Μιχάλης Τζωρτζής
Παλαιό Μέλος
Στο Θεωρητικό του ο Χρύσανθος περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να μετριέται ο χρόνος στην Βυζαντινή Μουσική (Κεφάλαιον Ε΄), καθώς και τον τρόπο χωρισμού του μέλους σε μέτρα (Κεφάλαιον Η΄) (Παρατίθενται στο Απόσπασμα 1 του συνημμένου).
Πολλοί από μας έχουμε διδαχθεί τη Βυζαντινή Μουσική χρησιμοποιώντας τον ευρωπαϊκό τρόπο μέτρησης του χρόνου δηλ. το χέρι κινείται κάτω-πάνω για δύο χρόνους, κάτω-δεξιά-πάνω για τρεις χρόνους, κάτω-αριστερά-δεξιά-πάνω για τέσσερις χρόνους στο ίδιο μέτρο κτλ. Σύμφωνα με τη θεωρία της ευρωπαϊκής μουσικής, εάν έχουμε για παράδειγμα τέσσερις χρόνους στο ίδιο μέτρο, τότε αυτοί εκτελούνται ο πρώτος ως ισχυρός, ο δεύτερος ασθενής, ο τρίτος ημίσχυρος και ο τέταρτος ασθενέστατος.
Υπάρχουν μέλη στη Βυζαντινή Μουσική, όπως στο Απόσπασμα 2 από το οκτάηχον Θεοτόκε Παρθένε του Θ. Γεωργιάδου, στα οποία η δεύτερη κίνηση για μέτρο δύο χρόνων ή η τέταρτη κίνηση για μέτρο τεσσάρων χρόνων είναι ισχυρότερη από ότι η πρώτη και πρώτη/τρίτη κίνηση αντίστοιχα και δεν ακολουθούν την φιλοσοφία του ισχυρό-ασθενές για δύο χρόνους ή ισχυρό-ασθενές-ημίσχυρο-ασθενέστατο για τέσσερις χρόνους. Για παράδειγμα, οι φθόγγοι που είναι κυκλωμένοι στο Απόσπασμα 2 με βάση τους κανόνες μέτρησης χρόνου της ευρωπαϊκής μουσικής θα έπρεπε να εκτελούνταν ως ασθενείς ή ασθενέστατοι αφού ανήκουν στην δεύτερη ή τέταρτη κίνηση, που δεν είναι η περίπτωσή μας λόγω της τοποθέτησης του αντικενώματος και άρα πρέπει να τύχουν ιδιαίτερου τονισμού.
Πτυχές αυτού του θέματος έχουν ξανασυζητηθεί και παλαιότερα. Ανοίγω αυτό το θέμα για να συζητήσουμε λίγο, εάν θέλετε, για τον τρόπο μέτρησης ρυθμού στη Βυζαντινή Μουσική, κατά πόσο εν πρώτοις το φόρουμ συμφωνεί με τα πιο πάνω, κατά πόσο έχει νόημα να χρησιμοποιούμε τον ευρωπαϊκό τρόπο μέτρησης χρόνου – και να μας είναι εν τέλει και χρήσιμος – και όχι αυτόν που αναφέρει παραστατικά ο Χρύσανθος, πώς φτάσαμε στο να διδασκόμαστε/διδάσκουμε τη Βυζαντινή Μουσική με ένα τρόπο έξω από την «παράδοση» της μουσικής αυτής, εάν μ’ αυτό τον τρόπο οδηγούμαστε στη χρήση μονού χρονού κτλ.
Πολλοί από μας έχουμε διδαχθεί τη Βυζαντινή Μουσική χρησιμοποιώντας τον ευρωπαϊκό τρόπο μέτρησης του χρόνου δηλ. το χέρι κινείται κάτω-πάνω για δύο χρόνους, κάτω-δεξιά-πάνω για τρεις χρόνους, κάτω-αριστερά-δεξιά-πάνω για τέσσερις χρόνους στο ίδιο μέτρο κτλ. Σύμφωνα με τη θεωρία της ευρωπαϊκής μουσικής, εάν έχουμε για παράδειγμα τέσσερις χρόνους στο ίδιο μέτρο, τότε αυτοί εκτελούνται ο πρώτος ως ισχυρός, ο δεύτερος ασθενής, ο τρίτος ημίσχυρος και ο τέταρτος ασθενέστατος.
Υπάρχουν μέλη στη Βυζαντινή Μουσική, όπως στο Απόσπασμα 2 από το οκτάηχον Θεοτόκε Παρθένε του Θ. Γεωργιάδου, στα οποία η δεύτερη κίνηση για μέτρο δύο χρόνων ή η τέταρτη κίνηση για μέτρο τεσσάρων χρόνων είναι ισχυρότερη από ότι η πρώτη και πρώτη/τρίτη κίνηση αντίστοιχα και δεν ακολουθούν την φιλοσοφία του ισχυρό-ασθενές για δύο χρόνους ή ισχυρό-ασθενές-ημίσχυρο-ασθενέστατο για τέσσερις χρόνους. Για παράδειγμα, οι φθόγγοι που είναι κυκλωμένοι στο Απόσπασμα 2 με βάση τους κανόνες μέτρησης χρόνου της ευρωπαϊκής μουσικής θα έπρεπε να εκτελούνταν ως ασθενείς ή ασθενέστατοι αφού ανήκουν στην δεύτερη ή τέταρτη κίνηση, που δεν είναι η περίπτωσή μας λόγω της τοποθέτησης του αντικενώματος και άρα πρέπει να τύχουν ιδιαίτερου τονισμού.
Πτυχές αυτού του θέματος έχουν ξανασυζητηθεί και παλαιότερα. Ανοίγω αυτό το θέμα για να συζητήσουμε λίγο, εάν θέλετε, για τον τρόπο μέτρησης ρυθμού στη Βυζαντινή Μουσική, κατά πόσο εν πρώτοις το φόρουμ συμφωνεί με τα πιο πάνω, κατά πόσο έχει νόημα να χρησιμοποιούμε τον ευρωπαϊκό τρόπο μέτρησης χρόνου – και να μας είναι εν τέλει και χρήσιμος – και όχι αυτόν που αναφέρει παραστατικά ο Χρύσανθος, πώς φτάσαμε στο να διδασκόμαστε/διδάσκουμε τη Βυζαντινή Μουσική με ένα τρόπο έξω από την «παράδοση» της μουσικής αυτής, εάν μ’ αυτό τον τρόπο οδηγούμαστε στη χρήση μονού χρονού κτλ.