Ανοίγω αυτό το θέμα με αίτηση του κ. Βαγγέλη. Αφήνω σε αυτόν να κάνει την εισήγηση.
ωρίς να θέλω να φανώ προπέτης, θα δώσω εδώ μερικά δεδομένα και πιστεύω να εναρμονιστούν οι θέσεις των εισηγητών επί του θέματος.
Εάν πάρουμε όλες τις περιόδους της εξέληξης της Μουσικής μας, θα δούμε ότι η κάθε εποχή, άφησε τα δικά της Μελουργήματα και τους δικούς της Μελοποιούς. Όλες όμως οι Μελοποιήσεις μέχρι σήμερα, έχουν ένα χαρακτηριστικό. Μυρίζουν λιβάνι. Δηλαδή, είναι κατάλληλα για τον σκοπό που γράφτηκαν. Να αποδίδονται με άλλα λόγια , μέσα στο Ναό και κατά την διάρκεια των διαφόρων Ακολουθιών.
Συμπέρασμα : Μία νέα Σύνθεση, θα πρέπει να είναι κατάλληλη για τον χώρο και τον σκοπό, που γράφτηκε.
Αυτό το λέω, γιατί σήμερα βλέπουμε διάφορες Συνθέσεις - ή Μελοποιήσεις εάν θέλετε - που κάνουν για όλες τις χρήσεις, εκτός από το να ακουστούν κατά την διάρκεια Ακολουθιών. Υπάρχει τέτοιος εξτρεμισμός και στοιχεία ξένα προς την Παράδοση, που κυριολοεκτικά ΔΕΝ ΑΚΟΥΓΟΝΤΑΙ και το χειρότερο, οι " Δημιουργοί" τους, καμαρώνουν σαν γύφτικα σκεπάρνια για το " κατόρθωμά" τους. Χρειάζεται λοιπόν, σεβασμός στις Παραδοσιακές Γραμμές και την ταπεινότητα της Εκκλησίας.
View attachment 19469
Δείγμα μίας βαρετής μουσικής με πορεία προς την λήθη, δημιούργημα ανθρώπων χωρίς αισθητική ούτε ιδιαίτερη μουσική αντίληψη αλλά κυρίως μεράκι...
Η πρόοδος της τέχνης του Δαμασκηνού, έφτασε να δώσει στον ύμνο αυτή την μορφή.
Γνωρίζουμε άραγε, την συντριβή και το μέγεθος της ντροπής που αισθάνεται αυτός ο άσωτος και μεταφέρει ο ιερός υμνωδός; Θα μπορούσε ποτέ να ουρλιάζει με θράσος ζητώντας την συγχώρεση ή το σκυμμένο του κεφάλι και οι λυγμοί των δακρύων μετά βίας θα έκαναν τον ήχο της φωνής του αντιλυπτό;
Αλλά τι να λέμε, ο κόσμος δεν ενδιαφέρεται σήμερα γι' αυτά. Σωστά. Αλλά μάλλον πρώτα εμείς σταματήσαμε να ενδιαφερόμαστε και ο κόσμος απλά ακολούθησε το παράδειγμά μας, εμπιστευόμενος τις γνώσεις μας πάνω στους ύμνους που ψάλλουμε...
...και υπευθυνότητα:
"Νικόλαος Γεωργίου, πρωτοψάλτης Σμύρνης επί 53 έτη διατελέσας, ωρμάτο εκ Καβάλλας, μαθητής των τριών διδασκάλων. Διεκρίθη ο διάσημος ούτος μουσικός διά την άκραν αυτού φιλοπονίαν, και διά το μουσικόν αυτού τάλαντον. Τα κατ’έννοιαν εν πολλοίς μεμελισμένα εκκλησιαστικά μαθήματα αυτού, ως έχοντα ύφος παρεκκλίνον εκ των αρχαίων σοβαρών μουσικών γραμμών, δεν έτυχον της επιδοκιμασίας της Μ. Εκκλησίας." (Παπαδόπουλου Γ, Ιστορική επισκόπησις...)
Πέρα από τα ως άνω ωφέλιμα, καθώς και άλλα ρομαντικά, αλλά γενικώς άκρως υποκειμενικά, υπάρχουν και άλλοι τομείς στους οποίους διαφοροποιήται η σημερινή μελοποιία από τον πρόγονό της, αλλά όχι σε τομείς αισθητικούς, αλλά μορφολογικούς. Για παράδειγμα, ενώ μέχρι και τον Πέτρο Λαμπαδάριο έχουμε μία διηγηματική μελοποιητική τάση (δηλαδή, χρησιμοποιούνται παλαιές και δοκιμασμένες μουσικές φράσεις του ήχου τονισμένες πάνω στο ποιητικό κείμενο με ελάχιστες εξαιρέσεις φυγής πέραν του τετραχόρδου και με σχεδόν ανύπαρκτες εισαγωγές άλλων ήχων ή ιδιωμάτων τους), από τον Ιάκωβο Γιακουμάκη και μετά, η μελοποιϊα περνάει σε μία φάση όχι πλέον διηγηματική, αλλά παραστατική (καταβάσεις του μέλους σε λέξεις όπως "θάνατος" "Άδης" άσχετα με την θέση τους στο κείμενο, και εξάρσεις πολλές φορές εκτός του τετραχόρδου σε λέξεις όπως "Υψίστοις" "Ουρανός" κλπ. κάτι που από τους ιστορικούς έμεινε ως "κατ' έννοιαν σύνθεση", αλλά και εισαγωγές άλλων ήχων στα μέλη, ιδιαίτερα στο Στιχηραρικό είδος).
Για παράδειγμα στο Αναστασιματάριο του Ιωάννου (μόνο του Ιωάννου δεν είναι, αλλά αυτό είναι μία άλλη πολύ πολύ μεγάλη ιστορία...) στο πρώτο Αναστάσιμο Στιχηρό των Αίνων "Πάσα πνοή και πάσα κτίσις" με την αναφορά στον θάνατο, το μέλος "σκληροχρωματίζεται" και στοχεύει το Νη, κάτι που δεν υπήρχε μέχρι τον Πέτρο, εφόσον: Πᾶσα πνοή, καὶ πᾶσα κτίσις, σὲ δοξάζει Κύριε, ὅτι διὰ τοῦ Σταυροῦ τὸν θάνατον κατήργησας... Που ακριβώς εντοπίζεται η λύπη που θέλει να προσθέσει ο συνθέτης με την αλλαγή του ήχου ή και την πορεία προς το Νη, σε μία τέτοια πρόταση, που έχει ως αναφορά την κατάργηση του θανάτου, ύμνος που θα μπορούσε άνετα να αποτελεί τον παιάνα της χαράς;
Τέτοια παραδείγματα υπάρχουν πάμπολλα παντού, διότι ούτε άνθρωποι παλαιότεροι από εμάς, αλλά ούτε και η σημερινή πλειοψηφία έκατσε να δει με τι επιστημοσύνη και σοφία είναι γραμμένα τα κλασικά κείμενα, προτού βάλει στο χέρι την πένα του συνθέτη-διασκευαστή-διορθωτή κλπ. Αν' αυτού, υπάρχει και μία σχετική περιθωριοποίηση όσων επιλέγουν τα κλασικά κείμενα (άραγε, πόσοι από αυτούς ξέρουν το λόγο της επιλογής τους, ως ψάλτες περιορισμένης μουσικής παιδείας κλπ.
Φυσικά, όπως αναφέρει και ο Βαγγέλης παραπάνω, η επιλογή του τι θα ψάλλει ο καθένας είναι καθαρά προσωπικό του θέμα και μπορεί να απορρίπτει και να δέχεται ότι θέλει. Όμως λόγω του ότι το θέμα εδώ δεν είναι οι επιλογές μας, αλλά η σύγχρονη μελοποιϊα, πιστεύω ότι τα παραπάνω δεν είναι υποκειμενικές αντιλήψεις, ούτε έχουν να κάνουν με τις ορέξεις και την αισθητική του κάθενός από εμάς. Απλά, κάποτε υπήρχαν κανόνες στην Εκκλησιαστική σύνθεση, ενώ τώρα ΔΕΝ υπάρχουν. Τόσο απλά...
Συμφωνώ με την λογική σας. Τα παραδείγματα που αναφέρετε υπάρχουν όντως, και σε έναν κώδικα του 1775 και σε χειρόγραφο του Απ. Κώνστα στην παλαιά γραφή (για να έχουμε και το κεφάλι μας ήσυχο, διότι από τους μετέπειτα εκδότες, είτε με την απλούστευση του Πέτρου Εφεσίου, είτε με την ανάλυση του Παναγιώτου Κηλτζανίδου, τα πράγματα περιπλέκονται). Όμως όπως αναφέρω παραπάνω, αυτά ήταν (στον Πέτρο πάντα) σπάνιες εξαιρέσεις. Πιθανόν ορμούμενοι από αυτές, οι συνθέτες κάποιας εποχής και μετά, συστηματικοποίησαν την τάση αυτή. Πιθανόν κάποτε να μην υπήρχαν ούτε ως εξαιρέσεις τα παραδείγματα που αναφέρετε. Καλό θα ήταν αν κάποιος γνωρίζει μία άλλη εκδοχή (κυρίως παλαιότερη των ύμνων αυτών να μας την παραθέσει προς σύγκριση, ώστε να δούμε την πορεία εξέλειξης του "κακού".ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΑΜΠΡΟΥ;63287 said:Άρα, τηρουμένων των αναλογιών, μπορούμε να πούμε ότι το κακό ξεκινάει από την εποχή του Πέτρου και ίσως και παλαιότερα. Καλά έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι ότι ενός κακού δοθέντος μυρία έπεται. Ας κοιτάξουμε ψάχνουμε, λοιπόν, καλά, και ΑΝ κάποιος μεγάλος ψάλτης ή συνθέτης κάνει κι αυτός τα λάθη του, μικρά ή μεγάλα, ας μην τα μιμούμεθα ακρίτως.
Άρα, τηρουμένων των αναλογιών, μπορούμε να πούμε ότι το κακό ξεκινάει από την εποχή του Πέτρου και ίσως και παλαιότερα. Καλά έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι ότι ενός κακού δοθέντος μυρία έπεται. Ας ψάχνουμε, λοιπόν, καλά, και ΑΝ κάποιος μεγάλος ψάλτης ή συνθέτης κάνει κι αυτός τα λάθη του, μικρά ή μεγάλα, ας μην τα μιμούμεθα ακρίτως.
Όμως όπως αναφέρω παραπάνω, αυτά ήταν (στον Πέτρο πάντα) σπάνιες εξαιρέσεις. Πιθανόν ορμούμενοι από αυτές, οι συνθέτες κάποιας εποχής και μετά, συστηματικοποίησαν την τάση αυτή. Πιθανόν κάποτε να μην υπήρχαν ούτε ως εξαιρέσεις τα παραδείγματα που αναφέρετε. Καλό θα ήταν αν κάποιος γνωρίζει μία άλλη εκδοχή (κυρίως παλαιότερη των ύμνων αυτών να μας την παραθέσει προς σύγκριση, ώστε να δούμε την πορεία εξέλειξης του "κακού".
Στην ιστορία διαβάζουμε ότι ο Πέτρος κατέγραψε την παράδοση της εποχής του, όμως το ίδιο δεν έκαναν και άλλοι μετά από αυτόν; Όλοι και όλα μπαίνουν στο στόχαστρο της όποιας έρευνας και κανείς δεν εξαιρείται, πέρα ακόμη και από τις προσωπικές μας αδυναμίες (όπως το avatar μου ).
MTheodorakis said:Ὁ Πέτρος θεωρεῖ ἀπαραίτητο νὰ τονίσει τὶς ἀντιθέσεις: «αἱ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν» - «ἡ γῆ σὺν τοῖς ἀνθρώποις», «τὸ Χαῖρε» - «τῆς λύπης», «ἀνέστης» - «τὸν θάνατον».