Πάντως αυτήν την "απαξίωση" έναντι παλαιών μελοποιών οι οποίοι έδρασαν εντός του πατριαρχικού κλίματος (και όχι στην Σιβηρία η στην Ζιμπάμπουε και δεν ξέρω εγώ που αλλού), δεν την κατανόησα ποτέ...
Εκτός κι αν δεν καταλαβαίνω τι θέλει να πει ο φίλος Χρίστος (πολύ πιθανόν), σε κάθε περίπτωση δε νομίζω να πρόκειται για
"απαξίωση" έναντι παλαιών μελοποιών (έστω και εντός εισαγωγικών) η μη εκτέλεση κρατημάτων στον Πατριαρχικό Ναό: καταρχήν πολλές φορές αυτό δεν σημαίνει γενική "απαξίωση" του μελοποιού, αφού το μάθημα λέγεται αλλά όχι και το κράτημα (π.χ. στο Αναστάσεως του Χρυσάφη, όπως ειπώθηκε παραπάνω -να θυμήσουμε ότι ο κ. Λιναρδάκης έχει ανεβάσει στο forum ηχογράφηση του Χρύσανθου Θεοδοσόπουλου με το εν λόγω μάθημα μαζί με το τεριρέμ-). Αλλά και το να μην προτιμούνται κάποια μαθήματα και αντ' αυτών κάποια άλλα, έχει από πίσω του κάποιο σκεπτικό (είτε μη επιμήκυνσης της ακολουθίας είτε μη καταλληλότητας των κρατημάτων γενικώς ως συστηματικό μέλος εκτέλεσης στις ακολουθίες είτε κάτι άλλο), το οποίο προσωπικά το σέβομαι και νομίζω ότι αυτοί οι άνθρωποι που όρισαν αυτά κάτι ήξεραν.
Το ότι η προσωπική μελέτη των κρατημάτων και γενικώς των παλαιών μαθημάτων έχει ευεργετικότατες επιδράσεις στην καλλιέργεια του ψάλτη, αναντίρρητο. Το έχει επισημάνει και ο Γεώργιος Βιολάκης γράφοντας στο πόνημά του, το οποίο έχω σχολιάσει και
εδώ ότι:
Διότι αν παραβάλωμεν εαυτούς προς την αξίαν εκείνων, διδασκόντων τε και διδασκομένων, ένεκα της πολυετούς και πολυμόχθου μελέτης αυτών εν τω γριφώδει εκείνω της γραφής συστήματι, την υποχρεωτικήν απολύτως διεκπεραίωσιν εν πολυχρονίω διαστήματι απάντων των απείρων αρχαίων μαθημάτων των εμπεριλαμβανομένων εν τοις αρχαίοις Αναστασιματαρίοις, Στιχηραρίοις, τη Παπαδική, τω Μαθηματαρίω, Οικηματαρίω, Κρατηματαρίω, Καλοφωνικώ Ειρμολογίω ων τα ονόματα μόνα ημείς σήμερον δι’ ακοής έχομεν και ουχί την ύλην, ηθέλομεν θαυμάσει την χαλκέντερον αυτών υπομονήν, ημάς δε αυτούς ίδει έμπροσθεν αυτών νάνους ως προς τον παρ’ εκείνοις άπειρον μουσικόν πλούτον. Διότι τις εξ ημών σήμερον δύναται να καυχηθεί ότι διήλθε διδασκόμενος τον απέραντον εκείνον μουσικόν πλούτον, ή τις (εκτός βεβαίως ολίγων εξαιρέσεων) διήλθε τουλάχιστον πάντα τα εις τύπον απ’ αρχής της εξηγήσεως εκδοθέντα μαθήματα ή και ολόκληρον το στίλβωτρον των μουσικών, το Δοξαστάριον Ιακώβου του Πρωτοψάλτου. Αλλά και πως είναι δυνατόν να παραβληθή προς τους μεγάλους εκείνους ψαλμωδούς εκείνος των ψαλτών όστις μόλις διέρχεται ακροθιγώς το σύντομον Αναστασιματάριον, Δοξαστικά τινά εκ του συντόμου Δοξασταρίου, και τίνας Δοξολογίας, μιαν στάσιν Χερουβικών και Κοινωνικών και τινα άλλα, αξιών δια τούτων μόνον εαυτόν είναι τέλειον μουσικόν, το χείριστον δε και μελοποιόν; Παρά τούτου αμαθούς και εγωϊστού ψάλτου τι εκτελεστικόν δυναταί τις να προσδοκά, όστις μόνον όταν ανέλθη εις το στασίδιον ενθυμείται ότι θα ψάλει;
Αυτές οι διαπιστώσεις (ειδικά οι τελευταίες που υπογράμμισα) αποτελούν πιστεύω
μεγάλο έλεγχο για όλους μας. Όμως ο Βιολάκης αναφέρεται στην ωφέλεια που αποκομίζει κανείς από αυτά τα μαθήματα και όχι στη χρήση τους στη λατρεία (το δοξαστάριο του Ιακώβου βέβαια προσφέρεται και για χρήση). Και επί τη ευκαιρία (αν και ολίγον τι off topic), να πω ότι γενικά είμαι αντίθετος σ' αυτό τον υπερβάλλοντα ζήλο που επιδεικνύεται σήμερα από κάποιους για τους "παλαιούς μελοποιούς": βλέπεις π.χ. κάποιον να προσπαθεί να μάθει τα αρχαία ανοιξαντάρια του Κουκουζέλη και άμα τον ακούσεις να λέει ένα απλό Κύριε εκέκραξα από το Αναστασιματάριο σου' ρχεται να φύγεις... Πιστεύω ότι πολλές φορές αυτό γίνεται για να καλυφθεί η γενική αδυναμία του ψάλλοντος να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις και το ύφος ακόμα και αυτού του απλού φαινομενικά μαθήματος και η γνώση σπανίων μελοποιημάτων αισθάνεται ότι καλύπτει κάπως την ανεπαρκέστατη εκτέλεσή του, σε σχέση με τους παραδοσιακούς ψάλτες, πολλοί εκ των οποίων ήξεραν λιγότερα παλαιά μαθήματα από τον κάποιους νεωτέρους, ο "αήρ" όμως του ύφους, που τόσο λείπει σήμερα, ήταν σ' αυτούς ευδιάκριτος, ήδη από το απήχημα...
Θυμάμαι είχα ρωτήσει τον Άρχοντα Εμμανουηλίδη για τον ωραίο τρόπο που εκτέλεσε τα αργά κεκραγάρια (ή πασαπνοάρια, δε θυμάμαι) του Ιακώβου στις ηχογραφήσεις του Χατζηγιακουμή και, θεωρώντας ότι αυτά τα μαθήματα τα είχε χιλιοακούσει, προκειμένου να τα αποδίδει τόσο καλά, τον ρώτησα ενδεικτικά (αν ενθυμούμαι καλώς) για το αργό πασαπνοάριο του Γ΄ήχου και προς μεγάλη μου έκπληξη μου είπε ότι το είπε σχεδόν prima vista την ώρα της ηχογράφησης! Επομένως θεωρώ ότι αν κάποιος έχει ζυμωθεί με την εκτέλεση των στάνταρ μαθημάτων, έχει το ύφος και την εμπειρία να πει με άνεση ένα άγνωστο μάθημα, πολύ καλύτερα μάλιστα από κάποιον που θα το έχει ψάλει 50 φορές αλλά είναι χωρίς εμπειρία και ύφος στα στάνταρ μαθήματα. Και αποτελεί μέγα παραδοξολήγημα να καταπιάνεται κάποιος στην αρχή ουσιαστικά της ψαλτικής του σταδιοδρομίας με δύσκολα αρχαία μαθήματα, έχοντας βασικότατες ελλείψεις στα θεωρούμενα ως "εύκολα", αλλά ταυτόχρονα ταλαιπωρεί και τον εαυτό του, τη στιγμή που το δύσκολο μάθημα θα χρειαστεί πολλές μέρες (ή και μήνες) διάβασμα για να το κατανοήσει, ενώ αν τελειοποιηθεί θα μπορέσει να το πει και prima vista.
