᾿Απαιτεῖται ὁ λειτουργὸς νὰ πιάνει ἤχους στὶς ἐκφωνήσεις;

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
α. Μπορεί να είναι έτσι όπως τα λέτε, αλλά θέλω να ρωτήσω όμως,

αφού ο Θεός δε θέλει να δοξολογείται "καλλιτεχνικά", γιατί

τις δίνει τις ωραίες τις φωνές; Γιατί έφτιαξε έναν Χατζημάρκο, έναν Στανίτσα, έναν Τσαμκιράνη, κτλ;

Δεν κάνουν όλοι επίδειξη. Τα Σα εκ των Σων είναι.

Δηλαδή μόνο για τα κλαρίνα δίνει ταλέντα; Ειλικρινά ρωτάω. Δεν το καταλαβαίνω.

Ο Προφήτης λέει, αινείτε Αυτόν εν τυμπάνω και χορώ, αινείτε Αυτόν εν χορδαίς

και οργάνω, εν κυμβάλοις ευήχοις, εν κυμβάλοις αλλαλαγμού.

Ευθυμεί τις; Ψαλλέτω!

β. Είναι λίγο ανάποδο, το πρωί με τη τσίμπλα στο μάτι να λέμε όρθρο

με τεχνικά μέλη και ήχους και όταν ζεσταθούμε, να το γυρνάμε στο "σκέτο"...

:)

Στὶς καταβασίες ὅμως, στοὺς αἴνους καὶ στὴ δοξολογία ἔχει φύγει ἡ τσίμπλα ...:)
 

Nikos L.

Παλαιό Μέλος
Νομίζω ότι το θέμα δεν είναι, ενώ ξέρει τους ήχους να εκφωνεί σε κλιτόν ή αν δεν τον βοηθά η φωνή να μην εκφωνεί στον άνω ΠΑ, αλλά να μπορεί να ανταποκριθεί στη βάση του ψάλτη κ να μη χαλάει τη συμφωνία... Εδώ δεν μπορούν να πιάσουν τη βάση στην εκφώνηση, ο άνω ΠΑ μας μάρανε;;; και όταν είναι 2-3 μαζί κ κάνει ο καθένας από μια αίτηση, θα πρέπει να είσαι έτοιμος για όλα...
 

dimitris

Παλαιό Μέλος
α. Μπορεί να είναι έτσι όπως τα λέτε, αλλά θέλω να ρωτήσω όμως,

αφού ο Θεός δε θέλει να δοξολογείται "καλλιτεχνικά", γιατί

τις δίνει τις ωραίες τις φωνές; Γιατί έφτιαξε έναν Χατζημάρκο, έναν Στανίτσα, έναν Τσαμκιράνη, κτλ;

Δεν κάνουν όλοι επίδειξη. Τα Σα εκ των Σων είναι.

Δηλαδή μόνο για τα κλαρίνα δίνει ταλέντα; Ειλικρινά ρωτάω. Δεν το καταλαβαίνω.

Ο Προφήτης λέει, αινείτε Αυτόν εν τυμπάνω και χορώ, αινείτε Αυτόν εν χορδαίς

και οργάνω, εν κυμβάλοις ευήχοις, εν κυμβάλοις αλλαλαγμού.

Ευθυμεί τις; Ψαλλέτω!

β. Είναι λίγο ανάποδο, το πρωί με τη τσίμπλα στο μάτι να λέμε όρθρο

με τεχνικά μέλη και ήχους και όταν ζεσταθούμε, να το γυρνάμε στο "σκέτο"...

:)
Καλή ἡ παρατήρηση.
Τό βασικό εἶναι ὅτι δέν ξέρουμε τόν τρόπο που ἐπέρχεται ἡ κατάνυξη.
Ὁ Κουκουζέλης γράφει τεράστια ἀνοιξαντάρια τά ὁποῖα σήμερα δέν μπορεῖ νά τά διαβάσει κανείς χωρίς νά φύγει ἀπό τή βάση καί κατηγοροῦμε σάν μη παραδοσιακούς αὐτούς που ἔβαλαν τρίγοργα στά σύντομα τοῦ Φωκαέως τά ὁποῖα ἔπρεπε νά τά διαβάζει ὁ μαθητής ἀπό τό 3ο ἔτος καί δέν μποροῦν νά τά διαβάζουν 50 χρόνια μουσικοί.:confused:
Ἄλλος εὐσεβής ἀγανακτεῖ μέ τά τοῦ Κουκουζέλους γιατί εἶναι ἀργά καί δέν καταλαβαίνει ὅπως λέει τίποτα.
Ἄλλος κατανύγεται μέ καραιτικα τσαλιμάκια , σιμωνοπετρίτικα τρίγοργα, σακελλαρίδικες καντάδες ἤ μέ τό ὔφος τοῦ τάδε καί μόνο σώνει καί καλά κλπ.
Οἱ πατριαρχικοί ἐντός πατριαρχείου ἔψελναν κλιτό καί ἐκτός ἄκλιτα. Δηλαδή ὁ Θεός λατρεύεται διαφορετικά κατά τόπους; Ἤ μήπως ὁ Θεός ξαφνικά στέρησε τήν φώτηση στούς μελοποιούς;
Ἄλλη τεχνοτροπία ὁ Χριστός τοῦ Πανσέληνου, τοῦ Θεοφάνους καί τοῦ Σινᾶ.
Τί θά ποῦμε; ὅτι ὁ ποιό σωστός εἶναι ὁ παλαιότερος; π.χ. ὁ Σιναίτης ἤ ὁ Πέτρος Λαμπαδάριος;
Ἄν ἡ παράδοση εἶναι ὁ ὠκεανός, οἱ προσωπικές συναισθηματικές γνῶμες εἶναι σταγονίδια.
Τό σημαντικό γιά μένα δέν εἶναι ὁ ἦχος στίς ἐκφωνήσεις ἀλλά ἡ χρονική ἀγωγή.
Δέν εἶναι ὁ ἦχος γιατί μπορεῖ κάποιος νά ἀρχίσει ἕνα κομμάτι ἀπό κλιτόν νά κάνει 10 ἀλλαγές ἤχων καί νά καταλήξει σέ κλιτόν. Εἶχα ἀκούσει ἕνα τέτοιο Ἄσπιλε ἀπό τό Στανίτσα πανέμορφο. Εἶπε τό κομμάτι σέ κλιτόν ἤ ὄχι;
Νομίζω ναί.
Ἡ διαφορά εἶναι ὅτι ἀπαγγέλεις σέ διάφορους ἤχους.
Ἄλλο νά ἀπαγγέλει ὁ ἱερεύς καί ἄλλο νά ψάλλει τίς ἐκφωνήσεις.
Ἔχω ἀκούσει ἀπαγγελία ἱερέως σέ σαμπάχ.
Ἀπαγγελία καί ὄχι ψάλσιμο. Φοβερό.
Ψάλσιμο σέ ἀργό κύριε ἐλέησον ἀπό Πρίγγο. Φοβερό.
Ἀλλά ὁ ἱερέας ἀπαγγελία καί ὁ ψάλτης ψάλσιμο.
 
Ἡ διαφορά εἶναι ὅτι ἀπαγγέλεις σέ διάφορους ἤχους.
Ἄλλο νά ἀπαγγέλει ὁ ἱερεύς καί ἄλλο νά ψάλλει τίς ἐκφωνήσεις.
Ἔχω ἀκούσει ἀπαγγελία ἱερέως σέ σαμπάχ.
Ἀπαγγελία καί ὄχι ψάλσιμο. Φοβερό.
Ψάλσιμο σέ ἀργό κύριε ἐλέησον ἀπό Πρίγγο. Φοβερό.
Ἀλλά ὁ ἱερέας ἀπαγγελία καί ὁ ψάλτης ψάλσιμο.

Ακριβώς εδώ νομίζω κι εγώ ότι βρίσκεται η λύση για το πρόβλημα που συζητάμε. Και πολύ ωφέλιμο πιστεύω θα ήταν αν ανέβαινε εδώ ένα τέτοιο ακριβώς ηχητικό, με εκφωνήσεις και απλές και..."στολισμένες", με ψαλτική όμως απάντηση. Μόνο έτσι θα φανεί σε ποιά περίπτωση γίνεται "κοιλιά" και σε ποιά ισορροπούν τα πράγματα.
 

tsak77

Χρῆστος Τσακίρογλου
Αυτό που όχι μόνο ξέρουμε τι Θέλει ο Θεός, αλλά μπορούμε να ερμηνεύουμε και τις επιλογές Του, μπορεί να στείλει μερικούς για τακούνια...
αφού ο Θεός δε θέλει να δοξολογείται "καλλιτεχνικά", γιατί

τις δίνει τις ωραίες τις φωνές; Γιατί έφτιαξε έναν Χατζημάρκο, έναν Στανίτσα, έναν Τσαμκιράνη, κτλ;
Ναι, επίσης ενώ έστειλε τον Υιό Του που μπορούσε να καλέσει μυριαδες Αγγέλων να τον υπηρετήσουν, έκατσε και τον έδειραν, τον εξευτέλησαν και τον σταύρωσαν. Θεολογικός οργασμός...
Δεν κάνουν όλοι επίδειξη.
Όταν γίνεται αναφορά σε φωνητικές υπερβολές που βγάζουν μάτι και οι ίδιοι ήξεραν τι έκαναν. Καλό είναι να μην κοροϊδευόμαστε και να μιλάμε/γράφουμε με ειλικρίνια και αυτογνωσία, τουλάχιστον μεταξύ μας.
Τα Σα εκ των Σων είναι.
Τα ζώα δεν είναι δικά Του; Γιατί δεν προσεύχεστε μαζί; Ή μάλλον, για ποιο λόγο δεν ανέχόμαστε την παρουσία και την εκ Θεού δωσμένη φωνή τους την ώρα της κοινής προσευχής; Πέρα από ταλέντα και λοιπά, υπάρχει και κάτι που λέγεται ιεροπρέπεια, το οποίο επειδή διέπεται από αυτοσυγκράτηση και αυταπάρνηση, πράγματα άγνωστα για πολλούς τα οποία όμως θα έπρεπε να γίνονται σεβαστά κι ας μην τα καταλαβαίνουν, πρέπει να κάνει πράξη (κατά τους Πατέρες τουλάχιστον) αυτό που φαντάζει παράλογο. Αυτός ο οποίος μπορεί να σκοτώσει, δεν πρέπει να το κάνει όταν προκληθεί. Αλλά θα πει κάποιος, και τι σχέση έχουν όλ' αυτά με την ψαλτική, αφού εδώ αναφερόμαστε σε τέχνη:
Δηλαδή μόνο για τα κλαρίνα δίνει ταλέντα; Ειλικρινά ρωτάω. Δεν το καταλαβαίνω.
Η τέχνη είναι ένα εργαλείο προσωπικής έκφρασης. Η ψαλτική δεν είναι μόνο αυτό. Μάλιστα, αυτή είναι η μικρότερη ερμηνεία του τι ακριβώς είναι η ψαλτική. Είναι εργαλείο λειτουργικό, ενός δηλαδή λαϊκού έργου, το οποίο δεν απευθύνεται απλά στο λαό όπως μία επιτυχία ενός σεφ σε γκουρμέ εστιατόριο που τη κοιτάς και τη γεύεσαι εκστατικός, αλλά πηγάζει από το λαό και αυτουνού τα συναισθήματα εκφράζει. Στα κλαρίνα έστω κι αν μιλάμε για μία λαϊκή μουσική έκφραση δεν συμβαίνει αυτό. Βγαίνει ο καλλιτέχνης και το κοινό παραλύει δεχόμενο την προσωπική έκφραση του πρώτου. Εάν ήταν αυτή η λογική της ψαλτικής, η τάξη των ψαλτών θα υπήρχε από την αρχή της εκκλησιαστικής ιστορίας.
Ο Προφήτης λέει, αινείτε Αυτόν εν τυμπάνω και χορώ, αινείτε Αυτόν εν χορδαίς

και οργάνω, εν κυμβάλοις ευήχοις, εν κυμβάλοις αλλαλαγμού.
Το συγκεκριμένο ρήμα περιέχει αναλυτικά και σε όλη τη κτίση στον 148ό Ψαλμό, κάτι που επαναφέρει το ερώτημα της τέταρτης παραπομπής.
β. Είναι λίγο ανάποδο, το πρωί με τη τσίμπλα στο μάτι να λέμε όρθρο

με τεχνικά μέλη και ήχους και όταν ζεσταθούμε, να το γυρνάμε στο "σκέτο"...

:)
Η ψαλτική με όρους γυμναστηρίου... Για ποιο λόγο το έργο του λαού θα πρέπει να ακολουθεί τους τεχνικούς κανόνες της δικής μας διευκόλυνσης; Εμείς ψάλλουμε αντί του λαού, δεν προσφέρουμε κάτι δικό μας, κάποιο κτήμα μας στο λαό. Αυτό που έβαλε εμάς στα αναλόγια μακριά από αυτόν, ήταν η αναγκαιότητα ψαλμώδησης μίας ποιητικής ποικιλίας που αδυνατούσε πλέον να αποστηθίσει το εκκλησίασμα και όχι η αλλαγή στάσης και έκφρασης αυτού που πάντα ονομαζόταν ψαλμωδία. Δεν ξέρω εάν και κατά πόσο γίνεται αντιληπτή αυτή η ειδοποιώς διαφορά.

Για να αναφερθώ και στο θέμα, πιστεύω ότι εάν υπήρχε οποιαδήποτε μελική ανάγκη στο εκφωνητικό μέρος, κάτι θα είχε κάποια στιγμή καταγραφεί. Αυτά δεν μπορούν να ισχύσουν όμως από τη στιγμή όπου η υπερβολή βασιλεύει, όπου το "κάθε πράγμα στον καιρό του" δεν υφίσταται πλέον και η μουσική, υποτίθεται για λόγους αισθητικούς (επαναλαμβάνω, κοροϊδευόμαστε και μεταξύ μας), μπαίνει εκεί που δεν θάπρεπε. Η μουσική στην Εκκλησία υπάρχει για να εξυπηρετεί την υμνολογία και οι ιερατικές δεήσεις, προσευχές και προτροπές δεν εντάσσονται σε αυτήν.


Υ.Γ. Στα ως άνω, θα επικαλεστώ μία κριτική του Μουρατίδη σε κάποιο από τα καλλιτεχνικά reallities που έκανε σε κάποια πρώην σκυλού που έπαιρνε μέρος: "Εάν θέλεις να πας παρακάτω, θα πρέπει κάποια στιγμή να αποβάλλεις τη νύχτα από πάνω σου". :wink:

Ενώ ο ίδιος ζωγράφος που έφτιαξε αυτό:
1.jpg
μπορεί να φτιάξει (και έφτιαξε) και αυτό:
2.jpg
ο αγιογράφος δεν έχει αυτή την ελευθερία, όπως και όλες οι εκκλησιαστικές τέχνες. Ξέρω ότι είναι δύσκολο, καταλαβαίνω ότι μιλάμε για έναν εγκλωβισμό ουσιαστικά, αλλά έτσι έχουν τα πράγματα και το να δικαιολογούμε τα αδικαιολόγητα δεν μας κάνει ούτε κοινωνούς, ούτε συνεχιστές μίας αρχέγονης παράδοσης.
 

pasapoyn

Παναγιώτης Σαπουντζής
Ακριβώς εδώ νομίζω κι εγώ ότι βρίσκεται η λύση για το πρόβλημα που συζητάμε. Και πολύ ωφέλιμο πιστεύω θα ήταν αν ανέβαινε εδώ ένα τέτοιο ακριβώς ηχητικό, με εκφωνήσεις και απλές και..."στολισμένες", με ψαλτική όμως απάντηση. Μόνο έτσι θα φανεί σε ποιά περίπτωση γίνεται "κοιλιά" και σε ποιά ισορροπούν τα πράγματα.

Δύο παραδείγματα στα οποία κατά τη γνώμη μου «ισορροπούν τα πράγματα».

1. Από τον Ι.Ν. Αγ. Παρασκευής Δάσους Χαϊδαρίου. Εκφωνεί πολύ λιτά ο π. Πολύκαρπος και απαντά με «καλοφωνικά» Κύριε ελέησον ο Κων/της κ. Χρήστος Κοντακινός.

2. Οι λιτές εκφωνήσεις στον πατριαρχικό ναό αποτελούν ακόμα και σήμερα παραδείγμα προς μίμηση. Στο παράδειγμα που ανεβάζω εκφωνεί ο τριτεύων π. Θεόδωρος Μεϊμάρης.

Ψάχνοντας για κάτι άλλο έπεσα σε ένα παλαιό μήνυμα του κ. Ανατολικιώτη και δε μου κάνει καρδιά να μη το παραθέσω: http://analogion.com/forum/showpost.php?p=9572&postcount=13
 

Attachments

  • 01-Eirinika-Kyrie eleison-XTheodosopoulou.mp3
    6.3 MB · Views: 44
  • 02-Plerotika-Leitourgika Kanelidou PL. A'.mp3
    6.4 MB · Views: 34

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Ψάχνοντας για κάτι άλλο έπεσα σε ένα παλαιό μήνυμα του κ. Ανατολικιώτη και δε μου κάνει καρδιά να μη το παραθέσω: http://analogion.com/forum/showpost.php?p=9572&postcount=13
Ἀφοῦ παρέπεμψες σέ ἕνα μήνυμα, ἀγαπητέ Παναγιώτη, γιά τή βοήθεια τῆς συζήτησης, ἄς παραπέμψουμε σέ ὅλο τό θέμα καί σέ ἄλλα παλαιότερα:
Πώς αντιμετωπίζεται το φαινόμενο αλλαγής ήχων ή και κλίμακας κατά τις εκφωνήσεις άμουσων κληρικών
Ψαλτική για κληρικούς : τί να μάθουμε για να βοηθάμε τους ψάλτες και εμάς;
Συμβουλές για αντιμετώπιση δυσκολιών στην Θ.Λ., όταν δλδ. οι ιερείς εκφωνούν λανθασμένα

 
Last edited:

dimitris

Παλαιό Μέλος
Οἱ παραπάνω ἐκφωνήσεις ναί μέν πλ. δ' ἀλλά χωρίς κλιτόν.
Ὄχι ὅτι δέν μἄρεσαν ἀλλά γιά τή κουβέντα.
 

neoklis

Νεοκλής Λευκόπουλος, Γενικός Συντονιστής
Οἱ παραπάνω ἐκφωνήσεις ναί μέν πλ. δ' ἀλλά χωρίς κλιτόν.

Κατά την γνώμη μου, οι εκφωνήσεις σε κλιτόν με τα σωστά διαστήματα, απαιτούν περισσότερη τέχνη από τον εκφωνώντα ιερέα. Οι περισσότεροι με όχι αρκετή μουσική παιδεία, ή όχι καλό μουσικό αυτί, αυτό που κατορθώνουν να κάνουν είναι να πιάσουν εκφωνήσεις σε μινόρε (μετά από ένα χερουβικό σε α΄η πλ. α΄η και πλ.β΄ακόμα) η ματζόρε (μετά από χερουβικό σε δ΄η πλ΄δ΄) όσο για βαρύ, άστο καλύτερα!
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Για να αναφερθώ και στο θέμα, πιστεύω ότι εάν υπήρχε οποιαδήποτε μελική ανάγκη στο εκφωνητικό μέρος, κάτι θα είχε κάποια στιγμή καταγραφεί.

Σχετικὰ ἐδῶ.

Καίρια ἐγκύκλιος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος γιὰ ὅσους συμπεριλαμβάνονται στὴν δικαιοδοσία της.
Εγκύκλιος υπ. αρ. 2793: Εκφωνητική σημειογραφία εν τη πράξει της Ορθοδόξου Λατρείας (30/6/2004)

ὑπ' ἀριθμ. 2793


Πρός
Τούς Σεβασμιωτάτους Μητροπολίτας
τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος.

Θέμα : «Εκφωνητική σημειογραφία ἐν τῇ πράξει τῆς ᾿Ορθοδόξου Λατρείας».

Σεβασμιώτατοι ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,

Συνοδικῇ Ἀποφάσει, ληφθείσῃ ἐν τῇ Συνεδρίᾳ τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς 28ης λήγοντος μηνός Ἰουνίου ἐ.ἔ., γνωρίζομεν ὑμῖν ὅτι ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἐν τῇ μερίμνῃ Αὐτῆς διά τήν εὔτακτον τέλεσιν τῆς Θείας Λατρείας, ἥτις καί ἀποτελεῖ τήν κοινήν προσευχήν τοῦ ἑνός σώματος τῆς ᾿Εκκλησίας, ἐπιθυμεῖ διά τῆς παρούσης νά γνωρίσῃ ῾Υμῖν καί δι᾿ ῾Υμῶν τοῖς εὐλαβεστάτοις ἐφημερίοις καί ῾Ιεροψάλταις τῆς ῾Ιερᾶς Μητροπόλεως ῾Υμῶν τά κατωτέρω διαλαμβανόμενα καί ἀναφερόμενα εἰς τήν ἀπόδοσιν τῶν Βιβλικῶν Ἀναγνωσμάτων, τῶν Εὐχῶν καί τῶν Δεήσεων κατά τήν τέλεσιν τῶν Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν.

῾Η ᾿Ορθόδοξος Λατρεία, οὖσα λατρεία λογική, τελεσιουργεῖται κυρίως διά τοῦ λόγου, διά τοῦ ὁποίου ὁ ἄνθρωπος προσομιλεῖ εὐθέως μετά τοῦ Θεοῦ, τῆς Θεοτόκου καί τῶν Ἁγίων. Ἔνδυμα τοῦ λόγου καί σύμφυτον ἐκπόρευμα αὐτοῦ εἶναι τό μέλος, ἡ ὕπαρξις τοῦ ὁποίου ἀποσκοπεῖ, κατά τόν ἅγιον Γρηγόριον Νύσσης, νά μορφοποιήσῃ καί ἀποκαλύψῃ «τόν ἐγκείμενον τοῖς ῥήμασιν νοῦν» (P.G. 44, 444D).

῾Ο λόγος τῆς Λατρείας διακρίνεται εἰς βιβλικόν, εὐχητικόν καί ὑμνητικόν. Αἱ ἀνωτέρω διακρίσεις τοῦ λειτουργικοῦ λόγου, συναρτώμεναι καί ἀλληλοσυμπληρούμεναι συγκροτοῦν τόν λατρευτικόν διάλογον τῶν πιστῶν μετά τοῦ Θεοῦ.

Τά βιβλικά ἀναγνώσματα ἐξαγγέλλουν τόν λόγον τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος κατά τήν λατρείαν ἐκφωνεῖται, ὄχι διά μελέτην καί ἑρμηνείαν τῆς Θείας Γραφῆς, ἀλλά διά νά τόν ἐνωτισθοῦν οἱ πιστοί, νά τόν ἐντυπώσουν εἰς τάς καρδίας των, νά ἀποκριθοῦν εἰς τά ἐξαγγελλόμενα καί νά διαλεχθοῦν μετά τοῦ Θεοῦ.

Ἡ ἐκφώνησις τῶν ἀναγνωσμάτων ἀποτελεῖ κορυφαίαν στιγμήν τοῦ διαλόγου καί προσλαμβάνει ὑψίστην ἐπισημότητα. Διά τοῦτο ἡ ἐκφορά των δέν εἶναι ὑπόθεσις ὑποκειμενική τοῦ καθενός, ἀλλά ὑπαγορεύεται ἀπό τήν ψαλτικήν τέχνην, τήν ὁποίαν ὁριοθέτησεν ἡ φύλαξ παράδοσις τῆς ᾿Εκκλησίας μας.

῾Η μακροχρόνιος αὐτή παράδοσις, ἀπό τάς ἀπαρχάς τοῦ χριστιανισμοῦ μέχρι καί τοῦ 15ου αἰῶνος, μαρτυρεῖ μίαν σταθεράν ἐκφωνητικήν πρακτικήν καί «κανοναρχεῖ» τό χρέος τῆς σοβαρότητος, μετά τῆς ὁποίας πρέπει νά προσεγγίζωμεν τό θέμα τῆς ἐκφωνητικῆς ἀπαγγελίας τῶν βιβλικῶν ἀναγνωσμάτων τῆς Λατρείας.

Συμφώνως πρός τήν παράδοσιν αὐτήν τά ἁγιογραφικά ἀναγνώσματα - Προφητεῖαι, Εὐαγγέλιον καί Πραξαπόστολος - ἀπαιτοῦν ἕνα ἰδιαίτερον τρόπον ἀποδόσεως, ὁ ὁποῖος δέν εἶναι οὔτε ἡ κοσμική ἀνάγνωσις, ἀλλά οὔτε τό πλῆρες ψάλσιμον. Εἶναι ἡ ἐμμελής ἀπαγγελία, ὁ λογαοιδικός τρόπος, ὁ ὁποῖος σημαίνει διάβασμα τῶν ἀναγνωσμάτων μέ ἁπλῆν καί λιτήν μελωδικότητα.

Τό εἶδος αὐτό τῆς ἐκφωνητικῆς ἀπαγγελίας ἀνέπτυξε καί ἰδίαν σημειογραφίαν, εἰς τούς προχριστιανικούς μέν χρόνους, ἀπό τοῦ 3ου π.Χ. αἰῶνος, τά λεγόμενα προσῳδιακά σημεῖα (τόνους, χρόνους, πνεύματα, πάθη, συνολικῶς 12), διά τήν ἀπόδοσιν, ἀκριβῶς, τοῦ «πάθους» τῆς ῾Ελληνικῆς γλώσσης καί διά «τάς ἀναγνώσεις τῶν ποιημάτων», εἰς τήν χριστιανικήν δέ λατρείαν, ἀπό τοῦ 4ου καί 5ου αἰῶνος, τήν ἐκφωνητικήν σημειογραφίαν (14 σημάδια). Ἡ σημειογραφία αὐτή καί ἡ παράλληλος ἐκφωνητική πρᾶξις ἔφθασαν εἰς πλήρη ἀνάπτυξιν τόν 8ον καί 9ον αἰῶνα καί εἰς τήν μεγίστην των ἀκμήν τόν 11ον καί 12ον ἕως καί τόν 15ον αἰῶνα. Διά τήν ὁμοιογένειαν καί τήν σταθερότητα τῆς ἐκφωνητικῆς πράξεως ὅλαι αἱ βιβλικαί περικοπαί παρεσημάνθησαν καί παρεδόθησαν εἰς ἑκατοντάδας λαμπρῶν βυζαντινῶν χειρογράφων, τά ὁποῖα κοσμοῦν τάς βιβλιοθήκας πρωτίστως τῶν μοναστηρίων, ἀλλά καί τοῦ κόσμου ὅλου. Πρόκειται διά μίαν παρημελημένην πτυχήν τοῦ Ἑλληνικοῦ Μουσικοῦ Πολιτισμοῦ μιᾶς χιλιετίας!

῾Ο ἐκφωνητικός τρόπος ἀπαγγελίας σήμερον ἐφαρμόζεται εἰς τά Ἀποστολικά καί Εὐαγγελικά ἀναγνώσματα, δέν τηρεῖται ὅμως εἰς τάς προφητείας, αἱ ὁποῖαι ἀναγινώσκονται συνήθως εἰς τόν ῾Εσπερινόν. Καί αὐτό εἶναι ἕν σημεῖον, τό ὁποῖον πρέπει νά προσεχθῇ, ὥστε νά ἐπανέλθῃ καί ἐκεῖ ἡ παλαιά μέθοδος ἀποδόσεώς των.

Ἀναγνώσματα ἐκ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης δέν εἶναι μόνον αἱ προφητεῖαι, ἀλλά καί ἄλλαι περικοπαί ἀπό μή προφητικά βιβλία, καί κατ᾿ ἐξοχήν ἀπό τό βιβλίον τῶν Ψαλμῶν. Οἱ Ψαλμοί κατά μέν τό ᾿Ενοριακόν Τυπικόν ἦσαν πάντοτε ψαλτοί, κατά δέ τό ἰσχῦον Μοναστηριακόν Τυπικόν εἶναι κυρίως ἀπαγγελτοί «χῦμα» καί μόνον ἕνας μικρός ἀριθμός, περί τούς εἴκοσιν, εἶναι ψαλτοί.

Ἀλληλένδετος μετά τοῦ βιβλικοῦ εἶναι καί ὁ εὐχητικός λόγος τῆς Λατρείας. Εἶναι ὁ κατ᾿ ἐξοχήν λόγος τῆς ἀναφορᾶς μας εἰς τόν Λόγον τοῦ Θεοῦ. Εἶναι τό ἕν μέρος τοῦ διαλόγου μας μετ᾿ Αὐτοῦ. Τό ἄλλον, ὡς προεδηλώθη εἰς τόν βιβλικόν λόγον, εἶναι ἡ ἀπόκρισις τοῦ Θεοῦ μέσῳ τῶν βιβλικῶν ἀναγνωσμάτων.

Ὁ εὐχητικός λόγος (εὐχαί καί δεήσεις) ἀναγινώσκεται καί αὐτός πάντοτε ἱεροπρεπῶς, εἰς ἐπήκοον καί «μέσῃ φωνῇ», δηλαδή δι᾿ ἐμμελοῦς προφορᾶς τῆς φωνῆς περί μίαν ἠχητικήν βάσιν, εἰς κάποιαν ἁρμονικήν περιοχήν τοῦ ἤχου τῶν ψαλλομένων ὕμνων, μακράν βεβαίως πάσης μουσικῆς ἐπιτηδεύσεως. Τό ἀκροτελεύτιον ὅμως μέρος τῶν εὐχῶν ἐκφωνεῖται, ὅπως καί αἱ Δεήσεις δι' ἐντονωτέρας μουσικῆς ἐμφάσεως. Τά Εἰρηνικά, τά Πληρωτικά, αἱ ᾿Εκτενεῖς καί αἱ ἄλλαι δεήσεις ἀνήκουν ἐπίσης εἰς τά ἐκφώνως ἀποδιδόμενα ἀναγνώσματα. Κατά τήν ἐκφοράν τούτων μερικοί ἀναγνῶσται ἤ ἱερεῖς παρασύρονται ἀπό τήν μουσικήν δεξιοτεχνίαν των καί μετατρέπουν τήν ἐμμελῆ ἀνάγνωσιν εἰς σύνθετον, στρυφνήν καί ἐξεζητημένην μελωδικήν γραμμήν, συναγωνιζομένην «κατ᾿ ἦχον» τά ψαλλόμενα μέλη. Μία τοιαύτη εἰκών εἶναι ἀπαράδεκτος εἰς τό πλαίσιον τῆς Θείας Λατρείας καί ἄσχετος πρός τόν ἐσχατολογικόν χαρακτῆρα τῶν ῾Ιερῶν Ἀκολουθιῶν.

Τέλος ὁ ὑμνητικός λόγος ἐπισφραγίζει καί «καλλύνει» τόν λατρευτικόν διάλογον. Εἶναι ὁ κατ᾿ ἐξοχήν ποιητικός λόγος τῆς Λατρείας μας. Οὗτος συνεπορεύθη πάντοτε μετά τοῦ ψαλμικοῦ ἑβραϊκοῦ ὑμνητικοῦ λόγου, χρησιμοποιήσας στίχους αὐτοῦ προψαλλομένους εἰς παντοῖα χριστιανικά τροπάρια. ῾Ο ὑμνητικός λόγος τῆς χριστιανικῆς λατρευτικῆς ποιήσεως ἀπετέλεσε τήν βάσιν, ἐπί τῆς ὁποίας διεμορφώθη ἡ Βυζαντινή Μουσική, ἡ ῾Ελληνική Ψαλτική Τέχνη.

Εἰς τάς δημοσίας λατρευτικάς συνάξεις οἱ πιστοί δέν συνεκφωνοῦν καί σήμερον δέν συμψάλλουν, ἀλλά ἐμπιστεύονται τάς δεήσεις καί τάς ἀναφοράς των πρός τόν Θεόν εἰς τήν «παπαδικήν χορείαν», δηλαδή εἰς τούς κληρικούς, οἱ ὁποῖοι ἀναγινώσκουν καί ἐκφωνοῦν, καί εἰς τούς ψάλτας, οἱ ὁποῖοι ψάλλουν, ἐπειδή τά ψαλλόμενα μέλη προϋποθέτουν ἀρτίαν μουσικολογικήν κατάρτισιν. Ὅπου ὅμως πρόκειται διά λιτά καί ἁπλᾶ μέλη, ἐκεῖ συνιστᾶται ἡ συμψαλμωδία.

Ἡ «καλλιφωνία» βεβαίως τῶν κληρικῶν εἶναι ἀπαραίτητος διά τήν ἐπίτευξιν ἁρμονίας εἰς τήν Θείαν Λατρείαν καί συναρμογῆς εἰς τήν ἐμμελῆ ἀπαγγελίαν τοῦ λειτουργικοῦ λόγου, στοιχεῖα ἀπαραίτητα διά τήν μετά τέρψεως καί μουσικῆς τερπνότητος ἐνστάλαξιν τῶν Θείων λόγων εἰς τάς καρδίας τῶν πιστῶν. Διά τούς λόγους αὐτούς ἐπιβάλλεται ἡ ἐναρμόνισις τῶν ἐκφωνήσεων τῶν κληρικῶν πρός τόν ἦχον τῶν ψαλλομένων.

᾿Εκ τῶν μέχρι τοῦδε ἀναπτυχθέντων καθίσταται φανερόν ὅτι ἡ ἐκφορά τῶν βιβλικῶν ἀναγνωσμάτων πρέπει νά γίνεται δι᾿ ἐμμελοῦς ἀπαγγελίας, ἡ ὁποία προβάλλει τήν ἀξίαν τοῦ Θείου λόγου, διασώζει τήν ἱεροπρέπειαν καί σοβαρότητα τῆς λατρείας καί ὑπηρετεῖ τόν πιστόν καί ψυχοπαιδαγωγικόν τρόπον.

Διά νά ἐπιτύχῃ ὅμως αὕτη τά προσδοκώμενα ἀποτελέσματα, πρέπει νά προηγῆται φιλολογική καί θεολογική μελέτη τῶν ἀναγνωσμάτων ἀπό τόν «μέλλοντα ἀπαγγέλλειν» ταῦτα. ῾Η διά τῆς ἀνωτέρω μελέτης ἐπιτυγχανομένη κατανόησις τῶν κειμένων ἀποτρέπει τήν παρανόησιν καί τόν παράταιρον τονισμόν τῶν νοημάτων κατά τήν ἔκφωνον ἀπαγγελίαν, ἡ δέ θεολογική των προσέγγισις ἐπισημαίνει τάς λέξεις, αἱ ὁποῖαι πρέπει νά χρωματισθοῦν καταλλήλως κατά τήν ἐκφοράν των, ὥστε νά ἀποδοθοῦν κατά τρόπον ὀρθόν τά θεῖα διδάγματα. Τήν ἀνάγκην μιᾶς τοιαύτης προετοιμασίας ἐπιβάλλει καί ἡ παρατηρουμένη γλωσσική καί γραμματολογική πενία τῶν νεωτέρων γενεῶν. Ἐπιβάλλεται δηλαδή οἱ Ἀναγνῶσται νά προαναγινώσκουν τά Ἱερά Κείμενα.

Βασικαί ἀρεταί κάθε ὀρθῆς ἀναγνώσεως εἶναι ἡ εὐκρίνεια, ἡ ὀρθή προφορά τῶν φωνητικῶν ἰδιοτυπιῶν τῆς γλώσσης μας καί ἡ ἐπιμελημένη ἐκφορά τῶν τονισμῶν καί τῶν ἐγκλιτικῶν τόνων. Εὐτυχῶς ἡ παράδοσις διαφυλάττει, ἀλλά καί διδάσκει τά πρέποντα, τά ὁποῖα οἱ νεώτεροι πρέπει νά διδαχθοῦν θητεύοντες παρά τούς «ἐνευδοκιμήσαντας ἐκ τῶν γηραιοτέρων» εἰς τήν ἐκφωνητικήν ἀπαγγελίαν.

Τέλος, ἐπειδή ὁ λόγος τῆς Λατρείας εἶναι λόγος ἔντεχνος, εὔρυθμος καί εὐάρμοστος, δηλαδή ἀληθής λογοτεχνία καί μάλιστα εἰς τήν κορύφωσίν της, μέλημα τοῦ κάθε ἀναγνώστου εἶναι νά ἀποκαλύπτῃ τάς ἀρετάς αὐτάς τῶν λειτουργικῶν κειμένων, ὥστε νά ἀναγινώσκῃ αὐτά «μέσῃ φωνῇ», νά προσέχῃ ἰδιαιτέρως τούς συμμέτρους λεκτικούς τονισμούς χρωματίζων τόν «ἐμπεριέχοντα νοῦν», διά τῶν παραδεδομένων ἐκφωνητικῶν μορφωμάτων. ᾿Ελαφραί ἀλλαγαί ἀπό τήν ἀρχικήν ἁπλῆν μουσικήν γραμμήν θά ἠδύναντο νά γίνωνται ἀνεκταί εἴς τινα σημεῖα τῆς περικοπῆς πρός ποικιλίαν τῆς φωνητικῆς μονοτονίας, χωρίς ὅμως νά μετατρέπουν τήν ἐμμελῆ ἀνάγνωσιν εἰς ψάλσιμον. Τοιαῦται παραλλαγαί θά ἠδύναντο νά θεωρηθοῦν ὡς εὔλογοι πρός ἀπόδοσιν ἐρωτηματικοῦ ἤ διά τόν τονισμόν ἀξιοχρέως μιᾶς λέξεως ἤ φράσεως τοῦ κειμένου πρός πληρεστέραν κατανόησίν της. Εἰς ὅλας τάς ἄλλας περιπτώσεις πρέπει νά ἀποκλεισθοῦν.

Ἐν κατακλεῖδι, ὀφείλομεν νά τονίσωμεν ὅτι ὁ βιβλικός, εὐχητικός καί ὑμνητικός λατρευτικός λόγος εἶναι ἡ συστατική τριάς τῆς Ἑλληνικῆς Ὀρθοδόξου Λατρείας. Αὐτός καί τό συνεκπορευόμενον μετ᾿ αὐτοῦ μέλος ἐπιβάλλουν ἦθος καί ὕφος τελετουργικόν· δηλαδή ὅ,τι ἀναγινώσκεται, πρέπει νά ἀναγινώσκεται καί ὅ,τι ψάλλεται, πρέπει νά ψάλλεται, ὅπως ἡ παράδοσις καί ἡ Ἐκφωνητική Σημειογραφία τά ἐκληροδότησαν καί ἡ πρᾶξις καί ἡ Ψαλτική Τέχνη τά ὁριοθέτησαν.

Πιστεύομεν, ὅτι ἡ τήρησις τῶν ἀνωτέρω, θά συντελέσῃ εἰς τήν ἑδραίωσιν τῆς λειτουργικῆς εὐταξίας καί ἑνότητος, ἀλλά καί εἰς τήν γενικωτέραν καλλιέργειαν τῆς λειτουργικῆς ἀγωγῆς τῆς "παπαδικῆς χορείας" καί τοῦ λαοῦ, ἥτις ἀποτελεῖ τόν κύριον στόχον τῆς ἐπιδιωκομένης λειτουργικῆς ἀνανεώσεως.


† Ὁ Ἀθηνῶν Χ Ρ Ι Σ Τ Ο Δ Ο Υ Λ Ο Σ, Πρόεδρος.
† Ὁ Διδυμοτείχου καί Ὀρεστιάδος Νικηφόρος.
† Ὁ Μυτιλήνης, Ἐρεσσοῦ καί Πλωμαρίου Ἰάκωβος.
† Ὁ Λήμνου καί Ἁγίου Εὐστρατίου Ἱερόθεος.
† Ὁ Γουμενίσσης, Ἀξιουπόλεως καί Πολυκάστρου Δημήτριος.
† Ὁ Βεροίας καί Ναούσης Παντελεήμων.
† Ὁ Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανῆς καί Κονίτσης Ἀνδρέας.
† Ὁ Γυθείου καί Οἰτύλου Χρυσόστομος.
† Ὁ Δημητριάδος καί Ἁλμυροῦ Ἰγνάτιος.
† Ὁ Κυθήρων Κύριλλος.
† Ὁ Θεσσαλιώτιδος καί Φαναριοφερσάλων Θεόκλητος.
† Ὁ Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ Δανιήλ.
† Ὁ Ὕδρας, Σπετσῶν καί Αἰγίνης Ἐφραίμ.



Ὁ Ἀρχιγραμματεύς

† Ἀρχιμ. Χρυσόστομος Σκλήφας.


Ἀκριβές Ἀντίγραφον

Ὁ Ἀρχιγραμματεύς


† Ἀρχιμ. Χρυσόστομος Σκλήφας.
 
Last edited:
Γράφει σε ένα σημείο η εγκύκλιος:

Ο ἐκφωνητικός τρόπος ἀπαγγελίας σήμερον ἐφαρμόζεται εἰς τά Ἀποστολικά καί Εὐαγγελικά ἀναγνώσματα, δέν τηρεῖται ὅμως εἰς τάς προφητείας, αἱ ὁποῖαι ἀναγινώσκονται συνήθως εἰς τόν ῾Εσπερινόν. Καί αὐτό εἶναι ἕν σημεῖον, τό ὁποῖον πρέπει νά προσεχθῇ, ὥστε νά ἐπανέλθῃ καί ἐκεῖ ἡ παλαιά μέθοδος ἀποδόσεώς των.

Τώρα γιατί εδώ βλέπω να συμβαίνει το ανάποδο;
Αν και είμαι εκτός θέματος μια και συζητάμε για ήχους στις εκφωνήσεις, ωστόσο νομίζω ότι έχει σημασία από την άποψη του κατά πόσο εφαρμόζονται τελικά οι αφορώντες στη λατρεία μας εγκύκλιοι και μάλιστα Συνοδικοί.
 
Last edited:

pasapoyn

Παναγιώτης Σαπουντζής
Οἱ παραπάνω ἐκφωνήσεις ναί μέν πλ. δ' ἀλλά χωρίς κλιτόν.
Παράθεσα τα αποσπάσματα ως δείγματα λιτών εκφωνήσεων σε ήχους, όχι απαραίτητα σε κλιτόν.
Ὄχι ὅτι δέν μἄρεσαν ἀλλά γιά τή κουβέντα.

Χαίρομαι που σας άρεσαν!
 
Top