Makam Acem Kürdi

[V_Zacharis]

Σωστά!

 

[Dimitri]

[Σημείωμα συντονιστή] Κάποια προηγούμενα μηνύματα μεταφέρθηκαν από τη σχετική συζήτηση Περί του ήχου των Λειτουργικών σε "Φρύγιο" του Μ. Χατζηαθανασίου.

 

[Χρῆστος Πανάγου]

-------------------------------

 

[Dimitri]

Αφού ευχαριστήσω όλους για τα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία που έχουν ήδη ακουστεί και ακούγονται σε αυτή τη συζήτηση, θα ήθελα να ρωτήσω την ομήγυρη τί σημαίνει οτι ένας ήχος (ή μακάμ) παράγεται από κάποιον άλλο και τί συνεπάγεται αυτό για τον παραγόμενο ήχο. Προσωπικά δεν έχω ξεκαθαρισμένη άποψη. Το ρωτάω εδώ αλλά εάν χρειαστεί θα το μεταφέρω σε νέο θέμα. Ευχαριστώ.

 

[Χρῆστος Πανάγου]

---------------------------

 

[Firfiris]

Σύμφωνα μὲ θεωρητικὰ ἐγχειρίδια τὰ ὁποῖα πραγματεύονται τὴν "ἐξωτερικὴ μουσικὴ" τὸ ἐν λόγω makam Ajem Kurd δὲν γίνεται νὰ συσχετίζεται μὲ ἐπὶ μέρους κλάδους τοῦ πλ. α΄ήχου, διότι παράγεται ἀπὸ τὴν βάση τοῦ Τζαργκιὰχ τὸ ὁποῖο εἶναι ὁ Τρίτος ἦχος...

...Πρόκειται περὶ ἐσφαλμένης ἐντυπώσεως ἡ ὁποία παρεισέφρησε κατὰ τὸ πρόσφατο παρελθὸν καὶ δυστυχῶς μέχρι τὶς ἡμέρες μας ἐξαίρετοι κατὰ τὰ ἄλλα μουσικοὶ/μουσικολόγοι ἀνακυκλώνουν αὐτὸ τὸ σφάλμα, θεωρῶντας τὸ makam αὐτὸ ὡς κλάδο τοῦ πλ. α΄ ἤχου.

Παραθέτω επί λέξη την άποψη του Γρ. Θ. Στάθη από την εισήγησή του "Ερμηνευτική Προσέγγιση της Σημειογραφίας της Ψαλτικής Τέχνης"

"...Tο ίδιο, γνωρίζουμε τον πλ. α΄ πεντάφωνο ήχο και όλοι τον αποκαλούν με την περσική λέξη “ατζέμ”, που σημαίνει
ακριβώς “πέρσης”, και τον συγχέουν με εναρμόνιο ήχο και ισοκρατούν την
αντιφωνία του Zω (κάτω), για να χάνεται έτσι άτεχνα η έννοια της
πενταφωνίας..."

 

[Hristakis]

Χωρίς να σχολιάσω, απλά συνεχίζω την παράθεση τεκμηρίων...αυτήν την φορά από τον αείμνηστο και μεγάλο Μάριο Μαυροειδή...

 

[Dimitri]

Το μακάμ αυτό το διδάχθηκα εγώ με βάση το Ντουγκιάχ (ΠΑ) και με το χαρακτηρισμό οτι ανήκει στην οικογένεια του Χουσεϊνί ...

Εδώ έκανα λάθος και το διορθώνω. Ξαναρώτησα το δάσκαλό μου για να επιβεβαιώσω και μου είπε οτι το μακάμ "Ατζέμ Κιουρντί" ανηκει στην οικογένεια του Κιουρντί (και όχι του Χουσεϊνί όπως είχα πεί). Στην οποία οικογένεια ανήκουν τα μακάμ:

Κιουρντί
Ατζέμ Κιουρντί
Μουχαγιέρ Κιουρντί
Κιουρντιλί Χιτζασκιάρ

Επίσης ήταν κατηγορηματικός οτι το μακάμ αυτό δεν ανήκει στην οικογένεια του Τσαργκιάχ. Βεβαίως, αυτή είναι η άποψη του δασκάλου μου χωρίς κάποια επιστημονική τεκμηρίωση.

 

[Firfiris]

[Σημείωμα συντονιστή] Ευθύμη, τέτοια σχόλια δεν προάγουν τη συζήτηση. Δεν έχει σημασία εδώ ποιός έχει ερευνήσει περισσότερο ή λιγότερο επί παντός μουσικολογικού θέματος. Άλλωστε ποιός γνωρίζει με ακρίβεια πόσο έχει ερευνήσει κάποιος άλλος αυτό το συγκεκριμένο θέμα που συζητάμε, ποιές πηγές είχε υπόψην του; πώς τις αξιολόγησε; πώς τις ερμήνευσε; Σε μία συζήτηση, ένα επιχείρημα είναι επιχείρημα. Είτε στέκει (για εμάς), είτε δε στέκει (για εμάς), είτε δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια (εμείς). Το οτι "το είπε ο τάδε" δίνει κάποιο ανάλογο βάρος σε μία άποψη αλλά αυτό δεν σημαίνει οτι κάνει την άποψη αυτή και σωστή! Θα παρακαλέσω λοιπόν να μείνουμε στην παράθεση τεκμηρίων και επιχειρημάτων χωρίς προσωπική αντιπαράθεση που δεν ωφελεί. Δεν χρειάζεται να συμφωνήσουν όλοι με μία άποψη. Ο καθένας προσφέρει τις γνώσεις και τις θέσεις του και ο καθένας θα ωφεληθεί όπως μπορεί. Ευχαριστώ.

Έχεις δίκιο, το απέσυρα.
Ευχαριστώ Δημήτρη.

 

[Χρῆστος Πανάγου]

-----------------

 

[Χρῆστος Πανάγου]

--------------------------

 

[Χρῆστος Πανάγου]

-----------------------------

 

[Hristakis]

Εκπλήσσομαι κ.Πανάγου με τον "επιστημονικό" σας λόγο που απορρίπτετε τις μαρτυρίες του Κύριλλου (που αποτελεί την αρχαιότερη πραγματεία Ρωμηού περί των makam), του Παναγιώτου Χαλάτζογλου καθώς και του αειμνήστου Σ.Καρά του οποίου τα γραφόμενα παρερμηνεύετε...
Μιλάτε για επιστημονικό διάλογο αλλά μάλλον δεν τον κατέχετε με το να χαρακτηρίζετε το έργο του Κύριλλου ως "ολιγοσέλιδες σημειώσεις" για ποιο λόγο? επειδή γράφει ότι το Acem Kürdi είναι πλ.α'? δεν είναι αυτό επιστημονικός διάλογος και να με συγχωράτε...κάνετε "φλάμπουρο" μόνο όποια έργα ικανοποιούν την άποψή σας παρερμηνεύοντας και αυτά δυστυχώς...επιστημονικός λόγος ξέρετε δεν είναι μόνο το "λέγειν" αλλά και η πραγματική αξιολόγηση των πηγών και όχι μόνο ότι μας συμφέρει...
Δεν απαντήσατε πάντως στην ερώτηση του Αιμίλιου Χαλεπόπουλου όσον αφορά τα συμπεράσματα σας για το ότι ο Χρύσανθος δεν μιλάει με καλά λόγια για αυτούς τους δύο μουσικούς (κάτι το οποίο εσείς υποστηρίξατε)...αρκείστε απλά στο να γράφετε αντιεπιστημονικά υπονοούμενα όπως αυτά

Συντρέχουν μάλιστα καὶ σχετιζόμενα μὲ αὐτοὺς μέλη (μαθητὲς φίλοι κλπ.) νὰ ἐπικροτήσουν ὅλοι μαζὺ τὶς ἀπόψεις τοῦ "γνωστοῦ" τους. Σὰν "ὁμάδα" ἢ "γκέτο". Ἀποφεύγω νὰ χρησιμοποιήσω ἄλλη ἔκφραση (ἂν καὶ πολλοὶ τὴν ἔχουν χρησιμοποιήσει) γιὰ λόγους εὐπρεπείας.
Αὐτὸ δὲν εἶναι ἐπιστημονικὸς διάλογος. Δὲν προάγεται μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο ὁ ἐπιστημονικὸς χαρακτήρας αὐτοῦ τοῦ Forum.

Σας προκαλώ λοιπόν και δημοσίως πλέον να γίνετε πιο αναλυτικός αφήνοντας τα υπονοούμενα...

 

[Firfiris]

Χρήστο (Πανάγου) και λοιποί,

Ας δούμε το θέμα λίγο πιο ψύχραιμα, απλώς παραθέτωντας στοιχεία και επιστημονικά ερωτήματα.

(1) Ο Γρηγόριος πρωτοψάλτης θέλει το Ατζέμ ως πλάγιο Α΄. Και αν το ατζέμ είναι πλάγιος πρώτος, το Ατζέμ Κιουρδί έγινε ξαφνικά τρίτος;
δες εδώ http://www.analogion.com/forum/showpost.php?p=13635&postcount=6. Ερώτηση πρώτη: γιατί ο Γρηγόριος λέει πλάγιος Α΄;

(2) Ο Καράς θεωρεί το Ατζέμ κιουρδί ως πλ. α΄, δες εδώ http://www.analogion.com/forum/attachment.php?attachmentid=3833&stc=1&thumb=1&d=1219257330

Για να θεωρήσεις κάτι ως κάποιον συγκεκριμένο ήχο πρέπει να παραθέσεις και την κλίμακα του, έτσι; Φαίνεται εδώ ότι είναι πλάγιος του πρώτου με διαζευγμένα τετράχορδα.
Για να σε προλάβω, αν το πάρεις από τον Γα, έχει όντως συννημένα τετράζορδα (αν πούμε ότι ο άνω Βου΄τελεί εν υφέσει).
Και το ένα στέκει, και το άλλο. Αν όντως είναι ο Βου εν υφέσει, τι μένει; δε μου λες, οι δεσπόζοντες φθόγγοι και η κατάληξη (η δεύτερη όχι πάντα για να σε ξαναπρολάβω...) δεν περιγράφουν τον ήχο; Στο Μακαμλάρ Κιαρί λοιπόν που αναφέρεις, στο ατζέμ κιουρδί, οι φθόγγοι είναι με την σειρά:

Ζω΄,Νη΄,Ζω΄,Νη΄,Πα΄,Βου΄,Πα΄,Πα-α΄,Νη΄,Πα΄,Πα΄,Νη΄,Ζω΄,Κε, Δι, Νη΄,Δι, Δι, Γα, Δι, Δι, Γα, Βου(ύφεση), Πα, Βου(ύφεση), Βου(ύφεση), Πα, Νη, Πα, Βου(ύφεση), Πα.

Σε όλο το μέλος ο Ζω΄εν υφέσει. Ερώτηση Δεύτερη: εδώ, ΤΙ σου θυμίζει τρίτο ήχο;;; (γιατί ένας από τους δύο που είπαμε πιο πάνω με τα ορθά τετράχορδα πρέπει να μείνει...)

(3) Ο Κηλτζανίδης κατά την περιγραφή του κάθε μακαμιού ξεχωριστά, όταν θέλει να δείξει τα λεπτομερή χαρακτηριστικά του κάθε μακαμιού χρησιμοποιεί εκφράσεις όπως: πηδών, πατών, δεικνύει, κλπ κλπ. Στο ατζέμ κιουρδί "άρχεται από του Νυμ Ατζέμ (...) μέχρι του Τιζ Τζαργκιάχ (...) περδέ περδέ εις το Χουσεϊνί (...) ανιόν μετά του Νυμ Κιουρδί... κλπ.
Δε μου λες, ερώτηση τρίτη: που αναφέρει ο αναλυτικότατος Κηλτζανίδης ότι το εν λόγω μακάμ "πατάει" στον άνω Βου εν υφέσει ώστε να "δεικνύει" ήχο τρίτο με συννημένα τετράχορδα μετά προσλαμβανομένου φθόγγου (Τον άνω Βου ύφεση - Γα);;; Στην σελίδα 188, όντως ο άνω Βου΄έχει ύφεση. Γιατί ο Κηλτζανίδης δεν την αναφέρει στην περιγραφή του μακάμ; (απορία μου όντως αυτή ειλικρινής)

(4) Ο Στέφανος στην πραγματεία του λοιπόν, στην αντιστοίχηση των ήχων (σελ 50-51) αναφέρει ότι το ατζέμ κιουρτί ωσαύτως είναι εναρμόνιος, άρχεται από του Ζω, τον οποίον κάμνει ύφεσιν, καταβαίνων κάμνει τον βου ύφεσιν, λήγον εις τον Πα.

Ερώτηση τέταρτη: γιατί ο άνω Βου (και εδώ) δεν αναφέρεται εν υφέσει; (απορία μου και αυτή)

Ο ίδιος στην αντιστοίχηση μακαμιών και ήχων, δεν τοποθετεί το ατζέμ κιουρδί στον τρίτο ήχο (σελ 47-48) αλλά λέει πιο κάτω ότι ανέφερα μόλις πριν. Το ότι το λέει εναρμόνιο, δεν μου λέει τίποτα, στην σελίδα 51 αναφέρει ένα σωρό εναρμόνια μακάμ που κατατάσσει στον πλάγιο Α΄ήχο.

Ερώτηση πέμπτη: γιατί δεν κατατάσσει ξεκάθαρα το μακάμ στον τρίτο ήχο και απλά λέει ότι είναι εναρμόνιο, όπως λέει και για (πολλά) άλλα που εντάσει πχ στον Πλάγιο Α΄;

(5)

...Συγχωρεῖστε με, ἀλλὰ δὲν εἶναι ἐπιστημονικὸς αὐτὸς ὁ τρόπος: τὸ εἶπε ὁ τάδε ἢ τὸ ἔγραψε ὁ τάδε...

...Τὸ εἶπε ὁ Καρρᾶς.
Τὸ εἶπαν καὶ οἱ μαθητές του (Μ. Μαυροειδής).
Κανείς ὅμως δὲν τεκμηρίωσε τὴν ἄποψή του, ὅπως ἔκαναν οἱ προαναφερθέντες (Στέφανος καὶ Κηλτζανίδης)...

...Ἁπλῶς μᾶς "εἶπε".
Ἔεε μὲ συγχωρεῖτε! Αὐτὰ δὲν εἶναι ἐπιστήμη. Εἶναι δογματισμοὶ καὶ αὐθαιρεσίες...
...Καὶ δὲν ἐννοῶ στὴν ἐπιστήμη νὰ ὑπάρχουν ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι δέχονται κάτι ἐπειδὴ τοὺς τὸ "εἶπε" ὁ τάδε....

και

Ἀκριβῶς. Εἶναι γνωστὸ ὅτι οἱ Πολίτες ψάλτες ἀλλὰ καὶ οἱ Μικρασιάτες δὲν μεριμνοῦσαν καὶ δὲν ἐτύρβαζον περὶ πολλῶν θεωρητικῶν ζητημάτων. Ἁπλῶς ἀπομνημόνευαν τοὺς λόγους τοῦ διδασκάλου τους...

...Ὁ Ἄρχων τὰ εἶπε ὅλα. Ἁπλὰ καὶ ὠραῖα...

...Τὶ νὰ σᾶς πῶ κε Βαγγέλη μου. (Ἐπιτρέψτε μου λίγο χιοῦμορ). Ἂν ποτὲ ἔπρεπε νὰ τὰ ψάλλω, θὰ τὰ ἔψαλλα ὅπως περιέγραψε ὁ Στανίτσας. Ἦχο Τρίτο "μπασταρδεμένο". Ὅποιες καὶ ἂν ἦταν οἱ μαρτυρίες ποὺ θὰ μοῦ γράφατε ...

Παρέθεσα και εγώ υλικό για τα ΕΥΤΡΑΠΕΛΑ του φόρουμ

--------------------------------------------------------

Χρήστο (Πανάγου), ανέπτυξα το θέμα καθαρά από θέμα διαλόγου, ώστε με τον αντίλογο ή την επιπλέον παράθεση στοιχείων να λυθούν απορίες (μου και λοιπών), περιμένω απαντήσεις διευκρινιστικές για όλους μας. Άλλωστε όλοι μας (πρώτος εγώ) κάνουμε λάθη, η πορεία των πραγμάτων με τις συνεχείς απόψεις-τεκμήρια λύνουν απορίες και διορθώνουν όλους μας (πρώτον εμένα)

Έκλεισα με χιουμοριστικό τρόπο, όπως εσύ σε προηγούμενο μήνυμά σου

 

[Firfiris]

Δὲν γνωρίζω ποῖος σᾶς δίδαξε αὐτὰ τὰ ὁποῖα ἀναφέρετε (ἄλλως τε δὲν μὲ ἀφορᾶ), ἀλλὰ εἶναι ἀντίθετα ἀπὸ τὴν κρατοῦσα διδασκαλία περὶ τοῦ ἐν λόγῳ μακάμ ὅπως διαπιστώνετε στὸ προηγούμενο μήνυμά μου ἀπὸ τὰ συνημμένα ἀποσπάσματα ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Π. Κηλτζανίδη .

Ας δούμε λοιπόν (προσεκτικότερα...) το βιβλίο του Κηλτζανιδη. Χωρίς δικά μου λόγια, αντιγράφω το συγγραφέα:

"...δεν εδίστασα να επισυνάψω ενταύθα και τινά έντεχνα οθωμανικά άσματα, αφειδήσας πάσης δαπάνης, ίνα το έργον μου πληρέστερον καταστή"

Αναφέρει ο Π.Κηλτζανίδης στην σελίδα 246 του βιβλίου του.
Ανοίξτε το συννημένο και δείτε ότι στην σελίδα 252 παραθέτει το "ΣΑΡΚΙ ΜΑΚΑΜ ΑΤΖΕΜ ΚΙΟΥΡΔΙ" αναγράφοντας από κάτω

Ήχος πλ. α΄​

"Ηλικίαν έχετε", κρίνατε αναλόγως...

 

[V_Zacharis]

Το έψαχνα σε Πανδώρα-Ευτέρπη και Κεΐβελη και δεν υπήρχε. Ούτε που σκέφτηκα να κοιτάξω στον ίδιο τον Κηλτζανίδη...

 

[Χρῆστος Πανάγου]

Firfiris Ας δούμε λοιπόν (προσεκτικότερα...) το βιβλίο του Κηλτζανιδη. Χωρίς δικά μου λόγια, ...
Αναφέρει ο Π.Κηλτζανίδης στην σελίδα 246 του βιβλίου του.
Ανοίξτε το συννημένο και δείτε ότι στην σελίδα 252 παραθέτει το "ΣΑΡΚΙ ΜΑΚΑΜ ΑΤΖΕΜ ΚΙΟΥΡΔΙ" αναγράφοντας από κάτω Ήχος πλ. α΄"Ηλικίαν έχετε", κρίνατε αναλόγως...

Ἄν νομίζεις ὅτι μὲ τέτοια «πυροτεχνήματα» προάγεται ἡ συζήτηση, δὲν ὑπάρχει λόγος νὰ συνεχίζουμε. Μὲ τὶς εἰρωνεῖες καὶ τὶς διαστρεβλώσεις ἀποδεικνύεται γιὰ μία ἀκόμη φορὰ ὅτι στερεῖσαι ἐπιχειρημάτων καὶ καταφεύγεις σὲ «βολίδες κρότου καὶ λάμψης», ὅπως λέγαμε στὸ στρατό. Εἶναι αὐτὰ τὰ πυρομαχικά, τὰ ὁποῖα χρησιμοποιοῦνται γιὰ ἐκφοβισμὸ τοῦ ἀντιπάλου, ἐνῶ στὴν πραγματικότητα δὲν τοῦ προξενοῦν ἀπώλειες, διότι εἶναι «τζούφια». Γιὰ νὰ διαπιστώσεις πόσο εὔκολο εἶναι νὰ τὸ κάνει αὐτό κάποιος, γράφω τὰ ἑξῆς:
1. Σύμφωνα μὲ τὸ Θεωρητικὸ τοῦ Καρρᾶ, τὸ Σαμπά (ὁ Νάος) εἶναι ἦχος Δεύτερος χρωματικός ! (ἔσω δεύτερος). Ὅμως ξέρουμε (ὅσοι ἀπὸ ἐμᾶς ξέρουμε) τί ἐννοοῦσε ὁ Καρρᾶς, ὅταν τὸ ἔλεγε (καὶ τὸ ἔγραφε) αὐτό.
2. Μάθε ἐπίσης ὅτι καὶ ὁ Κύριλλος ὁ Μαρμαρηνὸς (γιὰ τὶς ἀντιφάσεις τοῦ κειμένου τοῦ Κυρίλλου καὶ τὶς ἄλλες ἀδυναμίες βλέπε ἐδῶ σύντομο σχόλιο) ὑπάγει τὸ ajem kurd στὸ Τζαργκιάχ! Ἐνῷ σὲ ἄλλο σημεῖο τῆς ἴδιας ἐργασίας του τὸ χαρακτηρίζει ἦχο πλ. α΄ ! Ὁ ἴδιος ἄνθρωπος, στὸ ἴδιο βιβλίο, τὸ ἴδιο μακάμ, σὲ διαφορετικοὺς ἤχους ! ! !
Φτάνουν αὐτά, γιὰ νὰ καταλάβει κανείς... ὅποιος ἔχει τὶς προϋποθέσεις...!
Αὐτὸς ὅμως ὁ τρόπος δὲν εἶναι «συζήτηση», εἶναι χάσιμο χρόνου. Καὶ ὁ δικός μου εἶναι πολύτιμος γιὰ νὰ τὸν δαπανῶ ἀσκόπως.
Σοῦ ἔχει ἐπισημανθεῖ σ’αὐτὴν τὴν συζήτηση ὅτι δὲν ξέρεις πῶς νὰ διαβάσεις τὰ ἔντυπα βιβλία καὶ πρέπει νὰ εἶσαι πιὸ προσεκτικός. Ἂν τὸ ἔχεις ξεχάσει, κοῖτα ἐδῶ.
Μάθε πρῶτα νὰ διαβάζεις τὰ ἔντυπα. Σωστά. Ὕστερα νὰ προχωρήσεις καὶ στὰ χειρόγραφα. Ἀλλὰ πρὶν θὰ πρέπει νὰ μάθεις ὅτι ἡ Παλαιογραφία δὲν συνίσταται στὴν ἀντιγραφὴ (κλοπὴ πνευματικῆς ἰδιοκτησίας) κάποιου εἰδικοῦ ἐπιστημονικοῦ ἐγχειριδίου ὅπως γιὰ παράδειγμα τῶν Καταλόγων τῶν Χειρογράφων (Ἁγίου Ὄρους καὶ Μετεώρων) τοῦ καθηγητοῦ Γρηγορίου Στάθη. Παλαιογραφία σημαίνει (μεταξὺ ἄλλων) ἐπιτόπια θεώρηση τοῦ κώδικος ἀπὸ εἰδικευμένους ἐπιστήμονες, οἱ ὁποῖοι ἔχουν διδαχθεῖ σὲ Πανεπιστημιακὲς σχολὲς τὴν συγκεκριμένη ἐπιστήμη ἀπὸ ἐξειδικευμένους καθηγητές. Τὸ νὰ ἀντιγράφεις τὰ περιεχόμενα ἑνὸς Καταλόγου χειρογράφων καὶ νὰ μὴν ἀναφέρεις πουθενὰ τὸν συντάκτη τοῦ Καταλόγου, καὶ νὰ παρουσιάζεις τὸ ἔργο κάποιου ἄλλου χωρὶς νὰ ἀναφέρεις τὸ ὄνομά του (μήπως εἶχες μόνο φωτοτυπίες καὶ ὄχι ὅλο τὸ βιβλίο, αὐτὸ ἐκτὸς ἀπὸ ἀπάτη λέγεται καὶ κάπως ἀλλιῶς καὶ τιμωρεῖται ἀπὸ τὸν νόμο.
Ἂν πιστεύεις ὅτι τὰ παραπάνω σὲ «ἀδικοῦν», δὲν ἔχεις παρὰ νὰ μοῦ τὸ πεῖς· κι ἐγὼ θὰ κάνω τὶς παραπομπές, γιὰ νὰ ἀποδειχθεῖ ὅτι ἀντιγράφεις· καὶ μάλιστα ὅτι δὲν ἀντιγράφεις καλά!

 

[Χρῆστος Πανάγου]

Σύμφωνα μὲ θεωρητικὰ ἐγχειρίδια τὰ ὁποῖα πραγματεύονται τὴν «ἐξωτερικὴ μουσικὴ» τὸ makam Ajem Kurd δὲν συσχετίζεται μὲ ἐπὶ μέρους κλάδους τοῦ πλ. α΄ ἤχου, διότι παράγεται ἀπὸ τὸ μακὰμ Τζαργκιάχ, γιὰ τὸ ὁποῖο ὅλοι συμφωνοῦν ὅτι εἶναι ὁ Τρίτος ἦχος (Μ. Μαυροειδῆ, Οἱ μουσικοὶ τρόποι στὴν ἀνατολικὴ Μεσόγειο, ἐκδ. Fagotto, Ἀθήνα 1999, σ. 264). Ἡ ἀντιστοίχιση ὅμως τοῦ makam Ajem Kurd μὲ τὸν πλ. α΄ ἦχο εἶναι μία μουσικολογικὴ ἀστοχία, ἡ ὁποία ξεκίνησε ἀπὸ τὸ πρόσφατο παρελθὸν καὶ δυστυχῶς μέχρι τὶς ἡμέρες μας ἀνακυκλώνεται.

Παλαιὲς μαρτυρίες γιὰ τὸ μακὰμ Ajem Kurd,​

Α. Ὁ θεωρητικὸς τῆς ἐξωτερικῆς μουσικῆς Δημήτριος Καντεμὶρ (17ος αἰ.) γράφει ὅτι τὸ μακάμ αὐτὸ παράγεται ἀπὸ τὸ Τζαργκιάχ. Περὶ τοῦ συγγράμματος ὅμως αὐτοῦ ἐπίκειται σχετικὴ ἐργασία μου, καὶ δὲν πρόκειται ἐδῶ νὰ προσθέσω κάτι ἄλλο.
Β. Ὁ Πρωτοψάλτης Κωνσταντίνος ὁ Βυζάντιος, καταγράφει πρῶτος «εἰς τὸ παλαιὸν τῆς μουσικῆς σύστημα» τὸ «Κιάρι» ἕνα ἔντεχνο μάθημα, τὸ ὁποῖο περιέχει «τὰ τῶν Ὀθωμανῶν μακάμια κατὰ τὴν διδασκαλικὴν αὐτῶν τάξιν...». Τὸ «Κιάρι» τὸ ἐκδίδει τὸ 1843 ὁ Στέφανος Α΄ δομέστικος στὸ βιβλίο του Ἑρμηνεία τῆς ἐξωτερικῆς μουσικῆς. Σ᾿ αὐτὸ τὸ «Κιάρι» τὸ Ἀτζὲμ κιουρδὶ διδάσκεται ἀκριβῶς μετὰ τὸ Τζαργκιάχ.
Γ. Τὸ ἴδιο «μάθημα» «ὑπερηυξημένο» ἐκδίδει (1843) ὁ Θεόδωρος ὁ Φωκαεὺς στὴν «Πανδώρα» του. Στὶς σσ. 116-117 συρράπτονται σὲ μία «στροφὴ» τοῦ «ποιήματος» τὰ μακὰμ Τζαργκιάχ, Ἀτζὲμ Ἀσηρὰν καὶ Ἀτζὲμ Κιουρδί.
Δ. Ὁ Στέφανος (καὶ ὄχι ὁ Κωνσταντῖνος ὅπως ἐσφαλμένα ἀναφέρθηκε, κοίτα ἐδῶ) στὴν «Ἑρμηνεία τῆς ἐξωτερικῆς μουσικῆς» στὴν σ. 6 γράφει ὅτι τὸ Ἀτζέμ Κιουρδὶ ἀνάγεται στὸ Τζαργκιάχ.
Ε. Ὁ ἴδιος Στέφανος στὸ ἄλλο του βιβλίο, τὸ θεωρητικὸ (Κρηπίς...) ἐπαναλαμβάνει τὰ ἴδια· ὑπάγει τὸ Ἀτζέμ Κιουρδὶ στὸν Τρίτο ἦχο. Εἶναι δὲ χαρακτηριστικοὶ οἱ ὅροι τοὺς ὁποίους χρησιμοποιεῖ.
ΣΤ. Ὁ Κηλτζανίδης στὸ ἔργο του Μεθοδικὴ διδασκαλία [...] τῆς καθ' ἡμᾶς Ἑλληνικῆς Μουσικῆς κατ' ἀντιπαράθεσιν πρὸς τὴν Ἀραβοπερσικήν [...], Κωνσταντινούπολις 1881, γράφει τὰ ἑξῆς: σ. 82, «Τὸ Ἀτζὲμ Κιουρδὶ παράγεται ἀπὸ τοῦ Τζαργκιάχ...».
Ζ. Στὸ ἴδιο ἔργο του ὁ Π. Κηλτζανίδης δημοσιεύει τὸ «Μακαμλὰρ Κιαρί, περιέχον Ἀραβοπερσικὰ Μακάμια καθ' ἥν τάξιν διδάσκονται», τὸ ὁποῖο ἔχει στὶς σσ. 187-188 στὴν σειρὰ τὰ ἑξῆς: Τζαργκιάχ (=Γα τοῦ Τρίτου ἤχου), Ἀτζέμ Ἀσηράν, Ἀτζὲμ Κιουρδί(=κλάδος τοῦ τρίτου ἤχου).
Η. Ἐπίσης καὶ ὁ Κύριλλος ὁ Μαρμαρηνός στὴν ἀρχὴ τῆς πραγματείας του, γράφει ὅτι τὸ Ἀτζέμ Κιουρδὶ ἀνάγεται στὸ Τζαργκιάχ, βλέπε συνημμένο. (γιὰ τὶς ἀντιφάσεις καὶ τὶς ἄλλες ἀδυναμίες τοῦ κειμένου τοῦ Κυρίλλου βλέπε σύντομο σχόλιο στὸ ἑπόμενο μήνυμα).

Νεώτερες μαρτυρίες γιὰ τὸ μακὰμ Ajem Kurd​

Α. Ὁ Θρασύβουλος Στανίτσας, Ἄρχων Πρωτοψάλτης τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας ἔλεγε ὅτι τὸ μακὰμ αὐτὸ εἶναι τρίτος ἦχος. Πέραν ἀπὸ τὶς δικές μου πληροφορίες, ἔχει δημοσιευτεῖ στὸ Forum ἄλλη σχετικὴ μαρτυρία, βλέπε ἐδῶ.
Β. Ὁ Δημήτριος Σουρλατζῆς Ἄρχων Μουσικοδιδάσκαλος, εἶχε ἀκριβῶς τὴν ἴδια ἄποψη· τὸ μακὰμ ajem kurd εἶναι Τρίτος ἦχος.
Γ. Ὁ Χρύσανθος Θεοδοσόπουλος, Ἄρχων Πρωτοψάλτης καὶ μαθητὴς ὡς γνωστὸν τοῦ Ἄρχοντος Πρωτοψάλτου τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας Κωνσταντίνου Πρίγγου, ἐπίσης θεωροῦσε ὅτι τὸ μακὰμ αὐτὸ εἶναι τρίτος ἦχος. Μάλιστα στὴν «Λειτουργία» του παραθέτει τὰ Λειτουργικὰ αὐτοῦ τοῦ ἤχου/μακὰμ στὴν σειρὰ τῶν μαθημάτων τοῦ Τρίτου ἤχου.

Ἡ σύγχυση​

Οἱ καταλήξεις τοῦ μακὰμ στὸν φθόγγο Πὰ δὲν εἶναι τὸ κριτήριο γιὰ τὴν ὑπαγωγή του στὸν πλ. α΄ ἦχο. Γιὰ τὴν ὑπαγωγὴ ἑνὸς μακὰμ σὲ κάποιον ἀπὸ τοὺς ἤχους τῆς καθ᾿ ἡμᾶς ὀκτωηχίας δὲν τίθεται ὡς προϋπόθεση ἢ κριτήριο ὁ φθόγγος ποὺ τελειώνει τὸ μέλος του, ἀλλὰ ἀπὸ ποῦ (ἀπὸ ποιό κύριο μακὰμ) παράγεται. Τὸ ἴδιο ἄλλωστε συμβαίνει καὶ στὴν ἐκκλησιαστική μας μουσική: π.χ. Τὸ Κοντάκιο «Ἡ παρθένος σήμερον», ΟΥΤΕ ἀρχίζει ΟΥΤΕ τελειώνει στὸν φθόγγο Γά· εἶναι ὅμως τρίτος ἦχος (κλάδος).
Κατ' ἔμοι γε κριτὴ δὲν ὑπάρχει ἀμφιβολία, ὅτι τὸ Ἀτζὲμ κιουρδὶ ὑπάγεται στὸν ΤΡΙΤΟ ἦχο· συνεπῶς τυχὸν ἀντιστοίχιση αὐτοῦ τοῦ μακὰμ μὲ τὸν πλ. α΄ ἦχο ὀφείλεται σὲ μουσικολογικὴ σύγχυση.

Ὑπερσυνδέσεις​

Καὶ κάποιες ὑπερσυνδέσεις διὰ τοῦ λόγου τὸ ἀληθές:
Ἐδῶ ὁ Καθηγητὴς Τουρκικῆς Μουσικῆς καὶ διάσημος Σολίστ στὸ Οὔτι Cinuccen Tanrikorur κάνει θεωρητικὴ ἀνάλυση γιὰ τὸ μακὰμ Ajem σὲ φοιτητὲς Conservatoir στὶς Η.Π.Α. Πολὺ διαφωτιστικὰ εἶναι ὅσα λέει γιὰ τὸ makam ajem kurdi, δηλαδὴ ὅτι ὑπάγεται στὸ Τζαργκιάχ.
Στὰ ἑπόμενα link θὰ ἀκούσετε διαφόρους μουσικοὺς νὰ ἑρμηνεύουν μελωδίες μακάμ Ἀτζὲμ Κιουρδί.

Ἀτζὲμ Κιουρδί, Πεσρέφ, τοῦ Ἰσμαὴλ Χακὶ Μπέυ.
Ἐδῶ.
Ἀτζὲμ Κιουρδί, Νέυ, αὐτοσχεδιασμός καὶ Saz Semai τοῦ Cevdet Cagla
Ἐδῶ.
Κι ἐδῶ μὲ ἄλλους μουσικούς.
Ἀτζὲμ Κιουρδί, Saz Semai τοῦ Ἰσμαὴλ Χακὶ Μπέυ.
Ἐδῶ.

Ἂν κάποιος ψάξει στὸ youtube, θὰ βρεῖ ἀκόμη περισσότερα.

Υ.Γ.: 1. Γιὰ τὸ μακὰμ ajem kurd ἔχω δημοσιεύσει σὲ ἄλλους ἱστοχώρους (forum κ.λ.π.) στοὺς ὁποίους συμμετέχω. Ἐκεῖ πραγματοποιοῦνται συζητήσεις καὶ ἀναλύονται διεξοδικότερα τὰ θέματα ποὺ ἀφοροῦν (μεταξὺ ἄλλων) καὶ στὸ ἐν λόγῳ μακάμ. Ἐδῶ παραθέτω μία σύντομη «περίληψη» ὅλων αὐτῶν ποὺ ἔχω ἀναλυτικῶς γράψει στὰ ἄλλα forum.

2. Τὴν παροῦσα «περίληψη» δημοσιεύω σήμερα στὸ «Ψαλτολόγιον» μετὰ ἀπὸ πολλὲς πιέσεις ποὺ δέχθηκα ἀπὸ μαθητές μου, συναδέλφους καθηγητές, συνεργάτες, ἀλλὰ καὶ καλοὺς φίλους, οἱ ὁποῖοι ἐπιθυμοῦσαν νὰ δοῦν αὐτὴν τὴν «περίληψη» ἀναρτημένη σ’ αὐτὸν τὸν χῶρο, γιὰ τὴν ἀποκατάσταση τῆς ἀληθείας. Τοὺς εὐχαριστῶ καὶ τοὺς τὴν ἀφιερώνω!

 

[Χρῆστος Πανάγου]

Κάποιοι νομίζουν ὅτι τὸ ajem kurd εἶναι ἦχος πλ. α΄ βάσει συγκεκριμένου σημείου ἀπὸ τὴν πραγματεία τοῦ Κυρίλλου τοῦ Μαρμαρηνοῦ.
Πληροφοριακὰ ἀναφέρω ὅτι στὴν ἴδια πραγματεία σημειώνει τὰ ἑξῆς:
1. Τὸ Ραχατουλελβά εἶναι ἦχος πρωτόβαρυς !
2. Τὸ ajem asiran τὸ θεωρεῖ πλ. α΄ !
3. Τὸ Οὐσάκ τὸ θεωρεῖ κι αὐτὸ πλ. α΄ !
4. Ὅσα ὑποστηρίζει στὴν πραγματεία του δὲν τὰ τεκμηριώνει.
5. Ἔρχεται σὲ διαφωνία ἀκόμη καὶ μὲ τὰ γραπτὰ τοῦ δασκάλου του Παναγιώτου Χαλάτζογλου.
Ὕστερα ἀπὸ ὅλα αὐτὰ ἐγὼ δὲν θὰ χάσω ἄλλο τὸν χρόνο μου. Ἄλλωστε ὁ καθένας εἶναι ἐλεύθερος νὰ πιστεύει ὅ,τι θέλει.

 

[nikosthe]

Σύμφωνα μὲ θεωρητικὰ ἐγχειρίδια τὰ ὁποῖα πραγματεύονται τὴν «ἐξωτερικὴ μουσικὴ» τὸ makam Ajem Kurd δὲν συσχετίζεται μὲ ἐπὶ μέρους κλάδους τοῦ πλ. α΄ ἤχου, διότι παράγεται ἀπὸ τὸ μακὰμ Τζαργκιάχ, γιὰ τὸ ὁποῖο ὅλοι συμφωνοῦν ὅτι εἶναι ὁ Τρίτος ἦχος (Μ. Μαυροειδῆ, Οἱ μουσικοὶ τρόποι στὴν ἀνατολικὴ Μεσόγειο, ἐκδ. Fagotto, Ἀθήνα 1999, σ. 264).
[...]
ΣΤ. Ὁ Κηλτζανίδης στὸ ἔργο του Μεθοδικὴ διδασκαλία [...] τῆς καθ' ἡμᾶς Ἑλληνικῆς Μουσικῆς κατ' ἀντιπαράθεσιν πρὸς τὴν Ἀραβοπερσικήν [...], Κωνσταντινούπολις 1881, γράφει τὰ ἑξῆς: σ. 82, «Τὸ Ἀτζὲμ Κιουρδὶ παράγεται ἀπὸ τοῦ Τζαργκιάχ...».

Όταν αναφερόμαστε σε μακάμια πρέπει να κατανοήσουμε ότι άλλο πράγμα το Τζαργκιάχ ως όνομα φθόγγου και άλλο ως ονομασία ήχου. Ο Κηλτζανίδης περιγράφει όλα τα μακάμια με την ίδια λογική: στην αρχή λέει το όνομα του μακαμιού και μετά τους φθόγγους απ' όπου αυτό περνάει. Λέγοντας ότι "Το Ατζέμ κιουρδί παράγεται από του Τζαργκιάχ, άρχεται από του Νυμ ατζέμ κλπ. κλπ." δεν εννοεί ότι παράγεται από τον τρίτο ήχο: Τζαργκιάχ σημαίνει ΓΑ και Νυμ Ατζέμ σημαίνει ΖΩ ύφεση. Λέει δηλαδή ότι ο ήχος αρχίζει την ανάπτυξή του από το ΖΩ ύφεση, το οποίο το δικαιολογεί ως τρίφωνη ανάβαση από την αρχική βάση (κατ' αυτόν) του ήχου, που είναι το ΓΑ (Τζαργκιάχ), το οποίο θεωρεί ως βάση παραγωγής. Και επειδή τα μακάμια τα εντάσσει ο Κηλτζανίδης στη βάση παραγωγής τους, λογικό είναι να εντάσσει το μακάμι αυτό στην ομάδα του ήχου Τζαργκιάχ, αφού βάση του θεωρεί το φθόγγο Τζαργκιάχ (ΓΑ).
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι είναι και τρίτος ήχος, καθώς στην ίδια ομάδα εντάσσει και το μακάμ Πιουσελίκ (είδος μινόρε ας το πούμε πρόχειρα, για να καταλάβουν και οι μη μυημένοι), το οποίο δεν διανοήθηκε φυσικά ποτέ κανείς να ονομάσει τρίτο ήχο. Αρχίζει όμως την ανάπτυξη της πορείας του από το ΓΑ, το οποίο ο Κηλτζανίδης θεωρεί ως βάση του γι' αυτό και το εντάσσει στο Τζαργκιάχ.

Γ. Ὁ Χρύσανθος Θεοδοσόπουλος, Ἄχων Πρωτοψάλτης καὶ μαθητὴς ὡς γνωστὸν τοῦ Ἄρχοντος Πρωτοψάλτου τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας Κωνσταντίνου Πρίγγου, ἐπίσης θεωροῦσε ὅτι τὸ μακὰμ αὐτὸ εἶναι τρίτος ἦχος. Μάλιστα στὴν «Λειτουργία» του παραθέτει τὰ Λειτουργικὰ αὐτοῦ τοῦ ἤχου/μακὰμ στὴν σειρὰ τῶν μαθημάτων τοῦ Τρίτου ἤχου.

Αν υπάρχει προφορική μαρτυρία του Χρύσανθου ότι θεωρούσε το μακάμ αυτό τρίτο ήχο, θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να το ακούγαμε από κάποιον αυτήκοο μάρτυρα. Όμως αυτό για τη Λειτουργία του δεν ισχύει: μπορεί τα λειτουργικά αυτά να τα παραθέτει μετά τον Τρίτο ήχο, για το λόγο ότι έχουν εναρμόνια (σκληρά διατονικά εννοώ για την επιστημονική ακρίβεια) διαστήματα, αλλά να αναφέρουμε ότι στην επικεφαλίδα των λειτουργικών αυτών γράφει καθαρά "Ήχος πλ. Α' εναρμόνιος". Κι επειδή θεωρεί και τον τρίτο εναρμόνιο, τα εντάσσει μαζί.

Ἐδῶ ὁ Καθηγητὴς Τουρκικῆς Μουσικῆς καὶ διάσημος Σολίστ στὸ Οὔτι Cinuccen Tanrikorur κάνει θεωρητικὴ ἀνάλυση γιὰ τὸ μακὰμ Ajem σὲ φοιτητὲς Conservatoir στὶς Η.Π.Α. Πολὺ διαφωτιστικὰ εἶναι ὅσα λέει γιὰ τὸ makam ajem kurdi, δηλαδὴ ὅτι ὑπάγεται στὸ Τζαργκιάχ.

Είδα όλο το βίντεο, αλλά δεν άκουσα πουθενά τη λέξη τζαργκιάχ. Μπορείς να μας πεις σε ποιο ακριβώς χρονικό σημείο από τα 9'45'' του βίντεο λέει αυτό το πράγμα; Εγώ το μόνο πράγμα που μου θύμισε ήχο τζαργκιάχ ήταν το σημείο που τραγουδούσε φράσεις βασισμένες στο ΦΑ. Όμως το ΦΑ στην κλίμακά του δεν είναι το δικό μας ΓΑ, καθώς, ως γνωστόν, στην τουρκική μουσική το ΠΑ=ΛΑ, άρα ΦΑ=ΖΩ ύφεση στο συγκεκριμένο παράδειγμα, όπου είναι άλλωστε φανερό ότι ήθελε να δείξει την επιμονή στο φθόγγο Ατζέμ (ΖΩ ύφεση).