Σωστή Θέση Εγκωμίων και Ευλογηταρίων στον Όρθρο του Μεγάλου Σαββάτου (Μ. Παρασκευή εσπέρας)

[Παναγιώτης]

Στὸν ὄρθρο τοῦ Μεγάλου Σαββάτου (ποὺ συνήθως τελεῖται τῇ Μ. Παρασκευῇ ἑσπέρας), βλέπουμε τὰ Εὐλογητάρια νὰ βρίσκονται σὲ ἐντελῶς «ξένη» θέση ἤτοι μετὰ τὸν Ν' Ψαλμό καὶ τὸν Κανόνα.

Τὰ Εὐλογητάρια (Ἀναστάσιμά τε καὶ Νεκρώσιμα) βρίσκονται πάντα πρὸ τοῦ Ν' Ψαλμοῦ [καὶ κατ' ἀρχαῖαν τάξιν εἶναι ἀναπόσπαστον μέρος τοῦ Ἀμώμου, βλ. περισσότερα στό ΤΓΡ, καὶ στό ΤΑΣ ὑπὸ ἀρχιμ. Δοσιθέου, 2009, σ. 409].

Συνεπῶς ἡ σωστὴ θέση τῶν Ἐγκωμίων καὶ τῶν Εὐλογηταρίων, εἶναι ὅπως τὴν ἔχει τὸ βιβλίο τοῦ Τριῳδίου, ἀμέσως δηλαδὴ μετὰ τὰ Ἀπολυτίκια (μετὰ τὸ Ταῖς Μυροφόροις γυναιξί).

Καὶ τὰ Καθίσματα ἐπίσης «Σινδόνι καθαρὰ» δὲν ἔχουν καμιὰ θέση ἐκεῖ ποὺ βρίσκονται (μετὰ τὰ Ἀπολυτίκια), διότι δὲν ὑπάρχει Στιχολογία Ψαλτηρίου [παρὰ μόνο ὁ Ἄμωμος εἰς στάσεις γ' (μετὰ τῶν Ἐγκωμίων)], βλ. ΤΓΡ σ. 819, τὸ βιβλίον τοῦ Τριῳδίου, καί τό ΤΑΣ.

Τὰ Καθίσματα αὐτὰ «Σινδόνι καθαρὰ», κανονικὰ εὐρίσκονται μετὰ τὰ Εὐλογητάρια καὶ τὴν Αἴτηση (παρόμοια μὲ τὰ Καθίσματα «Ἀνάπαυσον Σωτὴρ ἡμῶν» εἰς τὸ Σάββατον μὲ Ἀλληλούια).

Ἄρα ἡ κανονικὴ θέσις των εἶναι:

Θεὸς Κύριος
Ἀπολυτίκια
Ἐγκώμια εἰς στάσεις γ' [μετὰ τοῦ Ἀμώμου, ΤΓΡ σ. 819], μὲ δύο αἰτήσεις εἰς τὸ τέλος τῆς α' καὶ β' στάσεως.
Εὐλογητάρια
Αἴτησις
Καθίσματα (Σινδόνι καθαρά, ...)
Ν' Ψαλμός
Κανόνας (Κύματι θαλάσσης...)
...

Μᾶλλον καὶ ἐδὼ ἀλλοιώθηκε ἡ τυπικὴ διάταξη (μεταφέρθηκαν δηλ. τὰ ἐγκώμια καὶ τὰ εὐλογητάρια) χάριν τῶν ἀργοπορούντων εἰς τὰς ἀκολουθίας. Καὶ κάπως ἔτσι γίνεται τὸ τυπικὸν ἀγνώριστο, καὶ δύσκολο νὰ τὸ μάθει κανείς.

Καλὴ Ἀνάσταση!

Ἕνα κάπως σχετικὸ θέμα στὸ «Ψ» βρῆκα ἐδῶ.

 

[π. Μάξιμος]

Ἀγαπητέ Παναγιώτη, ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ!!!

Ὅλ᾿ αὐτά εἶναι καλό νά τά γνωρίζουμε (καί καλά κάνεις), γιά νά ἑρμηνεύουμε καί τή διάταξη τῶν λειτουργικῶν μας βιβλίων, τά ὁποῖα μᾶς παρέχουν τό ὑμνολογικό ὑλικό (ὅπως πολλάκις ἔχουμε ἐπισημάνει), τό ὁποῖον ὅμως χρησιμοποιοῦμε σύμφωνα μέ τό ἰσχῦον τυπικό (ΤΜΕ) στίς ἐνορίες.

Δέν θά ἔλεγα ὅτι προτείνεις τήν ἐπιστροφή στήν παλαιά –καί ὀρθή σύμφωνα μέ τίς ἀρχές τοῦ τυπικοῦ– τάξη, ἀλλά ἁπλᾶ ἐνημερώνεις καί σ᾿ εὐχαριστοῦμε. Γιατί, τό νά προτείνουμε μετά ἀπό τό λιγότερο 180 χρόνια ἐπιστροφή, ἴσως γιά πολλούς νά ἑρμηνεύεται ὡς «καινά δαιμόνια».

Ἐκτός ἀπό ἐκεῖ πού παρέπεμψες σέ δικό μου μήνυμα, ὅπου σαφῶς γράφω ὄτι τά καθίσματα εἶναι τῆς στιχολογίας τοῦ Ἀμώμου, θά σέ παραπέμψω σέ ἄλλο παλαιό μήνυμα:



Συμπερασματικῶς λοιπόν:

1) Τά (μεταγενέστερα ὡς στιχηρά τοῦ Ἀμώμου τροπάρια) Ἐγκώμια —ὀρθότερον Μεγαλυνάρια— ἀποσπάσθηκαν ἀπό τή στιχολογία τοῦ Ἀμώμου, ἡ ὁποία παραμένει (ὑποθετικά) καί δικαιολογεῖ τά ὑμνολογικά Καθίσματα (Σινδόνι καθαρᾷ & Ἐξέστησαν χοροί).

2) Ὡς Μεγαλυνάρια ὀρθῶς ἐπισυνάφθηκαν στήν θ΄ ᾠδή, ὅπως τά μεγαλυνάρια τοῦ Παρακλητικοῦ Κανόνος (βλ. κι ἐδῶ). Ἡ ἐν συνεχείᾳ ψαλμωδία τῶν Εὐλογηταρίων ἄς θεωρηθεῖ ὡς μία ἀναγκαιότητα τῆς ἀποσπάσεως τῶν Μεγαλυναρίων.

3) Ἡ ψαλμώδηση τῶν Ἐγκωμίων στή νέα θέση μετά στίχων Ἀμώμου ἀντιλαμβάνεσθε ὅτι εἶναι ἄστοχος! (κατά τή γνώμη μου πού ἐξέθεσα)

Συμπληρωματικόν ὑστερόγραφον.

 

[Παναγιώτης]

Ἀληθῶς ἀνέστη ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, π. Μάξιμε!

Δέν θά ἔλεγα ὅτι προτείνεις τήν ἐπιστροφή στήν παλαιά –καί ὀρθή σύμφωνα μέ τίς ἀρχές τοῦ τυπικοῦ– τάξη, ἀλλά ἁπλᾶ ἐνημερώνεις

Ὄχι, ὅντως τὸ προτείνω, ἐπιστροφὴ δηλ. στὴν παλαιὰ ὀρθὴ τάξη (καὶ σωστὴ θέση), ἡ ὁποῖα ἐπιστροφὴ εἶναι ἁπλὴ ἀναδιάταξις, οὔτε ἕνα δευτερόλεπτο παραπάνω δὲν θὰ αὐξήσει τὴν ὑπάρχουσα ἀκολουθία.

Βέβαια καταλαβαίνω, ὅτι αὐτὸ δὲν γίνεται ἀπὸ τὴν μία στιγμὴ στὴν ἄλλη, κυρίως λόγῳ τοῦ ἐκδοτικοῦ κόστους.

Γιατί, τό νά προτείνουμε μετά ἀπό τό λιγότερο 180 χρόνια ἐπιστροφή, ἴσως γιά πολλούς νά ἑρμηνεύεται ὡς «καινά δαιμόνια».

Ὅσο «καινὰ δαιμόνια» ἦταν ἡ ἐπιστροφὴ τῆς τάξεως τοῦ Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου στὴν σωστή του θέση, ἄλλο τόσο (καὶ κατὰ πολὺ λιγότερο, ἐπειδὴ ἀφορᾶ μόνο μιὰ συγκεκριμένη ἡμέρα) εἶναι καὶ αὐτὸ.

Σύμφωνα μὲ τὰ δικά μου συμπεράσματα:

1. Ἡ ἀπόσπαση τῶν Εὐλογηταρίων [καὶ τοῦ Ἀμώμου] εἶναι ἄστοχος. Ἄπαξ καὶ μεταφέρθηκαν τὰ Ἐγκώμια καὶ τὰ Εὐλογητάρια [μαζί τους μεταφέρθηκε καὶ ὁ Ἄμωμος], θὰ ἔπρεπε νὰ εἶχαν μεταφερθεῖ καὶ τὰ Καθίσματα (!), ἀφοῦ τὰ Καθίσματα αὐτὰ ψάλλονται μετὰ τὰ Εὐλογητάρια, [καὶ ὄχι μετὰ τὸν Ἄμωμο], ὡς ἔδειξα στό #1.

2. Ἀφοῦ εἶναι Ἐγκώμια [καὶ διαπλεκόμενα μετὰ τοῦ Ἀμώμου], γιατὶ νὰ τὰ «κάνουμε» μεγαλυνάρια, καὶ νὰ τὰ διαπλέξουμε μὲ τὴν θ', ἢ νὰ ψάχνουμε νὰ βροῦμε δικαιολογίες γιὰ αὐτὴν τὴν ἄστοχη καινοτομία;

3.

Ἡ ψαλμώδηση τῶν Ἐγκωμίων στή νέα θέση μετά στίχων Ἀμώμου ἀντιλαμβάνεσθε ὅτι εἶναι ἄστοχος! (κατά τή γνώμη μου πού ἐξέθεσα)

Ποτὲ δὲν εἶπα αὐτό. Μίλησα γιὰ [Ἄμωμο], καὶ ὄχι γιὰ Ἄμωμο.

4. Προτείνω λοιπόν, τὴν ἐπιστροφὴ στὴν κανονικὴ θέσιν των (#1):

Θεὸς Κύριος
Ἀπολυτίκια
Ἐγκώμια εἰς στάσεις γ' [μετὰ τοῦ Ἀμώμου, ΤΓΡ σ. 819], μὲ δύο αἰτήσεις εἰς τὸ τέλος τῆς α' καὶ β' στάσεως.
Εὐλογητάρια
Αἴτησις
Καθίσματα (Σινδόνι καθαρά, ...)
Ν' Ψαλμός
Κανόνας (Κύματι θαλάσσης...)
...

Χριστὸς ἀνέστη!

 

[π. Μάξιμος]

Ἐπαναλαμβάνω ὅτι ὡραῖα εἶναι αὐτά τά ἱστορικά.
Τό θέμα δέν εἶναι «ἐκδοτικό» ἀλλά ποιμαντικό, πού μέ τέτοια εὐαισθησία τακτοποιήθηκε, ὅπως καί τό ἑωθινό εὐαγγέλιο, τοῦ ὁποίου ἡ ἐπιστροφή σαφῶς δέν ἔχει γενικευθεῖ καί οὔτε ἔγινε ἀβάσιμα μετά τήν η΄.
Οἱ κανόνες δέν ψάλλονται πλέον μέ τούς στίχους τῶν βιβλικῶν ᾠδῶν. Τά ὑπό στίχον τροπάρια (καί τά εὐλογητάρια τέτοια εἶναι) ἀποσπάσθηκαν.
(Καί ἡ σειρά τῶν ὑμνολογικῶν καθισμάτων ὄρθρου γενικῶς ἔχει διαφοροποιήσεις στά τυπικά)
Ὁ ὅρος «ἐγκώμια» εἶναι ἀδόκιμος γιά τόν Θεό, ὁ ὅρος «μεγαλυνάρια» ἔχει έρείσματα καί στά χφφ.
Δέν ἀναγνώσθηκε τό μήνυμα πού παραπέμπω καί τό παρακάτω γιά τυπικό τῆς Μ. Φιλοθέου.
http://analogion.com/forum/index.php?threads/Ποιά-εγκώμια-ψάλλουμε-στον-όρθρο-του-Μ-Σαββάτου-ενδεχόμενο-επαναφοράς-της-στιχολογίας-του-Αμώμου.5173/#post-34546
Κυρίως οἱ ἀπαντήσεις τοῦ μακαριστοῦ Φουντούλη.
Γιά ἐπί πλέον μελέτη (γιατί περί αὐτῆς πρόκειται, ἀφοῦ γιά τίς ἐνορίες εἶναι ἀδύνατη ἡ ἐπιστροφή, καί ἡ ψαλμωδία τοῦ Ἀμώμου) δίνω καί σύνδεσμο διατριβῆς:
https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/33295
http://ikee.lib.auth.gr/record/129091/?ln=en

Ὅλ᾿ αὐτά εἶναι καλά, ἀλλ' «ἔξω ἀπό τό χορό...»
Δέν πρόκειται νά συνεχίσω τή συζήτηση, οὔτε προσωπική εἶναι, ἀλλά ἀγαπητέ Παναγιώτη, σέ πόσο ἀριθμό ἐγκωμίων μετὰ τοῦ Ἀμώμου ὑπολογίζεις;