Ἀφοῦ πρῶτα διαβάσουμε οἱ νεώτεροι τήν παλαιά συζήτηση στό παλαιό Ψαλτολόγιο, θά κάνω κατ᾿ ἀρχήν μιά περίληψη τῶν θέσεων καί πληροφοριῶν πού ὑπάρχουν ἐκεῖ καί θέλω νά γράψω κάποια νεώτερα μέ ἔναυσμα γιά ἀναζήτηση καί συζήτηση ὑπό τῶν νεωτέρων ἀπό τότε καί πολυμαθῶν μελῶν.
Ἀπό τήν παλαιά συζήτηση ὑπάρχουν:
1) Ἡ σύντομη ἐξήγηση τοῦ ἀρχαίου Φῶς ἱλαρόν ὑπό τοῦ ἀειμνήστου Σίμωνος Καρρᾶ τήν ὁποίαν κάποιος πρόθυμος ἀπό τούς πολλούς θά πρέπει νά τήν μεταφέρει ἐδῶ.
2) Μία ἠχογράφηση ἀπό τούς Ἁγιοκυπριανῖτες τοῦ Φῶς ἱλαρόν σέ β΄ ἦχο, πού πρέπει νά πεῖτε ποιανοῦ σύνθεση εἶναι.
3) Μία ἐπισύναψη από το βιβλίο "ο Βυζαντινός Μουσικός Πλούτος" του Θεοδοσίου Β. Γεωργιάδου (έκδοση 1959) τοῦ Φῶς ἱλαρόν σέ πλ. α΄ ἦχο.
4) Μία πληροφορία πού τώρα μποροῦμε νά διασταυρώσουμε ὅτι «Ο Άγγελος Βουδούρης αναφέρει περίπτωση Πατριάρχη που έψαλλε το αρχαίο Φώς Ιλαρόν (μετρώντας ανά τέσσερις χρόνους). Και επίσης αναφέρει τη γνωστή ιστορία μελοποίησης του Φώς Ιλαρόν στους 8 ήχους από τον Κωνσταντίνο πρωτοψάλτη ο οποίος έπειτα επανέφερε το αρχαίο.»
5) Ἔχει ἐκφρασθεῖ ἡ ἀπορία ἄν ὁ Σακελλαρίδης τό βρῆκε ἀπό ἀλλοῦ, γιατί βέβαια δέν μπορεῖ νά τό ὀνειρεύτηκε ξαφνικά. Ἐγώ ἐπ᾿ αὐτοῦ ἔχω διαβάσει στό βιβλίο τοῦ καθηγητοῦ Καλοκύρη (πού ἔχω ξανααναφέρει) ὅτι «λέγεται ὅτι ὁ Σακελλαρίδης τό βρῆκε στή Ζάκυνθο στά ἔργα τοῦ ἀξιόλογου μουσικοῦ Γκριντζάνη» ὅπου κατά μίαν παραπομπήν ἀπό ἕνα ἔργο ἑνός παλαιοῦ Μητροπολίτου Ζακύνθου ὁ Σακελλαρίδης τό «ἐτροποποίησεν ἐπί τό βυζαντινώτερον, πολλάς ἐν αὐτῷ ἐπενεγκών μεταλλαγάς».
Θέλω νά παρακαλέσω, μήν ἀρχίσουμε τώρα «τί βγῆκε τελικά» καί τέτοια. Τό θέμα δέν εἶναι ὁ Σακελλαρίδης, ἔχω ἄλλα στοιχεῖα νά καταθέσω καί νά προτείνω. Τό θέμα μπορεῖ νά εἶναι ὁ Σακελλαρίδης ὡς πρός τήν ἐπικράτηση αὐτοῦ τοῦ μέλους, ὅπως ἔχει ἐπισημανθεῖ καί στήν παλαιά συζήτηση πού θά διαβάσετε.
Ἐγώ τό μόνο πού θέλω νά πῶ προκαταβολικῶς, γιατί θά ἔχει σχέση μέ τά παρακάτω, εἶναι ὅτι αὐτή ἡ σύνθεση τοῦ Σακελλαρίδη, ἀπό τό δικό του βιβλίο ἐννοεῖται, ἐνῶ τήν χαρακτηρίζει β΄ ἦχο ἔχει πολλά στοιχεῖα τοῦ δ΄ λέγετου. Ἄν κανείς τό ἀποδώσει ἀκριβῶς ὅπως τό ἔχει γράψει —καί ὄχι ὅπως ἔχει ἐξηγηθεῖ ἀπό ἄλλους μεταγενεστέρους— εἶναι συντομώτερο. Ἄν δέ τό ψάλει κανείς στό μυαλό του συντομώτερα καί ἀπλούστερα, πηγαίνοντας στίς καταλήξεις τοῦ βου —καί στό «σὲ δοξάζει»— μπορεῖ νά βγεῖ κάτι σέ λέγετο.
Τά νεώτερα ἀπό τήν παρουσία μας στό φόρουμ εἶναι:
Ὁ Μανόλης Θεοδωράκης στήν ΣΥΜΒΟΛΗ, τεῦχος 13, σελ. 45, ἔχει πολλές παραπομπές πού ὑποστηρίζουν τήν πάντοτε ψαλμωδία τοῦ Φῶς ἱλαρόν, κάτι πού ξέρουμε ὅτι ἔχει διασωθεῖ στίς σλαβικές χῶρες, σέ σύντομο μέλος βέβαια. Ἔτσι θά ἦταν τά πράγματα παλιά, ἀκόμη καί γιά τό Καταξίωσον, τό Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι, καί ὅλα ὅσα πλέον ἔχουν ἐπικρατήσει νά διαβάζωνται.
Ἐκεῖ ὁ Μανόλης Θεοδωράκης ὑποστηρίζει ὅτι μπορεῖ νά ψάλλεται —ὅπως τό προτρέπει καί τό ἴδιο τό ἀρχαῖο κείμενο «ὑμνοῦμεν» (ἤ αἰνοῦμεν) «ὑμνεῖσθαι φωναῖς αἰσίαις»—, σέ ἦχο δ΄ λέγετο. Αὐτό τό στηρίζει σέ παραπομπή πού ὑπάρχει στό βιβλίο τοῦ Κορακίδη Ἀ., Ἡ ἐπιλύχνιος εὐχαριστία, Ἀθῆναι 1979, σελ. 123, ὑποσημ. 46 σέ συνδυασμό μέ τήν πρώτη μεταγραφή τοῦ ἀρχαίου μέλους σέ ἦχο δ΄ Δι ἀπό τόν Χουρμούζιο Χαρτοφύλακα τό 1815 στό χφ. ΕΒΕ/ΜΠΤ 703, φ. 409r. (τά ἀντιγράφω ὅπως τά γράφει).
Λοιπόν, μπορεῖτε νά ψάξετε αὐτά, νά τά συζητήσουμε, νά πεῖτε τίς γνῶμες σας, τί προτείνετε καί ἄν γιά τίς ἀπλούστερες μέρες μποροῦμε νά συνθέσουμε κάτι σέ λέγετο;
Ἄλλωστε τό Ψαλτολόγιον ἔχει ἀποδειχθεῖ ὅτι θέλει καί μπορεῖ νά εἶναι πρωτοποριακό.
Υ.Γ. Συγγνώμη Μανόλη πού σέ ἀντέγραψα, αὐτά ἔχουν δημοσιευθεῖ, κι ἐσύ θέλεις τί συζήτηση καί τό ἔχεις ψάξει καί μπορεῖς νά πεῖς, ἀλλά ἐπιπλέον ἔκανα καί παλιά ὑπακοή στόν διαχειριστή σ᾿ ἕνα θέμα πού ἐκκρεμοῦσε καιρό καί θά ἔχει ἐνδιαφέρον καί ἀπό πλευρᾶς ἰδίως ἔρευνας, ὅπου πολλά ἀξιόλογα καί εἰδικευμένα νεώτερα μέλη μποροῦν νά μᾶς δώσουν τά «φῶτα» τους.
