Γνησιότητα έργων Θεοδώρου Φωκαέως (τα "Ανοιξαντάρια" και τα σύντομα "Χερουβικά")

stapaman

Εφησυχάζων & ενίοτε προξενών αλγεινάς εντυπώσεις δ
[Σημ. συντ. (π. Μ.)] Μεταφορά μηνυμάτων από άλλα θέματα.

φημολογείται ότι αυτά είχε υπ' όψιν του ο Θεόδωρος Φωκαέας στην δική του διαδεδομένη μελοποίηση...:cool:

Έχω διαβάσει κάπου ότι τα "Ανοιξαντάρια" αυτά τα είχε συνθέσει κάποιος (Αντώνιος ?) Σιγάλας (από την Θήρα???) και τα απέστειλε στον Φωκαέα, ο οποίος τα δημοσίευσε χωρίς να τον αναφέρει... (Scandal?:eek:)

Αληθεύει;
 
Last edited by a moderator:

georgiosben

Γιώργος Μπενέτσης
Ναί αληθεύει. Τα ανοιξαντάρια που ψάλουμε όλοι οι ψάλτες είναι μελοποιηθέντα από τον περιώνυμο Μουσικοδιδάσκαλο Α Ν Τ Ω Ν Ι Ο Σ Ι Γ Α Λ Α , εκ της νήσου Θήρας , κατα το έτος 1833.
Τα αυτά αναδημοσίευσε το 1847 στην «Μέλισσαν» ο Θεόδωρος Φωκαεύς και έκτοτε επεκράτησε να λέγονται Ανοιξαντάρια Θ.Φωκαέως. ( Βλέπε Θεοδοσίου Γεωργιάδη
«Ο Βυζαντινός Μουσικός Πλούτος » σελ. 140).
 

koudounellis

Ευστράτιος Κουδουνέλλης
Τα ανοιξαντάρια που επιγράφονται του Στεφάνου Λαμπαδαρίου και μοιάζουν με του Θ. Φωκαέα είναι του Στεφάνου ή καποιου άλλου . Γνωρίζει κανείς;:(
 
Last edited:
Ο Θεόδωρος Φωκαέας χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης από το σύνολο του ιεροψαλτικού κόσμου τόσο από τους αρχαρίους, για την απλότητα των μαθημάτων του, όσο και από τους πιο μυημένους στα μουσικά, για την ομορφιά των έργων του.
Από τις μελέτες που έχω κάνει όμως έχει προκύψει ότι μερικά έργα, επιγραφόμενα ως δικά του δεν είναι δικής του σύνθεσης. Συγκεκριμένα τα πιο γνωστά έργα του τα "Ανοιξαντάρια" και τα σύντομα "Χερουβικά" δεν είναι δικά του. Τα πρώτα ανήκουν στον Αντώνιο Σιγάλα και τα δεύτερα στον Αντώνιο Λαμπαδάριο.
Σύντομα θα παραθέσω τις πηγές μου για το εν λόγω ζήτημα και περιμένω και τις απόψεις σας.
 
Για τα Χερουβικά τα γνωστά ως Φωκαέως παραθέτω την άποψη του Ιακώβου Ναυπλιώτου όπως την κατέγραψε ο Άγγελος Βουδούρης στο βιβλίο του "Πρωτοψαλτικά"(Κωνσταντινούπολη 1940). Το εν λόγω βιβλίο, που βρίσκεται στον 18ο τόμο της συλλογής Βουδούρη, στο μεγαλύτερο μέρος του καταγράφονται απόψεις του Ιακώβου Ναυπλιώτου και σε ένα μικρότερο μέρος στο τέλος οι απόψεις του Νικολάου Ραιδεστηνού υιού του πρωτοψάλτη Γεωργίου Ραιδεστηνού. Η παράγραφος 339 που παραθέτω αφορά όπως προείπα καταγραφή άποψης του Ιακώβου.
 

Attachments

  • boydoyrhs.JPG
    boydoyrhs.JPG
    105.8 KB · Views: 202
Σήμερα το πρωί μίλαγα με έναν θείο μου πρώην πρώτοψάλτη της μητρόπολης της Θήρας και μου είπε ότι τα ανοιξαντάρια του Θεοδώρου Φωκαέως σε ήχο πλ. δ' δεν είνα δικά του αλλά του Αντωνίου Σιγάλα ο οποίος τα είχε στείλει στην Κωνσταντινούπολη στον Θεόδωρο Φωκαέα για να του τα τυπώσει και επειδή στο μεταξύ πέθανε τα τύπωσε με το όνομα του ο Θ.Φωκαέας.Για αυτό μου είπε ότι το είχαν αναφέρει τόσο ο μακαριστός Κοζάνης σε ομιλία του όσο και ο Πανάς (εγώ δεν ξέρω ποίος είναι) και ότι έχει και αυτός (ο θείος μου) αποδείξεις που όμως δεν τις είχε πρόχειρες και θα μου τις εύρισκε κάποια άλλη στιγμή.
 
Last edited:

dimskrekas

Δημήτρης Σκρέκας
σαλίβερος χαράλαμπος;42335 said:
Σήμερα το πρωί μίλαγα με έναν θείο μου πρώην πρώτοψάλτη της μητρόπολης της Θήρας και μου είπε ότι τα ανοιξαντάρια του Θεοδώρου Φωκαέως σε ήχο πλ. δ' δεν είνα δικά του αλλά του Αντωνίου Σιγάλα ο οποίος τα είχε στείλει στην Κωνσταντινούπολη στον Θεόδωρο Φωκαέα για να του τα τυπώσει και επειδή στο μεταξύ πέθανε τα τύπωσε με το όνομα του ο Θ.Φωκαέας.Για αυτό μου είπε ότι το είχαν αναφέρει τόσο ο πρώην Κοζάνης σε ομιλία του όσο και ο Πανάς (εγώ δεν ξέρω ποίος είναι) και ότι έχει και αυτός (ο θείος μου) αποδείξεις που όμως δεν τις είχε πρόχειρες και θα μου τις εύρισκε κάποια άλλη στιγμή.

Υπάρχει αυτή η φήμη, αλλά δεν αποδεινύεται. Αν δεν κάνω λάθος, την πρωτοαναφέρει ο Γ. Παπαδόπουλος στο έργο του Συμβολαί εις την ιστορίαν της παρ' ημίν εκκλησιαστικής μουσικής και στην Ιστορικήν Επισκόπησιν. Ο μακαριστός Σερβίων και Κοζάνης κυρός Διονύσιος ( λάθος να αποκαλείται πρώην), άνδρας μουσικώτατος, είχε αναφέρει στον Καθηγητή Στάθη σχετικώς με κάποιο χφ που εμπεριείχε τα Ανοιξαντάρια υπό το όνομα του Σιγάλα. Το είχε δείξει και στον μακαριστό Λαμπαδάριο της Μητρόπολης Αθηνών, Ευάγγελο Τζελλά, αλλά από τότε παραπονιόταν ο μακαριστός Κοζάνης ότι δεν το βρίσκει στη θέση του, όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Γρ. Στάθης στο ένθετο που συνοδεύει το άλμπουμ δίσκων Θεόδωρος Παπαπαράσχου Φωκαεύς, ( λίγα τμήματά του υπάρχουν εδώ). Επισημαίνει κιόλας όμως ότι από όσο θυμάται η δομή των Ανοιξανταρίων εκείνων ήταν διαφορετική από αυτή του Φωκαέως, κάτι με το οποίο συμφώνησε κι ο μακαρίτης Τζελλάς. Υποπτεύομαι ότι οι Θηραίοι θα υποστηρίζουν την απόδοση των Ανοιξανταρίων στον Σιγάλα βεβαίως, κάτι που φαντάζομαι κάνει και ο π. Αντώνιος Βαλβής, σε αυτό εδώ το βιβλίο. Ο καθηγητής Στάθης όμως θεωρεί δικαίως ανεπαρκή τα στοιχεία που αποδίδουν τα Ανοιξαντάρια στον Σιγάλα, και προτρέπει την ομήγυρη που παρακολουθούσε τη Συναυλία της Χορωδίας του Υπουργείου Οικονομικών υπό τη χοραρχία του Πρωτοψάλτη Θ. Βασιλικού να απολαύσει τα Ανοιξαντάρια δίχως ιδιαίτερες αμφιβολίες περί της πατρότητάς τους.

Είναι γεγονός όμως ότι ο Φωκαέας σταδιοδρόμησε ως εκδότης, κι όχι τόσο ως ψάλτης. Αυτό το ξέραν όλοι, και οι Πολίτες μάλλον δεν τον βλέπανε με καλό μάτι. Υπάρχει και ανεπιβεβαίωτη φήμη ότι ο παπα-Παράσχου Θεόδωρος παντρεύτηκε την κόρη του Ισαάκ Δε Κάστρο στον Γαλατά ( πιθανόν εβραϊκής καταγωγής) προκειμένου να κληρονομήσει το Τυπογραφείο του, για το τεράστιο εκδοτικό έργο του οποίου τους ευγνωμονούμε όλοι.

Δ.

Υγ 1. Υπάρχει και αναφορά περί των Ανοιξανταρίων σε άρθρο μουσικολόγου, για το πνεύμα του οποίου ωστόσο διατηρώ τεράστιες επιφυλάξεις, και ισχυρές αντιθέσεις. Την παραθέτω δίχως περαιτέρω σχολιασμό.

Υγ 2. Κατόπιν παρακλήσεώς μου, ο φίλτατος Εμμανουήλ Γιαννόπουλος, μουσικολόγος κράτιστος, μου απέστειλε αμέσως τη σχετική αναφορά του Καθ. Στάθη από το προαναφερθέν άλμπουμ. Την οποία και επισυνάπτω.
 

Attachments

  • fokaeys-Anoixantaria-1-1.tif
    85.7 KB · Views: 238
Last edited:
Όταν βρεί τις αποδείξεις στο αρχείο του (έχει χειρόγραφα του ίδιου του Σιγάλα και πόλλα άλλα βιβλία από παλιούς ψάλτες ) θα τις ανεβάσω.

Στην Σαντορίνη υπάρχει χορωδία Σύλογος Θηραίων Ιεροψαλτών "Αντώνιος Σιγάλας" (Σ.Θ.Ι.Α.Σ.) http://www.stias.gr/ το οποίο site έχει κάποιο πρόβλημα αυτό τον καιρό.
Ο ύμνος του συλλόγου είναι:
Ήχος ΠΛ Α΄ (Χαίροις ἀσκητικῶν)

Χαίροις ὁ τῶν Θηραίων χορός
ὁ τά ἡδύμελπα μέλη φθεγγόμενος,
οὐχί δέ βοαῖς ἀτάκτοις,
ἀμαρτωλοῖς λογισμοίς,
τῷ θεῷ τῷ μόνῳ ἀναθέμενος.
Ἐσμέν ὁλιγάριθμοι, οὐχί ὁλιγόπιστοι,
τοῦ Ἀντωνίου ἀκολουθοῦντες τό φρόνημα,
οὗ τοῖς ἴχνεσι κοπιῶντες βαδίζομεν.
Ὅθεν ψαλμοῖς και ἄσμασι, καρδίαις καί χείλεσι,
αἴνοις εήχοις τῆς θεῖας φιλανθρωπίας αἰτούμεθα.
Ρυθμῷ μελωδοῦντες,
ἐς ἀεί νῆσον Θηραίων σεμνῶς λαμπρύνοντες.​
 

ΓΙΑΝΝΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

Παλαιό Μέλος
Υπάρχει αυτή η φήμη, αλλά δεν αποδεινύεται. Αν δεν κάνω λάθος, την πρωτοαναφέρει ο Γ. Παπαδόπουλος στο έργο του Συμβολαί εις την ιστορίαν της παρ' ημίν εκκλησιαστικής μουσικής και στην Ιστορικήν Επισκόπησιν. Ο μακαριστός Σερβίων και Κοζάνης κυρός Διονύσιος ( λάθος να αποκαλείται πρώην), άνδρας μουσικώτατος, είχε αναφέρει στον Καθηγητή Στάθη σχετικώς με κάποιο χφ που εμπεριείχε τα Ανοιξαντάρια υπό το όνομα του Σιγάλα. Το είχε δείξει και στον μακαριστό Λαμπαδάριο της Μητρόπολης Αθηνών, Ευάγγελο Τζελλά, αλλά από τότε παραπονιόταν ο μακαριστός Κοζάνης ότι δεν το βρίσκει στη θέση του, όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Γρ. Στάθης στο ένθετο που συνοδεύει το άλμπουμ δίσκων Θεόδωρος Παπαπαράσχου Φωκαεύς, ( λίγα τμήματά του υπάρχουν εδώ). Επισημαίνει κιόλας όμως ότι από όσο θυμάται η δομή των Ανοιξανταρίων εκείνων ήταν διαφορετική από αυτή του Φωκαέως, κάτι με το οποίο συμφώνησε κι ο μακαρίτης Τζελλάς. Υποπτεύομαι ότι οι Θηραίοι θα υποστηρίζουν την απόδοση των Ανοιξανταρίων στον Σιγάλα βεβαίως, κάτι που φαντάζομαι κάνει και ο π. Αντώνιος Βαλβής, σε αυτό εδώ το βιβλίο. Ο καθηγητής Στάθης όμως θεωρεί δικαίως ανεπαρκή τα στοιχεία που αποδίδουν τα Ανοιξαντάρια στον Σιγάλα, και προτρέπει την ομήγυρη που παρακολουθούσε τη Συναυλία της Χορωδίας του Υπουργείου Οικονομικών υπό τη χοραρχία του Πρωτοψάλτη Θ. Βασιλικού να απολαύσει τα Ανοιξαντάρια δίχως ιδιαίτερες αμφιβολίες περί της πατρότητάς τους.

Είναι γεγονός όμως ότι ο Φωκαέας σταδιοδρόμησε ως εκδότης, κι όχι τόσο ως ψάλτης. Αυτό το ξέραν όλοι, και οι Πολίτες μάλλον δεν τον βλέπανε με καλό μάτι. Υπάρχει και ανεπιβεβαίωτη φήμη ότι ο παπα-Παράσχου Θεόδωρος παντρεύτηκε την κόρη του Ισαάκ Δε Κάστρο στον Γαλατά ( πιθανόν εβραϊκής καταγωγής) προκειμένου να κληρονομήσει το Τυπογραφείο του, για το τεράστιο εκδοτικό έργο του οποίου τους ευγνωμονούμε όλοι.

Δ.

Υγ 1. Υπάρχει και αναφορά περί των Ανοιξανταρίων σε άρθρο μουσικολόγου, για το πνεύμα του οποίου ωστόσο διατηρώ τεράστιες επιφυλάξεις, και ισχυρές αντιθέσεις. Την παραθέτω δίχως περαιτέρω σχολιασμό.

Υγ 2. Κατόπιν παρακλήσεώς μου, ο φίλτατος Εμμανουήλ Γιαννόπουλος, μουσικολόγος κράτιστος, μου απέστειλε αμέσως τη σχετική αναφορά του Καθ. Στάθη από το προαναφερθέν άλμπουμ. Την οποία και επισυνάπτω.

Πέραν των όσων γράφονται ή και λέγονται για τα Ανοιξαντάρια Θ.Φ. επισυνάπτω σχετικό άρθρο του μουσικολογιωτάτου κ. Γιώργου Κ. Αγγελινάρα καταχωρηθέν στον "Ορθόδοξο τύπο" στις 11-5-1984.
 

Attachments

  • Μνήμη Φωκαέως - Γεωργ. Αγγελινάρα.pdf
    350.3 KB · Views: 334

ixadin

Ηχάδιν
Συγκεκριμένα τα πιο γνωστά έργα του τα "Ανοιξαντάρια" [..] ανήκουν στον Αντώνιο Σιγάλα

Θεωρώ ότι η άποψη αυτή πρέπει να αναθεωρηθεί, τουλάχιστον επι τη βάσει της καταστρώσεως του ψαλμικού κειμένου αφ΄ ενός και αφ΄ ετέρου της όλης μουσικής κατάστρωσης των θέσεων (βλέπε έκδοση).

Τώρα αν τα πήρε ο Φωκαέας και αφαίρεσε τα "λέγε", έγραψε (;) άλλο κείμενο, ανακατέστρωσε σε πολύ κρίσιμο σημείο την μελωδία, νομίζω το μόνο που δείχνει είναι η μελουργική διάνοιά του και η "εμπορική" διάστασή της.
 

dkalpakidis

Dimitrios Kalpakidis
Για τα Χερουβικά τα γνωστά ως Φωκαέως παραθέτω την άποψη του Ιακώβου Ναυπλιώτου όπως την κατέγραψε ο Άγγελος Βουδούρης στο βιβλίο του "Πρωτοψαλτικά"(Κωνσταντινούπολη 1940). Το εν λόγω βιβλίο, που βρίσκεται στον 18ο τόμο της συλλογής Βουδούρη, στο μεγαλύτερο μέρος του καταγράφονται απόψεις του Ιακώβου Ναυπλιώτου και σε ένα μικρότερο μέρος στο τέλος οι απόψεις του Νικολάου Ραιδεστηνού υιού του πρωτοψάλτη Γεωργίου Ραιδεστηνού. Η παράγραφος 339 που παραθέτω αφορά όπως προείπα καταγραφή άποψης του Ιακώβου.

Γνωρίζω τις απόψεις του Βουδούρη ο οποίος καταγράφει- όπως λέει- τις απόψεις του Ιακώβου.
Το θέμα είναι πως δεν έχουμε (ή έχουμε;...) επαρκή στοιχεία για να τεκμηριώσουμε την άποψη ότι είναι συνθέσεις του Αντωνίου Λαμπαδαρίου ή του Θεοδώρου Φωκαέως.

Έτσι πρόχειρα...
στον δ' ήχο το "...Τριάδι, τον τρισάγιον ύμνον προσάδοντες..." λες και είναι σύντμηση από Κωνσταντίνο...

Όπως και να έχει ο Θεόδωρος Φωκαέας (παρότι σπάνια ψάλλω μαθήματά του) ήταν σπουδαίος εκδότης της εποχής εκείνης.
Εάν (το τονίζω) "οικειοποιήθηκε" κάποιες συνθέσεις κακώς το έκανε...
 
Last edited:
Θεωρώ ότι η άποψη αυτή πρέπει να αναθεωρηθεί, τουλάχιστον επι τη βάσει της καταστρώσεως του ψαλμικού κειμένου αφ΄ ενός και αφ΄ ετέρου της όλης μουσικής κατάστρωσης των θέσεων (βλέπε έκδοση).

Τώρα αν τα πήρε ο Φωκαέας και αφαίρεσε τα "λέγε", έγραψε (;) άλλο κείμενο, ανακατέστρωσε σε πολύ κρίσιμο σημείο την μελωδία, νομίζω το μόνο που δείχνει είναι η μελουργική διάνοιά του και η "εμπορική" διάστασή της.

Ο Αντώνιος Σιγάλας υπήρξε πολυγραφότατος με τεράστιο έργο. Τα "Ανοιξαντάρια" που μου λέτε είναι τελείως διαφορετικά από τα λεγόμενα ως Φωκαέως, αλλά αυτό μόνο του δεν είναι επιχείρημα γιατί πολύ απλά μπορεί να έγραψε και άλλα (όπως ο Ραιδεστηνός έγραψε δύο σειρές). Η ιστορία που αναφέρει τον Αντώνιο Σιγάλα να στέλνει τα "Ανοιξαντάριά" του(ξαναλέω όχι αυτά που βρίσκονται εδώ), στον Φωκαέα και τελικά να οικειοποιούνται από αυτόν, έχει βάση γιατί δεν την βγάζει ένας άνθρωπος από το μυαλό του. Εκτός από το Βουδούρη την αναφέρει κι ο πρωτέκδικος Παπαδόπουλος. Ο Νικόλαος Σμύρνης αρνείται να τα αποδώσει στον Φωκαέα (τα γράφει ως Χουρμουζίου-ο οποίος σημειωτέον ήταν δάσκαλος του Σιγάλα) και μάλιστα αυτό φέρνει την αντίδραση των γιων του Φωκαέα με δικαστήρια κλπ κλπ.
Παρόμοια είναι και η αμφισβήτηση για τα χερουβικά.
Πάντως χωρίς φωτιά δεν υπάρχει καπνός και προσωπικά έχω πολλούς λόγους-τους οποίους δε θέλω να αναλύσω τώρα- να θεωρώ τον Φωκαέα ως "ύποπτο".
Μπορεί να κάνω και λάθος, αλλά προς το παρόν δεν αναθεωρώ.
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Μὲ ἀφορμὴ αὐτὸ τὸ μνμ τοῦ συναδέλφου ἐδῶ, ἤθελα νὰ ρωτήσω: Τὰ ἀνοιξαντάρια ποὺ ἐπιγράφονται ὡς τοῦ Ἀντωνίου Σιγάλα, εἶναι τὰ γνωστὰ μέχρι σήμερα «τοῦ Φωκαέως» ἤ πρόκειται γιὰ ἄλλη σειρά;
 

tb---

τσοπάνης
Μὲ ἀφορμὴ αὐτὸ τὸ μνμ τοῦ συναδέλφου ἐδῶ, ἤθελα νὰ ρωτήσω: Τὰ ἀνοιξαντάρια ποὺ ἐπιγράφονται ὡς τοῦ Ἀντωνίου Σιγάλα, εἶναι τὰ γνωστὰ μέχρι σήμερα «τοῦ Φωκαέως» ἤ πρόκειται γιὰ ἄλλη σειρά;

Τα ίδια είναι , αλλά έγιαναν γνωστα ώς "Φωκαέως" αφού "ξεχασε ο εκδότης να αναφέρει τον δημιουργό τους "

http://www.stias.gr/home.php?id=18&kodikos=7
 
Τα Ανοιξαντάρια που βρίσκονται στην "Αθωνική Μουσική Πανδέκτη" είναι από χειρόγραφο της Μονής Πρ.Ηλία Θήρας.
Τα Ανοιξαντάρια του Φωκαέως τα έστειλε το 1833 στην Κωνσταντινούπολη μετά από αίτηση Βατοπαιδινών μοναχών.
Δεν υπάρχει καμμία απόδειξη ότι μιλάμε για τα ίδια Ανοιξαντάρια.
Περισσότερο φως θα πέσει αν και όταν εκδοθεί το υπερογκώδες χειρόγραφο έργο του Σιγάλα που παραμένει στην αφάνεια...
 
Last edited by a moderator:

antonios

Αετόπουλος Αντώνιος
Μὲ ἀφορμὴ αὐτὸ τὸ μνμ τοῦ συναδέλφου ἐδῶ, ἤθελα νὰ ρωτήσω: Τὰ ἀνοιξαντάρια ποὺ ἐπιγράφονται ὡς τοῦ Ἀντωνίου Σιγάλα, εἶναι τὰ γνωστὰ μέχρι σήμερα «τοῦ Φωκαέως» ἤ πρόκειται γιὰ ἄλλη σειρά;

Δεν ξέρω αν απαντήθηκε (δεν προλαβαίνω τους συντονισμούς), αλλά είναι άλλα.
 
Ο Νικόλαος Σμύρνης αρνείται να τα αποδώσει στον Φωκαέα (τα γράφει ως Χουρμουζίου-ο οποίος σημειωτέον ήταν δάσκαλος του Σιγάλα) και μάλιστα αυτό φέρνει την αντίδραση των γιων του Φωκαέα με δικαστήρια κλπ κλπ.

Και εγώ αδελφοι έχω ένα βιβλίο "ΟΚΤΑΗΧΙΚΟΝ ΜΟΥΣΙΚΟΝ ΛΕΙΜΟΝΑΡΙΟΝ" του Χαραλάμπους Καρακατσάνη ΤΟΜΟΣ Ή
τα ίδια ακριβώς Ανοιξαντάρια που τα έχω δει με το όνομα του Φωκάεως τα επονομάζει ως "Γεωργίου Χουρμουζίου του Χαρτοφύλακος"
 
Top