ζήσει το παιδί και βαπτιστεί κανονικά – να το ξέρει ο ιερέας ώστε να μην ξανακάνει το Χρίσμα.
Κατά τα άλλα, ενδιαφέρον στο βιβλίο έχουν κάποιες ανέκδοτες ευχές που αφορούν τη γέννηση, την αποβολή, την βάπτιση, τα μοναχικά σχήματα και την γενικότερη εκκλησιαστική διακονία εκτός ευχολογίου ενώ ιδιαίτερη εντύπωση μου έκαναν τα όμορφα λόγια του ιερέως κατά την επίδοση της λαμπάδας στον νεοφώτιστο.
Ξεκαθαρίζω πως όλα τα παραπάνω λέγονται καλοπροαίρετα για την αποφυγή σημαντικών λαθών (αν όντως είναι λάθη) και σε καμιά περίπτωση δεν αποτελούν κακόβουλη κριτική μηδενισμού της γενικότερης δουλειάς η οποία είναι γνωστό ότι είναι εξαιρετική και απολαμβάνει μεγάλης αποδοχής.
Αν κάνουμε μια δημοσκόπηση στους ιερείς για το ποιες θεωρούν ως τις πιο δύσκολες ποιμαντικά ακολουθίες έχω την εντύπωση ότι η πλειοψηφία θα απαντήσει τις νεκρώσιμες ακολουθίες νέων ανθρώπων και γενικότερα τους αιφνίδιους θανάτους και μετά τις βαπτίσεις.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα της ακολουθίας του βαπτίσματος έγκειται στο γεγονός ότι προσαρμόζουμε μια ακολουθία η οποία είναι φτιαγμένη για ενήλικες σε βρέφη ή ακόμα χειρότερα σε νήπια. Γι’ αυτό και γίνονται τα γνωστά μπρος-πίσω στην ακολουθία για να μπορέσει η ακολουθία να γίνει πρακτικά υποφερτή.
Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα της ακολουθίας είναι η τελείως ακατήχητη αντίληψη του κόσμου για το μυστήριο, ξεκινώντας από τους γονείς, επεκτείνεται στον/στους ανάδοχο/αναδόχους και απλώνεται στους προσκεκλημένους. Πολύ δύσκολα «ξεριζώνεται» από το μυαλό του ακατήχητου κόσμου ο λεγόμενος «στολισμός» ο οποίος κάτι το παντελώς άσχετο και εμπορικό σε σχέση με το μυστήριο. Στη συνέχεια, ακολουθεί και το απαραίτητο «traditional greek» τραπέζι που όπως και στον γάμο, έτσι και στη βάπτιση σε μικρότερη όμως κλίμακα, το κόστος του αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα για την τέλεση του μυστηρίου σε μικρό διάστημα από την γέννηση του παιδιού, με αποτέλεσμα το παιδί να μεγαλώνει και να βαπτίζεται σε ηλικία του 1 ετούς ή και μεγαλύτερη. Αυτό με τη σειρά του, έχει ως επακόλουθο τον μεγάλο κίνδυνο να πεθάνει αβάπτιστο ένα παιδί αφού μετατίθεται αργότερα η βάπτιση, αλλά και όταν βαπτιστεί το νήπιο πλέον, να γίνει δύσκολη η βάπτισή του αφού το παιδί είναι μεγάλο σε βάρος αλλά και πιο ανεπτυγμένο διανοητικά με αποτέλεσμα να αισθάνεται πιο αμήχανα και να μην είναι συνεργάσιμο κατά την βάπτιση. Στα παραπάνω, προστίθεται και η αψυχολόγητη συμπεριφορά του οικογενειακού περιβάλλοντος και των φωτογράφων η οποία συμπεριφορά κάνει τα πράγματα δυσκολότερα.
Μία κατηγορία από μόνη της είναι η περίπτωση όπου η εγκυμοσύνη-γέννα "προέκυψε απρογραμμάτιστα ή επιπόλαια". Και πάλι το θύμα είναι το παιδί, η βάπτιση του οποίου αργεί συνήθως ή θα φτύσει αίμα βιώνοντας μία κόλαση με το πακέτο "Γαμοβάπτιση".
Φυσικά, όλα αυτά δεν μας δίνουν άφεση αλλά μεγαλώνουν την ευθύνη μας και αποτελούν κίνητρο μεγαλύτερης προσπάθειας να κάνουμε το καθήκον μας ως ιερείς. Ευθύνη του ιερέως είναι (και κανενός άλλου) να εμπνεύσει πρώτα στους γονείς και έπειτα στους υπόλοιπους την αλήθεια που βρίσκεται στο μυστήριο απαλλαγμένο από κάθε τι περιττό. Απλό μεν αλλά δεν είναι τόσο εύκολο πάντοτε.
Η πείρα δείχνει ότι η ιδανική ηλικία για να βαπτιστεί ένα βρέφος είναι η ηλικία ανάμεσα 2-9 μηνών.
Θεωρώ πρακτικά δύσκολη την εφαρμογή της απολούσεως την 8η ημέρα σε βρέφη, νήπια και παιδιά λόγω των σημερινών συνθηκών ένδυσης και θερμοκρασίας δηλαδή των ακατάλληλων συνθετικών ρούχων, εσώρουχων κλπ αλλά και της αύξησης της υγρασίας στη χώρα μας ακόμη και σε χειμερινή περίοδο. Η αυξημένη υγρασία προκαλεί έντονο αίσθημα δυσφορίας στις μικρές ηλικίες. Υπάρχει και ένα θέμα με τις πάνες που πλέον είναι μίας χρήσεως και δεν πλένονται. Ίσως η οικονομία της εκκλησίας που μεταφέρει την απόλουση την 3η ημέρα να είναι πιο πρακτική. Αλλά και πάλι αυτό αποτελεί μια προσωπική οπτική.
Παίρνοντας αφορμή από την όμορφη και πολύ ενδιαφέρουσα έκδοση της Ι.Μ.Σίμωνος Πέτρας, νομίζω ότι το «Σχηματολόγιον», χωρίς να θέλω να μειώσω τη γενικότερη αξία και πολύτιμη δουλειά που έχει γίνει – αυτό θα ήταν άδικο – έχει ένα συγκεκριμένο μεγάλο δογματικό λάθος κατά την προσωπική μου γνώμη στο οποίο θα ήθελα να σταθούμε. Γράφει: «Διάταξις περί βαπτίσματος εν κινδύνω θανάτου»,…,«ο βαπτίζων, υψών το βρέφος λέγει: Βαπτίζεται ο/η δούλος/δούλη του Θεού (δεῖνα) εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, αμήν. (Εκ τρίτου).
Αυτό το «εκ τρίτου» με προβληματίζει ιδιαίτερα και το αισθάνομαι ως λάθος διότι δεν βαπτιζόμαστε 3 φορές αλλά μία φορά κάνοντας επίκληση στα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος. Άλλο η τριπλή κατάδυση και άλλο η επανάληψη των ίδιων λόγων τρις. Στο Ευαγγελικό ανάγνωσμα της Βαπτίσεως (το οποίο είναι και το α’ εωθινό) μας υποδεικνύεται από τον ίδιο τον Κύριο πως οφείλει να γίνει το βάπτισμα: «Πορευθέντες ουν μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αὐτοὺς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν». (Μτθ 28, 19-20). Ειδάλλως, έρχεται σε αντίθεση με τον ιερό κανόνα ΜΘ’ των Αγίων Αποστόλων ο οποίος λέει: «Εἴ τις ἐπίσκοπος, ἢ πρεσβύτερος, κατὰ τὴν τοῦ Κυρίου διάταξιν μὴ βαπτίσῃ εἰς Πατέρα καὶ Υἱὸν καὶ ἅγιον Πνεῦμα, ἀλλ᾿ εἰς τρεῖς ἄναρχους, ἢ εἰς τρεῖς υἱούς, ἢ εἰς τρεῖς παρακλήτους, καθαιρείσθω». Ο κανόνας βέβαια αναφέρεται σε κληρικό, αλλά μου φαίνεται ότι έχει αντίκρυσμα και στον λαϊκό αφού ο τελευταίος τελεί το λεγόμενο αεροβάπτισμα.
Επίσης, δεν αναφέρεται στις διατάξεις ότι το αεροβάπτισμα γίνεται κατ’ ανατολάς, με ύψωση του παιδιού στη φράση «Βαπτίζεται ο δούλος/η δούλη του Θεού (δεῖνα) εις το όνομα του Πατρός (οπότε και γίνεται σταυροειδής ύψωση του παιδιού όπως στον σαραντισμό), και του Υιού (ξανά σταυροειδής ύψωση του παιδιού) και του Αγίου Πνεύματος, Αμήν (ξανά σταυροειδής ύψωση του παιδιού). Δεν ισχύουν αυτά; Μήπως κάνω εγώ λάθος;
Στη συνέχεια, αναφέρει το βιβλίο: «Και ευθύς, ει πάρεστιν ιερεύς, χρίει αυτό τω αγίω μύρω, λέγων˙ Σφραγίς δωρεάς πνεύματος αγίου, αμήν». Αυτό το συναντάω για πρώτη φορά σε αεροβάπτισμα. Είναι γνωστό ότι κατά την βάπτιση τελούνται δύο μυστήρια: το Βάπτισμα το οποίο μας καθαρίζει από τις αμαρτίες, και το Χρίσμα το οποίο αναγεννά τον άνθρωπο, τον σφραγίζει, τον πληρώνει και τον κοσμεί με το Άγιο Πνεύμα και κατ’ επέκταση με τα χαρίσματά του, όντας ο άνθρωπος καθαρός και κενός από το προηγηθέν βάπτισμα ώστε να καταστεί καινός. Ποια είναι η γνώμη σας; Και πώς ακριβώς γίνεται αυτό πρακτικά; Δεν θα πρέπει μετά να σκουπιστεί με ειδική πετσέτα η οποία θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε ή να καεί ή να πλυθεί με ειδικό τρόπο όπως πλένονται τα ιερά καλύμματα; Και αν πραγματικά τελεστεί το Χρίσμα, θα πρέπει – άμα ζήσει το παιδί και βαπτιστεί κανονικά – να το ξέρει ο ιερέας ώστε να μην ξανακάνει το Χρίσμα.
Κατά τα άλλα, ενδιαφέρον στο βιβλίο έχουν κάποιες ανέκδοτες ευχές που αφορούν τη γέννηση, την αποβολή, την βάπτιση, τα μοναχικά σχήματα και την γενικότερη εκκλησιαστική διακονία εκτός ευχολογίου ενώ ιδιαίτερη εντύπωση μου έκαναν τα όμορφα λόγια του ιερέως κατά την επίδοση της λαμπάδας στον νεοφώτιστο.
Ξεκαθαρίζω πως όλα τα παραπάνω λέγονται καλοπροαίρετα για την αποφυγή σημαντικών λαθών (αν όντως είναι λάθη) και σε καμιά περίπτωση δεν αποτελούν κακόβουλη κριτική μηδενισμού της γενικότερης δουλειάς η οποία είναι γνωστό ότι είναι εξαιρετική και απολαμβάνει μεγάλης αποδοχής.
