Κανόνες ᾿Αναλήψεως

π. Μάξιμος

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής

Σέ σχέση μέ αὐτό πού εἶχα γράψει παρεπιπτόντως ἐδῶ, (καί σέ σχετικό προβληματισμό μέ τό «ἄνευ στίχου» ἄν στό θεοτοκίον θά ἔπρεπε νά λεχθεῖ στίχος Ὑπεραγία Θεοτόκε) ὅτι σέ δύο κανόνες δεσποτικῆς ἑορτῆς τό θεοτοκίο δέν λέγεται στόν πρῶτο κανόνα, μετ᾿ ἐκπλήξεως εἶδα στό Πεντηκοστάριο 11ου-12ου αἰ. τῆς Μονῆς Λειμῶνος —Ms. Lesbiacus Leimonos 81— (σ. 407 τοῦ pdf) ὅτι στόν α΄ κανόνα τῆς Ἀναλήψεως δέν ὑπάρχουν τά θεοτοκία, τά ὁποῖα ἔχουν συμπληρωθεῖ μεταγενέστερα μέ τό χέρι σέ ἐλεύθερους χώρους πάνω ἤ κάτω τῶν φύλλων.

Σχετικά μέ τούς εἱρμούς τοῦ β΄κανόνος τῆς Ἀναλήψεως ἔχουμε γράψει ἐδῶ.

Ἐπίσης στό προαναφερθέν Πεντηκοστάριον εἶδα ὅτι πεντηκοστάριον ἰδιόμελον τοῦ ὄρθρου –μετά τό προκείμενον Ἀνέβη ὁ Θεὸς ἐν ἀλαλαγμῷ, Κύριος ἐν φωνῇ σάλπιγγος– τίθεται τό ἰδιόμελον
Ἦχος πλ. β'.​
Ἀνέβη ὁ Θεὸς ἐν ἀλαλαγμῷ, Κύριος ἐν φωνῇ σάλπιγγος, τοῦ ἀνυψῶσαι τὴν πεσοῦσαν εἰκόνα τοῦ Ἀδάμ, καὶ ἀποστεῖλαι Πνεῦμα Παράκλητον, τοῦ ἁγιάσαι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.​


 
π. Μάξιμος said:

Σέ σχέση μέ αὐτό πού εἶχα γράψει παρεπιπτόντως ἐδῶ, (καί σέ σχετικό προβληματισμό μέ τό «ἄνευ στίχου» ἄν στό θεοτοκίον θά ἔπρεπε νά λεχθεῖ στίχος Ὑπεραγία Θεοτόκε) ὅτι σέ δύο κανόνες δεσποτικῆς ἑορτῆς τό θεοτοκίο δέν λέγεται στόν πρῶτο κανόνα, μετ᾿ ἐκπλήξεως εἶδα στό Πεντηκοστάριο 11ου-12ου αἰ. τῆς Μονῆς Λειμῶνος —Ms. Lesbiacus Leimonos 81— (σ. 407 τοῦ pdf) ὅτι στόν α΄ κανόνα τῆς Ἀναλήψεως δέν ὑπάρχουν τά θεοτοκία, τά ὁποῖα ἔχουν συμπληρωθεῖ μεταγενέστερα μέ τό χέρι σέ ἐλεύθερους χώρους πάνω ἤ κάτω τῶν φύλλων.

Σχετικά μέ τούς εἱρμούς τοῦ β΄κανόνος τῆς Ἀναλήψεως ἔχουμε γράψει ἐδῶ.

Ἐπίσης στό προαναφερθέν Πεντηκοστάριον εἶδα ὅτι πεντηκοστάριον ἰδιόμελον τοῦ ὄρθρου –μετά τό προκείμενον Ἀνέβη ὁ Θεὸς ἐν ἀλαλαγμῷ, Κύριος ἐν φωνῇ σάλπιγγος– τίθεται τό ἰδιόμελον
Ἦχος πλ. β'.​
Ἀνέβη ὁ Θεὸς ἐν ἀλαλαγμῷ, Κύριος ἐν φωνῇ σάλπιγγος, τοῦ ἀνυψῶσαι τὴν πεσοῦσαν εἰκόνα τοῦ Ἀδάμ, καὶ ἀποστεῖλαι Πνεῦμα Παράκλητον, τοῦ ἁγιάσαι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.​
Click to expand...

Π. Μάξιμε ευλογείτε,
Τα θεοτοκία του πρώτου κανόνος της εορτης της Αναλήψεως μάλον δεν ανήκουν σ' αυτόν τον κανόνα. Προέρχονται από τον Σταυροαναστάσιμο κανόνα της Κυριακής του πλ.α ήχου. Παρουσιάζουν βέβαια μεταξύ τους κάποιες μικροδιαφορές. Για παράδειγμα το θεοτοκίο του Σταυροαναστασίμου κανόνος έχει την εξής μορφή: "Χαίρε Θεοτόκε Μήτηρ Χριστού του Θεού, όν εκύησας αίτησαι πταισμάτων την άφεσιν δωρηθήναι τοις πίστει ανυμνούσι σε." Το θεοτοκίο του πρώτου κανόνος της Αναλήψεως, αλλαγμένο ώστε να σχετίζεται με την εορτή, λέει: "...όν εκύησας, σήμερον εκ γής ανιπτάμενον συν Αγγέλοις ορώσα εμεγάλυνες."
 


Στὸ ἐν λόγῳ χφ. Λειμῶνος 81, φ. 208r, ὑπάρχει μέσα στὸ κανονικὸ κείμενο τὸ θεοτοκίο τῆς θ' ᾠδῆς , ὅπως καὶ στὸ χφ. Μ. Λαύρας Δ-45 πεντηκοστάριον ια' αἰ. φ. 334v. Ὅλα τὰ θεοτοκία μαρτυροῦνται στὰ χφφ. πεντηκοστάρια Σινὰ 755 περὶ τὸν ι' αἰ., Βατικανοῦ 771 ια' αἰ., Βατοπεδίου 1190 ια' αἰ., Λειμῶνος 31 ιβ' αἰ. καὶ τὰ ἔντυπα.
Περὶ τῆς μὴ ψαλμωδίας τους συνηγοροῦν τὸ τυπικὸ τῆς Εὐργέτιδος ια'-ιβ' αἰ. (ἔκδ. Dmitrievskij τ. 1 σ. 585· ἀγνοεῖ τὸν β' κανόνα, ὅπως καὶ τὰ χφφ. Βατοπεδίου 1190 καὶ Λειμῶνος 31) καὶ τὸ χφ. Σινὰ 1095 ΤΑΣ ιβ' αἰ. φ. 143r, ὅπου ἀναφέρει «δευτεροῦμεν τοὺς εἱρμοὺς καὶ τὰ τροπάρια ἀνὰ γ'».
 

Εὐχαριστοῦμε πολύ τόν Μανόλη γιά τήν πλούσια πάντοτε κατάθεση τόσων πηγῶν, ἀλλά ἰδιαιτέρως καί τόν Παναγιώτη γιά τήν πολύ ὀρθή παρατήρησή του σχετικά μέ τά θεοτοκία. Μπράβο σου Παναγιώτη!
Τό θέμα ξεκίνησε ἀπό τελείως πρακτικούς λόγους τῆς σημερινῆς πρακτικῆς μέ τό «ἄνευ στίχου» καί συγκεκριμένα ἀπό τούς κανόνες τῆς Μεσοπεντηκοστῆς, πού περισσεύουν τροπάρια (κατά τά ἰσχύοντα) καί ἀπό τήν ἀπορία ἄν στό θεοτοκίον θά ἔπρεπε νά λεχθεῖ στίχος Ὑπεραγία Θεοτόκε.
Ἄν ἐτηρεῖτο ἡ ἀρχαιότατη πράξη τῆς στιχολογίας τῶν ᾠδῶν καί στίς δεσποτικές ἑορτές ἤ ἡ μεταγενέστερη μέ τό Δόξα σοι ὁ Θεός δέν θά ὑπῆρχε πρόβλημα.
Ὁπωσδήποτε στίς δεσποτικές ἑορτές δέν ἔχουμε θεοτοκία. Ἡ τῆς Ἀναλήψεως ἑορτή διαφέρει ἀφενός γιατί παρίστατο ἡ Θεοτόκος καί ἀφετέρου ἀπό βαθύτερη θεολογική ἑρμηνεία πού φαίνεται στούς ὕμνους, ὅτι ἀνέρχεται μετά σαρκός τήν ὁποίαν ἔλαβε ἀκριβῶς ἐκ τῆς Θεοτόκου. Ἐπίσης γιά τήν ἑορτή τῆς Μεσοπεντηκοστῆς, μιά θεολογική καί συνάμα βασιλική (τῆς βασιλευούσης ) ἑορτή, δικαιολογοῦνται τά θεοτοκία, ὡς τῆς Θεοτόκου προστάτιδος καί ὑπερμάχου τῆς Πόλεως.
Τό θέμα ἐπίσης τῶν θεοτοκίων σέ δύο κανόνες ἐξετάζεται (πρακτικά) ἀπό τό κατά πόσον προϋπῆρχε ἤ κατά πόσον μεταγενέστερος εἶναι ὁ δεύτερος κανών.
Ἡ προέλευση τῶν θεοτοκίων στόν πρῶτο κανόνα τῆς Ἀναλήψεως καί ἡ προέλευσή τους, σύμφωνα μέ τήν ὡραία παρατήρηση τοῦ Παναγιώτη, χρήζει περαιτέρω ἐρεύνης.



 
You must log in or register to reply here.
Back
Top