Περί των στίχων των κανόνων

Dimitri

Dimitri

Δημήτρης Κουμπαρούλης, Administrator
Staff member
Από παλαιότερη συζήτηση στα Αγγλικά από το Typikon φόρουμ είχα φτιάξει μία σελίδα στο Αναλόγιον σχετικά με τους στίχους των κανόνων. Μερικές από τις ερωτήσεις μου:

- πώς γίνεται η σςστή (ολοκληρωμένη) στιχολογία των κανόνων;
- γιατί κάποιοι κανόνες λέγονται "άνευ στίχου";
- γιατί μόνο μερικοί ειρμοί της εννάτης ωδής συνειθίζεται να λέγονται με στίχο (π.χ. "Αι γενναί πάσαι..") ενώ άλλοι όχι (π.χ. "Άπας γηγενής...");

και άλλες που μπορείτε να προσθέσετε εσείς.
 
H ψαλμωδία κανόνων άνευ στίχου είναι ΛΑΘΟΣ καίτοι οριζόμενη υπό του ΤΜΕ. Ο π. Κων. Παπαγιάννης στο Σύστημα Τυπικού ασχολείται διεξοδικά με το θέμα. Εξάλλου τέτοια είναι και η πρακτική των Σλαβοφώνων Ορθοδόξων (π.χ. ο στίχος στον κανόνα της Αναλήψεως είναι "Δόξα τη αγία αναλήψει σου, Κύριε").
Εφύμνια θ' ωδής υπάρχουν στα σλαβικά κείμενα για όλο το δωδεκάορτο, όπως και άλλες εορτές (Σύναξη Προδρόμου), ενώ στα εν χρήσει ελληνικά κείμενα δεν υπάρχουν (π.χ. για τη Γέννηση της Θεοτόκου ή την Πεντηκοστή). Το να είναι νέες συνθέσεις δεν αποκλείεται, πιθανολογώ όμως ότι είναι μεταφράσεις από την ελληνική. Εξάλλου μεγαλυνάριο για την Θ' ωδή της Πεντηκοστής διεσώθη στην επτανησιακή (και συγκεκριμένα στη ζακυνθινή) μουσική παράδοση. Ατυχώς η κριτική έκδοση των λειτουργικών βιβλίων δεν έχει προχωρήσει ακόμη-και αν ποτέ γίνει ίσως προκαλέσει αντιδράσεις ανάλογες με αυτές που έγιναν παλαιότερα στη Ρωσία :rolleyes:
 
Panagiotis said:
H ψαλμωδία κανόνων άνευ στίχου είναι ΛΑΘΟΣ καίτοι οριζόμενη υπό του ΤΜΕ. Ο π. Κων. Παπαγιάννης στο Σύστημα Τυπικού ασχολείται διεξοδικά με το θέμα. Εξάλλου τέτοια είναι και η πρακτική των Σλαβοφώνων Ορθοδόξων (π.χ. ο στίχος στον κανόνα της Αναλήψεως είναι "Δόξα τη αγία αναλήψει σου, Κύριε").
Εφύμνια θ' ωδής υπάρχουν στα σλαβικά κείμενα για όλο το δωδεκάορτο, όπως και άλλες εορτές (Σύναξη Προδρόμου), ενώ στα εν χρήσει ελληνικά κείμενα δεν υπάρχουν (π.χ. για τη Γέννηση της Θεοτόκου ή την Πεντηκοστή). Το να είναι νέες συνθέσεις δεν αποκλείεται, πιθανολογώ όμως ότι είναι μεταφράσεις από την ελληνική. Εξάλλου μεγαλυνάριο για την Θ' ωδή της Πεντηκοστής διεσώθη στην επτανησιακή (και συγκεκριμένα στη ζακυνθινή) μουσική παράδοση. Ατυχώς η κριτική έκδοση των λειτουργικών βιβλίων δεν έχει προχωρήσει ακόμη-και αν ποτέ γίνει ίσως προκαλέσει αντιδράσεις ανάλογες με αυτές που έγιναν παλαιότερα στη Ρωσία :rolleyes:
Click to expand...

Στίχοι είναι κανονικά η στιχολογία των Ωδών η οποία δυστυχώς παραλείπεται.

Όταν το Τυπικό ορίζει κανόνες άνευ στίχου εννοεί άνευ στιχολογίας στις Δεσποτικοθεομητορικές Εορτές και αντικατάστασή του από ΠΡΟΫΜΝΙΑ δηλ. "Δόξα τη Αγία Αναστάσει σου Κύριε", "Δόξα σοι ο Θεός ημών δόξα σοι" κλπ.

Με την παρερμηνία σήμερα του Τυπικού ψάλλουμε τους Κανόνες άνευ Στίχων αλλά και άνευ ΠΡΟΫΜΝΙΩΝ.

Το ορθότερο λειτουργικά θα ήταν τουλάχιστον να ψάλλουμε τα προϋμνια (αφού δεν ψάλλουμε στίχους) καθώς και το "Δόξα, Και νυν" στα δύο τελευταία τροπάρια κάθε ωδής (πλην της η´ όπου λέμε αντί του "Δόξα", το "Ευλογούμεν Πατέρα Υιόν...")
 
Όταν σε κάποιους κανόνες κάποιο τροπάριο αναγράφεται ως "τριαδικόν" τότε τι στίχο-η μάλλον τι προύμιο λέμε?...αν δεν κάνω λάθος συμβαίνει όταν είναι σειρά θεοτοκίου που θα άρμοζε "υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς"...
 
Hristakis said:
Όταν σε κάποιους κανόνες κάποιο τροπάριο αναγράφεται ως "τριαδικόν" τότε τι στίχο-η μάλλον τι προύμιο λέμε?...αν δεν κάνω λάθος συμβαίνει όταν είναι σειρά θεοτοκίου που θα άρμοζε "υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς"...
Click to expand...
"Αγία Τριάς ο Θεός ελέησον και σώσον ημάς" νομίζω.
Εκτός εάν το πούμε ως προ-τελευταίο τροπάριο τότε "Δόξα" (ή στην η' ωδή "Ευλογούμεν, Πατέρα" )
 
dkalpakidis said:
Το ορθότερο λειτουργικά θα ήταν τουλάχιστον να ψάλλουμε τα προϋμνια (αφού δεν ψάλλουμε στίχους) καθώς και το "Δόξα, Και νυν" στα δύο τελευταία τροπάρια κάθε ωδής (πλην της η´ όπου λέμε αντί του "Δόξα", το "Ευλογούμεν Πατέρα Υιόν...")
Click to expand...
Οἱ στίχοι τῆς μικρᾶς δοξολογίας «Δόξα» «Καὶ νῦν» οὐδέποτε παραλείπονται εἰς τοὺς κανόνας. πρέπει νὰ λέγωνται πάντοτε εἰς τὰ δύο τελευταῖα τροπάρια τοῦ τελευταίου κανόνος ἑκάστης ᾠδῆς.
 
Hristakis said:
Όταν σε κάποιους κανόνες κάποιο τροπάριο αναγράφεται ως "τριαδικόν" τότε τι στίχο-η μάλλον τι προύμιο λέμε?...αν δεν κάνω λάθος συμβαίνει όταν είναι σειρά θεοτοκίου που θα άρμοζε "υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς"...
Click to expand...

dkalpakidis said:
"Αγία Τριάς ο Θεός ελέησον και σώσον ημάς" νομίζω.
Εκτός εάν το πούμε ως προ-τελευταίο τροπάριο τότε "Δόξα" (ή στην η' ωδή "Ευλογούμεν, Πατέρα" )
Click to expand...

῞Οταν ὑπάρχῃ τριαδικὸν τροπάριον σὲ κανόνα ποὺ δὲν διαβάζεται τελευταῖος ἀπὸ τοὺς κανόνες τῆς ἡμέρας, τὰ τυπικὰ δίδουν τὴν δυνατότητα (ἢ καὶ ἐπιβάλλουν ἐνίοτε) νὰ παραλειφθῇ τὸ τριαδικόν. δὲν παραλείπονται τὰ τριαδικὰ τροπάρια ποὺ τυχὸν ὑπάρχουν στοὺς ἀναστασίμους κανόνας τῶν κυριακῶν.
 
Dionysios said:
Οἱ στίχοι τῆς μικρᾶς δοξολογίας «Δόξα» «Καὶ νῦν» οὐδέποτε παραλείπονται εἰς τοὺς κανόνας. πρέπει νὰ λέγωνται πάντοτε εἰς τὰ δύο τελευταῖα τροπάρια τοῦ τελευταίου κανόνος ἑκάστης ᾠδῆς.
Click to expand...

Δεν δικαιολογείται δηλαδή το "Ευλογούμεν, Πατέρα" στον Όρθρο στην η΄ ωδή;
Νομίζω ότι είναι μια ιδιαιτερότητα της η΄ ωδής.
 
Last edited:
Dionysios said:
Δὲν ἐννοῶ αὐτό. ἐπειδὴ τὸ Τ.Μ.Ε. σημειώνει πολλάκις τοὺς κανόνας τῶν δεσποτικῶν ἑορτῶν «ἄνευ στίχου», διευκρίνισα ὅτι δὲν ἐννοεῖ τὰ Δόξα, Καὶ νῦν, τὰ ὁποῖα ἀκόμη καὶ εἰς αὐτὴν τὴν περίπτωσιν λέγονται κανονικῶς καὶ οὐδέποτε παραλείπονται. καὶ βεβαίως εἰς τὴν η΄ ᾠδὴν ἀντὶ τοῦ Δόξα λέγεται τὸ «Εὐλογοῦμεν Πατέρα» ἀκόμη καὶ εἰς τὰς δεσποτικὰς ἑορτάς. ἑπομένως ἂν κάποιοι ἀναγινώσκουν εἰς τὸ ΤΜΕ ἢ τὰ Δίπτυχα διὰ ὡρισμένους κανόνας τὴν ὁδηγίαν «ἄνευ στίχου», καὶ αὐτοὶ νομίζουν ὅτι σημαίνει νὰ εἰποῦν τοὺς κανόνας ἄνευ Δόξα Καὶ νῦν, κακῶς νομίζουν. πρόκειται περὶ παρερμηνείας των.
Click to expand...

Πιστεύω πάντως- κι άλλοι πολλοί προ εμού- ότι πρόκειται περί παρεξηγήσεως το "άνευ στίχων"
 
Dionysios said:
εἰδικὰ στὸν τρόπο καθορισμοῦ τῶν ἁγιογραφικῶν ἀναγνωσμάτων τέτοια φαινόμενα εἶναι μᾶλλον συνήθη.
Click to expand...

Ευκαιρία να ανοίξουμε ένα άλλο τεράστιο θέμα...
 
Dionysios said:
Οἱ στίχοι τῆς μικρᾶς δοξολογίας «Δόξα» «Καὶ νῦν» οὐδέποτε παραλείπονται εἰς τοὺς κανόνας. πρέπει νὰ λέγωνται πάντοτε εἰς τὰ δύο τελευταῖα τροπάρια τοῦ τελευταίου κανόνος ἑκάστης ᾠδῆς.
Click to expand...



Ὀρθὰ πρότυπα ἀποτελοῦν οἱ κανόνες τῶν δεσποτικῶν καὶ θεομητορικῶν ἑορτῶν, Μεγάλης Ἑβδομάδος, διακαινησίμου, λ' Νοεμβρίου, α' Αὐγούστου, Κυριακῶν Ἀπόκρεῳ, Σταυροπροσκυνήσεως, Μυροφόρων, Παραλύτου, Σαμαρείτιδος, Τυφλοῦ, Σαββάτων Ἀπόκρεῳ καὶ Τυρινῆς, Μέγας, Ἀκαθίστου, παρακλήσεων κ.ἄ.
 
MTheodorakis said:


Ὀρθὰ πρότυπα ἀποτελοῦν οἱ κανόνες τῶν δεσποτικῶν καὶ θεομητορικῶν ἑορτῶν, Μεγάλης Ἑβδομάδος, διακαινησίμου, λ' Νοεμβρίου, α' Αὐγούστου, Κυριακῶν Ἀπόκρεῳ, Σταυροπροσκυνήσεως, Μυροφόρων, Παραλύτου, Σαμαρείτιδος, Τυφλοῦ, Σαββάτων Ἀπόκρεῳ καὶ Τυρινῆς, Μέγας, Ἀκαθίστου, παρακλήσεων κ.ἄ.
Click to expand...

Θα ηθελα να κανω μια ερωτηση (σχετικη)

Μεθαυριο της Παναγιας στην Θ ωδη στα δυο τελευταια τροπαρια ψαλλουμε Δοξα Πατρι... Αγγελοι την κοιμησιν ... Δευτε οι Πιστοι
ή μονο δοξα;
και αντιστοιχως για το επομενο. Και νυν.. Αγγελοι κλπ;

Ευχαριστω
 
Stathis said:
Θα ηθελα να κανω μια ερωτηση (σχετικη)

Μεθαυριο της Παναγιας στην Θ ωδη στα δυο τελευταια τροπαρια ψαλλουμε Δοξα Πατρι... Αγγελοι την κοιμησιν ... Δευτε οι Πιστοι
ή μονο δοξα;
και αντιστοιχως για το επομενο. Και νυν.. Αγγελοι κλπ;

Ευχαριστω
Click to expand...

Δόξα...
Ἄγγελοι τὴν Κοίμησιν τῆς Παρθένου, ὁρῶντες ἐξεπλήττοντο, πῶς ἡ Παρθένος ἀπαίρει, ἀπὸ τῆς γῆς εἰς τὰ ἄνω.
Δεῦτε οἱ πιστοί, τῷ τάφῳ προσέλθωμεν, τῆς Θεομήτορος, καὶ περιπτυξώμεθα, καρδίας χείλη ὄμματα μέτωπα, εἰλικρινῶς προσάπτοντες, καὶ ἀρυσώμεθα, ἰαμάτων, ἄφθονα χαρίσματα, ἐκ πηγῆς ἀενάου βλυστάνοντα.

Καὶ νῦν...
Ἄγγελοι τὴν Κοίμησιν τῆς Παρθένου, ὁρῶντες ἐξεπλήττοντο, πῶς ἡ Παρθένος ἀπαίρει, ἀπὸ τῆς γῆς εἰς τὰ ἄνω.
Δέχου παρ' ἡμῶν, ᾠδὴν τὴν ἐξόδιον, Μῆτερ τοῦ ζῶντος Θεοῦ, καὶ τῇ φωτοφόρῳ σου, καὶ θείᾳ ἐπισκίασον χάριτι, τῷ Βασιλεῖ τὰ τρόπαια, τῷ φιλοχρίστῳ λαῷ, τήν εἰρήνην, ἄφεσιν τοῖς μέλπουσι, καὶ ψυχῶν σωτηρίαν βραβεύουσα.
 
Επαφέρω αυτό το παλιό θέμα για να ρωτήσω σχετικά με τα «άνευ στίχου». Από πού προκύπτει η ερμηνεία που δίνουν πολλοί ότι το «άνευ στίχου» σημαίνει άνευ στιχολογίας και όχι άνευ προοιμίου πχ «Δόξα σοι ο Θεός ημών, δόξα σοι»; Εδράζεται σε παλαιότερα τυπικά;

Σαφώς και ο Βιολάκης είναι ξεκάθαρος, απλά θέλω να δω την επιχειρηματολογία αναλυτικά.
 
Κατὰ τὶς δεσποτικὲς ἑορτὲς δὲν παραλείπεται ἡ στιχολογία τῶν ᾠδῶν, διότι οἱ κανόνες τους ἦταν οἱ πρώτοι ποὺ συνετέθησαν (ἐξ ἀφορμῆς τῶν ᾠδῶν) γιὰ τὶς ᾠδὲς τῶν μεγάλων ἑορτῶν, ἀκόμη καὶ τοῦ Πάσχα ἀρχικά (Ὑποτύπωσις τῶν Στουδίου θ' αἰ. (Dmitrievskij τ. 1 σ. 226)).

Ἡ α’ ᾠδή, ἄλλωστε, εἶναι αὐτὴ τοῦ ἑβραϊκοῦ πάσχα, ὁ δὲ κανόνας τοῦ πάσχα Ἰ. τοῦ Δαμασκηνοῦ περιλαμβάνει καὶ β’ ᾠδή (χφ. Vat. gr. 780, πεντηκοστάριο τοῦ ἔτους 1170 φφ. 12v-13r), ὁμοίως καὶ αὐτὸς τοῦ Ἀνδρέου Κρήτης (χφ. Vat. gr. 771 πεντηκοστάριο ια’ αἰ. φ. 194r-v ἔκδ. Πεντηκοστάριον 1738).

Οἱ κανόνες συνετέθησαν γιὰ τὶς θεμελιώδεις βιβλικὲς ᾠδές. Οἱ περισσότεροι ὅμως παρεξήγησαν τὸ κεφ. οβ’ τῶν Ἀπορουμένων καὶ τὸ ἐξέλαβαν ὅτι ἀφορᾶ τὴ στιχολογία τῶν ᾠδῶν, ἐνῶ ἀφορᾶ τὰ ἐφύμνιά τους. Βλ. τυπικὸ μονῆς Κασούλων ιβ'-ιγ' αἰ. (Dmitrievskij τ. 1 σ. 814) καὶ χφ. Βατοπεδίου 320 τραπεζουντιακὸ τυπικὸ τοῦ ἔτους 1346 (Dmitrievskij τ. 3 σ. 450).
 
You must log in or register to reply here.
Back
Top