Περί του Θεοτοκαρίου και πότε χρησιμοποιείται

Κατ'αρχήν να ευχαριστήσω όλους που απαντάτε στις ερωτήσεις μου και μου δίνετε θάρρος να συνεχίσω

Γνωρίζω οτι υπάρχει λειτουργικό βιβλίο με την ονομασία Θεοτοκάριο που αν θυμάμαι καλά περιέχει κανόνες της Θεοτόκου. Θυμάμαι οτι το χρησιμοποιούσαν στα μοναστήρια. Τί είναι τελικά αυτό το βιβλίο και πότε χρησιμοποιείται;

Dimitri said:

Κατ'αρχήν να ευχαριστήσω όλους που απαντάτε στις ερωτήσεις μου και μου δίνετε θάρρος να συνεχίσω

Γνωρίζω οτι υπάρχει λειτουργικό βιβλίο με την ονομασία Θεοτοκάριο που αν θυμάμαι καλά περιέχει κανόνες της Θεοτόκου. Θυμάμαι οτι το χρησιμοποιούσαν στα μοναστήρια. Τί είναι τελικά αυτό το βιβλίο και πότε χρησιμοποιείται;

Click to expand...

Διαβάζοντάς το, είδα ότι αφορά Εσπερινούς, και έχει α΄, γ΄, κλπ ωδές με 4 κανόνες σε κάθε ωδή, κατ' ήχον και για όλες τις ημέρες της εβδομάδος, και για τους 8 ήχους, και στο τέλος κάθε ημέρας έχει και 4 προσόμοια.
Υποθέτω, πως είναι Μοναχικοί κανόνες, και για τους Μοναχούς η χρήση των πρέπει να είναι μάλλον καθημερινή.
Εϊχα ρωτήσει σχετικά κάποιον Ιερέα, και μου απήντησε ότι στο Μ. Απόδειπνο και μετά την δοξολογία ψάλλονται οι κατά τον ήχον και κατά ημέρα κανόνες εκ του Θεοτοκαρίου.
Νομίζω πως ανάλογη είναι και η αναφορά στην Τυπική διάταξη εκδόσεως Αποστόλου Ε. Παπαχρήστου.
Χριστός Ανέστη!!!!
Κιαμηλίδης Βασίλειος
Το επιβεβαιώνει και ως καθ' ύλην αρμόδιος ο κ. Διονύσιος ᾿Ανατολικιώτης

Κάθε μοναστήρι έχει δικό του τυπικό... Αλλού διαβάζεται κάθε μέρα στο τελος του εσπερινού, αλλού εναλλάξ με την παράκληση της Παναγίας ή του Αγίου της Μονής. Πρόσφατα, το άκουσα μετά τις ώρες κ πριν τον εσπερινό με την προηγιασμένη

Χριστός ανέστη...
Το τι είναι απ'οτι κατάλαβα ξέρετε....
Το πότε χρησιμοποιείται μπορώ με σιγουριά να σας πω οτι σε πολλά μοναστήρια (αν οχι σε όλα) χρησιμοποιείται μετα τον εσπερινο (προσκολώμενο δηλ. κατευθείαν μετα το Νυν απολύεις...) ψάλλετται ανάλογα τον ήχο της εβδομάδας... και ψάλλεται όλον τον χρόνο εκτος μεθεορτων, προερτων και Μ.Σαρακοστη. Και ψάλλεται εναλλαξ με την παρακληση δηλ. τις αρτησιμες ημέρες απογευμα Κυριακη,Τρίτη Πεμπτη ψάλλεται Παράκληση.Τις νηστίσιμες Δευτέρα,Τετάρτη,Παρασκευή απογευμα ψάλλεται Θεοτοκάριον.Π.χ. σήμερα το απογευμα Πεμπτης (αν δεν ήταν περιοδος Πάσχα) θα ψαλλόταν Μεγάλη Πρακλησις και αύριο απόγευμα Παρασκευής θα ψαλλόταν Θεοτοκάριο.

Αληθώς Ανέστη

1) Σε αγιορείτικο μοναστήρι το καλοκαίρι, θυμάμαι έπαυσε η Παρακλητική καθ όλην την εβδομάδα της Πανύγηρης...αν και τυπικά σταματάει 2-3 μέρες πριν αποοτι ξέρω.

2)Ίσως λίγο αντιτυπικό, αλλά έχω ακούσει, οτι ο π. Παίσιος (ο γνωστός χαρισματούχος κτλ) σε περιόδους που υπήρχαν φασαρίες με τους γείτονες απο Ανατολάς έψαλλε σε λειτουργίες (προφανώς μετά το χύμα κοινωνικό) τον κανόνα του Αγ. Νικολάου Κατασκεπηνού (εβδομάδα πλ. Δ-νομίζω Πέμπτη) "Αθέων Αγαρηνών τα βἐλη σύντριψον..."

Απ' ότι ξέρω το Θεοτοκάριον κανονικά πρέπει να ψάλλεται κατά το Απόδειπνον(Μικρό-Μεγάλο). Στο Μικρόν μετά το «Πιστεύω...» και στο Μεγάλο μετά τη Δοξολογία. Αν παρατηρήσετε στα περισσότερα και κυρίως στο αρχαιότερο που έχει εκδοθεί του Αγαπίου Λάνδου του Κρητός υπάρχουν κανόνες μόνο από Κυριακή μέχρι και Παρασκευή, καθ' ότι Σαββάτω Εσπέρας καταλιμπάνεται το Θεοτοκάριον εις το Απόδειπνον λόγω της Αγρυπνίας της Κυριακής. Όπως και κάθε φορά που τελείται Αγρυπνία σχολάζει το Θεοτοκάριον εις το Απόδειπνον. Βέβαια σε πολλές μονές έχω δει να το ψάλλουν στον Εσπέρινόν μετά το «Νυν απολύεις...».

«...ἐν τῇ παννυχίδι ἕξ τροπάρια καθ' ἑκάστην ᾠδὴν ψάλλονται»

(τυπικὸ Μονῆς Κεχαριτωμένης μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1110-1116 (P. G. τ. 127 στ. 1056D)· ὁμοίως τυπικὸ Εὐεργέτιδος ιβ’ αἰ. σ. 575).



Στὴν η’ ᾠδὴ δὲν λέγεται «Εὐλογοῦμεν Πατέρα υἱὸν...», ἀλλὰ «Δόξα Πατρί...»

(Ἰ. Φουντούλη Ἀπαντήσεις τ. 4 σ. 300).



Στὰ στιχηρὰ προσόμοια ποὺ ἀκολουθοῦν ψάλλονται ἀνάλογα προΰμνια

(ὅπ. πρ., χφ. Vat. gr. 1072 θεοτοκάριον τοῦ ἔτους 1301 φφ. 21r, 24r, 27v, 40v, βλ. καὶ τελευταία στιχηρὰ προσόμοια τῆς Τετάρτης τῆς ε' ἑβδομάδος ἑσπέρας στὸ Τριῴδιον ἐκδ. 1586 καὶ τὰ σημερινά)

ἤ κατάλληλοι στίχοι σὰν ἀπόστιχα

(χφφ. Paris. gr. 337 τριῴδιο ιγ’ αἰ. φ. 65v, Vat. gr. 721 ἀνθολόγιο ιδ’-ιε’ αἰ. φ. 146r).



Μετὰ τὸν τυχόντα κανόνα

(Κανονάριο Νίκωνος Μαυροορείτου (~1085) σ. 25, τυπικὸ Εὐεργέτιδος ιβ’ αἰ. σσ. 516, 604, χφ. Μονάχου Bayerische Staatsbibliothek gr. 320 ὡρολόγιο ιβ’ αἰ. φ. 109r-v, τυπικὸ Κασούλων ἔκδ. Ἀ. Ἀποστολίδη σ. 52, χφφ. Σινὰ 1097 τυπικὸ Συμεὼν ἀρχιεπισκόπου Σινὰ τοῦ ἔτους 1214 (Dmitrievskij τ. 3 σ. 395), 1101 Σιναϊτικὸ τυπικὸ τοῦ ἔτους 1311 φφ. 5v, 16r, 54r, 1103 Σιναϊτικὸ τυπικὸ ιδ’ αἰ. φ. 121r)



ψάλλεται

(τυπικὸ Εὐεργέτιδος ιβ’ αἰ. σ. 516, χφ. Paris. gr. 386 ΤΑΣ ιε' αἰ. φ. 80v)



ἡ δοξολογία. Τρισάγιον κ.λπ.





Τὸ Θεοτοκάριο σχολάζει κατὰ τὶς ἑβδομάδες τῆς ἀπόκρεῳ καὶ τῆς τυρινῆς, τὶς δεσποτικὲς καὶ θεομητορικὲς ἑορτές, τὶς ἀποδόσεις τους καὶ κατὰ τὰ προεόρτια καὶ μεθέορτα τοῦ Γενεσίου τῆς Θεοτόκου, τοῦ Σταυροῦ, τῶν Χριστουγέννων, τῶν Θεοφανείων καὶ τῆς Πεντηκοστῆς (ΤΑΣ), ὁπότε καὶ δὲν ψάλλεται Παράκληση στὶς κοινὲς ἀκολουθίες τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος (ἐνορίας), διότι εἶναι καιρὸς ὑμνωδίας τοῦ Δεσπότου. «῞Οτε δὲ ψάλλεται τὸ Θεοτοκάριον καὶ οἱ οἶκοι τῆς Θεοτόκου, ἅπτει κηρὸς ἔμπροσθεν τῆς εἰκόνος τῆς Θεοτόκου. ῾Ομοίως καὶ ὅτε ψάλλεται ἡ παράκλησις» (Τυπικὸν ῾Ι. Μ. Γρηγορίου τοῦ 1851 (Dmitrievskij τ. 3 σ. 684)).