Ποια η σειρά των Χορών που ψάλλουν (το Εισοδικό και) τα Απολυτίκια μετά την Είσοδο;

[Τσερκέζης Χαράλαμπος]

[Σημ. συντ. (π.Μ.)] Αντιγραφή καί μετακίνηση μηνυμάτων από εδώ.

Μπορεί κάποιος να μας υποδείξει την ακριβή (όσο γίνεται) σειρά των Χορών που ψάλλουν (το Εισοδικό και) τα Απολυτίκια μετά την Είσοδο (με την κρατούσα σειρά στις ενορίες), όταν έχουμε ή όχι συλλείτουργο, εντός ή εκτός Κυριακής; Σε μορφή λίστας θα ήταν κατατοπιστικότερο, ειδικά για τους αρχάριους.

Για παράδειγμα, μετά το αναστάσιμο απολυτίκιο (όταν ψάλλεται εκ του Βήματος) αρχίζει ο δεξιός ή ο αριστερός χορός τα προβλεπόμενα Απολυτίκια;

 

[dkalpakidis]

Στο φυλλάδιο που ετοιμάζουμε για τις ανάγκες του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου λαμβάνουμε υπόψη την εναλλαγή των χορών στα απολυτίκια ώστε να μήν υπάρχει χασμωδία. Κάνω αντιγραφή και επικόλληση από το αρχείο της 1ης Ιουλίου:

Ήχος β΄(οι Ιερείς)​

Δεῦτε προσκυνήσωμεν καὶ προσπέσωμεν Χριστῷ.
Σῶσον ἡμᾶς, Υἱὲ Θεοῦ, ὁ ἀναστὰς ἐκ νεκρῶν, ψάλλοντάς σοι. Ἀλληλούϊα.

Β' χορός​

Σῶσον ἡμᾶς, Υἱὲ Θεοῦ, ὁ ἀναστὰς ἐκ νεκρῶν, ψάλλοντάς σοι. Ἀλληλούϊα.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ' (οι Ιερείς)​

Εὐφραινέσθω τὰ οὐράνια, ἀγαλλιάσθω τὰ ἐπίγεια, ὅτι ἐποίησε κράτος, ἐν βραχίονι αὐτοῦ, ὁ Κύριος, ἐπάτησε τῷ θανάτῳ τὸν θάνατον, πρωτότοκος τῶν νεκρῶν ἐγένετο, ἐκ κοιλίας ᾅδου ἐρρύσατο ἡμᾶς, καὶ παρέσχε κόσμῳ τὸ μέγα ἔλεος.

Ἦχος πλ. δ' (ο β΄ χορός) ​

Ἅγιοι Ἀνάργυροι καὶ θαυματουργοί, ἐπισκέψασθε τὰς ἀσθενείας ἡμῶν, δωρεὰν ἐλάβετε, δωρεὰν δότε ἡμῖν.

Ἦχος δ' (ο α΄ χορός) ​

Ὡς τῶν αἰχμαλώτων ἐλευθερωτής, καὶ τῶν πτωχῶν ὑπερασπιστής, ἀσθενούντων ἰατρός, βασιλέων ὑπέρμαχος, Τροπαιοφόρε Μεγαλομάρτυς Γεώργιε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Κοντάκιον. Ἦχος πλ. β' (οι Ιερείς) ​

Προστασία τῶν Χριστιανῶν ἀκαταίσχυντε, μεσιτεία πρὸς τὸν Ποιητὴν ἀμετάθετε. Μὴ παρίδῃς ἁμαρτωλῶν δεήσεων φωνάς, ἀλλὰ πρόφθασον, ὡς ἀγαθή, εἰς τὴν βοήθειαν ἡμῶν, τῶν πιστῶς κραυγαζόντων σοι· Τάχυνον εἰς πρεσβείαν, καὶ σπεῦσον εἰς ἱκεσίαν, ἡ προστατεύουσα ἀεί, Θεοτόκε, τῶν τιμώντων σε.
(με bold ο β' χορός)

Αν υπάρχουν κι άλλα απολυτίκια μπορεί να αλλάξει η σειρά των χορών. Αυτό λύνεται με την προετοιμασία στο φυλλάδιο.
Πάντα υπάρχει μέριμνα ώστε το Αναστάσιμο Απολυτίκιο να το πεί ο α' χορός και το Κοντάκιον να "πέσει" στον β' χορό [όταν δεν είναι συλλείτουργο].
Αν αυτό δεν γίνεται ομαλά στο τελευταίο απολυτίκιο λαμβάνει το τέλος ο β' χορός για να πεί ο α' το "Ως των αιχμαλώτων" και ο β' το Κοντάκιον. Πάντως - επαναλαμβάνω- το φυλλάδιο επιλύει προβλήματα ασυνεννοησίας σε αυτό το σημείο...

Οπότε στην ερώτηση σου αγαπητέ, Χαράλαμπε, περί συλλείτουργου...

Για παράδειγμα, μετά το αναστάσιμο απολυτίκιο (όταν ψάλλεται εκ του Βήματος) αρχίζει ο δεξιός ή ο αριστερός χορός τα προβλεπόμενα Απολυτίκια;

Η απάντηση δεν είναι απόλυτη παρότι φυσιολογικά θα (πρέπει να) ξεκινήσει ο β' επειδή οι Ιερείς αντικατέστησαν το α' χορό.
Αν όμως η ομαλότερη εναλλαγή απαιτεί να ξεκινήσει ο α' χορός (μετά το αναστάσιμο απολυτίκιο) θεωρώ πως μπορεί να ρυθμιστεί και έτσι...

 

[neoklis]

Δεν ξέρω τι γραμμένοι ή άγραφοι κανόνες υπάρχουν για το ποιος ψέλνει τι, αλλά όπως τα βρήκα όταν ήρθα στον ναό που ψάλλω τώρα και συνεχίζω κι εγώ, ο β' χορός ψάλλει την κατάληξη του εισοδικού και του κοντακίου, τα δε απολυτίκια όλα εναλλάξ, αρχίζοντας πάντοτε από τον α΄χορό, είτε ειπωθεί το αναστάσιμο απολυτίκιο από τους ιερείς, είτε όχι.

 

[Τσερκέζης Χαράλαμπος]

Οπότε στην ερώτηση σου αγαπητέ, Χαράλαμπε, περί συλλείτουργου...

Η απάντηση δεν είναι απόλυτη παρότι φυσιολογικά θα (πρέπει να) ξεκινήσει ο β' επειδή οι Ιερείς αντικατέστησαν το α' χορό.

Μια απορία:Εφόσον οι Ιερείς αντικαθιστούν τον α΄ Χορό, τα του συλλείτουργου (σε μη συλλείτουργο) ψάλλει ο Α΄χορός, δηλ. το Εισοδικό, το α΄Απολυτίκιο και το Κοντάκιο. Τότε γιατί:

Πάντα υπάρχει μέριμνα ώστε το Αναστάσιμο Απολυτίκιο να το πεί ο α' χορός και το Κοντάκιον να "πέσει" στον β' χορό [όταν δεν είναι συλλείτουργο].
Αν αυτό δεν γίνεται ομαλά στο τελευταίο απολυτίκιο λαμβάνει το τέλος ο β' χορός για να πεί ο α' το "Ως των αιχμαλώτων" και ο β' το Κοντάκιον.

... εκτός αν ο α΄Χορός αντικαθίσταται μόνο στην περίπτωση του α΄Απολυτίκιου.

 

[dkalpakidis]

Μια απορία:Εφόσον οι Ιερείς αντικαθιστούν τον α΄ Χορό, τα του συλλείτουργου (σε μη συλλείτουργο) ψάλλει ο Α΄χορός, δηλ. το Εισοδικό, το α΄Απολυτίκιο και το Κοντάκιο. Τότε γιατί:
... εκτός αν ο α΄Χορός αντικαθίσταται μόνο στην περίπτωση του α΄Απολυτίκιου.

Ακριβώς.
Οι Ιερείς λένε το Εισοδικό, το α' Απολυτίκιο (που ανήκει στον α' χορό) και το επισφραγιστικό Κοντάκιο (που είθισται να λέει ο β' χορός)

 

[Τσερκέζης Χαράλαμπος]

Στο Ναό που ψάλλω:
1)Σε μη συλλείτουργο,το Εισοδικό λέει ο α΄Χορός, την κατάληξή του παίρνει ο β΄και κατόπιν όλα τα προβλεπόμενα απολυτίκια πάνε εναλλάξ.
2)Σε συλλείτουργο, Εισοδικό πλήρες οι Ιερείς, ο β΄ Χορός Σώσον ημάς, μετά τό α΄Απολυτίκιο (των Ιερέων) άρχεται ο α΄Χορός ό,τι προβλέπεται, τα λοιπά πάνε εναλλάξ.
Και στις 2 περιπτωσεις δεν λαμβάνεται υπ΄όψιν ποιός θα πει το Κοντάκιο.
Αλλά όποτε πέφτει στον α΄ Χορό, μάλλον καλό θα ήταν να παίρνει την κατάληξη ο β΄, (ως τώρα δεν γίνεται) ακολουθώντας και την κρατούσα συνήθεια και το αντιφωνικό σύστημα.

 

[pransot]

Αλλά όποτε πέφτει στον α΄ Χορό, μάλλον καλό θα ήταν να παίρνει την κατάληξη ο β΄, (ως τώρα δεν γίνεται) ακολουθώντας και την κρατούσα συνήθεια και το αντιφωνικό σύστημα.

Δε βρίσκω το λόγο να πάρει την κατάληξη ο β' χορός αφού δεν ωάλλει αμέσως κάτι άλλο ο α' χορός.
Κατ' εμέ αυτή είναι η μοναδική περίπτωση που για καθαρά πρακτικούς λόγους μπορεί να πάρει την κατάληξη άλλος χορός.
(π.χ. Καταβασίες, 3ο εξαποστειλάριο -εκτός αν υπάρχει επίσκοπος και ακολουθεί "κέλευσον". Δοξαστικό Αίνων σε Δεσποτικές και θεομητορικές εορτές).
Προσωπικά στο "Πάσα πνοή..." του ευαγγελίου του όρθρου και στο "Είη το όνομα..." δεν επιδιώκω την αλλαγή είτε ψάλλω τα του α' χορού είτε του β'.
Επίσης συνήθως δεν κάνω καταλήξεις αν δεν ακολουθεί ιερατική εκφώνηση. Τώρα που το λέω πολλές φορές δεν κάνω κατάληξη κατά την είσοδο (πολύ συχνά τις καθημερινές ως 3ο αντίφωνο λέω το "Σώσον ημάς Υιέ Θεού") ώστε να μη διακοπεί η ροή μέχρι και το κοντάκιο. Αυτό δεν το έχω ακούσει αλλού.
Ευπρόσδεκτη κάθε γνώμη

 

[Γεώργιος Καραγιαννάκης]

Την υπακοή, την ξεχάσαμε; υπάρχουν κάποιοι που ψάλλουν και αυτήν (τις Κυριακές).
Για να μην θυμηθώ και τα διπλά κοντάκια... με Δόξα ο ένας χορός, Και νυν ο άλλος χορός...

 

[Stathis]

Εμείς ακολουθούμε το εξής:

αναστάσιμο απολυτίκιο ο α΄ χορός,
εισοδικό οι ιερείς (έχουμε σχεδόν πάντα συλλείτουργο, αλλά και ένας μόνος να είναι πάλι τα λέει...(!!)),

στη συνέχεια ο β΄ χορός αρχίζει τα απολυτίκια που προβλέπονται,
και τέλος κοντάκιο οι ιερείς (την κατάληξη ο β΄)
αν υπάρχει μνημόσυνο οι ιερείς λένε το "Μνήσθητι, Κύριε (την κατάληξιν ο β΄ και πάλι.

Υπάρχει και ένα άλλο "τυπικό". Τα απολυτίκια αρχίζουν έτσι ώστε να πέσει το απολυτίκιο του Ναού στον α΄χορό και να ακολουθήσει το κοντάκιο.

 

[Pavlos79]

Θα ήθελα να υποβάλω μία επουσιώδη ερώτηση, που ωστόσο, χάριν της ακρίβειας, θα ήθελα μία απάντηση:
Στο ναό μου υπάρχει η συνήθεια, όταν το αναστάσιμο -ή άλλο- απολυτίκιο μετά τη μικρή είσοδο ψέλνεται, σε περίπτωση συλλειτούργου, από τους ιερείς ή το δεσπότη, το απολυτίκιο που ακολουθεί να ψέλνεται από τον αριστερό χορό, αντί από το δεξιό, όπως συνηθίζεται αλλού. Προφανώς, δηλαδή, οι ιερείς/δεσπότης εκλαμβάνονται ότι ψάλλουν στη θέση του δεξιού χορού, ίσως κατ΄ επίδραση της αρχιερατικής χοροστασίας στον όρθρο, όπου εκεί όντως ο δεσπότης ψάλλει κάποια μέλη (π.χ. Καταβασίες) στη θέση του δεξιού χορού.
Προσωπικά δε βρίσκω ορθή αυτή την τακτική (βλ. π.χ., το τρισάγιο που ακολουθεί, όπου το τέταρτο "Άγιος ο Θεός", που ακολουθεί το τρίτο των ιερἐων, λέγεται από το δεξιό χορό κι όχι τον αριστερό).
Θα ἠθελα λοιπόν να γνωρίζω κατά πόσο αυτή η συνήθεια μπορεί να θεμελιωθεί από λειτουργικής απόψεως, και γενικότερα κατά πόσο υπάρχει και σε άλλους ναούς.

 

[Κατσίκης Κωνσταντίνος]

Και στο δικό μας ναό γίνεται αυτό που γράφεις, δηλ. την επανάληψη του απολυτικίου (αναστάσιμου ή εορτής) ψάλλει ο αριστερός. Έτσι το βρήκα, έτσι το ήξερα πάντα. Δε μου πέρασε από το μυαλό να αναζητήσω κάποιο πιθανό λάθος. Το ίδιο γίνεται και στο εισοδικό.

Γενικά, νομίζω πως η ψαλμώδηση των ιερέων εκλαμβάνεται και σε άλλες περιπτώσεις ως ''δεξιός χορός'' π.χ. το προκείμενο του εσπερινού στις πανηγύρεις ψάλλουν οι ιερείς, το δεύτερο ο αριστερός και το τρίτο ο δεξιός. Επίσης, ο χοροστατών αρχιερεύς ψάλλει τις καταβασίες, το εξαποστειλάριο και την τιμιωτέρα (ή θ' ωδή) αντί του δεξιού χορού.

Στην περίπτωση του τρισαγίου η επανάληψη από τον δεξιό μετά τους εν τω βήματι αρχιερείς και ιερείς είναι προσθήκη (4η φορά) και όχι μέσα στη συνήθη σειρά του τρισαγίου (δηλ. τρεις επαναλήψεις). Θα μου πείτε, και στο απολυτίκιο είναι κάτι παρόμοιο (επανάληψη του ίδιου τροπαρίου), γιατί λοιπόν να το λέει ο αριστερός!

Με την ευκαιρία το έψαξα λίγο στο τυπικό του Γ. Ρήγα και νομίζω πως μάλλον δεν πρέπει να επαναλαμβάνεται το απολυτίκιο! Γράφει ο Ρήγας στα μετά το εισοδικόν τροπάρια (σελ. 119): "Εάν δε λειτουργώσι πλείονες του ενός ιερείς, ψάλλεται το πρώτον των απολυτικίων ένδον του βήματος υπό των ιερέων, είτα τα λοιπά οι χοροί εναλλάξ...".

 

[Γεώργιος Καραγιαννάκης]

...Με την ευκαιρία το έψαξα λίγο στο τυπικό του Γ. Ρήγα και νομίζω πως μάλλον δεν πρέπει να επαναλαμβάνεται το απολυτίκιο! Γράφει ο Ρήγας στα μετά το εισοδικόν τροπάρια (σελ. 119): "Εάν δε λειτουργώσι πλείονες του ενός ιερείς, ψάλλεται το πρώτον των απολυτικίων ένδον του βήματος υπό των ιερέων, είτα τα λοιπά οι χοροί εναλλάξ...".

Σε αυτήν την σειρά συμφωνεί και το ΣΤ (σελ.704)

Στον δικό μας ναό, δεν επαναλαμβάνουμε το απολυτίκιο που ψάλλουν οι ιερείς. Μετά τους ιερείς ξεκινά με το επόμενο απολυτίκιο ο αριστερός.

 

[neoklis]

Παρόλο που είναι προφανές ότι δεν πρέπει να επαναλαμβάνεται από τον ψάλτη το απολυτίκιο που ψάλλουν οι ιερείς κατά το συλλείτουργο, μου συμβαίνει μερικές φορές να το εφαρμόζω, όταν υπάρχει μόνο ένα απολυτίκιο (π.χ. δεσποτική εορτή) έτσι ώστε να δοθεί η δυνατότητα να ψάλουν οι ιερείς το κοντάκιο. Τυχαίνει μάλιστα να μην αρχίσουν το ψάλσιμο του κοντακίου αμέσως, οπότε επαναλαμβάνει το ίδιο απολυτίκιο και ο αριστερός. Δεν είναι τυπικώς σωστό, αλλά δεν βλέπω και άλλη λύση.

 

[π. Μάξιμος]

[Σημ. συντ.] Το ερώτημα του μέλους Pavlos79 και οι απαντήσεις που ακολούθησαν συγχωνεύθηκαν σε προϋπάρχον θέμα. Οπότε, μπορείτε να βλέπετε το θέμα από την αρχή του.

 

[Εμμανουήλ Αβραμίδης]

Η ψαλμωδία εκ δευτέρου του πρώτου κατά σειράν απολυτικίου είναι έθος του Πάνσεπτου Πατριαρχικού Ναού στην Κωνσταντινούπολη, και υπάρχει αντίστοιχη υπόμνηση σε πατριαρχική εγκύκλιο (1987).

 

[alexiosz]

Χαίρετε!Στην Αιτωλοακαρνανία εμείς μετά την είσοδον ψέλνουμε και το Απολυτίκιο πάντων των εν Αιτωλία και Ακαρνανία διαλαμψάντων Αγίων σε ποια σειρά πρέπει να ψέλνεται, μετά ή πριν το απολυτικιο του ναου?

 

[Τσερκέζης Χαράλαμπος]

Παρόλο που είναι προφανές ότι δεν πρέπει να επαναλαμβάνεται από τον ψάλτη το απολυτίκιο που ψάλλουν οι ιερείς κατά το συλλείτουργο, μου συμβαίνει μερικές φορές να το εφαρμόζω, όταν υπάρχει μόνο ένα απολυτίκιο (π.χ. δεσποτική εορτή) έτσι ώστε να δοθεί η δυνατότητα να ψάλουν οι ιερείς το κοντάκιο. Τυχαίνει μάλιστα να μην αρχίσουν το ψάλσιμο του κοντακίου αμέσως, οπότε επαναλαμβάνει το ίδιο απολυτίκιο και ο αριστερός. Δεν είναι τυπικώς σωστό, αλλά δεν βλέπω και άλλη λύση.

Νομίζω ότι αυτό γίνεται διότι εκείνη τη στιγμή διαβάζονται κάποιες ευχές από τους λειτουργούς, εκτός του ότι θα πρέπει να ψάλλουν και το κοντάκιο. Το ηχείο που έχω πάνω από το αναλόγιο αυτό μου μεταφέρει τουλάχιστον (μπορώ να καταλάβω ενώ ψάλλω αν διαβάζουν ευχές μέσα).

Η ψαλμωδία εκ δευτέρου του πρώτου κατά σειράν απολυτικίου είναι έθος του Πάνσεπτου Πατριαρχικού Ναού στην Κωνσταντινούπολη, και υπάρχει αντίστοιχη υπόμνηση σε πατριαρχική εγκύκλιο (1987).

Αυτό ισχύει πάντοτε, δηλαδή όταν προβλέπεται να ψαλεί είτε ένα μόνο απολυτίκιο (Δεσπ. εορτές), είτε περισσότερα του ενός; Τι ακριβώς γράφει η εγκύκλιος;

 

[π. Μάξιμος]

[Σημ. συντ.] Κάποια μηνύματα μεταφέρθηκαν σε υπάρχον θέμα: Περί της ψαλμώδησης του κοντακίου στη Λειτουργία.

 

[Κατσίκης Κωνσταντίνος]

Χαίρετε!Στην Αιτωλοακαρνανία εμείς μετά την είσοδον ψέλνουμε και το Απολυτίκιο πάντων των εν Αιτωλία και Ακαρνανία διαλαμψάντων Αγίων σε ποια σειρά πρέπει να ψέλνεται, μετά ή πριν το απολυτικιο του ναου?

Μετά το απολυτίκιο του ναού και πριν από την Υπακοή (αν την ψάλλετε) και το/τα κοντάκιο/α συνηθίζεται (ως μη ώφειλε) να ψάλλονται τα απολυτίκια πολιούχων ή άλλων αγίων με ευρύτερη τοπική σημασία. Π.χ. στο ναό μας (Θεσσαλονίκη) ψάλλουμε του αγίου Δημητρίου και του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά.

 

[neoklis]

Μετά το απολυτίκιο του ναού και πριν από την Υπακοή (αν την ψάλλετε) και το/τα κοντάκιο/α συνηθίζεται (ως μη ώφειλε) να ψάλλονται τα απολυτίκια πολιούχων ή άλλων αγίων με ευρύτερη τοπική σημασία. Π.χ. στο ναό μας (Θεσσαλονίκη) ψάλλουμε του αγίου Δημητρίου και του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά.

Επειδή κι εμείς ψάλλουμε περισσότερα του ενός απολυτίκια, του ναού το ψάλλουμε πάντοτε τελευταίο, πριν από το κοντάκιο.