Το τέλος του μικρού Αποδείπνου

Dimitri

Δημήτρης Κουμπαρούλης, Administrator
Staff member
Από μια γρήγορη έρευνα στο διαδίκτυο είδα διαφορετικές εκδοχές.

http://www.imka.gr/book/mikro-apodeipno
http://users.otenet.gr/~abpriest/apodeipno.htm
Την πάσαν ελπίδα μου
Ἐπὶ Σοὶ χαίρει
Ἅγιε Ἄγγελε
Θεοτόκε Παρθένε (
ἐκ γ´)
Δι᾿ εὐχῶν

http://www.gonia.gr/gonia.php?article=447
Την πάσαν ελπίδα μου
Επι σοί χαίρει
Άγιε άγγελε
Ευξόμεθα υπέρ ειρήνης του κόσμου
Την ωραιότητα

Δι' ευχών


http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/nectarios_prayers.htm
Την πάσαν ελπίδα μου
Άγιε Άγγελε
Δόξα, και νυν. Κύριε ελέησον γ', και απόλυσις.


Στην πράξη έχω ακούσει και άλλες π.χ.

Την πάσαν ελπίδα μου
Την ωραιότητα
Άγιε άγγελε
Δι' ευχών
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής

Τό «μικρόν» ἀπόδειπνον ἀποτελεῖ ἐπιτομή τοῦ «μεγάλου» ἀλλά καί μόνου προϋπάρχοντος πρό τοῦ ιε΄ αἰῶνος. Ἡ κανονική ἀκολουθία τοῦ ἀποδείπνου «διετηρήθη κατά τήν Μ. Τεσσαρακοστήν κατά τόν νόμον τῆς λειτουργικῆς ἐξελίξεως, κατά τόν ὁποῖον εἰς τάς σεβασμιωτέρας περιόδους τοῦ λειτουργικοῦ ἔτους διατηροῦνται τά παλαιότερα στοιχεῖα καί λόγῳ τοῦ κατανυκτικοῦ χαρακτῆρος τῶν ἡμερῶν αὐτῶν καί τῆς συναφοῦς τάσεως πρός αὔξησιν τοῦ μήκους τῶν καιρῶν τῆς προσευχῆς».

Τό μικρόν ἀπόδειπνον περατοῦται (ὅπως βλέπουμε στά Ὡρολόγια) μέ τήν τελευταίαν τῶν εὐχῶν Ἄσπιλε, ἀμόλυντε..., τό Τὴν πᾶσαν ἐλπίδα μου εἰς σὲ ἀνατίθημι, Μήτηρ τοῦ Θεοῦ, φύλαξόν με ὑπὸ τὴν σκέπην σου.

«Εἰς τό τέλος τοῦ μικροῦ ἀποδείπνου κατά νεώτατα χειρόγραφα καί ἔντυπα προστίθεται τό θεοτοκίον "Ἐπί σοί χαίρει, κεχαριτωμένη..." καί ἡ εὐχή εἰς τόν ἄγγελον, φύλακα τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου "Ἅγιε ἄγγελε ὁ ἐφεστώς..."».

Πᾶσαι αἱ ἀνωτέρω, λοιπόν, ἐκδοχαί ἔχουν σχέση μέ αὐτές τίς προσθῆκες, ἀλλά καί μέ τήν παρουσία ἤ ὄχι ἱερέως, ἀφοῦ τό ἀπόδειπνον στή μητρική του μορφή ξεκίνησε ὡς ἰδιωτική προσευχή, ἐξακολουθεῖ δέ —κατά εὐσεβῆ συνήθεια προσώπων καί οἰκογενειῶν— νά εἶναι κατ᾿ οἶκον προσευχή, καταχωρουμένη σέ ἐκδόσεις προσευχηταρίων μέ τίς διαφορετικές αὐτές εὐσεβεῖς ἐναλλαγές, προβλέψεις καί προσθῆκες.

Ὅσο γιά τό Τήν ὡραιότητα, προστέθηκε σέ κάποιες ἐκδόσεις ἀπό τήν πράξη τῶν Χαιρετισμῶν. Στίς μετέπειτα προσθῆκες ἐντάσσεται καί τό Θεοτόκε παρθένε. Ὅλα αὐτά προφανῶς εἶναι ὠφέλιμα γιά τίς κατ᾿ οἶκον προσευχές.

(Πρβλ. ᾿Ι. Μ. Φουντούλη, Λειτουργική, Σημειώσεις πρός χρῆσιν τῶν φοιτητῶν, Τεῦχος Ε΄. Ἀκολουθίαι τοῦ νυχθημέρου» σσ. 61-73 καί Η ιστορική εξέλιξη του Μεγάλου Αποδείπνου).


 
Last edited:

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


Τὰ ὡρολόγια τῶν ἐκδόσεων 1509-1632 ὁρίζουν μετὰ τὸ «Δὸς ἡμῖν δέσποτα (ἀρχικὴ μορφή-χφφ.) πρὸς ὕπνον ἀπιοῦσιν...» (τελικὴ εὐχή) «ἡ συγχώρησις καὶ ἀπόλυσις».
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Τὰ ὡρολόγια τῶν ἐκδόσεων 1509-1632 ὁρίζουν μετὰ τὸ «Δὸς ἡμῖν δέσποτα (ἀρχικὴ μορφή-χφφ.) πρὸς ὕπνον ἀπιοῦσιν...» (τελικὴ εὐχή) «ἡ συγχώρησις καὶ ἀπόλυσις».
Τί ἐστί «συγχώρησις» καὶ τί «ἀπόλυσις» κατά τήν τάξιν; Τί πρέπει δηλ. νά λέμε; Φαντάζομαι ὅτι ἀναφέρεσαι/ονται στή μορφή τελέσεως μέ τήν παρουσία ἱερέως.


 

ybulbu

Μπουλμπουτζής Ιωάννης
Στη νεότερη αυτή πράξη, που είναι προέρχεται μάλλον από τις μονές του Αγ. Όρους, υπάρχει και το «Τη υπερμάχω» (χύμα) πριν το «Θεοτόκε Παρθένε» στην περίπτωση που δεν έχουν διαβαστεί οι Χαιρετισμοί της Θεοτόκου.

Οπότε, μετά το «Την πάσαν ελπίδα μου» ακολουθούν:
-«Επί σοι χαίρει»
-«Άγιε Άγγελε»
-«Τη υπερμάχω» (αν δε διαβαστούν οι Χαιρετισμοί της Θεοτόκου)
-«Θεοτόκε Παρθένε» (γ')
-«Ευξώμεθα» (όταν ιερουργεί ιερέας)
-«Την ωραιότητα» ή το Απολυτίκιο της ημέρας, αν είναι μεγάλη γιορτή, για την προσκύνηση και την ευχή από τον γέροντα.

Πάντως, μιας και μιλάμε για ο Μικρό Απόδειπνο, εντύπωση μου προξενεί πως, όταν διαβάζονται Χαιρετισμοί, αυτοί παρεμβάλλονται ανάμεσα στο «Πιστεύω» και το «Άξιον εστίν», ενώ στην Ακολουθία των Χαιρετισμών (που επίσης είναι των τελευταίων αιώνων), μπαίνουν μετά το «Άξιον εστίν».
 
Last edited:

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Πάντως, μιας και μιλάμε για ο Μικρό Απόδειπνο, εντύπωση μου προξενεί πως, όταν διαβάζονται Χαιρετισμοί, αυτοί παρεμβάλλονται ανάμεσα στο «Πιστεύω» και το «Άξιον εστίν», ενώ στην Ακολουθία των Χαιρετισμών (που επίσης είναι των τελευταίων αιώνων), μπαίνουν μετά το «Άξιον εστίν».
Ἔχεις δίκιο· ἄν καί οὔτε τό πρῶτο ἰσχύει. Πάντως, παρά τήν ἀρχαίαν ἀκρίβειαν, ἔτσι ἐπεκράτησε στίς ἐνορίες, γιά δέ τούς χαιρετισμούς αὐτό προβλέπεται ἀπό τό ΤΜΕ (σσ. 334 καί 395). Πρβλ. ΣΤ, σ. 57, ὑπ. 49.


 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Τί ἐστί «συγχώρησις» καὶ τί «ἀπόλυσις» κατά τήν τάξιν; Τί πρέπει δηλ. νά λέμε; Φαντάζομαι ὅτι ἀναφέρεσαι/ονται στή μορφή τελέσεως μέ τήν παρουσία ἱερέως.





Ναί. Βλ. ΤΑΣ κεφ. λα', μὲ ἀπόλυσιν ἀντὶ τοῦ μεταγενεστέρου «Δέσποτα πολυέλεε...».
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Ναί. Βλ. ΤΑΣ κεφ. λα', μὲ ἀπόλυσιν ἀντὶ τοῦ μεταγενεστέρου «Δέσποτα πολυέλεε...».

Εὐχαριστῶ πολύ!
Ἐδῶ τό θέμα εἶναι τό μικρόν ἀπόδειπνον καί σύ μᾶς πῆγες στό μεγάλο· γι᾿ αὐτό παραξενεύτηκα!
Γιά τό ὅτι ἡ εὐχή (κεφαλοκλισίας) «Δέσποτα πολυέλεε...» τοῦ μεγάλου ἀποδείπνου εἶναι ἡ τῆς λιτῆς τοῦ μεγάλου ἑσπερινοῦ τῆς ἀγρυπνίας, τό ξέρω· τό γράφει καί ὁ Φουντούλης (ἀπάντηση 322). Αὐτήν υἱοθετεῖ καί τό ΤΑΣ κεφ. λα', ἐμπεριέχουσα καί τήν ἀπόλυσιν, καί ἀκολουθεῖ ἡ μοναστική τάξις τῆς συγχωρήσεως (ὅπως φαίνεται στό ὡρολόγιον) μέ τό «Εἶθ' οὕτω ποιήσας ὁ Προεστὼς μετάνοιαν ἐπὶ γῆς λέγει τοῖς ἀδελφοῖς. Εὐλογεῖτε, Πατέρες ἅγιοι, συγχωρήσατέ μοι τῷ ἁμαρτωλῷ. Καὶ οἱ Ἀδελφοὶ. Ὁ Θεὸς συγχωρῆσαί σοι, Πάτερ ἅγιε.» καί ἀκολουθεῖ τό «Εὐξώμεθα...».

Αὐτά ὅμως δέν ὑπάρχουν στό μικρό ἀπόδειπνον, ἀλλ᾿ εὐθύς μετά τά «Ὑπερένδοξε...Ἡ ἐλπὶς μου ὁ Πατὴρ...Τὴν πᾶσαν ἐλπίδα μου...» (ἤδη προστεθέντα στά μετά τῶν ἐκδόσεων 1509-1632 ὡρολόγια) γίνεται ἡ ἀπόλυσις μετά τοῦ «Εὐξώμεθα...». Καί δέν ὑπάρχει ἡ συγχώρησις. Μᾶλλον μπορεῖ νά ἐννοηθεῖ κατά τήν ψαλμωδίαν τοῦ «Τὴν ὡραιότητα» ἤ τοῦ ἀπολυτικίου, ὅπως γράφτηκε, καί τότε ἡ σειρά μποροῦσε νά εἶναι «ἡ ἀπόλυσις καὶ συγχώρησις», ἀναφερόμενοι πάντα στό μικρό ἀπόδειπνο. Ἀλλά καί στό μεγάλο τό ἴδιο ἰσχύει· ἀπόλυσις (διά τῆς εὐχῆς), συγχώρησις, «Εὐξώμεθα...». Γι᾿ αὐτό καί ἡ ἐρώτηση ἀπορίας μου.


 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


«Καὶ γίνεται ἀπόλυσις καὶ ἡ συγχώρησις» (μικρὸν ἀπόδειπνον, ὡρολόγια ἐκδ. 1535, 1574, 1580, 1632 σ. 283, 1684, 1757 σ. 171, 1801 σ. 227, 1819 σ. 173, 1830 σ. 225, τυπικὸν Μ. Γρηγορίου Ἄθῳ τοῦ ἔτους 1851 ἔκδ. Dmitrievskij τ. 3 σ. 663).
 
Μετα το "Πάτερ ημών.." γράφει στο ωρολόγιο ότι λέμε ή τα τροπάρια της ημέρα ή κάποια που έχει εκεί.
Τί λέμε; [ άλλοι μου λένε ότι λέμε απολυτκία της ημέρας μόνα τους άλλοι ότι λέμε τα κοντάκια του αγίου της ημέρας (εγώ λέω τα απολυτίκια όπως στον εσπερινό) ]
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


Ψάλλεται τὸ «τροπάριον (ἀπολυτίκιον) τοῦ κατὰ τὴν ἡμέραν ἁγίου (ὅταν καὶ ὅσο μαρτυρεῖται σὲ χφφ. ἢ παλαίτυπα τυπικά, μηναῖα, ὡρολόγια, τροπολόγια, «Δόξα, καὶ νῦν θεοτοκίον» (Ἀπορούμενα ΤΑΣ κεφ. πβ’)), ἤ τὰ παρόντα Ὁ Θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν... (κ.λ.π.)» (ὡρολόγια ἐκδ. 1535, 1580, 1740 σ. 173, 1757 σ. 169, 1830 σ. 222, σημερινὰ καὶ Ἰ. Φουντούλη Λειτουργικὴ τεῦχος ε’ Ἀκολουθίαι τοῦ νυχθημέρου (σημειώσεις πρὸς χρήσιν τῶν φοιτητῶν) Θεσσαλονίκη 1969 σ. 72).
 
Last edited:

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Σαλίβερος Χαράλαμπος;52332 said:
Μετα το "Πάτερ ημών.." γράφει στο ωρολόγιο ότι λέμε ή τα τροπάρια της ημέρα ή κάποια που έχει εκεί.
Τί λέμε; [ άλλοι μου λένε ότι λέμε απολυτκία της ημέρας μόνα τους άλλοι ότι λέμε τα κοντάκια του αγίου της ημέρας (εγώ λέω τα απολυτίκια όπως στον εσπερινό) ]
Πάντως ἐγώ ξέρω καί ἀπό τήν ἁγιορείτικη πράξη, ὅτι λέμε μόνον τό κοντάκιον (τό ἔχω ζήσει). Τά Ὁ Θεός τῶν Πατέρων τά λένε τήν Σαρακοστή. Τό Ὡρολόγιον πάντα ἔχει κοντάκιον κι ἄν δέν ἔχει λένε τό κοντάκιον τῆς Μονῆς ἤ καί τό κοντάκιον τῆς Μονῆς.
Ἐξ ἄλλου βλέπουμε στό Ὡρολόγιον καί στήν πράξη ξέρουμε (ἀπό τό Τυπικό) ὅτι στούς Χαιρετισμούς ἤ στόν Μ. Κανόνα ἤ στόν Ἀκάθιστο, λέμε μόνον τό κοντάκιον.
Ἐπίσης, ἄν λάβουμε ὑπ᾿ ὄψιν ὅτι τό Μικρόν εἶναι ἐπιτομή τοῦ Μεγάλου Ἀποδείπνου, ὅταν αὐτό προβλέπεται ἐκτός Μ. Τεσσαρακοστῆς ἀντί τοῦ Φώτισον τοὺς ὀφθαλμούς μου λέμε τό ἀπολυτίκιον καί ἀντί τοῦ Ἐλέησον ἡμᾶς, Κύριε, ἐλέησον ἡμᾶς (θέση πού ταιριάζει μέ τήν ἐπιτομή τοῦ Μικροῦ) λέμε τό κοντάκιον (πρβλ. ΣΤ, σελ. 259, ὑποσ. 460).


 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής

Νά συμπληρώσω ὅτι καί τό ΤΓΡ τά κοντάκια τῆς ἡμέρας προβλέπει (σελ. 64), κάτι πού λησμόνησα νά κοιτάξω χθές. Ἀλλά ἐπίσης λησμόνησα χθές νά πῶ, ὅτι δέν παρέμεινα στή δική μου γνώση, ἀλλά εἶχα πάρει τηλ. καί σέ καρεώτικο κελλί εἰδημόνων καί μοῦ τό ἐπιβεβαίωσαν.


 

tsak77

Χρῆστος Τσακίρογλου
Μία ερώτηση, έχοντας διαβάσει τα παραπάνω.
Ψάλλουμε κάτι πριν το "Δι΄ευχών" στο μικρό Απόδειπνο την Τετάρτη που ψάλλεται ο Μεγάλος Κανόνας; Ο Βιολάκης δεν αναφέρει.
View attachment 1.jpg
Το Ωρολόγιο του 1900...
View attachment 2.jpg
View attachment 4.jpg
Ενώ το Ωρολόγιο της Α.Δ. προβλέπει την ψαλμώδηση του "Την ωραιότητα".
Προσωπικά, το έψαλλα και θα ήθελα να ξέρω αν έπραξα σωστά.
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Μία ερώτηση, έχοντας διαβάσει τα παραπάνω.
Ψάλλουμε κάτι πριν το "Δι΄ευχών" στο μικρό Απόδειπνο την Τετάρτη που ψάλλεται ο Μεγάλος Κανόνας; Ο Βιολάκης δεν αναφέρει.
Το Ωρολόγιο του 1900...
Ενώ το Ωρολόγιο της Α.Δ. προβλέπει την ψαλμώδηση του "Την ωραιότητα".
Προσωπικά, το έψαλλα και θα ήθελα να ξέρω αν έπραξα σωστά.
Καί στά προηγούμενα καί σέ ἄλλο σχετικό θέμα (πού δέν ψάχνω) —ἐπίσης στήν ὑποσημ. 18, σελ. 342, τοῦ ὑπό Δοσιθέου Τατάρνης ὑπομνηματισθέντος καί ἐκδοθέντος ΤΑΣ— ἔχει ἀναφερθεῖ ὅτι τίποτε δέν παρεμβάλλεται μεταξύ τῆς ἀπολύσεως καί τοῦ Δι᾿ εὐχῶν (οὔτε καί στόν Κατανυκτικό). Οἱ προσθῆκες/προβλέψεις εἶναι μεταγενέστερες. Διά τοῦτο καί στήν συγκεκριμένη περίπτωση τό ΤΜΕ, τά Δίπτυχα καί τό ΗΟΠ οὐδέν προβλέπουν. Γιά παλαιότερα τυπικά δέν μποροῦμε νά ποῦμε, γιατί προβλέπουν τόν Μ. Κανόνα στή φυσική του θέση, πού εἶναι ὁ ὄρθρος.
Τό Τὴν ὡραιότητα πού βλέπεις στό Ὡρολόγιον τῆς Ἀ. Δ. ἀφορᾶ στούς Χαιρετισμούς.

Κατά τήν (μεταγενεστέραν) πρᾶξιν τῶν μεγάλων ἀποδείπνων τῶν ἄλλων ἡμερῶν θά ἔπρεπε νά ψάλεις τό Πάντων προστατεύεις.

 
Last edited:

aggelos

Νέο μέλος
Ευλογείτε. Το Σάββατο το βράδυ στο Αποδειπνο διαβάζουμε την Υπακοή ή το Κοντάκιο του ήχου της Κυριακής? Ευχαριστώ
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Ευλογείτε. Το Σάββατο το βράδυ στο Αποδειπνο διαβάζουμε την Υπακοή ή το Κοντάκιο του ήχου της Κυριακής;
Τήν Ὑπακοή (ἐκτός -ἐννοεῖται- συμπτώσεως δεσποτικῶν καί θεομητορικῶν ἑορτῶν, προεορτίων καί μεθεόρτων).
 
Χαίρετε! Στο μικρόν απόδειπνον, πότε λέμε το Κοντάκιον της Δεσποτικής ή Θεομητορικής εορτής, μόνο τη παραμονή της εορτής ή και καθ' όλη τη διάρκεια της περιόδου των προερτίων-μεθεόρτων;
 
Στὰ προεόρτια λέμε τὸ προεόρτιο. Κατόπιν λέμε τὸ τῆς ἑορτῆς μέχρι καὶ τὴν ἀπόδοση.

Ἀρχικὰ δὲν λεγόταν τὸ κοντάκιο, ἀλλὰ τὸ ἀπολυτίκιο.
Πλέον ὅμως ἐπικράτησε νὰ λέγεται τὸ κοντάκιον;
 
Top