Τυπικόν καί παγιωμένοι ήχοι

dkalpakidis

Dimitrios Kalpakidis
Μετά από χρόνια επανέρχομαι σε αυτό το θέμα ώστε να παραθέσω κάποιους προβληματισμούς αλλά και απόψεις περί των παγιωμένων ήχων ή περί της εναλλαγής των ήχων στις ακολουθίες:
Το θέμα των παγιωμένων ήχων σε τροπάρια ή ψαλμούς θα πρέπει νομίζω να το δούμε μέσα στο γενικότερο λειτουργικό πλαίσιο του ισχύοντος τυπικού και τις δυνατότητες που προσφέρει η παράδοση για εν μέτρω εναλλαγή και ποικιλία:

Οι Ακολουθίες των Κυριακών:
Μέσα στο λειτουργικό έτος έχουμε 365 ή 366 μέρες, που αντιστοιχούν περίπου σε 52 εβδομάδες.
Αν σκεφτούμε ότι οι ήχοι είναι 8 θα καταλάβουμε ότι κάθε Αναστάσιμη Ακολουθία ψάλλεται 6 με 7 φορές τον χρόνο.
Νομίζω ότι είναι μια πολύ πλούσια υμνολογική και μουσική παράδοση που δεν χρειάζεται (προφανώς) παραπάνω διεύρυνση.
Αν υπολογίσουμε τον κύκλο των Εωθινών Ευαγγελίων με τα ακολουθούντα τροπάριά τους (4-5 φορές στον χρόνο), τον κύκλο των κινητών και ακινήτων εορτών με τα τροπάρια που συμπλέκονται τότε θα καταλάβουμε πόσο πλούσιες και ποικίλες είναι η ακολουθίες της ορθοδόξου εκκλησίας.

Αυτή η υμνολογική και ηχητική ποικιλία δεν είναι όμως ανεξέλεγκτη.
Υπάρχουν σημεία στις ακολουθίες που πολύ σοφά η εκκλησία έκρινε πως πρέπει να ψάλλονται με ένα τρόπο και σε ένα παγιωμένο ήχο.
Και αφενός μεν η εναλλαγή των ήχων αποσκοπεί στην μελωδική αλλά και υμνολογική ποικιλία, αφετέρου δε η σταθερότητα κάποιων ψαλμών και ύμνων "σε ένα τρόπο" αποσκοπεί στην διατήρηση κάποιας ισορροπίας.
Η μουσική αναζήτηση αυτών των ψαλμών και ύμνων σε νέες μελοποιήσεις προκαλούν στο εκκλησίασμα σύγχυση και δεν εξυπηρετούν τον σκοπό της λατρείας. Αλλά και μέσα στο γενικότερο πλαίσιο των ακολουθιών και αυτοί οι παγιωμένοι ήχοι προκαλούν μεγαλύτερη ποικιλία στην ακολουθία λόγω των εναλλαγών των ήχων κατά την διάρκεια της.

Αναφέρομαι σε μερικές περιπτώσεις όπου θεωρώ ότι επιβάλλεται η επιμονή μας σε παγιωμένους ήχους και τρόπους ψαλμωδίας:

  • Ανοιξαντάρια (πλάγιος δ')
  • "Μακάριος ανήρ" (πλάγιος δ')
  • "Φως Ιλαρόν" (β')
  • Προκείμενα Εσπερινού. (στον ήχο του προκειμένου)
  • Αναστάσιμα Ευλογητάρια. (πλάγιος α')
  • Ο Ν' ψαλμός (μέλος Πέτρου Λαμπαδαρίου)
  • "Υπερευλογημένη" ήχος β'
  • "Σήμερον σωτηρία" (δ') ή "Αναστάς εκ του μνήματος" (β')
  • Εφύμνια των Αντιφώνων (β' ήχος)
  • Τυπικά (μέλη Πέτρου Λαμπαδαρίου)
  • Τρισάγιον Θείας Λειτουργίας (β')
  • Ύμνοι Απολύσεως (β').
 
Last edited:

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


Στὴν ἀκολουθία τοῦ μικροῦ ἁγιασμοῦ μετὰ τὸ «Σῶσον Κύριε τὸν λαόν σου...» σὲ α' ἦχο, τὸ «Τῶν σῶν δωρεῶν...» ψάλλεται σὲ β' ἦχο.
 
E

emakris

Guest
Συμφωνώ γενικά, αλλά χρειάζεται πάντοτε διάκριση, βασισμένη στη γνώση. Εάν ήθελε κανείς, για παράδειγμα, να εμμείνει στα "ειωθότα", θα έπρεπε να ψάλλει τα Προκείμενα του Εσπερινού πάντα σε β΄ ήχο, όπως τα έχει ήδη η α΄ έκδοση της Ανθολογίας (του Χουρμουζίου, 1824) και άλλες παλαιές συλλογές. Εσείς, ορθώς κατά τη γνώμη μου, τα επαναφέρετε στους ήχους τους. Τέτοιες μικρές "αποκαταστάσεις" είναι θεμιτές, όταν βασίζονται σε συγκεκριμένα στοιχεία.
 

dkalpakidis

Dimitrios Kalpakidis
Συμφωνώ γενικά, αλλά χρειάζεται πάντοτε διάκριση, βασισμένη στη γνώση.

Μια διευκρίνηση.
Οι μετέπειτα μελοποιήσαντες τον Τρισάγιο Ύμνο (σε α΄ ήχο αρχικά νομίζω ο Μανουήλ), τον Ν' ψαλμό (Βαρύ ο Χουρμούζιος και πλάγιο Δ' ο Φωκαέας), τα Τυπικά (δ' και Βαρύς από Γρηγόριο και Χουρμούζιο) ή το "Άξιον εστίν" (Γρηγόριος, Χουρμούζιος, Φωκαέας κ.α.) δεν είχαν προφανώς σκοπό την κάλυψη της οκταηχίας.
Αυτά για να προλάβω παρεξηγήσεις...
 

dimitrios.zaganas

Παλαιό Μέλος
Μια διευκρίνηση.
Οι μετέπειτα μελοποιήσαντες τον Τρισάγιο Ύμνο (σε α΄ ήχο αρχικά νομίζω ο Μανουήλ), τον Ν' ψαλμό (Βαρύ ο Χουρμούζιος και πλάγιο Δ' ο Φωκαέας), τα Τυπικά (δ' και Βαρύς από Γρηγόριο και Χουρμούζιο) ή το "Άξιον εστίν" (Γρηγόριος, Χουρμούζιος, Φωκαέας κ.α.) δεν είχαν προφανώς σκοπό την κάλυψη της οκταηχίας.
Αυτά για να προλάβω παρεξηγήσεις...

Τί γίνεται όμως με το "Σήμερον σωτηρία"; :rolleyes:
 

dimitrios.zaganas

Παλαιό Μέλος
Σκοτεινό σημείο.
Είχε συζητηθεί παλαιότερα:
http://analogion.com/forum/showthread.php?t=245

Nα ήταν το μόνο..

Υγ. Από την ίδια Εγκύκλιο (αρχές του 1920):
Ο Ν΄ Ψαλμός εις ήχον β΄ και το μετά τούτον Δόξα..Ταις των Αποστόλων.. Και νυν..Ταις της Θεοτόκου και Ελέησον με ο Θεός..Αναστάς ο Ιησούς.. εις ήχον βαρύν δε ο Ν΄ μετά των επομένων κατά τας Κυριακάς, καθ' ας ψάλλεται ο Γ' και Βαρύς ήχος.
 
Last edited:

dkalpakidis

Dimitrios Kalpakidis
Δεν είναι το μόνο φυσικά.
Εγώ όπως είδες δεν αναφέρθηκα σε Λειτουργικά.
Το θέμα είναι η ανάγκη συγκράτησης κάποιων ψαλμών και ύμνων στους ήχους που έχουν παραδοθεί.
Τώρα και τα "λειτουργικά" μέσα σε όλα αυτά είναι άλλη κουβέντα που δε νομίζω θα καταλήξει πουθενά... άλλωστε υπάρχει οικείο θέμα.
 

dimitrios.zaganas

Παλαιό Μέλος
Δεν είναι το μόνο φυσικά.
Εγώ όπως είδες δεν αναφέρθηκα σε Λειτουργικά.
Το θέμα είναι η ανάγκη συγκράτησης κάποιων ψαλμών και ύμνων στους ήχους που έχουν παραδοθεί.
Τώρα και τα "λειτουργικά" μέσα σε όλα αυτά είναι άλλη κουβέντα που δε νομίζω θα καταλήξει πουθενά... άλλωστε υπάρχει οικείο θέμα.

Βλ. υγ.

Επίσης:
το Σήμερον σωτηρία (εις τον ήχον της Δοξολογίας)...
Το Μακάριος ανήρ εις ήχον πλ.δ, Μανουήλ πρωτοψάλτου και εις ήχον βαρύν Θεοδώρου Φωκαέως
 
Last edited:

pransot

Πράντζος Σωτήρης
Πριν 2 εβδομάδες ήθελα να κάνω ειρωνικό σχόλιο στην ανάρτηση
http://analogion.com/forum/showthread.php?t=24954, αλλά κρατήθηκα και δεν απάντησα. Η απάντησ μου ήρθε στην πράξη.
Την Κυριακή που μας πέρασε εκκλησιάστηκα σε κάποιον ναό όπου εψάλησαν από το δεξιό χορό ΤΑ ΠΑΝΤΑ (κουστουμάκι που έχουμε ξαναπεί) σε Α ήχο. Στον ήχο τους εψάλησαν μόνο τα ευλογητάρια (πλΑ), το εωθινό (Δ) και το απολυτίκιο του αγίου του Ναού.
Δηλαδή ειπώθηκαν παράτυπα και αναίτια σε Α' ήχο
-Τα καθίσματα κατά το "Τον τάφον σου Σωτήρ" ειπώθηκαν σε Α' ειρμολογικό (Πα-Δι)
-Το Πάσα πνοή του εωθινού ευαγγελίου
-Τα πεντηκοστάρια
- Ο πεντηκοστός ψαλμός
-Τα αντίφωνα όλαο και "ο Μονογενής"
-Ο τρισάγιος ύμνος
-Το Είδωμεν το φως
-Το Είη το όνομα Κυρίου
Όλες οι απαντήσεις στις διακονικές εκφωνήσεις, ακόμη και όταν αυτές γινόταν σε κλιτόν.

Σε κάποιους αρέσουν τα κουστουμάκια, αλλά κουστούμι με μαύρο παντελόνι, μαύρο πουκάμισο, μαύρο γιλέκο, μαύρο σακάκι, μαύρη γραβάτα, μαύρο καπέλο, μαύρες κάλτσες, μαύρα παπαούτσια και για ποικιλία μαύρο μαντιλάκι δεν το φαντάζομαι και ως ιδιαιτέρως κομψό.

ΥΓ Δε γνωρίζω αν ο εν λόγω ψάλτης (ή και άλλοι) ακολουθούν την ίδια τακτική σε όλους τους ήχους. Για τον πολύ κόσμο θα πρέπει να είναι μεγάλο ανακάτεμα, καθώς δε μένει ΤΙΠΟΤΕ σταθερό, εύκολο, γνωστό
 

tb---

τσοπάνης
Σε κάποιους αρέσουν τα κουστουμάκια, αλλά κουστούμι με μαύρο παντελόνι, μαύρο πουκάμισο, μαύρο γιλέκο, μαύρο σακάκι, μαύρη γραβάτα, μαύρο καπέλο, μαύρες κάλτσες, μαύρα παπαούτσια και για ποικιλία μαύρο μαντιλάκι δεν το φαντάζομαι και ως ιδιαιτέρως κομψό.

...θυμίζει τον "χάροντα" της μουσικής παράδοσης :cool::cool:~
 
E

emakris

Guest
Δηλαδή ειπώθηκαν παράτυπα και αναίτια σε Α' ήχο
-Τα καθίσματα κατά το "Τον τάφον σου Σωτήρ" ειπώθηκαν σε Α' ειρμολογικό (Πα-Δι)
-Το Πάσα πνοή του εωθινού ευαγγελίου
-Τα πεντηκοστάρια
- Ο πεντηκοστός ψαλμός
-Τα αντίφωνα όλα και "ο Μονογενής"
-Ο τρισάγιος ύμνος
-Το Είδομεν το φως
-Το Είη το όνομα Κυρίου
Όλες οι απαντήσεις στις διακονικές εκφωνήσεις, ακόμη και όταν αυτές γινόταν σε κλιτόν.

Καλά, είναι δυνατόν;:eek::eek::eek: Πρόκειται για πραγματικό εφιάλτη, όχι αντιπαραδοσιακότητας, αλλά κακογουστιάς! Ύστερα απαιτούμε να αναγνωρίζεται το έργο των ιεροψαλτών. Άδικο έχει μετά ο παπάς να βάλει τίποτα γιαγιάδες να ψέλνουν; Μνήσθητί μου Κύριε...
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
... ὅταν πήγαμε μέ τόν μακαριστό Χριστόδουλο σ᾿ ἕνα Ναό τῶν Ἀθηνῶν γιά μιά χειροτονία δικοῦ μας παιδιοῦ, δέν θυμᾶμαι τί ἦχος ἦταν (πάντως δέν ἦταν δεύτερος), θυμᾶμαι ὅτι ὁ ἐκεῖ ψάλτης εἶχε μελοποιήσει τά Ἀντίφωνα (Ταῖς πρεσβείαις... Σῶσον... Ὁ μονογενής...) σέ ὅλους τούς ἤχους καί καμάρωνε !!! Τί "δούλεμα" ἔφαγε ἀπό τόν μακαριστό δέν λέγεται...
(link a) (link b)​
 
Last edited:

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
«Ἐν δὲ ταῖς καθημεριναῖς Παρασκευαῖς, ὅτε ἐστὶν Θεὸς Κύριος, ψάλλομεν τὸν πολυέλεον μετὰ τῶν ἀλληλουαρίων αὐτοῦ εἰς τὸν ἦχον μετὰ μέλους. Εἰ δὲ τύχῃ ἀλληλούια, ψάλλομεν αὐτὸν χῦμα, καθὼς καὶ ἐν τῇ μεγάλῃ τεσσαρακοστῇ ψάλλομεν αὐτὸν μεσεβδόμαδα μὲν χῦμα, ἐν δὲ ταῖς Παρασκευαῖς, εἰς τὴν στιχολογίαν δηλονότι τῆς γ’ ὥρας, μετὰ μέλους»

(χφφ. Σινὰ 1096 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 19r-v, Σινὰ 1097 τυπικὸ Συμεὼν ἀρχιεπισκόπου Σινὰ τοῦ ἔτους 1214 φ. 13r, ὁμοίως χφ. Σινὰ 1095 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 15v, ἁγ. Σάβα 312 ΤΑΣ τοῦ ἔτους 1201 φ. 7r, ΤΑΣ κεφ. ε’).
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Ὁ ἦχος τῶν δύο πρώτων ἀντιφώνων τῆς λειτουργίας εἶναι ὁ β’

(Dmitrievskij τ. 1 σσ. 135, 174, 182, 209, Dmitrievskij τ. 2 σ. 140, Dmitrievskij τ. 3 σ. 119, χφφ. Paris. gr. 375 ἐκλογάδιο τοῦ ἔτους 1021 φ. 173r, Conv. Soppr. 24 (a.k.a. 2742; Plut. 42) ἐκλογάδιο ια’ αἰ. φ. 40v, Reg. gr. 58 πεντηκοστάριο ια’ αἰ. φ. 29r, Μ. Λαύρας Γ-5 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φφ. 44v-45r, 161v, 162r, Μ. Λαύρας Δ-45 τριῴδιο ια’-ιβ’ αἰ. φ. 287v, Κρυπτοφέῤῥης Γ. β. II εὐχολόγιο ἀρχὲς ιβ’ αἰ. φφ. 3v-4r, ΕΒΕ 199 ἐκλογάδιο ιβ’ αἰ. σ. 510, Εὐχολόγιον μονῆς Σωτῆρος Μεσσήνης μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1121-1132 ἔκδ. A. Jacob Un eucologe du Saint-Sauveur ‘’in Lingua Phari’’ de Messine, Le Bodleianus Auct. E. 5.13 στὸ Bulletin de l’ Institut historique belge de Rome 50 (1980) σ. 312, χφ. Μπενάκη 13 τυπικὸ Ἀποστόλου Κώνστα μετὰ τὸ ἔτος 1816 φφ. 33v-34v).​
 
Top