Ψυχοσάββατον πρό τῆς Πεντηκοστῆς

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Ἀδελφικῶς συνιστῶ τήν προσοχήν τῶν μουσικολογιωτάτων ἱεροψαλτῶν διά τό Ψυχοσάββατον πρό τῆς Πεντηκοστῆς εἰς τά ἑξῆς:

1) Μετά τό Συναξάριον τοῦ Μηναίου νά διαβασθεῖ καί τό Ὑπόμνημα ἐκ τοῦ ἀντιστοίχου Ψυχοσαββάτου τοῦ Τριῳδίου (πρό τῆς Ἀπόκρεω) κάτι πού σαφῶς ὁρίζει τό Τ.Μ.Ε. σελ. 388, καί πολύ σωστά προβλέπεται μόνον στά ΔΙΠΤΥΧΑ 2008 σελ. 171. Τό παραθέτω γιά ἐκείνους πού ἴσως δέν ἔχουν πρόσβαση στά Δίπτυχα.

Tῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνείαν πάντων τῶν ἀπ' αἰῶνος κοιμηθέντων εὐσεβῶς, ἐπ' ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰωνίου, οἱ θειότατοι Πατέρες ἐθέσπισαν.
Ἀμνημόνησον πταισμάτων νεκροῖς, Λόγε,

Τὰ χρηστὰ νεκρὰ σπλάγχνα σου μὴ δεικνύων.
Τὰς τῶν προαναπαυσαμένων ψυχὰς κατάταξον, Δέσποτα Χριστέ, ἐν ταῖς τῶν δικαίων σου σκηναῖς, καὶ ἐλέησον ἡμᾶς, ὡς μόνος ἀθάνατος. Ἀμήν.

2) Προτείνεται (μετά ἀπό ἔγκριση καί εὐλογία τῶν ἐκασταχοῦ προεστώτων τῶν συνάξεων) στή Θ. Λειτουργία μετά τό «Σῶσον ὁ Θεὸς τὸν λαόν σου...» ἀντί τοῦ «Ὁ βάθει σοφίας...» τό:

«Μνήσθητι, εὔσπλαχνε, καὶ ἡμῶν, καθὼς ἐμνημόνευσας τοῦ λῃστοῦ, ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν».

Πρβλ. Δίπτυχα 2008, σελ. 172, ὑποσ. 158. Ἐγκόλπιον Ἀναγνώστου καί Ψάλτου, σελ. 195. Ἰω. Φουντούλη, Ἀπαντήσεις..., 434.


Σχόλιον: Ἡ ἀκολουθία τοῦ Ψυχοσάββατου στό Πεντηκοστάριον διασῴζει τήν ὀρθήν διάταξιν εἰς τόν Ἑσπερινόν καί εἰδικότερον εἰς τά τροπάρια τῶν Ἀποστίχων.
Πρβλ. Δίπτυχα 2008, σελ. 48, ὑποσ. 39. ΣΥΜΒΟΛΗ, τ. 1, σελ. 3-11, τ. 4, σελ. 20-23, τ. 7 σελ. 3-7, καθώς ἐδῶ καί ἐδῶ.
 
Last edited:

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής

Γιά ὄσους θά ψάλλουν αὔριο καί ὅσους δέν ἦταν μέλη πέρσι, ὑπενθυμίζω αὐτό τό θέμα.

Ἐπίσης φέτος ὑπάρχει πρόσβαση στό τυπικό τῶν Διπτύχων γιά ἐκείνους πού ἴσως δέν τά ἔχουν.


 

Dimitri

Δημήτρης Κουμπαρούλης, Administrator
Staff member
Ευχαριστούμε πάτερ, αντίφωνα ή τυπικά θα πούμε αύριο; Τα Δίπτυχα έχουν αντίφωνα κατά το ΤΜΕ (αλλά στο Ψυχοσάββατο της Απόκρεω τυπικά, πάλι κατά το ΤΜΕ). Ο π. Ρήγας έχει τυπικά (σελ. 867).
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Ευχαριστούμε πάτερ, αντίφωνα ή τυπικά θα πούμε αύριο; Τα Δίπτυχα έχουν αντίφωνα κατά το ΤΜΕ (αλλά στο Ψυχοσάββατο της Απόκρεω τυπικά, πάλι κατά το ΤΜΕ). Ο π. Ρήγας έχει τυπικά (σελ. 867).

Πολύ ὡραία παρατήρηση ἀναφορικά μέ τό ΤΜΕ. Ἐν ἀντιθέσει μέ τό ΤΚΠ —πού ἔκανε περισσότερο χρήση ἀντιφώνων— ὁρίζει, ἐκτός εἰδικῶν ἐορτῶν, τυπικά καί μακαρισμούς, πού ὅμως, ὅπως ἔχει φανεῖ, τά ἀντίφωνα ἔτειναν νά ἐπικρατήσουν καί στόν Πατριαρχικό Ναό (ὅπως καί σήμερα) καί κυρίως ἐκτός αὐτοῦ. Ἡ χρήση ἀντιφώνων φαίνεται καί σέ κάποιες ἄλλες εἰδικές περιπτώσεις τοῦ ΤΜΕ.
Ἀναφορικά μέ τήν διαφοροποίηση, πρέπει νά ξέρουμε ὅτι καί ἡ σύνταξη αὐτοῦ τοῦ τυπικοῦ (ΤΜΕ) ὅπως καί τοῦ Κωνσταντίνου Πρωτοψάλτου ἔγινε σταδιακά καί σέ φάσεις (δέν γράφτηκε σέ μιά μέρα) καί ὑπῆρξαν καί παρεμβολές, πού δικαιολογοῦν ἐνδεχομένως πολλά πού διαπιστώνουμε. Αὐτά εἶναι θέματα διατριβῶν πού ἄλλες ἔχουν δημοσιευθεῖ καί ἄλλων ἐπίκειται ἡ δημοσίευση.
Τό σημαντικό εἶναι ὅτι γιά αὔριο τό ΤΜΕ (σελ. 388) ὀνομάζει τά ἀντίφωνα «Ἀγαθόν τὸ ἐξομολογεῖσθαι» πού εἶναι αὐτά πού βλέπεις στήν σελ. 46/47 τοῦ ΤΜΕ. Αὐτά πού σήμερα δυστυχῶς τά λέμε «τῶν καθημερινῶν», εἶναι ὅμως τά ἀρχαῖα ἀντίφωνα καί τῶν Κυριακῶν, ὅπως ἔχουμε ξαναγράψει. Σαφῶς λοιπόν ἐννοεῖ αὐτά, μάλιστα μέ τά ἐφύμνια πού βλέπεις, κάτι πού δέν υἱοθετεῖ πλέον καί τό ΗΟΠ, ἐνῶ στά Δίπτυχα (2009) τά βλέπεις στή σελ. μς΄/μζ΄.
Τό τί θά ποῦμε λοιπόν εἶναι θέμα ἐπιλογῆς. Πρβλ. ΣΤ σελ. 689, ὅπου ἐντός καί ἐκτός ἀγκυλῶν προβλέπονται καί οἱ δύο περιπτώσεις, κάτι πού ἐνίοτε τηροῦν καί τά Δίπτυχα (περισσότερο τά 2 προηγούμενα χρόνια).


ΥΓ. 1) Τά Δίπτυχα γιά τό Ψυχοσάββατο πρό τῆς Ἀπόκρεω προβλέπουν καί τά δύο (σελ. 46): Τὰ τυπικὰ καὶ εἰς τοὺς μακαρισμοὺς ἡ γ΄ καὶ ἡ ϛ΄ ᾠδὴ τοῦ κανόνος τοῦ Ψυχοσαββάτου· ἂν ὅμως ψαλοῦν ἀντίφωνα, λέγονται τὰ συνήθη «τῶν καθημερινῶν».
2) Ὁ Ρήγας τηρεῖ ἀμιγές ( ; ) μοναστηριακό τυπικό.
 
Last edited:

antonis poly

Νέο μέλος
Μετά "Την Τιμιωτέρα" και την ψαλμωδία της θ ωδής των κανόνων ψέλνουμε και το "Άξιον εστί";
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Μετά "Την Τιμιωτέρα" και την ψαλμωδία της θ ωδής των κανόνων ψέλνουμε και το "Άξιον εστί";
Βεβαίως. Μετά τόν εἱρμό τῆς θ΄ ᾠδῆς «Ἀπορεῖ πᾶσα γλῶσσα, εὐφημεῖν πρὸς ἀξίαν...» σὲ πλ. β΄ καί τό «Ἄξιόν ἐστι...».

Σημ.: Δεῖτε καί τό θέμα: ῾Ο εἱρμὸς «Ἀπορεῖ πᾶσα γλῶσσα, εὐφημεῖν πρὸς ἀξίαν...» σὲ πλ. β΄.


 
Παρατηρώντας το ρωσσικό Τυπικό, διαπίστωσα ότι προβλέπει κατά το ψυχοσάββατο της Πεντηκοστής να ψάλλεται κατά τον Όρθρο ο νεκρώσιμος κανών του πλδ΄ ήχου (Του αναξίου Θεοδώρου) ο οποίος ψάλλεται κατά το ψυχοσάββατο της Απόκρεω, μετά της β΄ωδής μάλιστα (Каноны: храма со ирмосом на 6 (ирмосы по дважды) и Триоди на 8. Библейские песни «Господеви поем…». Катавасия Триоди: «Песнь возсле́м…». Поется 2-я песнь канона, на 8 (ирмос дважды, тропари на 6, припев к тропарям: «Упоко́й, Го́споди, ду́ши усо́пших раб Твои́х», к последним тропарям – «Слава» и «И ныне»). В конце этой песни катавасия – тот же ирмос.).

Τα ερώτηματά μου είναι τα εξής:
1. Προβλέπουν κάτι τέτοιο τα παλαιά Τυπικά ;
2. Πρόκειται περί «τυφλής» εφαρμογής της διατάξεως του ΤΑΣ « Γίνεται δε η ακολουθία πάσα καθώς διετάχθη τω Σαββάτω της Απόκρεω» ή πρόκειται περί ρωσσικής ιδιαιτερότητος και προβλέψεως;
3. Είναι μεταγενέστερος ο νεκρώσιμος κανών (πλ β΄) του ελληνικού Πεντηκοσταρίου και γι΄αυτό άγνωστος στα σλαβωνικά λειτουργικά βιβλία;
4. Τελικά ποιο Σάββατο λειτουργικά προηγήθηκε;
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Μόνον τό ΤΕ κοίταξα καί ἀκριβῶς προβλέπει τόν κανόνα τοῦ Σαββάτου τῆς Ἀπόκρεω. Οἱ Ρῶσσοι παρέλαβαν πρῶτα στουδιτικό τυπικό.
Στό ἄρθρο μου πού γίνεται παραπομπή στό 1ο μήνυμα (ἐπίσης Τό Ψυχοσάββατον τῆς ᾿Απόκρεω), γράφω ὄτι διαφαίνεται νά προηγεῖται τό Ψυχοσάββατον τοῦ Πεντηκοσταρίου.
Μέ τήν ἐρώτηση τοῦ Βασιλεἰου θυμήθηκα σημαντικώτατο περσινό ἄρθρο τοῦ Διονυσίου
Τὸ Ψυχοσάββατον πρὸ τῆς Πεντηκοστῆς [2017]
ὅπου γράφει γιά ταυτόχρονη θεσμοθέτηση καί τό ἐξηγεῖ. Πολύ σημαντικές οἱ ἐξηγήσεις τοῦ Διονυσίου γιά τήν καθιέρωση τῶν Ψυχοσαββάτων.
Ἐπίσης γιά τό τί ἦταν παλιά τό Σάββατον τῆς Ἀπόκρεω καί τί τώρα τό Σάββατον τῆς Τυρινῆς (διαφορετικά ἔναρξη Μ. Τεσσαρακοστῆς).
Γι᾿ αὐτό καί τό Σάββατον τῆς Τυρινῆς διατηρεῖ χαρακτῆρα Ψυχοσάββατου ὄπως διαβάζω στό Τυπικὸν τῆς ἐν Μικρασίᾳ Μονῆς τῆς Θεοτόκου ‘’τῶν Ἡλίου Βωμῶν ἤτοι τῶν Ἐλεγμῶν’’ (καί σέ ἄρθρο τοῦ τελευταίου τεύχους τοῦ περιοδικοῦ τῆς Ἱ. Μ. Σερρῶν γιά σχετικό λατρευτικό ἔθιμο τῆς Σκιάθου, πού ὅμως τό εἶχα ἀκούσει καί ἀπό παλαιούς Ἀθηναίους).
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
1. Προβλέπεται ἀπὸ τὸ τυπικὸ τῆς Εὐεργέτιδος ιβ’ αἰ. σ. 593.



2. Ἡ διάταξη εἶναι ἡ ἴδια καὶ στὰ χφφ. ΤΑΣ, τυπικὰ Μεσσήνης καὶ Κασούλων καὶ στὰ χφφ. πεντηκοστάρια ὑπάρχει ὁ κανὼν τοῦ ψυχοσσαβάτου τῆς Ἀπόκρεῳ.



3. Δὲν γνωρίζω, ἀλλὰ δὲν τὸν συναντῶ σὲ χφφ.



4. Ἀναφέρονται ἀμφότερα στὶς ὑποτυπώσεις τῶν Στουδίου θ’ αἰ. (χφ. Ott. gr. 251 ι’ αί. φ. 101v καὶ Dmitrieskij τ. 1 σ. 229 ὑποσ. 8) καὶ Ἀθανασίου τοῦ Ἀθωνίτου τοῦ ἔτους 962-963 (Dmitrieskij τ. 1 σ. 248).
 

Παναγιώτης

σκολιοὶ γὰρ λογισμοί, χωρίζουσιν ἀπὸ Θεοῦ
Τῷ (Ψυχο)Σαββάτῳ πρὸ τῆς Πεντηκοστῆς, τὰ Δίπτυχα 2020, 2021 ἔχουν ὅπως καὶ τό ΤΜΕ σ. 388, καὶ τό ΤΓΡ σ. 867, Ὁ βάθει σοφίας...

Τό ΤΚΠ ἔχει Μνήσθητι εὔσπλαγχνε.

Τὸ Ἐγκόλπιον ὑπὸ τοῦ π. Παπαγιάννη ἔχει Μνήσθητι εὔσπλαγχνε, σ. 195, ὑποσ. 41, ἔκδ. ΣΤ' 2005.

βλ. Φουντούλη, ἀπορία #434.
 

neoklis

Νεοκλής Λευκόπουλος, Γενικός Συντονιστής
Γιατί στο "Σύστημα Τυπικού" αναφέρει Καταβασίες στον Όρθρο;

ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΥΠΙΚΟΥ (2012)1.jpg
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
«Στὸ τέλος κάθε ᾠδῆς ἐψάλλετο πάλι ἢ ὁ εἱρμὸς τοῦ κανόνος ἢ ὁ εἱρμὸς τῆς πλησιεστέρας δεσποτικῆς ἢ θεομητορικῆς ἑορτῆς[1]»


(Ἰ. Φουντούλη Λογικὴ λατρεία ἔκδ. ᾿Αποστολικῆς Διακονίας 1997 σ. 258, χφφ. Λειμῶνος 81 πεντηκοστάριο ια'-ιβ' αἰ. φ. 46v, Μ. Λαύρας Γ-5 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 145v, Σινὰ 1095 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 140r, τυπικὰ Εὐεργέτιδος ιβ’ αἰ. σσ. 361, 449, 481, Μεσσήνης τοῦ ἔτους 1131 σσ. 176, 180, χφφ. Paris. gr. 1621 μηναῖα ιβ' αἰ. φ. 114r, ἁγ. Σάβα 312 ΤΑΣ τοῦ ἔτους 1201 φ. 118v, χφφ. πεντηκοστάρια Σινὰ 775 ιβ’-ιγ’ αἰ. φφ. 55r, 76v, Σινὰ 550 ιγ’ αἰ. φφ. 446r, 450v, Πρωτάτου 58 ιδ’ αἰ. φ. 165r, ΤΜΕ σσ. 349, 355, πρβλ. Τριῴδιον).

Μὲ τὴν ὁμοιόμορφη αὐτὴ τάξη, κάθε ὠδὴ στὸ τέλος της ξαναβρίσκει τὸν χαρακτήρα της (π.χ. ᾿Αββακούμ) μὲ ἕνα δικό της «ἐφύμνιο»-περισσή.




[1] Καταβασίες (θέσεις (τυπικὸ Ἀναστάσεως τοῦ ἔτους 1122 σσ. 36, 37, 56)) εἶναι μιὰ συγκεκριμένη σειρὰ-σύστημα εἱρμῶν, ἀνεξάρτητη ἀπὸ τὸν τελευταῖο κανόνα.


 

neoklis

Νεοκλής Λευκόπουλος, Γενικός Συντονιστής
Έτσι είναι στο Πεντηκοστάριο, με καταβασίες σε κάθε ωδή, τον ειρμό του κανόνος του Ψυχοσαββάτου.
«Στὸ τέλος κάθε ᾠδῆς ἐψάλλετο πάλι ἢ ὁ εἱρμὸς τοῦ κανόνος ἢ ὁ εἱρμὸς τῆς πλησιεστέρας δεσποτικῆς ἢ θεομητορικῆς ἑορτῆς[1]»
Σε αντίθεση μ' αυτό που γράφουν τα "Δίπτυχα"

Δίπτυχα 20221.jpg
 

tomasn54

Μέλος
Τα ίδια γράφει το ΣΤ και για το Ψυχοσάββατο των Απόκρεω, εκεί όμως έχει και σημείωση.
 

Attachments

  • Ψυχοσαββατο αποκρεω.pdf
    1.8 MB · Views: 19

neoklis

Νεοκλής Λευκόπουλος, Γενικός Συντονιστής
Ἀντίθεση ἤ συμφωνία;
Αφού τα Δίπτυχα χραφουν "μόνον" οι γ',στ',η' & θ' ενώ τα άλλα "όλες", υποθέτω ότι υπάρχει αντίθεση. Ή όχι;
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Αφού τα Δίπτυχα γράφουν "μόνον" οι γ',στ',η' & θ' ενώ τα άλλα "όλες", υποθέτω ότι υπάρχει αντίθεση. Ή όχι;
Ποῖα εἶναι τά "άλλα"; Ἀντίθεση θά ὑπῆρχε μόνον σέ σύγκριση μέ τό ἰσχῦον τυπικό (ΤΜΕ-Βιολάκης). Ἀπό ἐκεῖ ξεκινᾶμε. Ὁπότε ἔχουμε "συμφωνία"!
Ἀναφορικά μέ τήν ἐρώτηση/ἀπορία σας, σᾶς ἔχει δοθεῖ ἡ ἀπάντηση, πού δέν ἔχει σχέση μέ τή διάταξη τῆς πολύτιμης μέν, ἀλλά θεωρητικῆς μελέτης δέ τυπικοῦ (ΣΤ). Ἄλλο ἡ ἐπανάληψη τοῦ εἱρμοῦ στό τέλος κάθε ᾠδῆς, ὅπως π.χ. στόν ὄρθρο τῆς Μ. Πέμπτης, Μ. Σαββάτου, Πάσχα (ἀρχαῖες μορφές), καί ἄλλο ἡ μαζική ψαλμώδηση τῶν εἱρμῶν τῶν ᾠδῶν, αὐτό πού σήμερα λέμε "Καταβασίες", καί προβλέπεται γιά ἑορτάσιμους ὄρθρους μέ μεγάλη δοξολογία.
Παγιώθηκε ὅμως ὡς ἀρχή τυπικοῦ, σέ τέτοιες μορφές ὄρθρου (Ἀλληλούια ἤ Θεός Κύριος, ἀλλά μέ χύμα δοξολογία καί ἀπόστιχα), νά ἐπαναλαμβάνεται ὁ εἱρμός μόνον ὅταν ἔχουμε παρεμβολή, τοῦ μεσῳδίου καθίσματος, τοῦ κοντακίου, τῆς Τιμιωτέρας καί στό κλείσιμο (τελευταία ᾠδή) τοῦ κανόνος.

ΥΓ γιά τούς εἰδήμονες: Ἄλλως ἔχει ἡ διατύπωση στό ΤΓΡ, ἀπό τό ὁποῖο ἐπηρεάζεται τό ΣΤ, καί τελείως διαφορετική ἡ διατύπωση στό ΣΤ. Ἔχει σημασία ἡ προσοχή στή λεπτομέρεια. Πάντως τό ΤΑΣ οὐδέν ἀναφέρει, γιατί γνωρίζει πῶς τελεῖται ὁ ὄρθρος κατ᾿ αὐτό.
 
Last edited:
Top