Αριστεύς της ψαλτικής τέχνης
Αρχων Πρωτοψάλτης της Αγιωτάτης Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως
κ. Χαρίλαος Ταλιαδώρος
"Ως γλυκέα τω λάρυγγι μου τα λόγια σου, υπέρ μέλι τω στόματί μου". Έτσι βιώνει την απαγγελία των Ιερών λογίων του Θεού, όταν υμνεί το Θεό ο έχων εσωτερική διάθεση, "κατάσταση" όπως λέγεται στην γλώσσα των πνευματοφόρων Πατέρων.
Καθώς δηλαδή το στόμα και ο λάρυγγα εκφέρει τα λόγια του Θεού, ψάλλει τους ύμνους της Εκκλησίας του φαίνονται τόσο γλυκείς, υπέρ, πιο πάνω και από το μέλι. Παρακαλώ ας προσέξομε εξ αρχής κάτι πολύ σημαντικό εξ επόψεως Ορθοδόξου πνευματολογίας. Δεν λέει ωσεί μέλι, αλλά "υπέρ μέλι". Όχι ως το μέλι αλλά υπέρ, πιο πάνω και από το μέλι.
Ας δούμε παραλλήλως και ένα άλλο σημείο του προφητάνακτος Δαυίδ γράφει: "πλυνείς με και υπέρ χιόνα λευκανθήσομαι". (50΄ Ψαλμός) Να με πλύνεις, να με καθάρεις, να με κάνεις εντός μου λευκό, πιο πάνω, υπέρ το χιόνι και όχι ωσεί, ως, το χιόνι. Το ίδιο λοιπόν και εδώ, όπως και πιο πάνω: όχι ωσεί, αλλά υπέρ το μέλι.
Στην πορεία του ωσεί και του υπέρ, προσεγγιζόμενος ο λόγος του Θεού από ανυποψίαστους ανθρώπους, ηθελημένα ή αθέλητα, θα μείνει σ΄ αυτούς μόνο η γλυκύτητα του ωσεί, αλλά όχι του υπέρ. Μη κατανοούντες δε λόγω της μη μετοχής στο υπέρ, θα φθάσουν το πολύ-πολύ έως το να εξάρουν τις μεγάλες πανανθρώπινες και οικουμενικές αρχές που εξαγγέλλει ο λόγος του Θεού και οι θεσπέσιοι ύμνοι της Εκκλησίας.
Εξ΄ ετέρου προσεγγιζόμενος ο λόγος του Θεού από την δυτική Χριστιανοσύνη θα μείνει δυστυχώς στην πορεία του χρόνου μέχρι το ωσεί της γλυκύτητος, κατανοούμενο ως αίσθημα με μοιραία κατάληξη να χάσει το υπέρ και θα τονίσει στην απουσία του στα δρώμενα της την κοινωνική προσφορά.
Όμως η προσέγγιση από την πλευρά του Ορθόδοξου βιώματος, που δεν είναι φυσικά η δια του νου κατανόηση, η αίσθηση της υπερβατικής γλυκύτητος αφήνεται για τους αρχαρίους. Το ωσεί εδώ, είναι η κάθαρση από την μαυρίλα, ο λευκασμός όμως που ακολουθεί υπάρχει ζωντανός, ο υπέρ χιόνα, ως αποκάλυψη του ακτίστου φωτός του Θεού.
Τότε η γλυκύτητα παίρνει μορφή πνευματικώς ποιοτική, το κτιστό παραμερίζεται και τρέφει η άκτιστη θέα του Θεού. Στην θέση της ποσοτικής θρησκευτικής αναζήτησης έχομε πλέον την ποιοτική ασκητική σαν τον πιο εσωτερικό -ερωτικό τρόπο αναζήτησης του Θεού από το είναι της ύπαρξης.
Αυτού του Ορθοδόξου ήθους την λατρεία, ποια μουσική εκφορά του πρέπει; Ποιο ύφος; Ένα ερώτημα πάντοτε καίριο και ζωτικό.
Υπέρ κόρον έχει ψαλθεί και εντάθηκε στις μέρες μας, ημέρες του θρησκευτικού συγκρητισμού, το κανονάρχημα του πλέον σε όλους γνωστού τροπαρίου που λέει: Την ίδια βίβλο δεν έχουμε όλοι οι χριστιανοί; Ασφαλώς την ίδια. Μόνο που, όπως έλεγε με βάθος νοήματος ο καθολικός στο θρήσκευμα, μαθητής του μεγάλου Mgr Daniellou, Καθηγητής μου στο Παρίσι, Josef Paramelle, "διαβάζουμε την ίδια Αγία Βίβλο, μόνο που την προφέρουμε διαφορετικά".
Στην λέξη προφέρουμε υπάρχει η διαφορά της κατά γραμματικήν και ανάγνωσιν από της κατά διαχρονικήν εμπειρίας της Εκκλησίας βιωματική ερμηνεία του "υπέρ μέλι".
Δεν σύρθηκε η Ορθόδοξη Πνευματολογία από την πρόκληση της αποϊεροποίησης των εν αυτή υπαρχόντων, προκειμένου να μη ανταλλάξει το βίωμα της, έμπροσθεν των προκλήσεων των όποιων εκσυγχρονισμών, όχι διότι έμεινε μια αποστεωμένη κοινότητα συντηρητικών ανθρώπων, αλλά γιατί η Εκκλησία που είναι το σπίτι του Θεού, δεν είναι ένας ευκτήριος οίκος τελετών αναμνήσεως, αλλά ο τόπος της Βασιλείας του Θεού.
Οι Κληρικοί δηλαδή και οι ψάλτες, μύστες των Μυστήριων του Θεού και όχι τελετάρχες, οι αγιογράφοι, θεολόγοι και όχι ιεροί ζωγράφοι, οι ψάλτες κατ΄ αναλογίαν είναι μυσταγωγοί "επιθυμητικώς ερχόμενοι επί το ψάλλειν…ίνα μη μικρά ζύμη όλον το φύραμα δολώση…" γράφει ο Μέγας Βασίλειος, για να μη δολώσει το όλο φύραμα και όπως γράφει και ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, στην περίπτωση των εν ύμνοις ψαλμών λέγει, ότι αυτός ο τρόπος εις "υψηλοτέραν ημάς ανάγει κατάστασιν".
Η φράση "υψηλότερα κατάσταση" δεν έχει το νόημα στα Ιερά κείμενα των Αγίων Πατέρων την άνοδο σε μια ανώτερη γραμματικά ή ηθικά κατάσταση, ούτε την μετοχή σε μια ελιτίστικη τάξη θρησκευτικών φιλοσόφων και διανοητών που στο τέλος των κατά νου προσπαθειών τους, υμνούν με επαίνους ένα παγανιστικό και τελικά απρόσωπο Θεό.
Τα ανώτερα στην εμπειρία της Ορθοδόξου Εκκλησίας είναι προσευχή υπέρ μέλι γλυκύτερη, όπως και ο αγώνας ο πνευματικός για την κατάκτηση της καθαρότητας υπέρ χιόνος και όχι ωσεί χιόνος όπως προείπαμε παραπάνω.
Ο Απόστολος Παύλος αποφατικός διδάσκαλος της διακρίσεως αυτής, διαχωρίζει το υπέρ από το ωσεί, την προσευχή του πνεύματος ως θεραπεία και δοξολογία προς το Θεό, από την προσευχή του νοός ως θρησκευτική διαδικασία θεοποίησης της κοσμικής αρμονίας.
Από εδώ έρχεται και η διάκριση της λογικής λατρείας και της κατά πνεύμα λατρείας, που απλώς αναφέρουμε για να νοηματοδοτήσομε την πορεία των λεγομένων, χωρίς να εισέλθουμε στην αποφασιστικής σημασίας αυτή διάκριση από Ορθοδόξου πλευράς λόγω του περιορισμένου χρόνου.
Γράφει ο Άγιος Αθανάσιος "…κατακολουθούντες τω λογισμώ το φάσκοντι <<ψαλώ τω πνεύματι, ψαλώ και τω νοί>> ωφελιμώτερον γαρ έχουσι το δέκα στίχους μετά συνέσεως ψάλλειν, ή όλον το ψαλτήριον μετά συγχύσεως διανοίας".
Και τότε μεν κατά τους προ της χάριτος εποχής χρόνους, στους χρόνους του Νόμου, αποφθέγγοντο με κινάρες και νάβλες και κύμβαλα και υψώσεις των σαλπίγγων, έχοντες θα λέγαμε, την ενδιάθετη κατάσταση της αινέσεως, αλλά μετά την έλευση της καταστάσεως της χάριτος δια Ιησού Χριστού, η αίνεσις βρήκε τον ακρογωνιαίο λίθο Ιησού Χριστό για να ακουμπήσει το βάθος της.
Έγινε καθαρά περισσότερο προσευχή του υπέρ, δηλαδή κατάσταση του πνεύματος, διερμηνεύουσα και εισχωρούσα κατά χάριν στα Μυστήρια της Εκκλησίας του Θεού, εγκαταλείπουσα ως ανώτατο όριο, την συμμιγνυμένη με το νου ψαλμωδία.
Λέει ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, ότι η εν πνεύματι και όχι ασφαλώς η κατά νουν, κατορθούμενη ψαλμωδία "την υπερέχουσαν κατάστασιν των αγίων ενδείκνυται". Βλέπε την παράλληλη αντιπαράθεση της σημαντικής των λέξεων ωσεί - υπέρ και κτιστό- άκτιστο.
Ο Μέγας Αθανάσιος λοιπόν γράφει "συμμέτρως δε ψάλλειν, ίνα μη περικασώσιν αι ψυχαί".
Την κάκωση αυτή την περιγράφει από τα χρόνια της Παλαιάς Διαθήκης το Βιβλίο του Εκκλησιαστή, που λέγει: ότι το άσμα των αφρόνων μοιάζει "ως φωνή των ακανθών υπό τον λέβητα".
Πολλοί οι λέβητες της σήμερον, πολλές και οι άκανθες των διαφόρων εμφάνταστων που μόνο ξηρές άκανθες καλλιεργούν και τρέπουν με το κάψιμό τους σε μια εκτός Εκκλησιαστικού ύφους ψαλμωδία.
Τι γίνεται λοιπόν τώρα; Μας άφησε ο Θεός να πατάμε πάνω σ΄ άκανθες; Ποτέ και σε καμιά εποχή δεν άφησε την Εκκλησία Του ο Πανάγαθος Θεός χωρίς χαρισματούχους και Αριστείς.
Πολυσέβαστε Δάσκαλε και Άρχοντα της πατρώας Μουσικής μας παραδόσεως, Μουσικολογιώτατε Πρωτοψάλτα κύριε Χαρίλαε Ταλιαδώρε.
Γνωρίζομε όλοι πάρα πολύ καλά, πόσο έχετε τιμηθεί από την Εκκλησία του Χριστού, τα Πανεπιστήμια, τους πιστούς ανθρώπους, τα μουσικά Ιδρύματα και τις Ακαδημίες των αθλητών της Μουσικής.
Είστε ο καλλικέλαδος Αριστεύς της Ιερής Τέχνης του ψάλλειν. Η έκφραση του ανωτέρου μουσικού ήθους, από το οποίο ρέει το μέλι της υπέρ γλυκύτητος Εκκλησιαστικής υμνωδίας και το γάλα της πατροπαραδότου τροφοδοσίας τόσων και τόσων σπουδαίων μαθητών σας ανά την Οικουμένη.
Ηχείτε ως ακριβές διαπασών το οποίο κρούεται για να δοξάζεται ο Πανάγαθος Θεός και το οποίο θα ηχεί πάντοτε, Σεβαστέ Δάσκαλε για την διαιώνιση της Ορθόδοξης μουσικής παράδοσης των Ρωμιών.
Έχετε ένα σπάνιο τάλαντο από τον Θεό που δεν το κάματε κτήση σας. Δεν το δώσατε για τέρψη των διαφόρων μουσικών αποκλίσεων. Το καλλιεργήσατε με το πνεύμα και το ύφος της Ιεράς ψαλτικής Εκκλησιαστικής τέχνης της Κωνσταντινουπόλεως, του Kέντρου μαζί με τα ιδιαίτερα χαρίσματά σας και έτσι με την ψαλμωδία σας ως μέγας Αριστεύς της τέχνης του ψάλλειν, συγκεντρώνετε τον έσω κόσμο του ανθρώπου για να ανέβει στο Θεό, παραμερίζοντας την ζάλη της καλλιφωνίας, ως εκτροπής από τα καθ΄ ημάς πρέποντα.
Όταν ψάλετε, ένα παναρμόνιο ανοίγεται και κατά τον λόγο του Πατέρα της Εκκλησίας: "Άσμα καινόν τω Χριστώ επινίκιον τοις ωσί του κατεκκλησιασθέντος λαού" διαγορεύεται. Θεοφύλακτος.
Η τέχνη σας στηριζόμενη απόλυτα στην σεμνότητα και το ύφος της Μεγάλης Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως δεν αφήνει περιθώρια για να συγκριθεί το καινοφανές εκείνο φαινόμενο, να ψάλουν μερικοί με νότες βυζαντινές και να νομίζουν ότι αυτό αρκεί ή να προηγείται η επίδειξη των φωνητικών δυνατοτήτων και συμπαθάτε με για το παράδειγμα, ως την προσπάθεια της γυναίκας εκείνης που ντύνεται προκλητικά για να την προσέξουν με θαυμασμό οι περαστικοί.!
Ο Ταλιαδώρος δεν έχει άραγε φωνητικές ικανότητες και δυνατότητες; Γιατί ψάλει έτσι; Τι είναι αυτή η δωρική γραμμή εκτέλεσης των ύμνων που ακολουθεί και επί τόσα χρόνια διδάσκει; Τι άλλο από την μουσική επιτηδεία της Εκκλησίας, το ύφος το Πατριαρχικό, που σαν φίλτρο κρατά την κοσμική πλοκή των φθόγγων και της εκφράσεως, ίνα μη μετατραπεί η μουσική της Εκκλησίας, μουσική υπόκρουση για τα τελούμενα Μυστήρια.
Τι είναι αυτό; Αν δούμε τις γραμμές της Αγιογραφίας θα βοηθηθούμε να καταλάβουμε τι θέλουμε να πούμε. Με δύο γραμμές και με μια πνευματική αφαιρετική μπορούμε να διαζωγραφίσουμε ένα ολόκληρο κόσμο. Τον κόσμο που πάνω στην βυζαντινή αγιογραφία λιώνει τα περιττά λίπη, αφαιρεί την συμμετρία των κανόνων της εξωτερικής ζωγραφικής και ανατέλλει ένας άλλος κόσμος στις επιφάνειες των Εικόνων ως κανόνας άσκησης της όρασης για να τυφλωθεί το κοσμικό και να προχωρήσει στο υπέρ μέλι ως αίσθηση της θέας της Βασιλείας του Θεού.
Το ίδιο και στην μουσική, με δυο φθόγγους και με μια εμμελή ανάγνωση με τα κλιτά και τις ασφάλειες πάνω στις κλίμακες της μουσικής, γίνεται ο αίνος προς το Θεό, από απλή μεταφυσική των χρωμάτων της μουσικής, σε αποφατική εν μελωδίαις περιήγηση στα υπερώα του ουρανού για να κωφεύει το αυτί στην εξωτερική τέρψη που μπορεί να είναι καλή για την εκτός του Ναού κατάσταση, αλλά ανεπίτρεπτη για το έσω ους που ακούει την φωνή του Θεού μεταφερόμενη ανά πάσα στιγμή από τις δυνάμεις του Ουρανού, διηγούμενες την είσοδο του Βασιλιά της δόξης μέσα στην ροή της Ιστορίας του κόσμου.
Σ΄ αυτό αντηχεί ο λόγος του Μυστηρίου. Πώς να ψαλλεί; Ο αντίλαλός του θυμίζει στον άνθρωπο την θεϊκή βούληση, ότι από χώμα που ήσουνα σε έκαμα εικόνα και ομοίωμα μου. Λοιπόν; "Σηγησάτω πάσα σαρξ βροτεία…".
Τι ανόητο αλήθεια από ορισμένους να περιγράφουν αυτό το Μυστήριο της Εκκλησίας με μια χροιά τέτοια, ώστε να μπορούμε π. χ. να παρουσιάσουμε ένα άνθρωπο ντυμένο με μια παραδοσιακή ενδυμασία και στο λαιμό να φορεί μια γραβάτα νεοευρωπαϊκής γραμμής και κοψίματος.
Να γιατί Δάσκαλέ μας, σε ονομάζει η Ιστορία Αριστέα της μουσικής μας παραδόσεως. Αυτό που έχεις είναι αληθινό. Ας δώσουμε άλλο ένα παράδειγμα. Πως π. χ. χορεύουν τα κρητικόπουλα της 3ης γενεάς της Νέας Υόρκης τους χορούς της Κρήτης; Γιατί είναι διαφορετικός ο τρόπος της χοροστασίας των νέων που ζουν στην Κρήτη; Είναι απλό. Γιατί ζουν στο τόπο που γεννήθηκαν αυτοί οι χοροί. Ζουν και τρέφονται από αυτόν.
Εσείς Δάσκαλε, τραφήκατε από τον γίγαντα της Πόλης τον Πρίγγο, τον τόπο που εγέννησε και ανέπτυξε την Βυζαντινή Ρωμαίικη μουσική. Επί πλέον ζείτε στην συμβασιλεύουσα, πιστή κόρη της Μάνας που υιοθέτησε το ύφος. Ήταν και είναι δικό της και ο Πανάγαθος Θεός, σας επέλεξε ως το γλυκυηχές όχημα, πάνω στο οποίο φυλάσσονται η ράβδος της μουσικής ευθύτητος και ακριβείας, το μάννα για τους καιρούς της ξηρασίας που διερχόμαστε και οι εγχάρακτες πλάκες της Διαθήκης των Παραδόσεων του μεγαλοπρεπούς Πατριαρχικού ύφους.
Μετά τα ανωτέρω είναι σίγουρο ότι δεν έχετε ανάγκη την δική μας ελάχιστη τιμή. Μάλιστα μια έννοια του λαού της Κρήτης με δυο λέξεις λέει: "δεν ξιπάσαι". Που θα πει, δεν έχετε ανάγκη για να τιναχθείτε από την θέση σας ένεκα κάποιου πρωτόγνωρου για σας γεγονότος.
Η βαθυτάτη επίγνωση, του τι μεταφέρετε στους ώμους σας, είναι και η αιτία που με δυσκολία τραβιόνται πάνω στο χαρτί αυτό οι προτάσεις αυτές από τον ομιλούντα, ευεργετημένο από το πλούσιο μουσικό αναλόγιο σας κατά την εν Θεσσαλονίκη παραμονή του. Μόνο μια μικρή προσευχή ως αντίδωρο και επ΄ ευκαιρία, επιτρέψτε μου μια δημόσια κατάθεση ευχαριστίας και ευγνωμοσύνης προς το σεβαστό πρόσωπό σας.
Όμως παρακαλούμε απόψε να δεχθείτε αυτή την τιμή που γίνεται για σας, ως έκφραση του βαθύτατου σεβασμού όλων μας προς το αγαπητό πρόσωπό σας, αλλά κυρίως παρακαλούμε να σημειώσετε ότι είναι μια καρδιακή τιμή της Κρήτης, της Εκκλησίας και του λαού της, της Κρήτης που όπως λέει ο ύμνος της "κρατά δεξιά μιαν Ήπειρο, αριστερά μιαν άλλη, τους παίζει την βροντόλυρα για να χορέψουν πάλι."
Ενός τόπου που έμεινε και μένει αφοσιωμένος στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, την καθαρή πηγή της καλλιέργειας του ύφους και του ήθους της Βυζαντινής Μουσικής. Μιας Νήσου που χορεύει αρχαϊκά, όπως η Εκκλησιαστική Μουσική ψάλλεται. Με την λύρα της, γέννημα κι αυτό της Πόλης των θρύλων, της Ορθόδοξης Ανατολής ως παναρμόνιας ελπίδας.
Αυτή την διδασκαλία και διάδοση του αρχαϊκού δωρικού ύφους από εσάς, διέγνωσε πολύ νωρίς η Μητέρα Εκκλησία και σας ετίμησε με το υψηλότατο οφίκιο, που σε ελαχίστους απονέμει, εκείνο του Άρχοντος Πρωτοψάλτου της Αγιωτάτης Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως.
Το πάγκαλο και θαυμαστό ύφος της ψαλτικής, της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας, ήλθε ως αύρα πνεύματος σε σας, μέσω του τελευταίου μεγάλου τροφοδοτήρα, του αείμνηστου Κωνσταντίνου Πρίγγου και συνεχίζετε παναξίως να βαδίζετε αυτή την ίδια οδό, με τα δικά σας ιδιαίτερα χαρίσματα, ανασταίνοντας στα ώτα των επαϊόντων τον άφθαστο Ιάκωβο Ναυπλιώτη.
Να γνωρίζετε, ότι η λέξη Αριστεύς του τίτλου της τρεχούσης ομιλίας δεν χρησιμοποιήθηκε από συνήθεια ούτε για να κολακεύει τον τιμώμενο. Ετοποθετήθη για να υπογραμμίσει και να υπενθυμίσει μέσω του Αριστέα της πάντιμης Ψαλτικής τέχνης κ. Χαριλάου Ταλιαδώρου, το γιατί η κατά Ανατολάς Αγία του Χριστού Μεγάλη Εκκλησία, εμόρφωσε μουσική επιτηδεία, όπως προείπαμε. Χρησιμοποιήθηκε για το ερώτημα των πολλών τι είναι το ύφος της μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας.
Αποφύγαμε τα βιογραφικά και τις τιμές που έχει λάβει ο μεγάλος Δάσκαλος της συμβασιλεύουσας Θεσσαλονίκης. Θα λέγαμε κοινά και γνωστά πράγματα αν αναφερόμασταν στον άξιο Πρωτοψάλτη και Καθηγητή της Μουσικής, τον λαμπρύνοντα με το φωνητικό του θεϊκό τάλαντο την Δημητριούπολη, την Πρωτεύουσα της Μακεδονίας.
Είναι μια ευφρόσυνη πραγματικότητα η Μακεδονία. Ένας τόπος εκφραστικής και πεποικιλμένης μουσικής ως τα ζωηρά χρώματα του Πατέρα της Μακεδονικής Σχολής Αγιογραφίας, Πανσέληνου. Τι να πούμε τώρα για το πρώτο φωνητικό κλαρίνο της, όπως λένε στην Θεσσαλονίκη, τον Άρχοντα Ταλιαδώρο;
Ακούστε επ΄ ευκαιρία τι λέει ο Φώτιος ο θεολόγος, "φιλόμουσον γαρ το Θρακών και Μακεδόνων γένος". Τι να πούμε εμείς τώρα; Μόνο ότι από αυτό το γένος των παραδόσεων, της δόξης, των πόνων και των αναστεναγμών της περιπέτειας και της προσφυγιάς, από αυτό τον τόπο της αέναης ζώσας Παράδοσης, φιλοξενούμε εδώ στη Κρήτη σήμερα το ξεχωριστό Δάσκαλό της.
Εδώ δεχόμαστε τούτες τις ώρες τον Άρχοντα Πρωτοψάλτη της Αγιωτάτης Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως, το μακεδόνα Ρωμιό Δάσκαλο της τέχνης των Αγγέλων. Εδώ στις ξερολιθιές, στον βράχο της τιμής, στη γη του Μίνωα και της Κνωσού, στο πέτρινο αγρό του Αποστόλου Τίτου που γέννησε το λιτό, αγάπησε την μίξη των ολίγων βραχέων φθόγγων που αναπέμπουν μέχρι σήμερα το ιερό δέος των ριζίτικων φωνών, σε πλήρη κράση απόψε με τους οξείς και βαρείς φθόγγους που γέννησε η λεπτότατη λιπαρή πεδιάδα - χώρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και του των Εθνών Παύλου του Αποστόλου, με τις προς Θεσσαλονικείς Αποστολικές Επιστολές.
Διερωτούμαι: Να είναι άραγε τυχαίο ότι οι συγκεκριμένες γεωγραφικές περιφέρειες μένουν πιστά κάτω από την σκέπη του Οικουμενικού Πατριαρχείου; Να είναι τυχαίο ότι είναι δυο άκρα της σημερινής Κρατικής υπόστασης σαν φύλακες; Να είναι τυχαίο ότι ο Ναός της Αγίας Σοφίας Θεσσαλονίκης, ο τόπος των λειτουργικών ερωτημάτων και αναλύσεων και πνευματικών διεργασιών του Αγίου Συμεών Θεσσαλονίκης, είναι ο τόπος που σε κάθε Θεία Λειτουργία ψάλει με το πατριαρχικό ύφος μετά από τόσους αιώνες, σήμερα ο Άρχων Χαρίλαος Ταλιαδώρος επί 51 συναπτά έτη κατά πως λέγει ο Μέγας Βασίλειος εν "ρυθμοίς τοις πνευματικοίς αρμοζόντως";
Συνιστά αγαπητέ Άρχοντα, εύσημη ημέρα η σημερινή συνάντηση. Λέγομε μετά του Θεοφυλάκτου "ου γαρ αλόγων μέλεσι δια το παχύ της διανοίας γεραίρειν ημείς τον Θεόν προσετάχθημεν", αλλά με καθαρά και χωρίς ρύπο χείλη όπως ψάλλει τη μεγάλη Εβδομάδα με ύφεση ο τιμώμενος Δάσκαλος.
Όπως ψάλλει με τις ευλύγιστες αναλύσεις των χερουβικών ύμνων, όπως εκτελεί τον κανόνα του Ακάθιστου Ύμνου με φαιδρότητα μεν, αλλά με πίστη στην κλίμακα του τετάρτου ήχου που πάει να χαθεί στο νεοελληνορωμέϊκο των κανταδόρων. Με βάρος και ένθεο πάθος, όπως ψάλλει ο Άρχοντας τον δεύτερο ήχο των τρισαγίων ύμνων, που και αυτός πάει να θηλυπρεπίσει από εξωεκκλησιαστικές μουσικές συμπλοκές προς τέρψη του έξω αυτιού.
Με "μελισταγή χείλη" κατά τον άνακτα Κωνσταντίνο τον Πορφυρογέννητο, τα κρατήματα και τις εμμελείς αναγνώσεις. Με τέχνη αρμονίας, με τα μέλη του χορού του, όπως γράφει ο Ηράκλειτος: "μουσική …μείξασα εν διαφόροις φωναίς μιαν απετέλεσεν αρμονίαν".
Από δω και αφού και πάλιν ευχαριστήσομε για την παρουσία σας, παρακαλούμε το Θεό να σας δίνει δύναμη και υγεία για να συνεχίζετε, αγαπητέ Δάσκαλε, την ευεργετική πορεία σας, για την Εκκλησία και για τα πνευματικά και πολιτιστικά δρώμενα της Ρωμιοσύνης.
Ο Ναός σας, η τέχνη σας είναι ένα φρέαρ. Ένα φρέαρ από το οποίο εκπηγάζει ειλικρινά και αληθινά ένα νερό, που όποιος δοκιμάσει ή πιει, πολύ ή λίγο, αισθάνεται ότι έφυγε από την έρημο και ήλθε στο τόπο της δροσιάς, στο πεδίο του Μωάβ, στο Βέερ (φρέαρ), στο λελαξευμένο εκείνο φρέαρ.
Όταν λοιπόν ο Μωυσής, κατά την πορεία του προς στην γη της επαγγελίας, κατ΄ εντολή του Θεού, συνήγαγε το λαό- <<είπεν Κύριος προς Μωυσήν Συνάγαγε τον λαόν και δώσω αυτοίς ύδωρ πιείν>> (Αριθμοί 21, 16) - για να του δώσει νερό να ξεδιψάσει από την πεζοδρομία.
Τότε γύρω από το φρέαρ άρχισε ο διψασμένος λαός του Θεού γύρω από το φρέαρ να τραγουδά και να ψάλει στο Θεό τα εξής: <<Εξάρχετε αυτώ φρέαρ, ώρυξαν αυτό άρχοντες, εξελατόμησαν αυτό βασιλείς εθνών εν τη βασιλεία αυτών, εν τω κυριεύσαι αυτών>> (Αριθμοί 21, 17-18)
Από του φρέατος αυτού ήπιε και δροσίστηκε και ξεδίψασε ο λαός του Θεού. Καλό θα ήταν, αγαπητέ Δάσκαλε, το χαρακτηριστικό αυτό ύμνο του λαού προς το Θεό, που σώζεται στην Παλαιά Διαθήκη να τον μελοποιήσετε. Εσείς ως Άρχων και αφού το φρέαρ αυτό το ώρυξαν άρχοντες. Είναι ένας ύμνος από την έξοδο της γης της Αιγυπτίας των λογισμών στην γη της επαγγελίας, της Ορθόδοξης πάντιμης παραδόσεως μας της, οποίας Αριστεύς είσθε. Πολλά τα έτη σας Δάσκαλε.
Μπρος στο χάρισμά σας, γλυκύτατε Δάσκαλε, και την εμμονή σας στην Πατριαρχική Παράδοση υποκλινόμαστε και δοξάζομε τον Θεό που σας τίμησε και ευλόγησε να είστε σήμερα μαζί μας.
Σαλπίζεις τα άριστα στο Θεό των Πατέρων μας με την ιερή διακονία σου. Θεολογείς ψάλλοντας. Μας υποχρεώνει το ύφος της ψαλτικής σου να ομολογήσουμε την ανάγκη της διαιώνισης αυτής της παράδοσης. Για τούτο να σε φυλάει ο Θεός επί μήκιστα έτη για το καλό της Αγίας Του Εκκλησίας.
Ελάχιστος εν Επισκόποις
† Ο Κνωσού Μακάριος
Ομιλία του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Κνωσού κ. Μακαρίου κατά την εκδήλωση προς τιμήν του Άρχοντος Πρωτοψάλτου της Αγιωτάτης Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως κ. Χαρίλαου Ταλιαδώρου, την 6/4/2003 εκ μέρους του Παγκρητίου Συλλόγου Φίλων Βυζ. Μουσικής <<Όσιος Ιωάννης Κουκουζέλης>> στο Πνευματικό Κέντρο της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης.
