«Αναστασιματάρια» Δανιήλ Πρωτοψάλτου και Κυριάκου Κουλιδά με μέθοδο συνδρομητών

Σε πρώτη έκδοση τα Αναστασιματάρια
Δανιήλ Πρωτοψάλτου και Κυριάκου Κουλιδά


Προς έκδοση βρίσκονται τα Αναστασιματάρια Δανιήλ του Πρωτοψάλτου και Κυριάκου Κουλιδά του Ναυπλιώτου, τα οποία μετέγραψε στη σημειογραφία της νέας μεθόδου ο Λαμπαδάριος του Ιερού Ναού Παντανάσσης Πατρών και δάσκαλος της Ψαλτικής Τέχνης Κυριάκος Τζουραμάνης. Η ιστορική τους αξία έγκειται στο ότι με το Αναστασιματάριο του Κουλιδά εμφανίζεται για πρώτη φορά στη χειρόγραφη παράδοση (το 1ο τέταρτο του 18ου αιώνα) το νέο στιχηραρικό είδος μελοποιίας, ενώ με το Αναστασιματάριο του Δανιήλ καταγράφεται για πρώτη φορά (μέσα 18ου αιώνα) η ψαλμώδηση των αναστάσιμων στιχηρών κατά το ύφος της Μ.τ.Χ.Ε στο νέο είδος μελοποιίας.

1582215087489.png 1582215105524.png
Το δίτομο έργο που θα κυκλοφορήσει το προσεχές διάστημα, συνοδεύεται από CD στο οποίο περιέχονται οι χειρόγραφοι κώδικες των δύο Αναστασιματαρίων στην παλαιά γραφή (Ιβήρων 1992 & Παντελεήμονος 942) καθώς και μια συγκριτική μελέτη που εκπόνησε ο εκδότης σχετικά με την σημειογραφία, τις θέσεις και την εξήγηση του μέλους.

Αριθμός σελίδων κάθε τόμου 280. Διαστάσεις κάθε τόμου: 19,5 x 25

Την έκδοση χαιρετίζει ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πατρών κ.κ. Χρυσόστομος, ο Ιωάννης Αρβανίτης διδάκτορας Μουσικολογίας και ο Ευστάθιος Μακρής καθηγητής του τμήματος μουσικών σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου.

Το κόστος για το πακέτο των δύο τόμων είναι 40 Ευρώ.

Η έκδοση θα πραγματοποιηθεί με τη μέθοδο των συνδρομητών.

Για περαιτέρω πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον Κυριάκο Τζουραμάνη:

Τηλ.επικοινωνίας: 694 600 0699 email: tzouram@gmail.com

Ακολουθεί δείγμα από τους δυο τόμους

Αναστασιματάριο Δανιήλ Πρωτοψάλτου

Δανιήλ_1.jpg Δανιήλ_2.jpg Δανιήλ_3.jpg Δανιήλ_4.jpg

Αναστασιματάριο Κυριάκου Κουλιδά του Ναυπλιώτου

Κουλιδά_1.jpg Κουλιδά_2.jpg Κουλιδά_3.jpg Κουλιδά_4.jpg
 
Last edited:

Θανάσης94

θανασης
Μια εξαιρετική δουλειά από έναν άνθρωπο με αγάπη, ζήλο και συχενης αναζήτηση πραγμάτων για την βυζαντινή μουσική που πολλοί από εμάς ίσως κάποια δεν τα γνωρίζουν, με σκοπό να μας μεταφέρει πως ήταν η βυζαντινή μουσική τότε και τώρα. Είναι μια ωραία προσπάθεια που όλοι μας μικροί και μεγάλοι αξίζει να τη στήριξουμε!!!
 
Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε πραγματικά κάτι εάν πρώτα δεν γνωρίσουμε την προέλευσή του.Είναι λοιπόν αδύνατο να κατανοήσουμε τη μορφή της σύγχρονης ψαλτικής τέχνης εάν δεν έρθουμε σε επαφή με τα στάδια που την σχημάτισαν.
Σταθμοί εξέλιξης στην πορεία της μουσικής μας μελοποιίας αποτέλεσαν και οι δύο συνθέτες των οποίων τα συγγράμματα εκδίδονται από τον Κυριάκο Τζουραμάνη.
Ευτυχώς λοιπόν που υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι, οι οποίοι με πολύ κόπο και μόχθο μας παρέχουν αυτά τα καταπληκτικά και ιστορικά κείμενα στις μέρες μας!
Ελπίζω αυτή η προσπάθεια να επιτύχει και να συνεχιστεί!
Η μουσική μας έχει πολύ περισσότερο πλούτο από ότι νομίζουμε...
Αξίζει λοιπόν να στηρίζουμε προσπάθειες που τον αναδεικνύουν, σαν κι αυτή!
 

evangelos

Ευάγγελος Σολδάτος
Πολλά ανατρέπονται εύκολα παρατηρώντας το μέλος- που πιστεύω μετέφερε πιστά ο εξηγητής-. Τα περί έσω πρώτου λχ βλέπουμε ότι δεν ισχύουν. Αυτό που ισχύει είναι η κίνηση του μέλους του πρώτου ήχου που είναι ποτέ ψηλά και πότε χαμηλά, το οποίο ισχύει παντού. Επίσης δεν βλέπω κανένα " νέο στιχηραρικό είδος μελοποιίας". Αυτό που βλέπω είναι ότι η σύντομη και αργή εκδοχή του στιχηραρικού είδους είναι στην ίδια ακριβώς λογική. Κατ εμένα φαίνεται η συνέχεια της παράδοσης και ότι εδώ δεν έχουμε τίποτα άλλο παρά μια καταγραφή του σύντομου τρόπου. Δεν βλέπω καμία παρθενογένεση του λεγόμενου "νέου στιχηραρίου" . Η παράδοση φαίνεται αδιασπαστη και ότι κατά τον σύντομο τρόπο έψαλλαν πολλούς αιώνες πριν. Αυτά βλέπω. Καλή επιτυχία στο έργο και καλή συνέχεια..!
 

Laosynaktis

Παλαιό Μέλος
Πολλά ανατρέπονται εύκολα παρατηρώντας το μέλος- που πιστεύω μετέφερε πιστά ο εξηγητής-. Τα περί έσω πρώτου λχ βλέπουμε ότι δεν ισχύουν. Αυτό που ισχύει είναι η κίνηση του μέλους του πρώτου ήχου που είναι ποτέ ψηλά και πότε χαμηλά, το οποίο ισχύει παντού. Επίσης δεν βλέπω κανένα " νέο στιχηραρικό είδος μελοποιίας". Αυτό που βλέπω είναι ότι η σύντομη και αργή εκδοχή του στιχηραρικού είδους είναι στην ίδια ακριβώς λογική. Κατ εμένα φαίνεται η συνέχεια της παράδοσης και ότι εδώ δεν έχουμε τίποτα άλλο παρά μια καταγραφή του σύντομου τρόπου. Δεν βλέπω καμία παρθενογένεση του λεγόμενου "νέου στιχηραρίου" . Η παράδοση φαίνεται αδιασπαστη και ότι κατά τον σύντομο τρόπο έψαλλαν πολλούς αιώνες πριν. Αυτά βλέπω. Καλή επιτυχία στο έργο και καλή συνέχεια..!

Χαίρομαι, αν η σύντομη εξήγηση δικαιώνεται μέσα από αυτή την εργασία. Δεν πρέπει πάντως να ξεχνάμε ότι όλα αυτά προέρχονται από την πολυ-λοιδορηθείσα, δυστυχώς, «τυχαία χειρονομία» του Σ. Καρά, την κατοπινή του έρευνα για την τεκμηρίωση της εκ της «χειρονομίας» αυτής ιδέας, και, ας μου επιτραπεί, και από την δική μου έρευνα, που συνέχισα την ιδέα του Καρά, επεκτείνοντάς την και διδάσκοντάς την.
 

Deacon

Παλαιό Μέλος
Συγχαρητήρια στον Κυριάκο.

Με μια πρώτη ματιά, η εξήγηση φαίνεται προσεγμένη σημειογραφικά και ρυθμικά και είναι προφανές ότι έχει γίνει συστηματική εργασία για να παραχθεί το συγκεκριμένο αποτέλεσμα, αν και στο θέμα της εξήγησης μπορεί κάποιος να κάνει (αιτιολογημένα) και άλλες επιλογές σε συγκεκριμένα σημεία. Αυτό που λέω είναι γνωστό σε όσους καταπιάνονται με το θέμα της εξήγησης και δεν μειώνει σε τίποτα την σπουδαία εργασία του Κυριάκου.
Γνωρίζω ότι με τα συγκεκριμένα κείμενα είχε ασχοληθεί προ ετών ο καλός φίλος και ερευνητής-εξηγητής Κώστας Φωτόπουλος, ο οποίος μάλιστα είχε δημοσιεύσει και για πρώτη φορά εξηγήσεις από το Αναστασιματάριο Δανιήλ. Δεν γνωρίζω τί έγινε τελικά με την ενασχόλησή του αυτή.

Μιας και δημοσιεύεται για πρώτη φορά το Αναστασιματάριον του Κουλιδά, είναι νομίζω καιρός να σχολιαστεί και το γεγονός ότι τα μέλη που περιέχει χαρακτηρίζονται "χύμα" στον πρόλογο. Προφανώς, το Στιχηραρικό μέλος της εποχής (Χρυσάφου και Γερμανού βασικά) είναι αργό ("μετά μέλους") και ο Κουλιδάς χαρακτηρίζει "χύμα" αυτό που εμείς σήμερα λέμε αργοσύντομο στιχηραρικό.

Με το θέμα της "χύμα" (ή "λιτώς") ψαλμώδησης πάνε πολλά χρόνια που ασχολήθηκα. Πρέπει να ήμουν διάκος ακόμα (πάνω από 10 χρόνια δηλαδή). Βρήκα αρκετά στοιχεία περί του θέματος, ιδίως από χφφ τυπικού και λειτουργικά. Οι όροι αυτοί συναντώνται από πολύ παλαιά (νομίζω ήδη από τον 12ο αι.), και είχαμε συζητήσει την πιθανή ερμηνεία τους με τον κ. Αρβανίτη, θυμάμαι, σε μια από τις πρώτες μας συναντήσεις.
Δεν μπόρεσα δυστυχώς να κάνω μια ολοκληρωμένη εργασία περί αυτού, αλλά θεωρώ ότι μιας και δημοσιεύεται αυτή η πολύ σημαντική μαρτυρία του Κουλιδά, την οποία έχω υπόψιν εδώ και πολλά χρόνια (μελετώντας το συγκεκριμένο χφ), καλό είναι να ειπωθούν μερικά πράγματα περί του θέματος, και αν κρίνουν οι συντονιστές, να δημιουργηθεί ένα νέο θέμα.

Εγώ για να συνεισφέρω στην έρευνα και στην περί του θέματος συζήτηση, προτίθεμαι να παραθέσω τα ευρήματα της έρευνας που είχα κάνει τότε. Ας τα βρει κάποιος έτοιμα και ας συνεχίσει από κει την περαιτέρω έρευνα για το καλό της γνώσης.
Μπορώ να καταθέσω φυσικά και την προσωπική μου άποψη περί αυτού, σαν μια βάση συζήτησης και προβληματισμού. Είναι σπουδαίο θέμα και δεν γνωρίζω να έχει καταπιαστεί ουσιαστικά κάποιος με αυτό. Είχα βρεί μερικές σποραδικές αναφορές σε διάφορες έρευνες ευρύτερου ενδιαφέροντος και όχι κάτι αποκλειστικά για αυτό.
Αν υπάρχει κάτι που μου διαφεύγει, θα με ενδιέφεραν σχετικές παραπομπές, μιας και τα τελευταία χρόνια δεν ασχολούμαι με την έρευνα και έχω μείνει λίγο πίσω από πλευράς ενημέρωσης.
Το θέμα έχει να κάνει με την πιθανή συνύπαρξη περισσοτέρων του ενός τρόπων ψαλμωδήσεως από πολύ παλαιά στην Εκκλησία. Όροι σχετικοί με το θέμα είναι οι "μετά μέλους", "αργώς και μετά μέλους", "χύμα", "λιτώς", "λιτώς και μετἀ ήχου", "λιτώς και ου μετά ήχου". Περισσότερα, όμως, επ' αυτού σε κάποιο άλλο θέμα, αν κριθεί ενδιαφέρον και ανοίξει νέο thread.
 

evangelos

Ευάγγελος Σολδάτος
Χαίρομαι, αν η σύντομη εξήγηση δικαιώνεται μέσα από αυτή την εργασία. Δεν πρέπει πάντως να ξεχνάμε ότι όλα αυτά προέρχονται από την πολυ-λοιδορηθείσα, δυστυχώς, «τυχαία χειρονομία» του Σ. Καρά, την κατοπινή του έρευνα για την τεκμηρίωση της εκ της «χειρονομίας» αυτής ιδέας, και, ας μου επιτραπεί, και από την δική μου έρευνα, που συνέχισα την ιδέα του Καρά, επεκτείνοντάς την και διδάσκοντάς την.
Η «τυχαία χειρονομία» του Σ. Καρά αναφέρεται στα προλεγόμενα του θεωρητικού του. Για όσα έχει γράψει εντελώς αυθαίρετα χωρίς να περιγραφεί και να αιτιολογεί τίποτα, είναι πολύ λίγο λοιδορηθείσα. Στα αρμονικά ζητήματα έχει γίνει τεράστια καταστροφή που μπορεί να είναι έως και μη αναστρέψιμη. Αυτή την καταστροφή λοιδορούν και καλά κάνουν κι εγώ μαζί τους, με όσα έχω καταθέσει κι όχι λάσπη, δεν υπάρχει καμία εμπάθεια για κανένα.

Στα ζητήματα τώρα εξήγησης της παλαιάς γραφής όσα έχω δει από εσένα Γιάννη αλλά και κάποια λίγα του Καρά, το λέω ότι φαίνεται να έχει γίνει πάρα πολύ καλή και επιπονη δουλειά. Εκεί αξίζετε τα συγχαρητήρια και πολλές ευχαριστίες.
Άλλο το ένα, άλλο το άλλο.
 

Laosynaktis

Παλαιό Μέλος
Η «τυχαία χειρονομία» του Σ. Καρά αναφέρεται στα προλεγόμενα του θεωρητικού του. Για όσα έχει γράψει εντελώς αυθαίρετα χωρίς να περιγραφεί και να αιτιολογεί τίποτα, είναι πολύ λίγο λοιδορηθείσα. Στα αρμονικά ζητήματα έχει γίνει τεράστια καταστροφή που μπορεί να είναι έως και μη αναστρέψιμη. Αυτή την καταστροφή λοιδορούν και καλά κάνουν κι εγώ μαζί τους, με όσα έχω καταθέσει κι όχι λάσπη, δεν υπάρχει καμία εμπάθεια για κανένα.

Στα ζητήματα τώρα εξήγησης της παλαιάς γραφής όσα έχω δει από εσένα Γιάννη αλλά και κάποια λίγα του Καρά, το λέω ότι φαίνεται να έχει γίνει πάρα πολύ καλή και επιπονη δουλειά. Εκεί αξίζετε τα συγχαρητήρια και πολλές ευχαριστίες.
Άλλο το ένα, άλλο το άλλο.
Η «τυχαία χειρονομία» έχει πρωτίστως σχέση με την σύντομη εξήγηση της παλαιάς γραφής και κατόπιν με την περί σημαδίων διδασκαλία του Καρά, τόσο στην παλαιά όσο και στη νέα γραφή. Δεν έχει σχέση με τα Αρμονικά και τη θεωρία των ήχων. Και περιλαμβάνεται βέβαια στον Πρόλογο του Θεωρητικού του, διότι σ' αυτό περιέχονται φυσικά και ζητήματα σημαδιών. Αν λοιπόν βρίσκεις πολύ καλή τη δουλειά του Καρά στο θέμα της εξήγησης, δεν θα πρέπει να λοιδορείς την «τυχαία χειρονομία».
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Εγώ για να συνεισφέρω στην έρευνα και στην περί του θέματος συζήτηση, προτίθεμαι να παραθέσω τα ευρήματα της έρευνας που είχα κάνει τότε. Ας τα βρει κάποιος έτοιμα και ας συνεχίσει από κει την περαιτέρω έρευνα για το καλό της γνώσης.

Το θέμα έχει να κάνει με την πιθανή συνύπαρξη περισσοτέρων του ενός τρόπων ψαλμωδήσεως από πολύ παλαιά στην Εκκλησία. Όροι σχετικοί με το θέμα είναι οι "μετά μέλους", "αργώς και μετά μέλους", "χύμα", "λιτώς", "λιτώς και μετἀ ήχου", "λιτώς και ου μετά ήχου". Περισσότερα, όμως, επ' αυτού σε κάποιο άλλο θέμα, αν κριθεί ενδιαφέρον και ανοίξει νέο thread.

Εὐχαριστοῦμε πολύ!

Θὰ θέλαμε τὴν ἐργασία σας αὐτὴ π. Νικόλαε.
 

evangelos

Ευάγγελος Σολδάτος
Η «τυχαία χειρονομία» έχει πρωτίστως σχέση με την σύντομη εξήγηση της παλαιάς γραφής και κατόπιν με την περί σημαδίων διδασκαλία του Καρά, τόσο στην παλαιά όσο και στη νέα γραφή. Δεν έχει σχέση με τα Αρμονικά και τη θεωρία των ήχων. Και περιλαμβάνεται βέβαια στον Πρόλογο του Θεωρητικού του, διότι σ' αυτό περιέχονται φυσικά και ζητήματα σημαδιών. Αν λοιπόν βρίσκεις πολύ καλή τη δουλειά του Καρά στο θέμα της εξήγησης, δεν θα πρέπει να λοιδορείς την «τυχαία χειρονομία».

Δεν έχει την παραμικρή αναφορά σε εξήγηση παλαιών σημαδιών στο θεωρητικό. Μόνο ό, τι αφορά τα σημάδια στην νέα, την ερμηνεία τους με τον γνωστό τρόπο΄ που αυτός ο τρόπος είναι η αιτία που λοιδορήθηκε κι όχι για εξηγήσεις του στην νέα μέθοδο, οι οποίες είναι ελάχιστες γνωστές στο πλατύ κοινό. Η επαναφορά του λχ τρομικού ή του εξτρεπτού, η χρήση του όπως γίνεται, δεν βλέπω να έχει κάποια σχέση με την παλαιά γραφή κι αν έχει σε κάποιες περιπτώσεις είναι με άλλη λογική.
 

Laosynaktis

Παλαιό Μέλος
Σχετικά με τα θέματα των διαφόρων όρων που παραθέτει ο π. Νικόλαος.
Φοβάμαι ότι δεν είναι εύκολο να προσδιορίσουμε επακριβώς την σημασία των όρων, οι οποίοι μπορεί και να αλλάζουν σημασία στις διάφορες εποχές.
Τέλος πάντων, δίνω μια μαρτυρία που έχω εντοπίσει σχετικά με το «μετά μέλους». Είναι από αυτόγραφο του Μανουήλ Χρυσάφη (του παλαιού). Το Τριαδικό τροπάριο δίνεται σε ένα μέλος που έχει τουλάχιστον συλλαβική όψη (και δεν νομίζω ότι μπορεί να υποκρύπτει αργή μελωδία. Απ' αυτά ξεκίνησα να υποψιάζομαι ότι τα παλιά μέλη έπρεπε στην αρχή να εξηγούνται συλλαβικώς. Βλ. την ανακοίνωσή μου στο Δανικό Ινστιτούτο, 1993). Πρίν το «Άγιος άγιος...» γράφει : «εις δε τα τέλη των τροπαρίων ψάλλεται το άγιος άγιος μετά μέλους».
Το πρόβλημα είναι τώρα ότι το «Άγιος..." ακόμα κι αν διαβαστεί σε πολύ σύντομη ερμηνεία, είναι μελισματικό και διαφοροποιημένο από το υπόλοιπο. 'Αρα, θα έλεγα, ότι δεν χρειάζεται να πούμε «μετά μέλους»= αργή εξήγηση. Τουλάχιστον αυτή την ερμηνεία δίνω εγώ στην μαρτυρία αυτή.
Πέρα από την ερμηνεία μου, καταθέτω ούτως η άλλως την μαρτυρία, η οποία πρέπει με κάποιον τρόπο να ερμηνευθεί.
 

Attachments

  • Μετά μέλους-Ιβήρων 1120- 238β.PNG
    Μετά μέλους-Ιβήρων 1120- 238β.PNG
    919.8 KB · Views: 85

Deacon

Παλαιό Μέλος
Σχετικά με τα θέματα των διαφόρων όρων που παραθέτει ο π. Νικόλαος.
Φοβάμαι ότι δεν είναι εύκολο να προσδιορίσουμε επακριβώς την σημασία των όρων, οι οποίοι μπορεί και να αλλάζουν σημασία στις διάφορες εποχές.
Κύριε Γιάννη, θα συμφωνήσω ότι μάλλον οι όροι αυτοί δεν έχουν ακριβώς την ίδια σημασία στις διάφορες εποχές. Προσωπικά, είμαι σχεδόν βέβαιος. Προφανώς το "χύμα" του Κουλιδά ή του τελευταίου στίχου του "Αμώμου" του Χρυσάφη του νέου, που εξηγείται ως "χύμα" υπό του Χουρμουζίου, δεν μπορεί να είναι το ίδιο με το "χύμα" του 14ου και του 15ου αι., όπως αντίστοιχα και το "μετά μέλους" δεν θα μπορούσε να είναι το ίδιο κατά τις δύο αυτές περιόδους. Υπάρχουν περιπτώσεις που σε χφφ του 15ου αι. (π.χ. ο ΕΒΕ 2406 του 1453 μ.Χ.) μέλη απλούστατα, με δομή εξίσου απλή με τον στίχο "ζήσεται η ψυχή μου" του Αμώμου του Χρυσάφη (θα μπορούσαμε να την πούμε ειρμολογική), λέγονται "μετά μέλους" (εσείς μου το είχατε αναφέρει, και πρέπει να υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις). Αυτό, δηλαδή, που στον 17ο αι. θεωρείται "χύμα", 2-3 αιώνες πρίν το χαρακτήριζαν "μετά μέλους".

Θα ξεκινήσω κάποια στιγμή το σχετικό θέμα και εκεί θα ανεβάσω ό,τι σχετικό μπορέσω να βρώ από το αρχείο μου.
 

Attachments

  • EBE2406300 μετά μέλουσ.jpg
    EBE2406300 μετά μέλουσ.jpg
    647.3 KB · Views: 71
  • Ζήσεται χύμα.png
    Ζήσεται χύμα.png
    1.4 MB · Views: 66
Συγχαρητήρια στον Κυριάκο.

Με μια πρώτη ματιά, η εξήγηση φαίνεται προσεγμένη σημειογραφικά και ρυθμικά και είναι προφανές ότι έχει γίνει συστηματική εργασία για να παραχθεί το συγκεκριμένο αποτέλεσμα, αν και στο θέμα της εξήγησης μπορεί κάποιος να κάνει (αιτιολογημένα) και άλλες επιλογές σε συγκεκριμένα σημεία. Αυτό που λέω είναι γνωστό σε όσους καταπιάνονται με το θέμα της εξήγησης και δεν μειώνει σε τίποτα την σπουδαία εργασία του Κυριάκου.
Γνωρίζω ότι με τα συγκεκριμένα κείμενα είχε ασχοληθεί προ ετών ο καλός φίλος και ερευνητής-εξηγητής Κώστας Φωτόπουλος, ο οποίος μάλιστα είχε δημοσιεύσει και για πρώτη φορά εξηγήσεις από το Αναστασιματάριο Δανιήλ. Δεν γνωρίζω τί έγινε τελικά με την ενασχόλησή του αυτή.

Μιας και δημοσιεύεται για πρώτη φορά το Αναστασιματάριον του Κουλιδά, είναι νομίζω καιρός να σχολιαστεί και το γεγονός ότι τα μέλη που περιέχει χαρακτηρίζονται "χύμα" στον πρόλογο. Προφανώς, το Στιχηραρικό μέλος της εποχής (Χρυσάφου και Γερμανού βασικά) είναι αργό ("μετά μέλους") και ο Κουλιδάς χαρακτηρίζει "χύμα" αυτό που εμείς σήμερα λέμε αργοσύντομο στιχηραρικό.

Με το θέμα της "χύμα" (ή "λιτώς") ψαλμώδησης πάνε πολλά χρόνια που ασχολήθηκα. Πρέπει να ήμουν διάκος ακόμα (πάνω από 10 χρόνια δηλαδή). Βρήκα αρκετά στοιχεία περί του θέματος, ιδίως από χφφ τυπικού και λειτουργικά. Οι όροι αυτοί συναντώνται από πολύ παλαιά (νομίζω ήδη από τον 12ο αι.), και είχαμε συζητήσει την πιθανή ερμηνεία τους με τον κ. Αρβανίτη, θυμάμαι, σε μια από τις πρώτες μας συναντήσεις.
Δεν μπόρεσα δυστυχώς να κάνω μια ολοκληρωμένη εργασία περί αυτού, αλλά θεωρώ ότι μιας και δημοσιεύεται αυτή η πολύ σημαντική μαρτυρία του Κουλιδά, την οποία έχω υπόψιν εδώ και πολλά χρόνια (μελετώντας το συγκεκριμένο χφ), καλό είναι να ειπωθούν μερικά πράγματα περί του θέματος, και αν κρίνουν οι συντονιστές, να δημιουργηθεί ένα νέο θέμα.

Εγώ για να συνεισφέρω στην έρευνα και στην περί του θέματος συζήτηση, προτίθεμαι να παραθέσω τα ευρήματα της έρευνας που είχα κάνει τότε. Ας τα βρει κάποιος έτοιμα και ας συνεχίσει από κει την περαιτέρω έρευνα για το καλό της γνώσης.
Μπορώ να καταθέσω φυσικά και την προσωπική μου άποψη περί αυτού, σαν μια βάση συζήτησης και προβληματισμού. Είναι σπουδαίο θέμα και δεν γνωρίζω να έχει καταπιαστεί ουσιαστικά κάποιος με αυτό. Είχα βρεί μερικές σποραδικές αναφορές σε διάφορες έρευνες ευρύτερου ενδιαφέροντος και όχι κάτι αποκλειστικά για αυτό.
Αν υπάρχει κάτι που μου διαφεύγει, θα με ενδιέφεραν σχετικές παραπομπές, μιας και τα τελευταία χρόνια δεν ασχολούμαι με την έρευνα και έχω μείνει λίγο πίσω από πλευράς ενημέρωσης.
Το θέμα έχει να κάνει με την πιθανή συνύπαρξη περισσοτέρων του ενός τρόπων ψαλμωδήσεως από πολύ παλαιά στην Εκκλησία. Όροι σχετικοί με το θέμα είναι οι "μετά μέλους", "αργώς και μετά μέλους", "χύμα", "λιτώς", "λιτώς και μετἀ ήχου", "λιτώς και ου μετά ήχου". Περισσότερα, όμως, επ' αυτού σε κάποιο άλλο θέμα, αν κριθεί ενδιαφέρον και ανοίξει νέο thread.
π.Νικόλαε στο εισαγωγικο σημείωμα του Αναστασιματαριου του Κουλιδα μεταξυ άλλων σχολιάζω τον όρο χύμα, αναφέροντας 2-3 περιπτώσεις μεταξύ των οποίων και την εξηγηση του Χουρμουζιου στο στιχο "Ζήσεται η ψυχή μου" που μου γνωστοποίησε ο κος Αρβανιτης.. Στην 2η εισαγωγη στο Αναστασιματαριο του Δανιήλ σχολιαζω τον παραλληλο όρο ειρμολογικο αναστασιματαριο που έχει η προμετωπίδα του κώδικα των Ιβήρων.. Αυτός ο όρος,πιστεύω ότι αντιπροσωπεύει μια βαθύτερη σχέση ή αλληλεπίδραση μεταξύ του νέου στιχηραρικο μέλους και του ειρμολογίου..
 

polykarpos

Polykarpos Polykarpidis
Πολύ ενδιαφέρον θέμα βλέπω να ανοίγεται. Παραθέτω για να συνεισφέρω στην προσπάθεια και προκειμένου να υπάρχει στο προσκήνιο της συζήτησης την εξής πολύ γνωστή περίπτωση: ΕΒΕ 2406, Παπαδική, αι 15ος (1453), φ. 33r "Τούτο ψάλλεται δύχορον: αργόν όλον" ήχος πλ. δ΄ Πάντα εν σοφία εποίησεν. Η περίπτωση έχει αναφερθεί και από τον αγαπητό φίλο Γιάννη Αρβανίτη εδώ.
 

polykarpos

Polykarpos Polykarpidis
Άλλη μία περίπτωση πάλι στο Πάντα εν σοφία: EBE 2401, Παπαδική, αι 15ος, φ. 58r: Πληρωθέντων δε τούτων, ευθύς άρχονται οι δύο χοροί ηνωμένοι αμφότεροι το Πάντα εν σοφία εποίησας, και ψάλλουν αυτό αργά, μετά πάσης πραότητος, όλοι από χορού. ποίημα αρχαίον παλαιόν. ήχος πλ. δ΄ Πάντα εν σοφία...
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
«Ἡ Αʹ ὥρα τρίψαλμος. Εἶτα· Τὸ πρωὶ εἰσάκουσον,

ἠρεμαίᾳ φωνῇ καὶ χῦμα»

(τυπικὸ Μεσσήνης τοῦ ἔτους 1131 ἔκδ. M. Arranz σ. 55).



«Εἶτα οἱ μακαρισμοί, λιτῶς, χῦμα. Μνήσθητι ἡμῶν»

(ὅπ.πρ. σ. 241).











Μεσονυκτικό: «καὶ εἶθ’ οὕτως ἄρχεσθεν ψάλλειν στιχηρὰ ἰδιό-μελα ἦχος πλ. βʹ μεγαλοφώνως τέως καὶ μετὰ μέλους οὔτε μεγάλῃ φωνῇ ἀπηγορευμένῃ οὔτε πάλιν μικρᾷ, ἀλλὰ μέσους, καθὼς ψάλλουσι ταῦτα εἰς τὸν ἅγιον καὶ θαυματουργὸν Συμεών»

(Κανονάριο Νίκωνος Μαυροορείτου (~1085) ἔκδ. Benesevic σ. 27).



Ἑσπερινός: «Δόξα, ἰδιόμελον τοῦ ὁσίου, ἦχος [...]. Καὶ νῦν, θεοτόκιν μετὰ μέλους»

(τυπικὸ Μεσσήνης τοῦ ἔτους 1131 ἔκδ. M. Arranz σ. 48).



Ὥρα γ’: «Τὸ τρισάγιον. Τὸ Κύριε ἐλέησον, ιβʹ, διπλᾶ μετὰ μέλους. Ἡ εὐχὴ παρὰ τοῦ ἱερέως»

(ὅπ. πρ. σ. 191).





«Πληρωθέντος οὖν τοῦ ἑξαψάλμου, ὁ διάκονος τὴν συναπτήν. Ὁ ἱερεὺς τὴν ἐκφώνησιν. Ὁ διά- κονος τὸ Ἀλληλούια. Καὶ ἡμεῖς τὰ τριαδικὰ τοῦ ἤχου μετὰ μέλους, κανοναρχοῦντος ταῦτα τοῦ ταχθέντος ἀδελφοῦ»

(ὅπ. πρ. σ. 197).





«Μετὰ τὸν νʹ, τὸ πεντηκοστάριον μετὰ μέλους, ἦχος πλ. δʹ· Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι»

(ὅπ. πρ. σ. 198).



«Καὶ εὐθέως ὁ προτραπεὶς ἐκφωνεῖ μετὰ μέλους μεγάλῃ τῇ φωνῇ, εἰς ἦχον δʹ, τὸ Μνήσθητι ἡμῶν Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασιλείᾳ σου. Καὶ στιχολογοῦμεν τοὺς μακαρισμούς· ἐν ἑκάστῳ μακαρισμῷ λεγόντες πρὸς τὸ τέλος· Μνήσθητι ἡμῶν Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασιλείᾳ σου»

(ὅπ. πρ. σ. 203).





«ὁ προεστώς, εἴτε ἄλλος ὁ προτραπείς, ἄρχεται μετὰ φωνῆς καὶ ἤχου καὶ μέλους· Μεθ’ ἡμῶν ὁ Θεός. Καὶ ψάλλουσιν αὐτὸ σχολαίως οἱ δύο χοροὶ ἀμοιβαδόν»

(ὅπ. πρ. σ. 206).





«Ἡ ἀσώματος φύσις. Καὶ τοῦτο μετὰ ἤχου καὶ μέλους»

(ὅπ. πρ. σ. 206).





Μέγα ἀπόδειπνο: «Τὸ Κύριε ἐλέησον μετὰ ἤχου καὶ μέλους, ιβʹ»

(ὅπ. πρ. σ. 207).





Προηγιασμένη: «Ἡ παροιμία. Εἶτα ἀνισταμένων πάντων, βαλὼν μετάνοιαν τῷ προεστῶτι ὁ προτραπεὶς τῶν ψαλτῶν ἄρχεται μετὰ μέλους· Κατευθυνθήτω ἡ προσευχή μου ὡς θυμίαμα»

(ὅπ. πρ. σ. 209).





Ἔγερση: «Ἀρχῇ δὲ ὥρας ζʹ τῆς νυκτὸς βαλὼν ὁ ἐκκλησιάρχης ἐν τῇ κέλλῃ τοῦ προεστῶτος μετάνοιαν ὡς καὶ ἐν πάσαις ταῖς ἐν τῷ κοινῷ συνάξεσι, κρούει τὸ ξύλον λέγων τὸ Εὐλογεῖτε ἅγιοι μετὰ μέλους ἐν τοῖς δυσὶ μέρεσι τοῦ ναοῦ»

(τυπικὸ Εὐεργέτιδος μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1098-1118 ἔκδ. Dmitrievskij τ. 1 σ. 604).





«Αἱ μέντοι ὧραι τῆς μεγάλης τεσσαρακοστῆς ἐντὸς τοῦ ναοῦ ὀφείλουσι ψάλλεσθαι μετὰ μέλους, διὰ τῶν συνήθων Ἀλληλουϊαρίων καὶ τῶν ἀναγνώσεων»

(τυπικὸ Ἐλεγμῶν τοῦ ἔτους 1162 ἔκδ. Dmitrievskij τ. 1 σ. 763).
 

Deacon

Παλαιό Μέλος
Θα ήθελα να ξεκινήσω ένα νέο θέμα για την έρευνα περί των όρων "χύμα" κ.λπ., αλλά ειλικρινά δεν γνωρίζω σε ποιά υποκατηγορία θα έπρεπε να το εντάξω. Σχετίζεται τόσο με μουσικά χφφ όσο και με πηγές τυπικού και λειτουργικής, και έχει να κάνει επίσης με τον τρόπο ερμηνείας της σημειογραφίας όσο και με την διάρκεια των ακολουθιών, λόγω των σχετικών οδηγιών στα χφφ. Είναι ένα ευρύ θέμα, λοιπόν, που άπτεται αρκετών, δύσκολων, μουσικολογικών και ταυτόχρονα λατρευτικών ζητημάτων. Λίγη βοήθεια, αν γίνεται, για την επιλογή σωστής κατηγορίας/υποκατηρίας του θέματος, σας παρακαλώ. :)
 

polykarpos

Polykarpos Polykarpidis
Λίγη βοήθεια, αν γίνεται, για την επιλογή σωστής κατηγορίας/υποκατηρίας του θέματος, σας παρακαλώ. :)
https://analogion.com/forum/index.php?forums/Σημειογραφία-Παλαιογραφία-και-Μελοποιία.3/
Προσωπικά θα το τοποθετούσα στην κατηγορία: Home>Forums>Συζητήσεις στα Ελληνικά>Σημειογραφία, Παλαιογραφία και Μελοποιία. Βέβαια τον τελευταίο λόγο τον έχουν οι συντονιστές.
 
π.Νικόλαε στο εισαγωγικο σημείωμα του Αναστασιματαριου του Κουλιδα μεταξυ άλλων σχολιάζω τον όρο χύμα, αναφέροντας 2-3 περιπτώσεις μεταξύ των οποίων και την εξηγηση του Χουρμουζιου στο στιχο "Ζήσεται η ψυχή μου" που μου γνωστοποίησε ο κος Αρβανιτης.. Στην 2η εισαγωγη στο Αναστασιματαριο του Δανιήλ σχολιαζω τον παραλληλο όρο ειρμολογικο αναστασιματαριο που έχει η προμετωπίδα του κώδικα των Ιβήρων.. Αυτός ο όρος,πιστεύω ότι αντιπροσωπεύει μια βαθύτερη σχέση ή αλληλεπίδραση μεταξύ του νέου στιχηραρικο μέλους και του ειρμολογίου..
Χαίρομαι, αν η σύντομη εξήγηση δικαιώνεται μέσα από αυτή την εργασία. Δεν πρέπει πάντως να ξεχνάμε ότι όλα αυτά προέρχονται από την πολυ-λοιδορηθείσα, δυστυχώς, «τυχαία χειρονομία» του Σ. Καρά, την κατοπινή του έρευνα για την τεκμηρίωση της εκ της «χειρονομίας» αυτής ιδέας, και, ας μου επιτραπεί, και από την δική μου έρευνα, που συνέχισα την ιδέα του Καρά, επεκτείνοντάς την και διδάσκοντάς την.
Δάσκαλε όντως δικαιώνεται και επαληθεύεται! Στη συγκριτική μελέτη που υπάρχει στο cd έχω αναπτύξει θέματα με πολύ ενδιαφέρον, που εσύ μέσω της σύντομης εξήγησης μας είχες δείξει το τρόπο να μπορούμε να βλέπουμε πίσω από την σημειογραφία!. Για παράδειγμα η σύντομη-αργοσύντομη ερμηνεία του έσω θεματισμού που συναντάμε στο μέλος του Κουλιδά όχι μόνο στους χρωματικούς ήχους αλλά και στους διατονικούς ήχους. Ακόμα και η συλλαβική ερμηνεία του έσω θεματισμού που φαίνεται σε κάποια σημεία ότι χρησιμοποιεί ο Κουλιδάς. Επίσης στη μελέτη αυτή προσπαθώ να δείξω ότι ο Κουλιδάς έχει εν πολλοίς στηριχθεί στη μελοποίηση του Χρυσάφη. Αυτό το δείχνω σε πολλές περιπτωσεις θέσεων και γραμμών εφαρμόζοντας το "εργαλείο" της σύντομης ερμηνείας σε συνδυασμό με το φαινόμενο των συντμήσεων για το οποίο έχει μιλήσει διεξοδικά ο καθηγτής Γρηγόριος Στάθης. Νομίζω έχει ενδιαφέρον κανείς να δει μελετήσει και την συγκριτική μελέτη σε συνδυασμό με τα χφφ που περιέχονται στο cd..
 
Top