Στην παρούσα ανάρτηση ανεβάζω πέντε μαθήματα του δασκάλου, τα οποία χρονολογούνται οπωσδήποτε πριν το 1963, και κατά την πιθανότερη εκτίμηση, εκεί γύρω στο 1958. Και δεν είναι μόνον ότι πρόκειται για μια πραγματικά παλιά ηχογράφηση, που έχει κι αυτό την αξία του, αλλά το κυριώτερο είναι πως ο δάσκαλος εδώ βρίσκεται σε μια πραγματικά απίστευτη φωνητική και εκτελεστική φόρμα και διάθεση. Είναι πραγματικά ανεπανάληπτος. Αυτήν ειδικά την ανάρτηση την αφιερώνω, σαν ελάχιστο δείγμα της μεγάλης μου αγάπης μου προς το πρόσωπό του, στον αδελφικό φίλο και alter ego μου κ. Παναγιώτη Μαρούδα, για τα περισσότερα από τριάντα χρόνια της φιλίας μας. Άλλωστε, δικές του είναι και αυτές εδώ οι ηχογραφήσεις.
Καραμάνης: Παλιά ηχογράφηση (1958)
- Thread starter Johnsteff
- Start date
Να σημειώσω ότι τα συγκεκριμένα μέλη της λειτουργίας βρίσκονται σε μορφή παλαιοτέρα από εκείνην του βιβλίου της έντυπης λειτουργίας του.
Για παράδειγμα ο άνω Δι στο "Λόγον" του Άξιον εστίν και στο "αποθώμεθα" του Χερουβικού είναι φυσικός και όχι εν υφέσει όπως στα βιβλία. Έτσι εκτός από την περαιτέρω εκτελεστική δυσκολία το άκουσμα είναι σε καθαρό πρώτο κι όχι παθητικό. Παρομοίως το πιο αναλελυμένο από την έντυπη έκδοση Δύναμις Κρητός ανέρχεται στο "Άγιος" στον άνω Δι αντί Γα με μια έξοχη ανάλυση προερχόμενη από τον (παλαιό) Πρίγγο. Το πολυχρόνιο με την κορώνα στον άνω Κε και το αναλυτικό άνοιγμα στον άνω Δι δεν εκδόθηκε ποτέ. Όλα αυτά και πολλά άλλα είναι καταγεγραμμένα σε παλαιότερα της έντυπης λειτουργίας χειρόγραφα του Καραμάνη που έχουμε δει πριν χρόνια αλλά δεν κατέχουμε (το ποιοί τα κατέχουν είναι ένα άλλο θέμα για άλλη φορά...). Όποιος όμως θέλει αυτή την έξοχη αναλελυμένη μορφή του "Αθάνατος" στο Δύναμις ας κοιτάξει στην έντυπη λειτουργία σε ένα άλλο σημείο, ήτοι στο έτερον "Αθάνατος" του Δύναμις Κορώνη που παραθέτει ο δάσκαλος.
Επίσης στο Χερουβικό παρατηρήσατε ασφαλώς την ανάμειξη θέσεων από αργά και σύντομα Χερουβικά του των Α΄και ΠΛ Α΄ήχων, πράγμα που μονίμως και με διαφορετικό κάθε φορά τρόπο έπραττε στο αναλόγιο. Εδώ σαφώς υπογραμμίζουμε ότι ΔΕΝ υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα σε Χερουβικά-Κοινωνικά Α΄ και ΠΛ Α΄αφού έχουν την ίδια κλίμακα και πορεία και στα βιβλία ο διαχωρισμός είναι καθαρά τυπικός. Ο Φωκαέας επίσης αναμιγνύει και εναλλάσσει θέσεις των δυο ήχων στα έντυπα αργά και σύντομα Χερουβικά του αλλά είναι παλαιά και δικαιολογημένη συνήθεια η ανάμειξη θέσεων των "δυο" ήχων στη ζωντανή εκτέλεση των παπαδικών (για τους παλαιούς υπήρχε ταύτιση όπως ξέρετε και στους Β΄ και ΠΛ Β΄). Πέραν αυτού οι μείξεις αργού και συντόμου χερουβικού κατά την έμπνευση της στιγμής στους λοιπούς ήχους γινόταν φυσικά εντός του ιδίου ήχου από το δάσκαλο. Είχε όμως και επιπλέον παπαδικές θέσεις που δεν εξέδωσε, οι περισσότερες από τις οποίες ήταν πιστώς αναλελυμένες θέσεις των λεγομένων "κλασσικών" και άλλων νεότερων συνθετών (άλλο ωραίο θέμα).
Για παράδειγμα ο άνω Δι στο "Λόγον" του Άξιον εστίν και στο "αποθώμεθα" του Χερουβικού είναι φυσικός και όχι εν υφέσει όπως στα βιβλία. Έτσι εκτός από την περαιτέρω εκτελεστική δυσκολία το άκουσμα είναι σε καθαρό πρώτο κι όχι παθητικό. Παρομοίως το πιο αναλελυμένο από την έντυπη έκδοση Δύναμις Κρητός ανέρχεται στο "Άγιος" στον άνω Δι αντί Γα με μια έξοχη ανάλυση προερχόμενη από τον (παλαιό) Πρίγγο. Το πολυχρόνιο με την κορώνα στον άνω Κε και το αναλυτικό άνοιγμα στον άνω Δι δεν εκδόθηκε ποτέ. Όλα αυτά και πολλά άλλα είναι καταγεγραμμένα σε παλαιότερα της έντυπης λειτουργίας χειρόγραφα του Καραμάνη που έχουμε δει πριν χρόνια αλλά δεν κατέχουμε (το ποιοί τα κατέχουν είναι ένα άλλο θέμα για άλλη φορά...). Όποιος όμως θέλει αυτή την έξοχη αναλελυμένη μορφή του "Αθάνατος" στο Δύναμις ας κοιτάξει στην έντυπη λειτουργία σε ένα άλλο σημείο, ήτοι στο έτερον "Αθάνατος" του Δύναμις Κορώνη που παραθέτει ο δάσκαλος.
Επίσης στο Χερουβικό παρατηρήσατε ασφαλώς την ανάμειξη θέσεων από αργά και σύντομα Χερουβικά του των Α΄και ΠΛ Α΄ήχων, πράγμα που μονίμως και με διαφορετικό κάθε φορά τρόπο έπραττε στο αναλόγιο. Εδώ σαφώς υπογραμμίζουμε ότι ΔΕΝ υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα σε Χερουβικά-Κοινωνικά Α΄ και ΠΛ Α΄αφού έχουν την ίδια κλίμακα και πορεία και στα βιβλία ο διαχωρισμός είναι καθαρά τυπικός. Ο Φωκαέας επίσης αναμιγνύει και εναλλάσσει θέσεις των δυο ήχων στα έντυπα αργά και σύντομα Χερουβικά του αλλά είναι παλαιά και δικαιολογημένη συνήθεια η ανάμειξη θέσεων των "δυο" ήχων στη ζωντανή εκτέλεση των παπαδικών (για τους παλαιούς υπήρχε ταύτιση όπως ξέρετε και στους Β΄ και ΠΛ Β΄). Πέραν αυτού οι μείξεις αργού και συντόμου χερουβικού κατά την έμπνευση της στιγμής στους λοιπούς ήχους γινόταν φυσικά εντός του ιδίου ήχου από το δάσκαλο. Είχε όμως και επιπλέον παπαδικές θέσεις που δεν εξέδωσε, οι περισσότερες από τις οποίες ήταν πιστώς αναλελυμένες θέσεις των λεγομένων "κλασσικών" και άλλων νεότερων συνθετών (άλλο ωραίο θέμα).
apostoloskalpakidis
.......
βλεπε βιβλιο θειας λειτουργιας σελ 95 τριτη σειρα απο το τελος ..
apostoloskalpakidis
.......
Ευχαριστουμε για ακομα μια φορα τον κ. Στεφουλη για την καλοσυνη του να μοιραστει μαζι μας τα σπανια και ανεκτιμητα αυτα ηχητικα ντοκουμεντα.
Αιωνια η μνημη του μεγαλου δασκαλου
Αιωνια η μνημη του μεγαλου δασκαλου
Υποθέτω ότι ο συνάδελφος με το "πρώτη φορά" που γράφει εννοεί τη συγκεκριμένη απόδοση και ηχογράφηση της θέσης "Πάσαν ...μέριμναν" και όχι την εκτύπωσή της στο αργό χερουβικό Α΄ήχου της Λειτουργίας Καραμάνη. Αλλά όπως σας είπα υπάρχει περαιτέρω η διαφορά του φυσικού άνω Δι καθώς και κάποια σύμπτυξη γοργών σε πολύγοργα που διαφοροποιεί αυτή τη χειρογραφικής προέλευσης μορφή της φράσης από την αντίστοιχη έντυπη. Αυτός ο τύπος ενοποίησης των γοργών σε πολύγοργα προτείνεται δειγματικά σε κάποιο σημείο της έντυπης Λειτουργίας του αλλά ο Καραμάνης τον ακολουθούσε κατά κόρον και με διαφορετικές δεξιοτεχνικές μορφές και τρόπους στις ζωντανές του εκτελέσεις των παπαδικών. Το ίδιο έπρατταν και οι Πρίγγος και Παναγιωτίδης. Αυτό καθιστά τα παπαδικά εξόχως ρευστά και περίτεχνα. Αποτελεί σύμπτυξη του ρυθμού αλλά κατά τόπους. Ιδού ένα ακόμη άγραφο μυστικό της πατριαρχικής τεχνοτροπίας.
Last edited:
T
Tzanakos_B
Guest
Βαθια συγκινημένος , θέλω να ευχαριστήσω , εκ βάθους καρδίας τον αγαπητό κ Στεφούλη για τις παλιές αυτές ηχογραφήσεις του αειμνήστου Δασκάλου μας . το επιβεβαιώνω κι εγώ οτι ειναι πολύ παλιές , γιατί όταν ήλθε στη Σπαρτη , το 1973 , τις είχα ακούσει από κασέτα που μου ειχε δώσει ο γιός του και λίαν αγαπητός φίλος Νίκος . Η κασέτα αυτη περιείχε και αλλα σπάνια μαθήματα , ηχογραφημένα από τον Δάσκαλο , ιδιωτικα , μέσα στο Ναό του Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά , με πομπινόφωνο Ρεβοχ , θυμάμαι και την μάρκα , εθεωρείτο από τα καλύτερα ..!! Δυστυχως , δεν μπορώ να την βρω... Οσο για το Χερουβικό , το περίτεχνον !!! , αυτό θα πεί προφορική ΠΑΡΑΔΟΣΗ !!! Κατά μεγάλο ποσοστό μιμείται τον Μέγα Πρίγγο , ο οποίος στα Χερουβικά του και σε υψηλότερες βάσεις , στις κορώνες , σε ανέβαζε στα ουράνια , χτυπώντας με πλήρη άνεση άνω ΚΕ , ΖΩ , ΝΗ.. !!!! Πολύ σωστά έγραψε κάποιος συνάδελφος ότι ο Στανίτσας υποκλινόταν πολύ περισσότερ στον Πρίγγο παρά στον Ναυπλιώτη..!!! Αθάνατοι !! ΒΑΣ. ΤΖΑΝΑΚΟΣ.
dimitrios.zaganas
Παλαιό Μέλος
Μια παρατήρηση που έρχεται να επιβεβαιώσει βάσιμη υποψία για την τάση "σαμπαχοποίησης" διαφόρων γραμμών από τον Καραμάνη (κ άλλους Θεσσαλονικείς).
Ίσως θα έπρεπε να μείνουμε στις ηχογραφήσεις και στα λόγια των Δασκάλων. Οι δικές μας παρατηρήσεις και επισημάνσεις θα είχαν νόημα και ουσία αν και εμείς ήμασταν Δάσκαλοι - εκτός και αν αυθαίρετα θεωρούμε εαυτούς ικανούς δημοσίων κρίσεων των πάντων ή θεωρούμε ότι οι άλλοι έχουν ανάγκη των δικών μας παρατηρήσεων.
Θεόδωρος Αιτωλός
Παλαιό Μέλος
Τα λέγανε τόσο πρόχειρα ώστε να τους αρμόζει ο όρος σαμπαχοποίηση ;
Η "σαμπαχοποίηση" δηλαδή η έλξη του Δι και του Βου προς τον Γα στον Α΄ήχο όταν αυτός κυριαρχεί επισημαίνεται ως δείγμα έλξης από το εγχειρίδιο της πατριαρχικής επιτροπής 1881. Η άγραφη γενικότερη μουσική μας παράδοση ήθελε ολόκληρες θέσεις όταν περιστρέφονται περί τον Γα να έλκονται τοιουτοτρόπως. Στη συνέχεια βέβαια, όταν κυριαρχησουν άλλοι φθόγγοι, το μέλος επανέρχεται. Η διαφορά είναι ότι ο Καραμάνης σημειώνει με σαφήνεια αυτές τις υφεσοδιέσεις αφού ακολουθεί αναλυτικό τρόπο γραφής. Το "σαμπάχ" είναι εξωτερικός τρόπος (μακάμι) που γενικεύει σε ολόκληρα μέλη αυτές τις έλξεις.
Λίγη φειδώ στις αρνητικές μας κρίσεις, ειδικά όταν δε γνωρίζουμε κύριοι.
apostoloskalpakidis
.......
Ελα μωρε που γιναμε βασιλικωτεροι του βασιλεως τωρα....
Σε χαλαει να γραψεις καλη κουβεντα.
Καποιοι κανουν δυστυχως σαν να ανακαλυψαν τωρα την Αμερικη .
dimskrekas
Δημήτρης Σκρέκας
apostoloskalpakidis
.......
Ωραια. Και τι μ αυτο ;
Ας τοποθετηθει ανοικτα ο συναδελφος να καταλαβουμε γιατι με τους γριφους και τα κρυπτομηνυματα ( και δοση ειρωνειας ) δεν τα χω καλα και εγω και αλλοι πολλοι εδω μεσα.
Εν παση περιπτωση δεν πιστευω οτι χρειαζεται δικηγορο ο συναδελφος.
Ηλικιαν εχει..
Ας τοποθετηθει ανοικτα ο συναδελφος να καταλαβουμε γιατι με τους γριφους και τα κρυπτομηνυματα ( και δοση ειρωνειας ) δεν τα χω καλα και εγω και αλλοι πολλοι εδω μεσα.
Εν παση περιπτωση δεν πιστευω οτι χρειαζεται δικηγορο ο συναδελφος.
Ηλικιαν εχει..
dimitrios.zaganas
Παλαιό Μέλος
Ευχαριστίες, καταρχήν, για τα σημαντικά ντοκουμέντα! Δεν πρόκειται για αρνητική κρίση αλλά για παρατήρηση εξ αντικειμένου, σχετικά με την (δημιουργική) πρόσληψη του Πρίγγου από τους Θεσσαλονικείς. Εν προκειμένω, ο Καραμάνης εκτελεί την πασίγνωστη γραμμή του Πρίγγου (διασώζεται σε διάφορες ηχογρ. του ιδίου το 1958-9) στο "πάσαν...αποθώμεθα", η οποία ήταν όντως σε καθαρό πρώτο, θυμίζοντας έντονα Πρίγγο ως προς το ύφος. Tί άλλαξε/μεσολάβησε μεταξύ χειρόγραφης και έντυπης Θ. Λειτουργίας; Γιατί σημείωσε ύφεση εκεί που δεν εκτελούσε ούτε ο ίδιος μετά την έκδοση της Θ.Λ. του; Αλλά ας μην ξεφύγουμε κι άλλο απ᾽το θέμα..
Last edited:
dimskrekas
Δημήτρης Σκρέκας
Κάποιες γραμμές τις λέγανε πρώτα και χωρίς σαμπάχ. Ο Καραμάνης, μέγιστος Δάσκαλος και εκτελεστής, φαίνεται να αρεσκόταν σε αυτές τις γραμμές αλλά με σαμπάχ και να τις επεκτείνει και στο άνω νη με σπάθη... Αυτό στη σπάνια ηχογράφηση του κ. Στεφούλη ίσως φαίνεται αφού σε γραμμή που κατέγραψε με σαμπάχ στο βιβλίο του εδώ την εκτελεί φυσικά... Εξ ου και η σαμπαχοποίηση. Εάν συγκριθεί πχ με τον μέγιστο Ταλιαδώρο θα φανεί πόσο πολύ κάνει χρήση της σπάθης ο παππούς...Σαμπαχοποίηση και αυτονόητος σεβασμός στον Μέγιστο Δάσκαλο της Θεσσαλονίκης και όλης της Ελλάδας και όχι μόνο...
Last edited:
Παρακαλώ να μη χρησιμοποιούμε στα εκκλησιαστικά μέλη τον εξωτερικό όρο "σαμπάχ" (ο Καραμάνης μας απέτρεπε επισης) επειδή αυτό είναι μακάμι που αφορά τη γενίκευση κάποιων φθορών (Δι-Ζω-άνω Πα με μόνιμη ύφεση) αλλά να αρκούμαστε στον όρο "έλξεις" (προφορικής παραδόσεως και πάντως μη υποχρεωτικές) που αφορούν περιοχές και προσωρινά περάσματα ενός (παπαδικού συνήθως) μαθήματος Α΄- ΠΛ Α΄ήχου.
Πλείστα "σαμπαχικά" που έχει καταγράψει ο Καραμάνης (που δεν τα έλεγε και μονίμως) τα παρέλαβε δια ζώσης απο τον Πρίγγο (που κι εκείνος τα έλεγε όποτε ήθελε...περί ορέξεως...) και αυτά σας τα καταθέτω επισήμως όπως o δάσκαλός μας Καραμάνης μας τα παρέδωσε με την πηγαία του ειλικρίνεια και αυστηρότητα. Συμφωνώ όμως μαζί σας στο ότι ο Καραμάνης τα αγαπούσε πλείον άλλων συναδέλφων του (περί ορέξεως...).
Για να μακρηγορήσω κάπως, ένα γνωστό παράδειγμα αποτελούν ο φθόγγος άνω Δι στο Άξιον εστι ΠΛ Α΄"Κουρδί" που ο συνθέτης Πρίγγος (και άλλοι) άλλοτε και αλλού τον έλεγε και έγραφε φυσικό και άλλοτε εν υφέσει. Άλλο παράδειγμα τα 2 περάσματα "εβαπτί"-"ενεδύ" απο τον "Γα-άνω Πα" στο "Δύναμις - Όσοι εις Χριστόν" Πρίγγου που ο Καραμάνης όταν τον πίεσα να μου επί πού τα άκουσε και τα έγραψε με τέτοιες υφέσεις στη Λειτουργία του, μου ορκίστηκε (sic) ότι τα πήρε από τον Πρίγγο. Ευτυχώς υπάρχει και στο Ψαλτολόγιον τέτοια εκτέλεση του Παναγιωτίδη αλλά μαρτυρείται και σε κάποιο από τα "χειρόγραφα Ψύχα" του Πρίγγου.
(Για όποιον θέλει περισσότερη θεωρητική περιπλάνηση απο την αφετηριακή εκείνην του φυλλαδίου της Πατριαρχικής Επιτροπής 1881 που αναφέρω σε προηγούμενο μήνυμα και δεν έχει κάψει ακόμη το Θεωρητικό Καρά ας δει στον Α΄τόμο σελ. 294 αρχικώς και 326-331 εκτενέστερα την υποπερίπτωση αυτή των μελωδιών Α΄και ΠΛ Α΄ήχου όπου ο συγγραφέας κινείται διαπιστωτικά και μόνον)
Πλείστα "σαμπαχικά" που έχει καταγράψει ο Καραμάνης (που δεν τα έλεγε και μονίμως) τα παρέλαβε δια ζώσης απο τον Πρίγγο (που κι εκείνος τα έλεγε όποτε ήθελε...περί ορέξεως...) και αυτά σας τα καταθέτω επισήμως όπως o δάσκαλός μας Καραμάνης μας τα παρέδωσε με την πηγαία του ειλικρίνεια και αυστηρότητα. Συμφωνώ όμως μαζί σας στο ότι ο Καραμάνης τα αγαπούσε πλείον άλλων συναδέλφων του (περί ορέξεως...).
Για να μακρηγορήσω κάπως, ένα γνωστό παράδειγμα αποτελούν ο φθόγγος άνω Δι στο Άξιον εστι ΠΛ Α΄"Κουρδί" που ο συνθέτης Πρίγγος (και άλλοι) άλλοτε και αλλού τον έλεγε και έγραφε φυσικό και άλλοτε εν υφέσει. Άλλο παράδειγμα τα 2 περάσματα "εβαπτί"-"ενεδύ" απο τον "Γα-άνω Πα" στο "Δύναμις - Όσοι εις Χριστόν" Πρίγγου που ο Καραμάνης όταν τον πίεσα να μου επί πού τα άκουσε και τα έγραψε με τέτοιες υφέσεις στη Λειτουργία του, μου ορκίστηκε (sic) ότι τα πήρε από τον Πρίγγο. Ευτυχώς υπάρχει και στο Ψαλτολόγιον τέτοια εκτέλεση του Παναγιωτίδη αλλά μαρτυρείται και σε κάποιο από τα "χειρόγραφα Ψύχα" του Πρίγγου.
(Για όποιον θέλει περισσότερη θεωρητική περιπλάνηση απο την αφετηριακή εκείνην του φυλλαδίου της Πατριαρχικής Επιτροπής 1881 που αναφέρω σε προηγούμενο μήνυμα και δεν έχει κάψει ακόμη το Θεωρητικό Καρά ας δει στον Α΄τόμο σελ. 294 αρχικώς και 326-331 εκτενέστερα την υποπερίπτωση αυτή των μελωδιών Α΄και ΠΛ Α΄ήχου όπου ο συγγραφέας κινείται διαπιστωτικά και μόνον)
Last edited:
Γι΄αυτούς τους 700 (δεν χρειάζονται και περισσότεροι) που μπήκαν στην παρούσα ανάρτηση για να ακούσουν και να τιμήσουν τον δάσκαλο, γι' αυτούς λοιπόν ξανανεβάζω αυτές τις πέντε εξαίρετες και πολύτιμες ηχογραφήσεις του δάσκαλου, σε ακόμη καλύτερη εγγραφή και επεξεργασία. Καλή ακρόαση, που είμαι απόλυτα σίγουρος γι' αυτήν...
Θερμές ευχαριστίες για τις αναρτήσεις και τις επεξηγήσεις. Αν η ποικιλία δεν ήταν καλή λίαν δε θα υπήρχε.
Και μια παράκληση προς εσάς και άλλους, να μην αποθαρρύνεστε ν᾽ αναρτάτε. Εκτός από εκείνους που απολαμβάνουν ηχητικά, υπάρχουν και άλλοι που επιθυμούν να μάθουν. Ελπίζω αυτό να (μην) προβληματίζει.
Μ.